Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Naxçıvan xan sarayı — Naxçıvan şəhərində yerləşən XVIII əsrə aid tarixi-memarlıq abidəsi.
| Naxçıvan Xan Sarayı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Yerləşir | Əcəmi seyrangahı |
| Aidiyyatı | Naxçıvan xanlığı |
| Üslubu | Naxçıvan memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 5295 |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şərq memarlıq üslubunda tikilmiş abidə Naxçıvan xanı Rəhim xanın yaşayış evi olmuşdur[1] Bina zirzəmidən və 8 üst otaqdan ibarətdir. Qədim Qala məhəlləsində, Mömünə xatun türbəsinin 50-60 m-liyində inşa edilmişdir. Bişmiş kərpicdən tikilmiş, pəncərələrdə şəbəkə üslubundan, otaqlarda qala qədim Naxçıvan yaşayış evlərinə xas taxça formalarından geniş istifadə olunmuşdur. Binanın yüksək təpə (Xan diki) üzərində inşa edilməsi onu son dərəcə əzəmətli və gözəl göstərir. Əcəmi seyrangahı istirahət kompleksinə daxil olan Xan evi hazırda Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Xalça Muzeyidir.
Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi üslubunda tikilmiş abidə XX əsrin əvvəllərinə qədər Naxçıvan xanlarının yaşayış evi olmuşdur. Sarayı XVIII əsrin sonunda axırıncı Naxçıvan xanı Ehsan xanın atası Kəlbəli xan Kəngərli tikdirmişdir. Xan Sarayı 1998-ci ilin aprelindən Naxçıvan Xalça Muzeyi kimi fəaliyyət göstərir[2]
Xan Sarayı 3600 m² sahəsi olan saray kompleksinin qərbində, xan dikinin relyefinə uyğun olaraq üzü günçıxana tərəf inşa edilmişdir. Xan Sarayı kompleksində 42x8 m ölçüdə yardımcı bina, yeni inşa olunmuş hovuz, su quyusu, yaşıllıq zolaqları, bəzək və meyvə ağacları var. Bina iki mərtəbəlidir. Vaxtilə saray iki ayrı-ayrı bölmədən ibarət olub. Cənub bölmə inzibati işlər və yüksək mənsəbli qonaqların qəbulu, şimal bölmə isə xan ailəsinin yaşayışı üçün nəzərdə tutulub. Bölmələrə giriş ikimərtəbəli, balkon tipli çatma tağlı dəhlizlərdən olub. Hal-hazırda sarayda muzey yerləşdiyinə görə yalnız cənub dəhlizdən istifadə olunur. Bölmələr arasında daxili keçid yaradılıb. Dəhlizlər əsas fasaddan qabağa çıxarıldığı üçün binaya xüsusi gözəllik verir. Dəhlizlərə qırmızı qum daşı ilə döşənmiş pilləkənlərlə qalxılır. Pilləkənlərin ətrafı kərpiclə hörülüb və ağac məhəccərlərlə bərkidilib.
Xan Sarayının ümumi sahəsi 382 m², divarlarının qalınlığı 60 sm-dən 1,1 m arasında dəyişir. Bina 20x20x5 sm ölçüdə bişmiş kərpiclə tikilmişdir. Pəncərələrdə şəbəkə üslubundan və bütün otaqlarda Naxçıvan yaşayış evlərinə xas olan müxtəlif ölçülü taxçalardan istifadə olunmuşdur. 1 mərtəbədə 3 otaq, 2 mərtəbədə 8 otaq (2 zal) və otaq kimi istifadə olunan vestübüllərin üzərində 2 mansar yerləşir. Hər iki mansardan dəhlizlərin üstündəki açıq balkonlara çıxış var. Mansarlara vestübüllərdən açılmış kərpic pilləkənlərlə qalxılır. Xan Sarayının cənub zalı daha dəbdəbəlidir. Qonaq qəbulu üçün nəzərdə tutulmuş zalın qərbində döşəmədən 40 sm hündürlükdə səhnə tipli taxt yaradılmışdır. Taxtlı güşənin açılan pəncərələri yerdən tavana qədər şəbəkələrlə, tavanı isə kiçik güzgü parçaları ilə nəfis bəzədilmişdir. Zalın digər divarları taxçalar, nəbati və süjetli rəsmlərlə işlənmişdir. Sonralar aparılan çoxsaylı təmir və bərpa işləri zamanı rəsmlər pozulmuş və ya üzəriləri suvaqla örtülmüşdür. Zalın əzamətini cənub divardakı, ətrafı həndəsi formalar və güzgü parçaları ilə bəzədilmiş buxarı daha da artırır. Bina divarlara yerləşdirilmiş iki buxarı vasitəsilə isidilirmiş[3]
Xan Sarayı 1998-ci ilin aprelindən Naxçıvan Xalça Muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. Muzey 8 zaldan ibarətdir, bunlardan biri Naxçıvan xanlarına həsr olunmuşdur. Yaradıldığı vaxt muzeydə 359 eksponat qeydə alındığı halda, hazırda onların sayı 2000-dən (305 xalça) artıqdır. Burada, demək olar, bütün xalça növlərinin (xovlu: gəbə, zili və xovsuz: sumax, vərni, kilim, palaz, şəddə, cecim və s.) və xalça məmulatlarının (məfrəş, heybə, xurcun, çuval, örkən və s.) nümunələri nümayiş etdirilir. Muzeydə Gəncə–Qazax, Quba–Şirvan, Qarabağ, Təbriz–Naxçıvan xalçaçılıq məktəblərinə XVIII-XIX əsrlərə aid xalça nümunələri saxlanılır. Çeşnilərinə görə "Qollu çiçi", "Pirəbədil", "Alpan", "Qədim əfşan", "Ovçuluq", "Zili", "Köhnə buta", "Naxçıvan", "Qasımuşağı" və s. xalçalarla yanaşı, süjetli xalçalar Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin portreti toxunmuş xalça (xalq rəssamı K.Əliyev), "Leyli və Məcnun", "Qarabağ mənzərəsi", "Boz qurdlar", "Gəncə gözəli" və s. da əhəmiyyətli yer tutur. Muzeydə məişət əşyaları – misgərlik nümunələri, saxsı və çini qablar, qədim kişi və qadın milli geyimləri də nümayiş etdirilir.
Yardımçı bina
Naxçıvan şəhərində zəmanəmizədək gəlib çatan tarix-memarlıq abidələrindən biri də Xan Sarayının yardımçı binasıdır.
Yeri
Bina qədim Xan Dikində, Möminə xatun türbəsinin 50-60 metrliyində ilə üzbəüz yerləşir
Memarlıq quruluşu
XVIII əsr yaşayış evlərinə məxsus xüsusiyyətləri ozündə birləşdirən bu bina təntənəli girişli portaldan və ona bitişik inşa olunmuş köməkçi otaqlardan ibarətdir.
Xan Sarayının həyətinə giriş bu binada inşa olunan sferik günbəzlə örtülmüş vestübüldən keçir. Günbəzin əsas vestübülünə keçid dörd tərəfdən tromb sırası ilə həll olunmuş portaldandır. Vestübülün hər dörd taxçasında qapı yerləri var. Bu qapılardan biri Sarayın həyətinə, digər ikisi isə vestübülün sağ və solunda yerləşdirilmiş köməkçi otaqlara açılır. Otaqların tavanı çatma tağ formasındadır. İnşa olunduğu vaxtdan etibarən bu otaqlardan Saray xidmətçilərinin yaşayış yeri, ərzaq ambarı və mətbəx kimi istifada olunurmuş. Binanın ümumi sahəsi 336 m²-dir. Zaman keçdikcə şərq divarların ətrafı torpaqla dolduğu üçün köməkçi otaqların hündürlüyü küçədən 2,5 metr, daxildən 3 metr, giriş portalının hündürlüyü 4,5 metr təşkil edir. Bina bişmiş kərpic və əhəng materialı ilə inşa olunmuşdur. Hazırda burada Açıq Səma Altında Muzeyin inzibati binası və hədiyyələr mağazası yerləşir .
Şəkillər
İstinadlar
- Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 195-196. ISBN .
- Ağayeva Nilufər. “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq, Möminə Xatın və Açıq Səma Altında Muzey Kompleksinin təşkili maddi -mədəniyyət nümunələrinin qorunması sahəsində atılmış mühüm addımdır. Naxçıvan: “Mədəniyyətlərin qovuşduğu məkan”, Beynəlxalq elmi konfransının materialları (22-23 oktyabr 2020)
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası, 2008, s. 97
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xan sarayi Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Naxcivan xan sarayi Naxcivan seherinde yerlesen XVIII esre aid tarixi memarliq abidesi Naxcivan Xan Sarayi39 12 41 sm e 45 24 44 s u Olke AzerbaycanSeher NaxcivanYerlesir Ecemi seyrangahiAidiyyati Naxcivan xanligiUslubu Naxcivan memarliq mektebiVeziyyeti fealiyyet gosterirAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 5295EhemiyyetiYerli ehemiyyetliNaxcivan xan sarayi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Serq memarliq uslubunda tikilmis abide Naxcivan xani Rehim xanin yasayis evi olmusdur 1 Bina zirzemiden ve 8 ust otaqdan ibaretdir Qedim Qala mehellesinde Momune xatun turbesinin 50 60 m liyinde insa edilmisdir Bismis kerpicden tikilmis pencerelerde sebeke uslubundan otaqlarda qala qedim Naxcivan yasayis evlerine xas taxca formalarindan genis istifade olunmusdur Binanin yuksek tepe Xan diki uzerinde insa edilmesi onu son derece ezemetli ve gozel gosterir Ecemi seyrangahi istirahet kompleksine daxil olan Xan evi hazirda Naxcivan Muxtar Respublikasi Dovlet Xalca Muzeyidir Naxcivan Maraga memarliq mektebi uslubunda tikilmis abide XX esrin evvellerine qeder Naxcivan xanlarinin yasayis evi olmusdur Sarayi XVIII esrin sonunda axirinci Naxcivan xani Ehsan xanin atasi Kelbeli xan Kengerli tikdirmisdir Xan Sarayi 1998 ci ilin aprelinden Naxcivan Xalca Muzeyi kimi fealiyyet gosterir 2 Xan Sarayi 3600 m sahesi olan saray kompleksinin qerbinde xan dikinin relyefine uygun olaraq uzu guncixana teref insa edilmisdir Xan Sarayi kompleksinde 42x8 m olcude yardimci bina yeni insa olunmus hovuz su quyusu yasilliq zolaqlari bezek ve meyve agaclari var Bina iki mertebelidir Vaxtile saray iki ayri ayri bolmeden ibaret olub Cenub bolme inzibati isler ve yuksek mensebli qonaqlarin qebulu simal bolme ise xan ailesinin yasayisi ucun nezerde tutulub Bolmelere giris ikimertebeli balkon tipli catma tagli dehlizlerden olub Hal hazirda sarayda muzey yerlesdiyine gore yalniz cenub dehlizden istifade olunur Bolmeler arasinda daxili kecid yaradilib Dehlizler esas fasaddan qabaga cixarildigi ucun binaya xususi gozellik verir Dehlizlere qirmizi qum dasi ile dosenmis pillekenlerle qalxilir Pillekenlerin etrafi kerpicle horulub ve agac meheccerlerle berkidilib Xan Sarayinin umumi sahesi 382 m divarlarinin qalinligi 60 sm den 1 1 m arasinda deyisir Bina 20x20x5 sm olcude bismis kerpicle tikilmisdir Pencerelerde sebeke uslubundan ve butun otaqlarda Naxcivan yasayis evlerine xas olan muxtelif olculu taxcalardan istifade olunmusdur 1 mertebede 3 otaq 2 mertebede 8 otaq 2 zal ve otaq kimi istifade olunan vestubullerin uzerinde 2 mansar yerlesir Her iki mansardan dehlizlerin ustundeki aciq balkonlara cixis var Mansarlara vestubullerden acilmis kerpic pillekenlerle qalxilir Xan Sarayinin cenub zali daha debdebelidir Qonaq qebulu ucun nezerde tutulmus zalin qerbinde dosemeden 40 sm hundurlukde sehne tipli taxt yaradilmisdir Taxtli gusenin acilan pencereleri yerden tavana qeder sebekelerle tavani ise kicik guzgu parcalari ile nefis bezedilmisdir Zalin diger divarlari taxcalar nebati ve sujetli resmlerle islenmisdir Sonralar aparilan coxsayli temir ve berpa isleri zamani resmler pozulmus ve ya uzerileri suvaqla ortulmusdur Zalin ezametini cenub divardaki etrafi hendesi formalar ve guzgu parcalari ile bezedilmis buxari daha da artirir Bina divarlara yerlesdirilmis iki buxari vasitesile isidilirmis 3 Xan Sarayi 1998 ci ilin aprelinden Naxcivan Xalca Muzeyi kimi fealiyyet gosterir Muzey 8 zaldan ibaretdir bunlardan biri Naxcivan xanlarina hesr olunmusdur Yaradildigi vaxt muzeyde 359 eksponat qeyde alindigi halda hazirda onlarin sayi 2000 den 305 xalca artiqdir Burada demek olar butun xalca novlerinin xovlu gebe zili ve xovsuz sumax verni kilim palaz sedde cecim ve s ve xalca memulatlarinin mefres heybe xurcun cuval orken ve s numuneleri numayis etdirilir Muzeyde Gence Qazax Quba Sirvan Qarabag Tebriz Naxcivan xalcaciliq mekteblerine XVIII XIX esrlere aid xalca numuneleri saxlanilir Cesnilerine gore Qollu cici Pirebedil Alpan Qedim efsan Ovculuq Zili Kohne buta Naxcivan Qasimusagi ve s xalcalarla yanasi sujetli xalcalar Azerbaycan xalqinin umummilli lideri Heyder Eliyevin portreti toxunmus xalca xalq ressami K Eliyev Leyli ve Mecnun Qarabag menzeresi Boz qurdlar Gence gozeli ve s da ehemiyyetli yer tutur Muzeyde meiset esyalari misgerlik numuneleri saxsi ve cini qablar qedim kisi ve qadin milli geyimleri de numayis etdirilir Yardimci binaNaxcivan seherinde zemanemizedek gelib catan tarix memarliq abidelerinden biri de Xan Sarayinin yardimci binasidir Yeri Bina qedim Xan Dikinde Momine xatun turbesinin 50 60 metrliyinde Xan sarayi ile uzbeuz yerlesir Memarliq qurulusu XVIII esr yasayis evlerine mexsus xususiyyetleri ozunde birlesdiren bu bina tenteneli girisli portaldan ve ona bitisik insa olunmus komekci otaqlardan ibaretdir Xan Sarayinin heyetine giris bu binada insa olunan sferik gunbezle ortulmus vestubulden kecir Gunbezin esas vestubulune kecid dord terefden tromb sirasi ile hell olunmus portaldandir Vestubulun her dord taxcasinda qapi yerleri var Bu qapilardan biri Sarayin heyetine diger ikisi ise vestubulun sag ve solunda yerlesdirilmis komekci otaqlara acilir Otaqlarin tavani catma tag formasindadir Insa olundugu vaxtdan etibaren bu otaqlardan Saray xidmetcilerinin yasayis yeri erzaq ambari ve metbex kimi istifada olunurmus Binanin umumi sahesi 336 m dir Zaman kecdikce serq divarlarin etrafi torpaqla doldugu ucun komekci otaqlarin hundurluyu kuceden 2 5 metr daxilden 3 metr giris portalinin hundurluyu 4 5 metr teskil edir Bina bismis kerpic ve eheng materiali ile insa olunmusdur Hazirda burada Aciq Sema Altinda Muzeyin inzibati binasi ve hediyyeler magazasi yerlesir SekillerIstinadlarNaxcivan Ensiklopediyasi Baki 2002 seh 195 196 ISBN 5 8066 1468 9 Agayeva Nilufer Xan Sarayi Dovlet Tarix Memarliq Momine Xatin ve Aciq Sema Altinda Muzey Kompleksinin teskili maddi medeniyyet numunelerinin qorunmasi sahesinde atilmis muhum addimdir Naxcivan Medeniyyetlerin qovusdugu mekan Beynelxalq elmi konfransinin materiallari 22 23 oktyabr 2020 Naxcivan abideleri ensiklopediyasi 2008 s 97Vikianbarda Naxcivan xan sarayi ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin baxNaxcivan xanligi Ehsan Xan Naxcivanski