Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeddigünbəz türbələr kompleksi — Şamaxı şəhərindəki üç tarixi qəbirsanlıqdan birində yerləşən və Şamaxı xanlığının süqutu dövrünə (XIX əsrin əvvəlləri) aid olan türbələr kompeksidir. Türbələrdə Şirvan xanları və onların ailə üzvləri dəfn edilmişlər. Kompleksə daxil olan türbələrdən dördü dövrümüzə çatmışdır.
| Yeddigünbəz türbələr kompleksi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Şamaxı |
| Yerləşir | Şamaxı |
| Aidiyyatı | Şamaxı xanlığı |
| Memar | Ustad Tağı |
| Tikilmə tarixi | 1806-XIX əsrin II yarısı |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Hissəsi | türbə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Altı türbə ərazisindən ümumilikdə 22 məzar aşkarlanmışdır ki, onlardan da 18-i sarkofaq formalı sinədaşı və üzərində kitabələr həkk edilmiş stella formalı başdaşlarından ibarətdir. Stellalardakı kitabələrdə XIX əsr hökmdarlarının və digər dövlət xadimlərinin, o cümlədən, onların ailə üzvlərinin adları qeyd edilmişdir.
Tarixi
Bərpa sənədləri hazırlanarkən türbələr yerləşməsinə görə sıralanıb. Birinci türbə Şirvan xanı Ağası xanın qardaşı Məhəmmədhüseyn bəyin oğlu Şıxəli bəyin xatirəsinə 1816-cı ildə, ikinci türbə Ağası xanın adı kitabədə pozulmuş oğlanlarından birinin xatirəsinə 1806-cı ildə, üçüncü türbə Bibixanım bəyimin (Ağası xanın xanımı, Mustafa xanın anası, Səfərəli sultanın qızı) xatirəsinə 1807-ci ildə, dördüncü türbə Mustafa xanın xanımı, Şəki xanı Səlim xanın qızı Asiya bəyimin xatirəsinə 1810-cu ildə, altıncı türbə Mustafa xanın xanımı, Qazıqumuq xanı Surxay xanın qızı Xan Bikənin xatirəsinə 1847-ci ildə, yeddinci türbə Mustafa xanın oğlu Azad xanın xatirəsinə 1865-ci ildə inşa edilib. Beşinci türbə tamamilə dağıldığı üçün kitabə və başdaşılar oxunmamışdır. Bütün türbələr Şirvan xanlığının üzvlərinə aid xatirə abidələridir.
Kompleksə daxil olan və salamat şəkildə dövrümüzə çatmış türbələrdən ən qədimi hicri 1225-ci ildə (miladi 1810) inşa edilmişdir. Türbənin inşa tarixi onun giriş qapısı üzərindəki kitabədə qeyd edilmişdir. Kitabədə deyilir : “Bu yüksək və hörmətli günbəz hörmətli Mustafa xan tərəfindən rəhmətlik anasının xatirəsinə inşa etdirilmişdir. Böyük Allah ona rəhm etsin! 1225-ci il”.
Türbənin üzlənməsi zamanı istifadə edilmiş və digər daşlar arasında asimmetrik yerləşdirilmiş kiçik daş üzərində isə ikinci kiçik kitabə vardır. Kitabədə türbənin memarının adı göstərilmişdir: “Ustad memar Tağının işi”.
Altı türbə ərazisindən ümumilikdə 22 məzar aşkarlanmışdır ki, onlardan da 18-i sarkofaq formalı sinədaşı və üzərində kitabələr həkk edilmiş stella formalı başdaşlarından ibarətdir. Stellalardakı kitabələrdə XIX əsr hökmdarlarının və digər dövlət xadimlərinin, o cümlədən, onların ailə üzvlərinin adları qeyd edilmişdir.
Yeddi nömrəli türbə Şamaxı xanı Mustafa xana aiddir. Türbədə xanla yanaşı Azad xan və qızı Nux bəyim dəfn edilmişlər. Qəbir daşlarındakı tarixlərə əsaslanan tarixçi S. Kərimzadə türbənin 1865-1867-ci illərdə tikilmiş ola biləcəyini ehtimal edir.
Mirzə Ələkbər Sabir də 1911-ci ildə Yeddigünbəz qəbiristanlığı ərazisində dəfn edilmişdir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Mustafa xanın anası üçün inşa edilmiş türbə planda səkkizguşəli formaya malikdir. Türbənin daxili sərhədləri səkkizguşəlinin yarısı formasına malik nişlər şəklində işlənmişdir. Yuxarıdan nişlər oxvari formaya malik yarımgümbəzlərlə örtülmüşdür. Aşağı tərəfdən yarımgümbəzlər stalaktitlərə keçid edir. Səkkizguşəli həcmdən günbəzə keçid tədricən həyata keçirilmişdir: stalaktitlərlə işlənmiş künc trompları səkkizguşəlidən altıguşəliyə keçir. Günbəzin təməli ornamental kəmərlə vurğulanmışdır. Günbəzin dəqiq sərhədlə ayrılması türbəyə kompozisiya aydınlığı bəxş edir.
Türbənin xarici həcminin səthləri cənuba istiqamətlənmiş giriş hissə istisna olmaqla heç bir dekor elementi ilə işlənməmişdir. Çox da hündür olmayan oxvari aşırımlı giriş hissəsi, kifayət qədər mürəkkəb profilə malik çərçivəyə alınmışdır.
Türbənin korpusu üzlənmə daşından daha tünd rəngə malik daşlardan istifadə olunaraq inşa edilmiş karnizlə tamamlanır və nəticədə türbənin həcmi barabandan kəskin şəkildə fərqlənir. Karniz mürəkkəb olmayan stalaktitlər şəklində həll edilmişdir.
Türbənin üzərini örtən sferik günbəz, tikilinin özünün hündürlüyü ilə müqayisədə əhəmiyyətli hündürlüyə malik olan baraban üzərində yerləşir. Ümumilikdə tikili həm daxildən, həm də xaricdən oxra rəngli yerli daşla üzlənmişdir.
Kompleksə daxil olan digər üç türbə də ümumilikdə daxili və xarici həcmin həlli baxımından Mustafa xanın anasının türbəsinin memarlığını təkrarlayır. Yalnız giriş hissələrinin memarlıq həlli ilə həmin türbələr bir-birlərindən fərqlənirlər. Bu baxımdan hicri təqvimlə 1232-ci ildə (miladi 1816/1817) inşa edilmiş türbə diqqəti cəlb edir.
1816-cı ilə aid türbənin giriş hissəsi qeyd edilmiş plastikliyə malikdir. Portal çərçivəsinin relyefi timpanı tağdan ayıran stalaktit kəməri ilə birlikdə işıq və kölgə oyununu gücləndirərək türbənin memarlığını əhəmiyyətli dərəcə zənginləşdirir.
İstinadlar
- Саламзаде, 1964. səh. 59
- Керимзаде, 1968
- Мирахмедов, Азиз. Плачущий смехач. Жизнь и творчество М. А. Сабира. Баку: Художественная литература. 1989. səh. 317.
- Саламзаде, 1964. səh. 60
- Саламзаде, 1964. səh. 61
- Саламзаде, 1964. səh. 62
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Həmçinin bax
- Kələxana türbələri - Şamaxı rayonu ərazisində yerləşən digər türbələr kompleksi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yeddigunbez turbeler kompleksi Samaxi seherindeki uc tarixi qebirsanliqdan birinde yerlesen ve Samaxi xanliginin suqutu dovrune XIX esrin evvelleri aid olan turbeler kompeksidir Turbelerde Sirvan xanlari ve onlarin aile uzvleri defn edilmisler Komplekse daxil olan turbelerden dordu dovrumuze catmisdir Yeddigunbez turbeler kompleksi40 37 13 sm e 48 38 09 s u Olke AzerbaycanSeher SamaxiYerlesir SamaxiAidiyyati Samaxi xanligiMemar Ustad TagiTikilme tarixi 1806 XIX esrin II yarisiUslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiHissesiturbeEhemiyyetiOlke ehemiyyetli Vikianbarda elaqeli mediafayllar Alti turbe erazisinden umumilikde 22 mezar askarlanmisdir ki onlardan da 18 i sarkofaq formali sinedasi ve uzerinde kitabeler hekk edilmis stella formali basdaslarindan ibaretdir Stellalardaki kitabelerde XIX esr hokmdarlarinin ve diger dovlet xadimlerinin o cumleden onlarin aile uzvlerinin adlari qeyd edilmisdir TarixiMustafa xanin anasinin turbesinin giris qapisi uzerinde yerlesen insaat kitabesi Berpa senedleri hazirlanarken turbeler yerlesmesine gore siralanib Birinci turbe Sirvan xani Agasi xanin qardasi Mehemmedhuseyn beyin oglu Sixeli beyin xatiresine 1816 ci ilde ikinci turbe Agasi xanin adi kitabede pozulmus oglanlarindan birinin xatiresine 1806 ci ilde ucuncu turbe Bibixanim beyimin Agasi xanin xanimi Mustafa xanin anasi Sefereli sultanin qizi xatiresine 1807 ci ilde dorduncu turbe Mustafa xanin xanimi Seki xani Selim xanin qizi Asiya beyimin xatiresine 1810 cu ilde altinci turbe Mustafa xanin xanimi Qaziqumuq xani Surxay xanin qizi Xan Bikenin xatiresine 1847 ci ilde yeddinci turbe Mustafa xanin oglu Azad xanin xatiresine 1865 ci ilde insa edilib Besinci turbe tamamile dagildigi ucun kitabe ve basdasilar oxunmamisdir Butun turbeler Sirvan xanliginin uzvlerine aid xatire abideleridir Komplekse daxil olan ve salamat sekilde dovrumuze catmis turbelerden en qedimi hicri 1225 ci ilde miladi 1810 insa edilmisdir Turbenin insa tarixi onun giris qapisi uzerindeki kitabede qeyd edilmisdir Kitabede deyilir Bu yuksek ve hormetli gunbez hormetli Mustafa xan terefinden rehmetlik anasinin xatiresine insa etdirilmisdir Boyuk Allah ona rehm etsin 1225 ci il Turbenin uzlenmesi zamani istifade edilmis ve diger daslar arasinda asimmetrik yerlesdirilmis kicik das uzerinde ise ikinci kicik kitabe vardir Kitabede turbenin memarinin adi gosterilmisdir Ustad memar Taginin isi Alti turbe erazisinden umumilikde 22 mezar askarlanmisdir ki onlardan da 18 i sarkofaq formali sinedasi ve uzerinde kitabeler hekk edilmis stella formali basdaslarindan ibaretdir Stellalardaki kitabelerde XIX esr hokmdarlarinin ve diger dovlet xadimlerinin o cumleden onlarin aile uzvlerinin adlari qeyd edilmisdir Yeddi nomreli turbe Samaxi xani Mustafa xana aiddir Turbede xanla yanasi Azad xan ve qizi Nux beyim defn edilmisler Qebir daslarindaki tarixlere esaslanan tarixci S Kerimzade turbenin 1865 1867 ci illerde tikilmis ola bileceyini ehtimal edir Mirze Elekber Sabir de 1911 ci ilde Yeddigunbez qebiristanligi erazisinde defn edilmisdir Memarliq xususiyyetleriMustafa xanin anasinin turbesi Mustafa xanin anasi ucun insa edilmis turbe planda sekkizguseli formaya malikdir Turbenin daxili serhedleri sekkizguselinin yarisi formasina malik nisler seklinde islenmisdir Yuxaridan nisler oxvari formaya malik yarimgumbezlerle ortulmusdur Asagi terefden yarimgumbezler stalaktitlere kecid edir Sekkizguseli hecmden gunbeze kecid tedricen heyata kecirilmisdir stalaktitlerle islenmis kunc tromplari sekkizguseliden altiguseliye kecir Gunbezin temeli ornamental kemerle vurgulanmisdir Gunbezin deqiq serhedle ayrilmasi turbeye kompozisiya aydinligi bexs edir Turbenin xarici hecminin sethleri cenuba istiqametlenmis giris hisse istisna olmaqla hec bir dekor elementi ile islenmemisdir Cox da hundur olmayan oxvari asirimli giris hissesi kifayet qeder murekkeb profile malik cerciveye alinmisdir Turbenin korpusu uzlenme dasindan daha tund renge malik daslardan istifade olunaraq insa edilmis karnizle tamamlanir ve neticede turbenin hecmi barabandan keskin sekilde ferqlenir Karniz murekkeb olmayan stalaktitler seklinde hell edilmisdir Turbenin uzerini orten sferik gunbez tikilinin ozunun hundurluyu ile muqayisede ehemiyyetli hundurluye malik olan baraban uzerinde yerlesir Umumilikde tikili hem daxilden hem de xaricden oxra rengli yerli dasla uzlenmisdir Komplekse daxil olan diger uc turbe de umumilikde daxili ve xarici hecmin helli baximindan Mustafa xanin anasinin turbesinin memarligini tekrarlayir Yalniz giris hisselerinin memarliq helli ile hemin turbeler bir birlerinden ferqlenirler Bu baximdan hicri teqvimle 1232 ci ilde miladi 1816 1817 insa edilmis turbe diqqeti celb edir 1816 ci ile aid turbenin giris hissesi qeyd edilmis plastikliye malikdir Portal cercivesinin relyefi timpani tagdan ayiran stalaktit kemeri ile birlikde isiq ve kolge oyununu guclendirerek turbenin memarligini ehemiyyetli derece zenginlesdirir IstinadlarSalamzade 1964 seh 59 Kerimzade 1968 Mirahmedov Aziz Plachushij smehach Zhizn i tvorchestvo M A Sabira Baku Hudozhestvennaya literatura 1989 seh 317 Salamzade 1964 seh 60 Salamzade 1964 seh 61 Salamzade 1964 seh 62EdebiyyatSalamzade A V Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Hemcinin baxKelexana turbeleri Samaxi rayonu erazisinde yerlesen diger turbeler kompleksi