Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Odessa (ukr. Одеса; BFƏ:/ɔdesɑ/; 1794-cü ilə kimi Hacıbəy) — Qara dənizin şimal-qərb sahilində yerləşən şəhərdir, Odessa vilayətinin inzibati mərkəzi və Ukraynanın ən böyük limanıdır. Əhalinin sayına görə Odessa Kiyevdən və Xarkovdan sonra Ukraynada üçüncü yerdədir. Odessanın özünün çay lövbəri şəklində gerbi, şəhərin statusunu əks etdirən bayrağı və himni var.
| Odessa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Одеса Одесса | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | XV əsr | ||||
| İlk məlumat | 1415 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 40 ± 1 m | ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +380 48 | ||||
| Poçt indeksi | 65000–65480 | ||||
| Nəqliyyat kodu | BH, НН / 16 | ||||
| Digər | |||||
| omr.gov.ua | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Odessa şəhərinin tarixi 1794-cü ildən başlayır. 1794-cü ilin 27 mayında (7 iyunda), imperatriça II Yekaterina, Hacıbəy yerində şəhərin və limanın yaradılması haqqında fərman dərc etdi, və artıq 22 avqustda (2 sentyabrda) şəhərin əsasına birinci dirəklər vurulmuşdur. Şəhər Rusiya ordusunun mühəndis-polkovniki Frans Devolan tərəfindən təşkil edilmiş plan üzrə tikilmişdir.
Qradonaçalnik (Şəhər rəisi) Rişelyenin dövründə Odessa Rusiya imperiyasının Qara dənizdəki əsas limanına çevrildi. Şəhər elə sürətlə inkişaf edirdi ki, bir yüzillik ərzində kiçik qəsəbədən, Peterburqdan, Moskvadan və Varşavadan sonra, Rusiya imperiyasının ölçücə dördüncü şəhərinə çevrildi.
Odessa şəhərinin yeni adı haqqında birinci xatırlatma 10 yanvar 1795-ci il tarixi ilə müəyyən edilmişdir. Şəhərin adının mənşəyi haqqında bir neçə versiya var, amma ən etibarlısı şəhərin Odessa körfəzi yaxınlığında yerləşən Odessos qədim yunan koloniyasının şərəfinə adlandırılması versiyasıdır. Həmçinin Odessanın bir neçə qeyri-rəsmi adı var: Qara dənizin Mirvarisi, Odessa-ana, Cənubi Palmira və Ukraynanın Cənub paytaxtı.
Odessa çoxmillətli şəhərdir. Bu şəhərin nisbətən gec yaranması ilə və böyük dəniz nəqliyyat qovşağı kimi intensiv inkişafı ilə izah olunur. Odessada onlarla milliyyətin nümayəndələri yaşayır. Şəhərin ən birinci mühacirləri yunanlar, italyanlar, və albanlar oldular. Odessanın ən çoxsaylı etnik qrupu isə ruslardır.
Mədəni mərkəz kimi inkişaf edərək, Odessa şəhərdə təhsili inkişaf etdirməyə bilməzdi. Odessada müxtəlif istiqamətli ali təhsil müəssisələri təqdim edilmişdir. 1865-ci il mayın 1-də (13) əsası qoyulmuş İ. İ. Meçnikov adına Odessa Milli Universitetini, Odessanın bir çox ali məktəblərinin banisi hesab etmək olar. Məhz onun fakültələri bazasına belə ali məktəblər — Odessa Milli Tibbi Universiteti, Odessa Milli İqtisadi Universiteti, "Odessa hüquq akademiyası" Milli Universiteti, Odessa Dövlət Aqrar Universiteti yaradılmışdır.
1918-ci ildə əsası qoyulmuş Odessa Milli Politexnik Universitetini də Odessanın bir çox ali məktəblərinin banisi hesab etmək olar. Onun bazasında Odessa Milli Dəniz Universiteti, Odessa Dövlət Tikinti və Arxitektura Akademiyası, Odessa Dövlət Soyuqluq Akademiyası, Odessa Milli Rabitə Akademiyası, Odessa Milli Qida Texnologiyaları Akademiyası yaradılmışdır.
Həmçinin şəhərdə belə universitetlər, akademiyalar və institutlar işləyir:
- Avropa Universiteti (Odessa filialı)
- Beynəlxalq Humanitar Universitet
- Odessa Dövlət Daxili İşlər Universiteti
- Odessa Dövlət Ekoloji Universiteti
- Odessa Yəhudi Universiteti
- Regional Personalı idarə etmə akademiyası
- A. V. Nejdanova adına Odessa milli musiqi akademiyası (Konservatoriya)
- Odessa milli dəniz akademiyası
- Hərbi akademiya
- Odessa dövlət texniki nizama salma akademiyası
- Moskva humanitar akademiyasının Odessa filialı
- Odessa sahibkarlıq və hüquq institutu
- Ukrayna Maliyyə Nazirliyinin Ukrayna dövlət maliyyə və beynəlxalq ticarət universitetinin Odessa institutu
- Ukrayna Prezidenti yanında Milli dövlət idarəçiliyi akademiyasının Odessa regional dövlət idarəçiliyi institutu
- Kiyev milli mədəniyyət və incəsənət institutunun Odessa idarəetmə və biznes fakültəsi
Odessanın arxitekturası haqqında bir-iki söz demək lazımdır, hansı ki, neoklassisizmlə, modernlə, postmodernizmlə, konstruktivizmlə təqdim edilmişdir. Şəhərdə birinci binalar klassisizm stilində tikilmiş və rasionalizmlə və dekorun kasıblığı ilə fərqlənirdilər.
Şəhərdə əhəmiyyətli rolu Odessa çimərlikləri oynayır, axı ilk növbədə Odessa dəniz şəhəridir. Yayda şəhərin çimərlikləri yalnız Odessa sakinləri üçün deyil, həm də şəhərin qonaqları üçün əyləncələ və istirahət mərkəzinə çevrilir. Gecə əyləncə müəssisələri cəhətdən ən məşhuru və dolğunu "Arkadiya" çimərliyidir.
Odessada 192 pillədən ibarət olan məşhur Potyomkinski pilləkəni var. Potyomkinski pilləkənləri ilə qalxaraq, Primorski bulvara düşmək olar, hansı ki, həmçinin şəhərin diqqətəlayiq yeridir. Bütün bulvar boyunca çox gözəl arxitektura ansamblları uzanır, burada, Odessanın ən gözəl binalarından birinin — Şəhər dumasının yanında, Odessaya bir çox çox gözəl sətirlər həsr etmiş böyük rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkinə abidə ucalır.
Şəhərin əsas küçəsi — şəhərin banisi İosif Deribasın şərəfinə Deribasovskaya adı almış, daha az diqqətəlayiq yer deyil .
1884–1887-ci illərdə tikilmiş Odessa milli akademik opera-balet teatrı şəhərin və ölkənin mədəni həyatında böyük rol oynayır. Teatr öz tarixi ilə məşhurdur, onun səhnəsində böyük müğənnilər — Şalyapin, Kruşelnitskaya, Karuzo, Sobinov çıxış etmişlər.
Həmçinin Odessa kinostudiyasını da yada salmağa dəyər, hansı ki, daha əvvəllər ölkədə ən qabaqcıllardan biri hesab edilirdi. Və hətta hal-hazırda onun pavilyonlarında qeyri-adi filmlər çəkilir.
Odessada yeni nəslin bir neçə məşhur festivalları – səssiz kino və "Німі ночі: Українськеніме" müasir musiqi kamera Festivalı, "Yeni üfüqlər: Zamanın ruhu" həvəskar kino festivalı və miqyaslı Odessa beynəlxalq kinofestivalı keçirilir.
2011-ci ildə "Fokus" jurnalının illik reytinqinin versiyasına görə Odessa həyatın keyfiyyəti üzrə Ukraynanın ən yaxşı şəhəri oldu.
Tarixi
Şəhərin qədim adı Kaçibey,Kaçubeev, Qadjibey şəklində 1415-ci ilə aid rus tarixi sənədlərində möhkəm türk qalası kimi çəkilir. 1764-cü ildə yaxınlaşan müharibələr xofu altında Osmanlı dövləti Hacıbəydə möhtəşəm Yeni Dünya hərb qalası tikdirir.
Şəhər 1787–1791-ci illər Rus-Türk müharibələri gedişində 1789-cu il 14 sentyabrda general İ.V.Qudoviçin komandanlığı altında və çox sayda kazakların hünəri sayəsində rusların əlinə keçmişdi. Bu zaman müharibənin gedişində, həmçinin sonrakı yenidənqurma işləri nəticəsində şəhərin bütün müsəlman-türk tikililəri, о cümlədən hərbi qala məhv edilmişdi.
Adın etimologiyası
Bəzi tarixi mənbələrə görə Edessa (Odessa) eramızdan əvvəl II əsrdə şimali Mesopotamiyada mövcud olan şəhər-dövlət adı olmuşdur. Xristianlığın yayılmasında mühüm rol oynayan mərkəz sayılırdı. Bu tarixi şəhərdə 300-ə yaxın monastır olduğu söylənilməkdədir.
Sovet Tarix Ensiklopediyasında (rus dilində) oxuyuruq:
Qudoviç İvan Vasilyeviç 1781–1791-ci illər Rus-Türk müharibəsi zamanı Hacıbəyin (müasir Odessa) alınmasına rəhbərlik edirdi.
Hacıbəyin işğal olunması ilə Dnepr və Dnestr arasında sahil zolağı rusların əlinə keçdi.
Artıq XIX əsrdə xarici ticarətin inkişafı və dəmiryolu çəkilişi ilə əlaqədar Odessa yeni, böyük şəhərə çevrilir.
Görkəmli şəxsləri
- Nikolay Gikalo
- Leonid Fursenko (1936-cı il təvəllüdlü) - Odessa vilayətində müəllim, alim, məktəb və məktəbdən sonrakı təhsil təşkilatçısı (Ukrayna).
Mənbə
- State Statistics Service of Ukraine Чисельність наявного населення Українина 1 січня 2022. Kiyev: State Statistics Service of Ukraine.
- Türkler, XII с Ankara, 2002, s.533
- Sovet Tarixi Ensiklopeditası (СИС т.4. c.878)
- Yılmaz Öztuna. Büyük Osmanlı tarihi, V c, s.85
- Клокман Ю.Р. Кутузов в период русско-турецкой войны, 2-й половины XVIII в., М., 1959, с.134
- (uk)// Віталій Орлов. Леонід Фурсенко: вчитель, керівник та дослідник освіти. - Я - Одесит, 24.09.2022 2023-08-06 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Odessa ukr Odesa BFE ɔdesɑ 1794 cu ile kimi Hacibey Qara denizin simal qerb sahilinde yerlesen seherdir Odessa vilayetinin inzibati merkezi ve Ukraynanin en boyuk limanidir Ehalinin sayina gore Odessa Kiyevden ve Xarkovdan sonra Ukraynada ucuncu yerdedir Odessanin ozunun cay lovberi seklinde gerbi seherin statusunu eks etdiren bayragi ve himni var OdessaOdesa OdessaBayraq d Gerb46 26 sm e 30 47 s u Olke UkraynaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub XV esrIlk melumat 1415Sahesi 236 9 km Merkezin hundurluyu 40 1 mSaat qursagi UTC 03 00UTC 02 00Serqi Avropa vaxti d EhalisiEhalisi 1 010 537 nef 1 yanvar 2022 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 380 48Poct indeksi 65000 65480Neqliyyat kodu BH NN 16Digeromr gov uaXeriteni goster gizle Odessa Vikianbarda elaqeli mediafayllar Odessa seherinin tarixi 1794 cu ilden baslayir 1794 cu ilin 27 mayinda 7 iyunda imperatrica II Yekaterina Hacibey yerinde seherin ve limanin yaradilmasi haqqinda ferman derc etdi ve artiq 22 avqustda 2 sentyabrda seherin esasina birinci direkler vurulmusdur Seher Rusiya ordusunun muhendis polkovniki Frans Devolan terefinden teskil edilmis plan uzre tikilmisdir Qradonacalnik Seher reisi Riselyenin dovrunde Odessa Rusiya imperiyasinin Qara denizdeki esas limanina cevrildi Seher ele suretle inkisaf edirdi ki bir yuzillik erzinde kicik qesebeden Peterburqdan Moskvadan ve Varsavadan sonra Rusiya imperiyasinin olcuce dorduncu seherine cevrildi Odessa seherinin yeni adi haqqinda birinci xatirlatma 10 yanvar 1795 ci il tarixi ile mueyyen edilmisdir Seherin adinin menseyi haqqinda bir nece versiya var amma en etibarlisi seherin Odessa korfezi yaxinliginda yerlesen Odessos qedim yunan koloniyasinin serefine adlandirilmasi versiyasidir Hemcinin Odessanin bir nece qeyri resmi adi var Qara denizin Mirvarisi Odessa ana Cenubi Palmira ve Ukraynanin Cenub paytaxti Odessa coxmilletli seherdir Bu seherin nisbeten gec yaranmasi ile ve boyuk deniz neqliyyat qovsagi kimi intensiv inkisafi ile izah olunur Odessada onlarla milliyyetin numayendeleri yasayir Seherin en birinci muhacirleri yunanlar italyanlar ve albanlar oldular Odessanin en coxsayli etnik qrupu ise ruslardir Medeni merkez kimi inkisaf ederek Odessa seherde tehsili inkisaf etdirmeye bilmezdi Odessada muxtelif istiqametli ali tehsil muessiseleri teqdim edilmisdir 1865 ci il mayin 1 de 13 esasi qoyulmus I I Mecnikov adina Odessa Milli Universitetini Odessanin bir cox ali mekteblerinin banisi hesab etmek olar Mehz onun fakulteleri bazasina bele ali mektebler Odessa Milli Tibbi Universiteti Odessa Milli Iqtisadi Universiteti Odessa huquq akademiyasi Milli Universiteti Odessa Dovlet Aqrar Universiteti yaradilmisdir 1918 ci ilde esasi qoyulmus Odessa Milli Politexnik Universitetini de Odessanin bir cox ali mekteblerinin banisi hesab etmek olar Onun bazasinda Odessa Milli Deniz Universiteti Odessa Dovlet Tikinti ve Arxitektura Akademiyasi Odessa Dovlet Soyuqluq Akademiyasi Odessa Milli Rabite Akademiyasi Odessa Milli Qida Texnologiyalari Akademiyasi yaradilmisdir Hemcinin seherde bele universitetler akademiyalar ve institutlar isleyir Avropa Universiteti Odessa filiali Beynelxalq Humanitar Universitet Odessa Dovlet Daxili Isler Universiteti Odessa Dovlet Ekoloji Universiteti Odessa Yehudi Universiteti Regional Personali idare etme akademiyasi A V Nejdanova adina Odessa milli musiqi akademiyasi Konservatoriya Odessa milli deniz akademiyasi Herbi akademiya Odessa dovlet texniki nizama salma akademiyasi Moskva humanitar akademiyasinin Odessa filiali Odessa sahibkarliq ve huquq institutu Ukrayna Maliyye Nazirliyinin Ukrayna dovlet maliyye ve beynelxalq ticaret universitetinin Odessa institutu Ukrayna Prezidenti yaninda Milli dovlet idareciliyi akademiyasinin Odessa regional dovlet idareciliyi institutu Kiyev milli medeniyyet ve incesenet institutunun Odessa idareetme ve biznes fakultesi Odessanin arxitekturasi haqqinda bir iki soz demek lazimdir hansi ki neoklassisizmle modernle postmodernizmle konstruktivizmle teqdim edilmisdir Seherde birinci binalar klassisizm stilinde tikilmis ve rasionalizmle ve dekorun kasibligi ile ferqlenirdiler Seherde ehemiyyetli rolu Odessa cimerlikleri oynayir axi ilk novbede Odessa deniz seheridir Yayda seherin cimerlikleri yalniz Odessa sakinleri ucun deyil hem de seherin qonaqlari ucun eylencele ve istirahet merkezine cevrilir Gece eylence muessiseleri cehetden en meshuru ve dolgunu Arkadiya cimerliyidir Odessada 192 pilleden ibaret olan meshur Potyomkinski pillekeni var Potyomkinski pillekenleri ile qalxaraq Primorski bulvara dusmek olar hansi ki hemcinin seherin diqqetelayiq yeridir Butun bulvar boyunca cox gozel arxitektura ansambllari uzanir burada Odessanin en gozel binalarindan birinin Seher dumasinin yaninda Odessaya bir cox cox gozel setirler hesr etmis boyuk rus sairi Aleksandr Sergeyevic Puskine abide ucalir Seherin esas kucesi seherin banisi Iosif Deribasin serefine Deribasovskaya adi almis daha az diqqetelayiq yer deyil 1884 1887 ci illerde tikilmis Odessa milli akademik opera balet teatri seherin ve olkenin medeni heyatinda boyuk rol oynayir Teatr oz tarixi ile meshurdur onun sehnesinde boyuk mugenniler Salyapin Kruselnitskaya Karuzo Sobinov cixis etmisler Hemcinin Odessa kinostudiyasini da yada salmaga deyer hansi ki daha evveller olkede en qabaqcillardan biri hesab edilirdi Ve hetta hal hazirda onun pavilyonlarinda qeyri adi filmler cekilir Odessada yeni neslin bir nece meshur festivallari sessiz kino ve Nimi nochi Ukrayinskenime muasir musiqi kamera Festivali Yeni ufuqler Zamanin ruhu heveskar kino festivali ve miqyasli Odessa beynelxalq kinofestivali kecirilir 2011 ci ilde Fokus jurnalinin illik reytinqinin versiyasina gore Odessa heyatin keyfiyyeti uzre Ukraynanin en yaxsi seheri oldu TarixiSeherin qedim adi Kacibey Kacubeev Qadjibey seklinde 1415 ci ile aid rus tarixi senedlerinde mohkem turk qalasi kimi cekilir 1764 cu ilde yaxinlasan muharibeler xofu altinda Osmanli dovleti Hacibeyde mohtesem Yeni Dunya herb qalasi tikdirir Seher 1787 1791 ci iller Rus Turk muharibeleri gedisinde 1789 cu il 14 sentyabrda general I V Qudovicin komandanligi altinda ve cox sayda kazaklarin huneri sayesinde ruslarin eline kecmisdi Bu zaman muharibenin gedisinde hemcinin sonraki yenidenqurma isleri neticesinde seherin butun muselman turk tikilileri o cumleden herbi qala mehv edilmisdi Adin etimologiyasiBezi tarixi menbelere gore Edessa Odessa eramizdan evvel II esrde simali Mesopotamiyada movcud olan seher dovlet adi olmusdur Xristianligin yayilmasinda muhum rol oynayan merkez sayilirdi Bu tarixi seherde 300 e yaxin monastir oldugu soylenilmekdedir Sovet Tarix Ensiklopediyasinda rus dilinde oxuyuruq Qudovic Ivan Vasilyevic 1781 1791 ci iller Rus Turk muharibesi zamani Hacibeyin muasir Odessa alinmasina rehberlik edirdi Hacibeyin isgal olunmasi ile Dnepr ve Dnestr arasinda sahil zolagi ruslarin eline kecdi Artiq XIX esrde xarici ticaretin inkisafi ve demiryolu cekilisi ile elaqedar Odessa yeni boyuk sehere cevrilir Gorkemli sexsleriNikolay Gikalo Leonid Fursenko 1936 ci il tevelludlu Odessa vilayetinde muellim alim mekteb ve mektebden sonraki tehsil teskilatcisi Ukrayna MenbeState Statistics Service of Ukraine Chiselnist nayavnogo naselennya Ukrayinina 1 sichnya 2022 Kiyev State Statistics Service of Ukraine Turkler XII s Ankara 2002 s 533 Sovet Tarixi Ensiklopeditasi SIS t 4 c 878 Yilmaz Oztuna Buyuk Osmanli tarihi V c s 85 Klokman Yu R Kutuzov v period russko tureckoj vojny 2 j poloviny XVIII v M 1959 s 134 uk Vitalij Orlov Leonid Fursenko vchitel kerivnik ta doslidnik osviti Ya Odesit 24 09 2022 2023 08 06 at the Wayback MachineXarici kecidlerVikianbarda Odessa ile elaqeli mediafayllar var