Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Nikolay Pavloviç (rus. Николай I Павлович; 25 iyun (6 iyul) 1796, Böyük Qatçina sarayı, Sankt-Peterburq quberniyası[d] – 18 fevral (2 mart) 1855, Qış sarayı) — Romanovlar sülaləsindən olan Rusiya çarı.
| I Nikolay | |
|---|---|
| rus. Никола́й I Па́влович | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Николай Павлович Романов |
| Doğum tarixi | 25 iyun (6 iyul) 1796 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 18 fevral (2 mart) 1855(58 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Dəfn yeri | |
| Atası | I Pavel |
| Anası | Mariya Feodorovna |
| Uşaqları | |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Mühəndis Qoşunları[d], süvari, Qvardiya |
| Döyüşlər | |
| | |
| Monoqram |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Krım müharibəsinin başlamasında rolu
Avstriya imperatorunun xahişi ilə I Nikolay rus qoşunlarının Macarıstanda baş verən inqilabi çıxışların yatırılmasında iştirakına göstəriş vermiş, macar inqilabı boğulduqdan sonra inqilabi çıxışlarda iştirak edənlərin bir qismi Türkiyədə sığınacaq tapmışdılar.
Yaranmış şəraitdə Rusiyanın əlinə Qara dəniz boğazlarına müdaxilə etmək üçün fürsət düşmüşdü və III Napoleon bundan istifadə edərək Müqəddəs İttifaqın parçalanması üçün müxtəlif üsullara əl atdı. I Nikolay Türkiyədən inadla macar inqilabçılarının geri qaytarılmasını tələb edir, sultan isə bundan qəti olaraq imtina edirdi. Məhz bu zəmində "Şərq məsələsi"yenidən kəskinləşməyə başladı ki, bu da müharibəyə gətirib çıxardı.
Şərq məsələsinin qızışdırılmasında iki dövlət xüsusilə maraqlı idi: Fransa və Rusiya.
- Fransa onu iflic vəziyyətinə salmış Müqəddəs İttifaqın dağıdılmasına çalışırdı.
- I Nikolay isə Qara dəniz boğazında Rusiyanın ağalığına nail olunmasını istəyirdi.
Avropa dövlətlərindən İngiltərə Qara dəniz boğazlarında qüdrətli Rusiyadansa, zəif Türkiyənin olmasına üstünlük verirdi. Avstriya isə şərq böhranından Balkanlarda möhkəmlənmək üçün bir vasitə kimi istifidə etməyə çalışırdı.
I Nikolay Müqəddəs İttifaqın meydana gəlməsindən sonra Avropada əminamanlığı qorumaq adı altında rus qoşunlarının bir neçə dəfə Avropada görünməsinə nail olmuşdu və Rusiyaya "Avropanın jandarmı" adını qazandırmışdı.
Artıq XIX əsrin ortaları üçün I Nikolayda belə bir fikir yaranmışdı ki, Türkiyə "xəstə adam" timsalıdadır və tezliklə "öləcəkdir". Buna görə də, Türkiyə imperiyasının ərazisini bölüşdürmək və Qara dəniz planını reallaşdırmaq olar. Halbuki bu dövrdə beynəlxalq şərait kəskin şəkildə Rusiyanın əleyhinə idi.
Avropa dövlətlərinin hamısı Rusiyanın cahangirliyindən bezmişdi və ona qarşı çıxış etmək üçün fürsət axtarırdı. Belə fürsəti isə rəqiblərinə I Nikolay özü verdi. 1853-cü il yanvarın 9-da ingilis diplomatik korpusu Çar sarayında olarkən I Nikolay İngiltərənin Rusiyadakı səfiri Seymur Hamiltona yaxınlaşaraq Türkiyənin gələcəyinə İngiltərənin münasibətinin necə olacağı fikrini öyrənmək istədiyini bildirdi. Səfir Rusiyanın mövqeyini İngiltərə hökumətinə çatdırmağa söz verdi. Bir aydan sonra, fevralın 9-da İngiltərənin stats-katibi Con Rosselin imzası ilə Rusiyanın mövqeyinə İngiltərənin kəskin mənfi münsibətini bildirən cavab gəldi. Fransa və Avstriya da analoji mövqe nümayiş etdirdilər.
Artıq bu dövr üçün Rusiyanın xarici işlər naziri Nesselrod I Nikolayı inandırmışdı ki, Türkiyə Avropa dövlətlərinin gözündən düşmüşdür. Rusiyanın Fransadakı səfiri Kiselyov, İngiltərədəki səfiri Brunnov və Avstryadakı səfiri Meyndorf I Nikolayı arxayınlaşdırmışdılar ki, Rusiya Türkiyəyə müdaxilə edəcəyi təqdirdə Avropa diplomatiyasının dəstəyini qazanacaqdır. Çar elə hesab edirdi ki, 1848–1849-cu il inqilabından sonra Avstriya Rusiyaya müttəfiq olmaq üçün onun tərəfindən çıxış edəcəkdir. Fransa isə 1852-ci il dövlət çevrilişindən sonra özünə gəlməyib, buna görə də Avropada hamı Rusiyanın tərəfində duracaq. Çar bununla olduqca ciddi siyasi səhvə yol verirdi. Çünki Fransa keçmiş müttəfiqlərin arasını vurmaq üçün belə fürsəti çoxdan gözləyirdi.
Xaricdəki rus diplomatlarından yalnız Aleksandr Qorçakov əvvəlcə Vyanadan, sonra isə Alman knyazlarından I Nikolayın adına göndərdiyi təqdimatda göstərirdi ki, Avropadakı beynəlxalq şərait Rusiyanın əleyhinə çevrilmişdir. Avstriya Rusiyanın hegemonluğundan çıxmaq üçün fürsət axtarır. III Napoleon isə "Avropa konsertini" dağıtmaq üçün bəhanə gəzir. Təsadüfi deyildi ki, Fransa Avropa dövlətlərindən ilkini kimi, 1853-cü ildə hələ 1740-cı ildə imzalanmış Fransa-Türkiyə müqaviləsinin şərtlərini bərpa etməyə müvəffəq olmuşdu.
Müqavilənin şərtlərinə görə, Fransa Yaxın Şərqin katolik xristianları üzərində Türkiyədən qəyyumluq hüququ alırdı. Bundan xəbər tutan I Nikolay türk sultanına etirazını bildirərək analoji hüququn 1829-cu il ilə Türkiyənin pravoslav xristianlarına aid olduğunu bildirmişdi. Fransanın həqiqi məqsədlərindən bəhs edən Xarici İşlər Naziri Druyen de Lyus sonralar qeyd edirdi ki, "Müqəddəs yerlər" məsələsinin Fransa üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Bu qədər hay-küy salmış "Şərq məsələsi" III Napoleona ona görə lazım idi ki, o artıq yarım əsrə yaxın Fransanı iflic vəziyyətinə salmış "Konstantinopol İttifaqı" (Müqəddəs İttifaq) dağıda bilsin. Yalnız bu yolla İngiltərə, Avstriya və Prussiyanı Rusiyadan ayırmaq mümkün idi. I Nikolayın belə mövqeyi üzündən 1853-cü ilin əvvəllərindən etibarən Rusiya-Türkiyə münasibətləri kəskinləşməyə başladı. Rusiyanın aparıcı Avropa dövətləri ilə münasibətləri də yaxşı vəziyyətdə deyildi. Fransız diplomatiyasının qəsdən təhriki ilə sultan Əbdülməcid Rusiyaya münasibətdə daha az barışdırıcı mövqe tutmağa başlamışdı.
Məhz belə vəziyyətdə I Nikolayın əmri ilə Hərbi Dəniz Naziri knyaz A. J. Menşikov Rusiyanın Türkiyədə fövqaladə səlahiyyətli səfiri təyin edildi. A. Menşikov 1853-cü il martın 10-da Osmanlı dövlətinin xarici işlər naziri Rüfət paşaya Rusiyanın aşağıdakı məzmunda notasını təqdim etdi:
- Rusiyanın Türkiyədəki pravoslav kilsəsi və pravoslav əhalisi üzərində qəyyumluq hüququ təsdiq edilsin.
- Bu hüqüq fərmanla yox, sultan sənədi ilə (divani-humayun) təsdiq olunmalıdır. Çünki fərman yerli xarakter daşıyır, sultan sənədi isə beynəlxalq hüquqi qüvvəyə malik olurdu.
O dövrki mətbuat yazır ki, əgər Türkiyə həmin fərmanı qəbul edərsə, onda I Nikolay Türkiyənin ikinci sultanı olar. Bu türk-rus münasibətlərinin pisləşməsində əsas rol oynadı.
1853-cü ilin aprelində İngiltərə hökuməti Rusiyaya qarşı barışmaz mövqeyi ilə məşhur olan Stratford Kanninqi (Lord Redklif) İstanbula səfir təyin etdi. Kanninq rus səfiri ilə ilk görüşündən sonra müəyyənləşdirdi ki, Menşikovun baçlıca məqsədi Türkiyə ilə müharibəyə nail olmaqdır və çox ustalıqla iki işi reallaşdırdı:
- Türkiyənin Xarici İşlər Naziri Rüfət paşanın Rəşid paşa ilə əvəz olunmasına nail oldu. Rüfət paşa ruspərəst mövqeyə malik idi, Rəşid paşa isə Rusiyaya düşmən münasibət bəsləyən şəxslərdən idi.
- Rusiya ilə Türkiyə arasında diplomatik münasibətlərin qırılmasına nail olmaq, bu isə müharibə demək idi.
Məlum olduğu kimi, çar knyaz Menşikova verdiyi məxfi göstərişdə notanın qəbul edilməyəcəyi təqdirdə Türkiyə ilə diplomatik münasibətləri kəsməsi səlahiyyətini vermişdi. Mayın ortalarına qədər davam edən diplomatik mübarizə Türkiyənin notanı rədd etməsi ilə nəticələndi. Yaranmış şəraitdə Menşikov mayın 21-də Türkiyə ilə diplomatik münasibətləri kəsdi və Odessaya qayıtdı.
Rusiyanın xarici nümayəndəliklərinin susduğu dövrdə Vyanadakı səfir A. Qorçakov sonuncu dəfə Rusiyanı Türkiyə ilə müharibəyə getməkdən çəkindirmək üçün xarici işlər naziri Nessellroda təqdimatı göndərdi. Lakin buna əhəmiyyət verilmədi. Çünki heç kəs çarın arzusunda olduğu müharibənin əleyhinə getməyə cəhd etmirdi. Müharibə dövründə Rusiyada Avropada təcrid vəziyyətinə düşmüşdü. Bu da çox tezliklə Rusiyanı böyük fəlakət qarşısında qoydu. Ingiltərədəki rus səfiri Brunnov Türkiyə tərəfindən nota rədd edildikdən sonra yenə XİN-ə müraciət edərək İngiltərə və Fransanın hadisələrə müdaxilə etməyəcəyini Nesselrodun və I Nikolayın diqqətinə çatdırmışdı. Bundan sonra I Nikolay bildirdi ki, qanuni tələbləri yerinə yetirilməyənədək Dünayboyu knyazlıqları işğal edib girov götürür və iyunun 21-də general M. Qorçakovun komandanlığı altinda 80 minlik rus ordusu Prut çayını keçərək Moldava və Valaxiyanı işğal etdi.
Lakin I Nikolayın arzuları ürəyində qaldı. Belə ki, hələ mart ayında III Napoleon knyaz Menşikovun İstanbul səfərindən xəbər tutduqdan sonra Tulon limanında dayanmış fransız donanmasına İstanbul boğazına hərəkət etmək əmri verildi. Analoji addım İngiltərə tərəfindən də atıldı və ingilis donanması Qara dəniz boğazlarına yeridildi. Yalnız Avstriya və Prussiya vahid mövqeyə gələ bilmirdilər. Amma Rusiyanın məğlub olması nəticəsində heç nə qazanmayacaqlarından ehtiyatlanırdılar.
Türkiyə İngiltərə və Fransanın mövqelərindən arxayınlaşdığı üçün nə quru qoşunlarında, nə də dəniz qüvvələrində ciddi hazırlıq görmədi. Uzun sürən diplomatik mübarizədən sonra 1853-cü il oktyabrn 16-da ingilis səfiri Stratford və fransız səfiri Lakurun təhriki ilə Türkiyə Rusiyaya müharibə elan etdi. Noyabrın 2-də I Nikolayın Türkiyə ilə müharibə haqqında manifesti elan olundu. Müharibə başladıqdan az sonra noyabrın 18-də rus admiralı Naximovun başçılığı altında 8 gəmidən ibarət rus donanması Sinop buxtasında dayanmış 16 gəmi və çoxlu sursata malik türk donanmasını darmadağın etdi, komandan Osman paşanı əsir götürdü. Sinop məğlubiyyəti Avropada sensasiya yaratdı. Müasirləri deyirdilər ki, türk donanmasının məğlub edilməsindən sonra Avropada Rusiyaya qarşı müharibədən daha populyar heç nə tapmaq olmazdı.
Sinop epizodundan sonra ingilis və fransız donanması Qara dəniz boğazlarına daxil oldu və 1854-cü ilin yanvarında admirallar bildirdilər ki, Qara dənizə daxil olmaqda əsas məqsədləri Türkiyənin sahil məntəqələrini rusların qəfil hücumundan qorumaqdır. Çətin vəziyyətə düşmüş I Nikolay Fransa və İngiltərədəki səfirlərindən generalların bəyanatının Rusiyaya aid olub-olmamasını öyrənməyi tələb etdi. Məlum oldu ki, generalların bəyanatı ancaq Türkiyə ilə bağlıdır və çarın əmri ilə Londondakı rus səfiri Brunnov İngiltərə ilə diplomatik münasibətləri kəsərək geri qayıtdı. Anoloji addım Parisdəki rus səfiri Kiselyov tərəfindən də atıldı.
1854-cü il yanvarın 29-da Fransanın hökumət orqanı olan "Monityer" qəzetində III Napoleonun I Nikolaya açıq məktubu dərc olundu. İlk dəfə idi ki, bir monarx digər monarxa mətbuat vasitəsilə açıq müraciət edirdi. Müraciətdə Sinop döyüşünün təkcə Türkiyənin yox, İngiltərə və Fransanın da ləyaqətini təhqir etdiyi göstərilirdi. Ancaq müraciətdə Türkiyə ətrafında baş verənlərin daha çox İngiltərə ilə bağlı olması öz əksini tapmışdı.
Bununla belə, III Napoleon tələb edirdi ki, nə qədər Rusiya Avropa ilə üz-üzə qalmayıb rus donanması Qara dənizdən çıxarılmalı, Türkiyəyə qeyd-şərt irəli sürülmədən danışıqlar başlamalıdır. III Napoleonun bəyanatına I Nikolayın Rusiya XİN-nin mətbuat orqanı olan "Jurnal De Sen-Peterburq"da cavab məktubu dərc olundu. Jurnalda dərc edilməklə yanaşı, I Nikolay cavab məktubunu rəsmi sənəd kimi Fransanın Rusiyadakı səfirinə də təqdim etdi. Məktubda Sinop döyüşünün günahı I Nikolay tərəfindən həm Türkiyə, həm də İngiltərə və Fransa üzərinə qoyulurdu. Burada göstərilirdi ki, İngiltərə və Fransa diplomatiyasının təhriki ilə Türkiyə-Rusiya münasibətləri müharibə həddinə çatmışdır. Hər iki hökmdar məktubun sonuna "Siz əlahəzrətin yaxın dostu" kimi imza qoymuşdular.
İstinadlar
- Николай I (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1897. Т. XXI. С. 119–124.
- W. A. P. Nicholas I. (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 19.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118588079 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Бурдин Ф.А. Воспоминания артиста об императоре Николае Павловиче // Исторический вестник, 1886. – Т. 23. – № 1. – С. 144–153. 2013-11-04 at the Wayback Machine
- В.Ф. Восточная политика императора Николая I // Исторический вестник, 1891. – Т. 46. – № 11. – С. 346–358. 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Заиковский К. Воспоминание об императоре Николае Павловиче // Исторический вестник, 1886. – Т. 24. – № 4. – С. 112–119. 2011-11-03 at the Wayback Machine
- Киняпина Н. С. Внешняя политика НИКОЛАЯ I 2007-01-28 at the Wayback Machine
- Мильчина В. Посол Франции при дворе Николая І: военный или штатский? 2006-10-09 at the Wayback Machine
- "Николай I" в Большом энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона
- Николай I как дипломат. Главы из книги "" под редакцией В. П. Потемкина
- Николай I. Записка императора Николая I о военных действиях на Кавказе (около 1845 г.) // Русская старина, 1885. – Т. 48. – № 10. – С. 209–212. 2019-02-02 at the Wayback Machine
- Николай I. Записки императора Николая Павловича о прусских делах. 1848 г. / Сообщ. В.Ф. Ратч // Русская старина, 1870. – Т. 1. – Изд. 3-е. – Спб., 1875. – С. 295–303. 2019-04-15 at the Wayback Machine
- Николай I. Сочинение в.к. Николая Павловича о Марке-Аврелии (Письмо к профессору морали Аделунгу). 1813 г. / Публ. и коммент. А.П. Пятковского // Русская старина, 1874. – Т. 9. – № 2. – С. 252–571. 2019-05-19 at the Wayback Machine
- Презентация PowerPoint по Николаю 1 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Рахматуллин М.А. Ииператор Николай I глазами современников 2006-10-09 at the Wayback Machine
- Троицкий Николай. Россия в XIX веке: Курс лекций
- Чулков Г.И. Императоры: Психологические портреты. Николай Первый 2007-01-28 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax I Nikolay I Nikolay Pavlovic rus Nikolaj I Pavlovich 25 iyun 6 iyul 1796 Boyuk Qatcina sarayi Sankt Peterburq quberniyasi d 18 fevral 2 mart 1855 Qis sarayi Romanovlar sulalesinden olan Rusiya cari I Nikolayrus Nikola j I Pa vlovichSexsi melumatlarDogum adi Nikolaj Pavlovich RomanovDogum tarixi 25 iyun 6 iyul 1796Dogum yeri Boyuk Qatcina sarayi Qatcina Carskoselski qezasi d Sankt Peterburq quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 18 fevral 2 mart 1855 58 yasinda Vefat yeri Dvorcov rayonu d Sankt Peterburq Rusiya imperiyasiVefat sebebi agciyer iltihabiDefn yeri Pyotr ve Pavel kafedraliAtasi I PavelAnasi Mariya FeodorovnaUsaqlari II Aleksandr Mixail Nikolayevic RomanovHerbi xidmetQosun novu Muhendis Qosunlari d suvari QvardiyaDoyusler VI Koalisiya muharibesi Dekabristler usyani Rusiya Iran muharibesi 1826 1828 Rusiya Osmanli muharibesi Krim muharibesiMonoqram Vikianbarda elaqeli mediafayllarKrim muharibesinin baslamasinda roluAvstriya imperatorunun xahisi ile I Nikolay rus qosunlarinin Macaristanda bas veren inqilabi cixislarin yatirilmasinda istirakina gosteris vermis macar inqilabi bogulduqdan sonra inqilabi cixislarda istirak edenlerin bir qismi Turkiyede siginacaq tapmisdilar Yaranmis seraitde Rusiyanin eline Qara deniz bogazlarina mudaxile etmek ucun furset dusmusdu ve III Napoleon bundan istifade ederek Muqeddes Ittifaqin parcalanmasi ucun muxtelif usullara el atdi I Nikolay Turkiyeden inadla macar inqilabcilarinin geri qaytarilmasini teleb edir sultan ise bundan qeti olaraq imtina edirdi Mehz bu zeminde Serq meselesi yeniden keskinlesmeye basladi ki bu da muharibeye getirib cixardi Serq meselesinin qizisdirilmasinda iki dovlet xususile maraqli idi Fransa ve Rusiya Fransa onu iflic veziyyetine salmis Muqeddes Ittifaqin dagidilmasina calisirdi I Nikolay ise Qara deniz bogazinda Rusiyanin agaligina nail olunmasini isteyirdi Avropa dovletlerinden Ingiltere Qara deniz bogazlarinda qudretli Rusiyadansa zeif Turkiyenin olmasina ustunluk verirdi Avstriya ise serq bohranindan Balkanlarda mohkemlenmek ucun bir vasite kimi istifide etmeye calisirdi I Nikolay Muqeddes Ittifaqin meydana gelmesinden sonra Avropada eminamanligi qorumaq adi altinda rus qosunlarinin bir nece defe Avropada gorunmesine nail olmusdu ve Rusiyaya Avropanin jandarmi adini qazandirmisdi Artiq XIX esrin ortalari ucun I Nikolayda bele bir fikir yaranmisdi ki Turkiye xeste adam timsalidadir ve tezlikle olecekdir Buna gore de Turkiye imperiyasinin erazisini bolusdurmek ve Qara deniz planini reallasdirmaq olar Halbuki bu dovrde beynelxalq serait keskin sekilde Rusiyanin eleyhine idi Avropa dovletlerinin hamisi Rusiyanin cahangirliyinden bezmisdi ve ona qarsi cixis etmek ucun furset axtarirdi Bele furseti ise reqiblerine I Nikolay ozu verdi 1853 cu il yanvarin 9 da ingilis diplomatik korpusu Car sarayinda olarken I Nikolay Ingilterenin Rusiyadaki sefiri Seymur Hamiltona yaxinlasaraq Turkiyenin geleceyine Ingilterenin munasibetinin nece olacagi fikrini oyrenmek istediyini bildirdi Sefir Rusiyanin movqeyini Ingiltere hokumetine catdirmaga soz verdi Bir aydan sonra fevralin 9 da Ingilterenin stats katibi Con Rosselin imzasi ile Rusiyanin movqeyine Ingilterenin keskin menfi munsibetini bildiren cavab geldi Fransa ve Avstriya da analoji movqe numayis etdirdiler Artiq bu dovr ucun Rusiyanin xarici isler naziri Nesselrod I Nikolayi inandirmisdi ki Turkiye Avropa dovletlerinin gozunden dusmusdur Rusiyanin Fransadaki sefiri Kiselyov Ingilteredeki sefiri Brunnov ve Avstryadaki sefiri Meyndorf I Nikolayi arxayinlasdirmisdilar ki Rusiya Turkiyeye mudaxile edeceyi teqdirde Avropa diplomatiyasinin desteyini qazanacaqdir Car ele hesab edirdi ki 1848 1849 cu il inqilabindan sonra Avstriya Rusiyaya muttefiq olmaq ucun onun terefinden cixis edecekdir Fransa ise 1852 ci il dovlet cevrilisinden sonra ozune gelmeyib buna gore de Avropada hami Rusiyanin terefinde duracaq Car bununla olduqca ciddi siyasi sehve yol verirdi Cunki Fransa kecmis muttefiqlerin arasini vurmaq ucun bele furseti coxdan gozleyirdi Xaricdeki rus diplomatlarindan yalniz Aleksandr Qorcakov evvelce Vyanadan sonra ise Alman knyazlarindan I Nikolayin adina gonderdiyi teqdimatda gosterirdi ki Avropadaki beynelxalq serait Rusiyanin eleyhine cevrilmisdir Avstriya Rusiyanin hegemonlugundan cixmaq ucun furset axtarir III Napoleon ise Avropa konsertini dagitmaq ucun behane gezir Tesadufi deyildi ki Fransa Avropa dovletlerinden ilkini kimi 1853 cu ilde hele 1740 ci ilde imzalanmis Fransa Turkiye muqavilesinin sertlerini berpa etmeye muveffeq olmusdu Muqavilenin sertlerine gore Fransa Yaxin Serqin katolik xristianlari uzerinde Turkiyeden qeyyumluq huququ alirdi Bundan xeber tutan I Nikolay turk sultanina etirazini bildirerek analoji huququn 1829 cu il ile Turkiyenin pravoslav xristianlarina aid oldugunu bildirmisdi Fransanin heqiqi meqsedlerinden behs eden Xarici Isler Naziri Druyen de Lyus sonralar qeyd edirdi ki Muqeddes yerler meselesinin Fransa ucun hec bir ehemiyyeti yoxdur Bu qeder hay kuy salmis Serq meselesi III Napoleona ona gore lazim idi ki o artiq yarim esre yaxin Fransani iflic veziyyetine salmis Konstantinopol Ittifaqi Muqeddes Ittifaq dagida bilsin Yalniz bu yolla Ingiltere Avstriya ve Prussiyani Rusiyadan ayirmaq mumkun idi I Nikolayin bele movqeyi uzunden 1853 cu ilin evvellerinden etibaren Rusiya Turkiye munasibetleri keskinlesmeye basladi Rusiyanin aparici Avropa dovetleri ile munasibetleri de yaxsi veziyyetde deyildi Fransiz diplomatiyasinin qesden tehriki ile sultan Ebdulmecid Rusiyaya munasibetde daha az barisdirici movqe tutmaga baslamisdi Mehz bele veziyyetde I Nikolayin emri ile Herbi Deniz Naziri knyaz A J Mensikov Rusiyanin Turkiyede fovqalade selahiyyetli sefiri teyin edildi A Mensikov 1853 cu il martin 10 da Osmanli dovletinin xarici isler naziri Rufet pasaya Rusiyanin asagidaki mezmunda notasini teqdim etdi Rusiyanin Turkiyedeki pravoslav kilsesi ve pravoslav ehalisi uzerinde qeyyumluq huququ tesdiq edilsin Bu huquq fermanla yox sultan senedi ile divani humayun tesdiq olunmalidir Cunki ferman yerli xarakter dasiyir sultan senedi ise beynelxalq huquqi quvveye malik olurdu O dovrki metbuat yazir ki eger Turkiye hemin fermani qebul ederse onda I Nikolay Turkiyenin ikinci sultani olar Bu turk rus munasibetlerinin pislesmesinde esas rol oynadi 1853 cu ilin aprelinde Ingiltere hokumeti Rusiyaya qarsi barismaz movqeyi ile meshur olan Stratford Kanninqi Lord Redklif Istanbula sefir teyin etdi Kanninq rus sefiri ile ilk gorusunden sonra mueyyenlesdirdi ki Mensikovun baclica meqsedi Turkiye ile muharibeye nail olmaqdir ve cox ustaliqla iki isi reallasdirdi Turkiyenin Xarici Isler Naziri Rufet pasanin Resid pasa ile evez olunmasina nail oldu Rufet pasa rusperest movqeye malik idi Resid pasa ise Rusiyaya dusmen munasibet besleyen sexslerden idi Rusiya ile Turkiye arasinda diplomatik munasibetlerin qirilmasina nail olmaq bu ise muharibe demek idi Melum oldugu kimi car knyaz Mensikova verdiyi mexfi gosterisde notanin qebul edilmeyeceyi teqdirde Turkiye ile diplomatik munasibetleri kesmesi selahiyyetini vermisdi Mayin ortalarina qeder davam eden diplomatik mubarize Turkiyenin notani redd etmesi ile neticelendi Yaranmis seraitde Mensikov mayin 21 de Turkiye ile diplomatik munasibetleri kesdi ve Odessaya qayitdi Rusiyanin xarici numayendeliklerinin susdugu dovrde Vyanadaki sefir A Qorcakov sonuncu defe Rusiyani Turkiye ile muharibeye getmekden cekindirmek ucun xarici isler naziri Nessellroda teqdimati gonderdi Lakin buna ehemiyyet verilmedi Cunki hec kes carin arzusunda oldugu muharibenin eleyhine getmeye cehd etmirdi Muharibe dovrunde Rusiyada Avropada tecrid veziyyetine dusmusdu Bu da cox tezlikle Rusiyani boyuk felaket qarsisinda qoydu Ingilteredeki rus sefiri Brunnov Turkiye terefinden nota redd edildikden sonra yene XIN e muraciet ederek Ingiltere ve Fransanin hadiselere mudaxile etmeyeceyini Nesselrodun ve I Nikolayin diqqetine catdirmisdi Bundan sonra I Nikolay bildirdi ki qanuni telebleri yerine yetirilmeyenedek Dunayboyu knyazliqlari isgal edib girov goturur ve iyunun 21 de general M Qorcakovun komandanligi altinda 80 minlik rus ordusu Prut cayini kecerek Moldava ve Valaxiyani isgal etdi Lakin I Nikolayin arzulari ureyinde qaldi Bele ki hele mart ayinda III Napoleon knyaz Mensikovun Istanbul seferinden xeber tutduqdan sonra Tulon limaninda dayanmis fransiz donanmasina Istanbul bogazina hereket etmek emri verildi Analoji addim Ingiltere terefinden de atildi ve ingilis donanmasi Qara deniz bogazlarina yeridildi Yalniz Avstriya ve Prussiya vahid movqeye gele bilmirdiler Amma Rusiyanin meglub olmasi neticesinde hec ne qazanmayacaqlarindan ehtiyatlanirdilar Turkiye Ingiltere ve Fransanin movqelerinden arxayinlasdigi ucun ne quru qosunlarinda ne de deniz quvvelerinde ciddi hazirliq gormedi Uzun suren diplomatik mubarizeden sonra 1853 cu il oktyabrn 16 da ingilis sefiri Stratford ve fransiz sefiri Lakurun tehriki ile Turkiye Rusiyaya muharibe elan etdi Noyabrin 2 de I Nikolayin Turkiye ile muharibe haqqinda manifesti elan olundu Muharibe basladiqdan az sonra noyabrin 18 de rus admirali Naximovun basciligi altinda 8 gemiden ibaret rus donanmasi Sinop buxtasinda dayanmis 16 gemi ve coxlu sursata malik turk donanmasini darmadagin etdi komandan Osman pasani esir goturdu Sinop meglubiyyeti Avropada sensasiya yaratdi Muasirleri deyirdiler ki turk donanmasinin meglub edilmesinden sonra Avropada Rusiyaya qarsi muharibeden daha populyar hec ne tapmaq olmazdi Sinop epizodundan sonra ingilis ve fransiz donanmasi Qara deniz bogazlarina daxil oldu ve 1854 cu ilin yanvarinda admirallar bildirdiler ki Qara denize daxil olmaqda esas meqsedleri Turkiyenin sahil menteqelerini ruslarin qefil hucumundan qorumaqdir Cetin veziyyete dusmus I Nikolay Fransa ve Ingilteredeki sefirlerinden generallarin beyanatinin Rusiyaya aid olub olmamasini oyrenmeyi teleb etdi Melum oldu ki generallarin beyanati ancaq Turkiye ile baglidir ve carin emri ile Londondaki rus sefiri Brunnov Ingiltere ile diplomatik munasibetleri keserek geri qayitdi Anoloji addim Parisdeki rus sefiri Kiselyov terefinden de atildi 1854 cu il yanvarin 29 da Fransanin hokumet orqani olan Monityer qezetinde III Napoleonun I Nikolaya aciq mektubu derc olundu Ilk defe idi ki bir monarx diger monarxa metbuat vasitesile aciq muraciet edirdi Muracietde Sinop doyusunun tekce Turkiyenin yox Ingiltere ve Fransanin da leyaqetini tehqir etdiyi gosterilirdi Ancaq muracietde Turkiye etrafinda bas verenlerin daha cox Ingiltere ile bagli olmasi oz eksini tapmisdi Bununla bele III Napoleon teleb edirdi ki ne qeder Rusiya Avropa ile uz uze qalmayib rus donanmasi Qara denizden cixarilmali Turkiyeye qeyd sert ireli surulmeden danisiqlar baslamalidir III Napoleonun beyanatina I Nikolayin Rusiya XIN nin metbuat orqani olan Jurnal De Sen Peterburq da cavab mektubu derc olundu Jurnalda derc edilmekle yanasi I Nikolay cavab mektubunu resmi sened kimi Fransanin Rusiyadaki sefirine de teqdim etdi Mektubda Sinop doyusunun gunahi I Nikolay terefinden hem Turkiye hem de Ingiltere ve Fransa uzerine qoyulurdu Burada gosterilirdi ki Ingiltere ve Fransa diplomatiyasinin tehriki ile Turkiye Rusiya munasibetleri muharibe heddine catmisdir Her iki hokmdar mektubun sonuna Siz elahezretin yaxin dostu kimi imza qoymusdular IstinadlarNikolaj I rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1897 T XXI S 119 124 W A P Nicholas I ing Encyclopaedia Britannica a dictionary of arts sciences literature and general information H Chisholm 11 New York Cambridge England University Press 1911 Vol 19 Deutsche Nationalbibliothek Record 118588079 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Hemcinin baxRusiya RomanovlarXarici kecidlerBurdin F A Vospominaniya artista ob imperatore Nikolae Pavloviche Istoricheskij vestnik 1886 T 23 1 S 144 153 2013 11 04 at the Wayback Machine V F Vostochnaya politika imperatora Nikolaya I Istoricheskij vestnik 1891 T 46 11 S 346 358 2016 03 05 at the Wayback Machine Zaikovskij K Vospominanie ob imperatore Nikolae Pavloviche Istoricheskij vestnik 1886 T 24 4 S 112 119 2011 11 03 at the Wayback Machine Kinyapina N S Vneshnyaya politika NIKOLAYa I 2007 01 28 at the Wayback Machine Milchina V Posol Francii pri dvore Nikolaya I voennyj ili shtatskij 2006 10 09 at the Wayback Machine Nikolaj I v Bolshom enciklopedicheskom slovare Brokgauza i Efrona Nikolaj I kak diplomat Glavy iz knigi pod redakciej V P Potemkina Nikolaj I Zapiska imperatora Nikolaya I o voennyh dejstviyah na Kavkaze okolo 1845 g Russkaya starina 1885 T 48 10 S 209 212 2019 02 02 at the Wayback Machine Nikolaj I Zapiski imperatora Nikolaya Pavlovicha o prusskih delah 1848 g Soobsh V F Ratch Russkaya starina 1870 T 1 Izd 3 e Spb 1875 S 295 303 2019 04 15 at the Wayback Machine Nikolaj I Sochinenie v k Nikolaya Pavlovicha o Marke Avrelii Pismo k professoru morali Adelungu 1813 g Publ i komment A P Pyatkovskogo Russkaya starina 1874 T 9 2 S 252 571 2019 05 19 at the Wayback Machine Prezentaciya PowerPoint po Nikolayu 1 2016 03 05 at the Wayback Machine Rahmatullin M A Iiperator Nikolaj I glazami sovremennikov 2006 10 09 at the Wayback Machine Troickij Nikolaj Rossiya v XIX veke Kurs lekcij Chulkov G I Imperatory Psihologicheskie portrety Nikolaj Pervyj 2007 01 28 at the Wayback Machine