Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Krım müharibəsi — 1853–1856-cı illəri əhatə edən rus-türk müharibəsi. Böyük Britaniya, Fransa və Sardiniya krallığının Osmanlı dövlətinin tərəfində müharibəyə qatılması ilə bu müharibə Avropa dövlətlərinin Rusiyanı Avropa və Aralıq dənizindən kənarda saxlamaq məqsədilə apardığı bir müharibəyə çevrilmişdir. Müharibə müttəfiqlərin, yəni Osmanlının qələbəsi ilə başa çatmışdır.
| Krım müharibəsi | |
|---|---|
 | |
| Yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tələbləri
Rusiyanın Türkiyəyə təzyiq göstərməsi köhnə əhvalat idi. Böyük Pyotr isti sulara can atırdı, II Yekaterina özünün malik idi. I Aleksandr Balkan federasiyasını qurmağı arzulayırdı. Hər bir yetişən yeni nəsil özünün türk-rus müharibəsini görürdü. 1768–1774-cü illərdəki müharibə Rusiyanın Qara dənizdə Osmanlı dövlətinin şəriksiz ağalığına son qoyması və Polşanın birinci ilə başa çatdı. 1787–1791-ci illər türk-rus müharibəsi Fransa inqilabı ilə dayandırıldı(bu müharibə də Rusiyanın qalibiyyəti ilə başa çatdı). 1806–1812-ci illər müharibəsində ruslar Bessarabiyanı və Qafqazın bir hissəsini ələ keçirdi və Napoleonun Rusiyaya müdaxiləsi ilə müharibə dayandırıldı. 1829–1829-cu illər müharibəsində çar I Nikolay Yunanıstanın yenicə qazandığı müstəqilliyini himayə etdi və Dunay çayının mənsəbinin sol sahilini isgal etdi. 1853-cü ildə Nikolay yenidən Osmanlıya qarşı tələblər irəli sürdü, Dunay knyazlıqları olan Valaxiya və Moldovanı hərbi güc tətbiq etməklə işğal etdi. Bu vaxtkı danışıqlar Osmanlı imperiyasında yaşayan xristianların da himayə edilməsini zahirən əhatə edirdi, bura Qüdsdəki, Fələstindəki və Anadolunun şərqində yaşayan xristianlar da daxil idi. Bu xristianlar üzərində Fransa da həmçinin müəyyən himayə yurisdiksiyasına iddia edirdi.. Əsrlərlə fransızlar Yaxın Şərqdəki əsas qərb xalqı olmuşdu, onlar bir çox halda sultanı pulla və məsləhətçilərlə təmin etmişdilər, nəhəng miqyasda ticarət aparırdılar, onlar həm də xristian missionerlərini adamlarla və maliyyə cəhətdən təmin edirdilər. Onlar həmçinin uzun müddət idi ki, Süveyş kanalının tikintisi barədə danışıqlar aparmışdılar. III Napoleon çar Nikolaya nifrət etməkdə xüsusi səbəbə malik idi, çünki çar onu macəraçı inqilabçı kimi dəyərləndirmişdi. III Napoleon türk hökumətini himayə etmək barəsindəki rusların iddiasına müqavimət göstərməyə həvəsləndirirdi.
Müharibə
Rusiya və Türkiyə arasında müharibə 1853-cü il oktyabrın 4-də başladı. 1854-cü il martın 28-də Fransa Böyük Britaniyanın etdiyi kimi türklərin tərəfində müharibəyə qoşuldu. Britaniyalılar isə Rusiyanın nüfuz etməsinə qarşı Türkiyəni və Yaxın Şərqi müdafiə etmək siyasətini aparırdı. İki qərb dövləti tezliklə kiçilmiş və bir qədər alçaldıcı olan ittifaqa qoşuldu, onlar bu məsələdə heç bir görünən marağa malik deyildilər. Kiçik Sardiniya krallığı barədə onların motivləri qısa müddətdən sonra açıqlanacaqdı.
uğurlu qaydada Baltik dənizinin və Qara dənizin çıxışında Rusiyanı blokadaya aldı. Fransız və Britaniya orduları Rusiyanın özünə müdaxilə etdilər, bu məqsədlə Krım yarımadasında sahilə çıxdılar və bütün mühüm döyüşlər bu ərazidə getdi.
Sülh müqaviləsi və onun şərtləri
Rus diplomatiyasının gərgin səyi nəticəsində Avstriyanın müharibənin nəticələri ilə bağlı Vyanada beynəlxalq konqresin keçirilməsi təşəbbüsü baş tutmadı. Konqresin 1856-cı il 25 fevralda Parisdə keçirilməsi qərara alındı.Sülh konqresi bir neçə sənədin imzalanması ilə başa çatdı. Bunların içərisində sülh müqaviləsinin mətni, Rusiya ilə Türkiyə arasında konvensiya əsas yer tuturdu. Sülhün şərtlərinə görə, Qara dəniz neytrallaşdırılır, müharibə və sülh dövründə boğazlar ticarət və hərb gəmilərinin üzünə açıq elan olunur, Rusiyanın sahil istehkamları sökülür, Rusiya və Türkiyəyə Qara dənizdə hərbi donanma saxlamaq qadağan edilirdi. Xüsusi konvensiyaya görə, Rusiya və Türkiyəyə qaçaq-malçılığa qarşı mübarizə məqsədilə 10 kiçik hərbi gəmidən ibarət hərbi dəniz qüvvəsi saxlamağa icazə verilirdi. Əslində Paris konqresi İngiltərə və Avstriyanın nəzərdə tutduqlarının reallaşmasına imkan vermədi. Çünki nə Balkanlarda, nə də Türkiyənin Avropa hissəsində ciddi ərazi dəyişiklikləri həyata keçirilmədi. Bununla belə, A. Qorçakov Paris sülh müqaviləsini "Rusiyanın tarixində ən biabırçı ləkə" adlandırmışdı.
Ədəbiyyat
- Виноградов В. Н. Британский лев на Босфоре. М., 1991
- Виноградов К. В. Мировая политика 60–80-х годов XIX века. События и люди. Л., Изд. ЛГУ, 1991, 168 с.
- Восточный вопросво внешней политике России. Конец XVIII – нач. ХХ в. М.,1978.
- Дебидур А. Дипломатическая история Европы. От Венского до Берлинского конгресса. Т. I (18141878). Ростов на Дону, 1995
- Ибрагимбейли Х. М. КавказвКрымской войне 1853–1856 гг. и международные отношения. М., 1971
- Иванова И.И. История Международных отношений от античность до конца первой мировой войны. Владивосток, 2001, ч. I
- История внешней политики России. Перваяполовина XIX века. М., 1995
- История дипломатии. Т. I М., 1959
- Международныеотношения на Балканах. 1830–1856. М., 1890
- Нарочницкая Л. Россия и отмена нейтрализации Черного моря 1856–1871 гг. К истории восточного вопроса. М.,1989.
- Российская дипломатия в портретах. М., 1992, ч. II
- Тарле Э. В. Крымская война. Соч., т. VIII–IX. М.,1959.
Həmçinin bax
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
İstinadlar
- The Crimean War 1853–1856. http://www.onwar.com/aced/data/cite/crimean1853.htm 25 may 2011 at the Wayback Machine. 2008.
- "Paris, Treaty of (1856)". The New Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Inc. Volume 9. 15th ed. pp. 153–154. 2007.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Krim muharibesi 1853 1856 ci illeri ehate eden rus turk muharibesi Boyuk Britaniya Fransa ve Sardiniya kralliginin Osmanli dovletinin terefinde muharibeye qatilmasi ile bu muharibe Avropa dovletlerinin Rusiyani Avropa ve Araliq denizinden kenarda saxlamaq meqsedile apardigi bir muharibeye cevrilmisdir Muharibe muttefiqlerin yeni Osmanlinin qelebesi ile basa catmisdir Krim muharibesiYeri KrimQafqazBalkan yarimadasiQara denizBaltik deniziAg denizKamcatka Vikianbarda elaqeli mediafayllarFrans Rubo Sevastopolun muhasiresi 1904 TelebleriRusiyanin Turkiyeye tezyiq gostermesi kohne ehvalat idi Boyuk Pyotr isti sulara can atirdi II Yekaterina ozunun malik idi I Aleksandr Balkan federasiyasini qurmagi arzulayirdi Her bir yetisen yeni nesil ozunun turk rus muharibesini gorurdu 1768 1774 cu illerdeki muharibe Rusiyanin Qara denizde Osmanli dovletinin seriksiz agaligina son qoymasi ve Polsanin birinci ile basa catdi 1787 1791 ci iller turk rus muharibesi Fransa inqilabi ile dayandirildi bu muharibe de Rusiyanin qalibiyyeti ile basa catdi 1806 1812 ci iller muharibesinde ruslar Bessarabiyani ve Qafqazin bir hissesini ele kecirdi ve Napoleonun Rusiyaya mudaxilesi ile muharibe dayandirildi 1829 1829 cu iller muharibesinde car I Nikolay Yunanistanin yenice qazandigi musteqilliyini himaye etdi ve Dunay cayinin mensebinin sol sahilini isgal etdi 1853 cu ilde Nikolay yeniden Osmanliya qarsi telebler ireli surdu Dunay knyazliqlari olan Valaxiya ve Moldovani herbi guc tetbiq etmekle isgal etdi Bu vaxtki danisiqlar Osmanli imperiyasinda yasayan xristianlarin da himaye edilmesini zahiren ehate edirdi bura Qudsdeki Felestindeki ve Anadolunun serqinde yasayan xristianlar da daxil idi Bu xristianlar uzerinde Fransa da hemcinin mueyyen himaye yurisdiksiyasina iddia edirdi Esrlerle fransizlar Yaxin Serqdeki esas qerb xalqi olmusdu onlar bir cox halda sultani pulla ve meslehetcilerle temin etmisdiler neheng miqyasda ticaret aparirdilar onlar hem de xristian missionerlerini adamlarla ve maliyye cehetden temin edirdiler Onlar hemcinin uzun muddet idi ki Suveys kanalinin tikintisi barede danisiqlar aparmisdilar III Napoleon car Nikolaya nifret etmekde xususi sebebe malik idi cunki car onu maceraci inqilabci kimi deyerlendirmisdi III Napoleon turk hokumetini himaye etmek baresindeki ruslarin iddiasina muqavimet gostermeye heveslendirirdi MuharibeSinop doyusu 1853Qisas Friqat Rafael Friqat turkler terefinden Fezli Allah adlandirilmis ve 18 noyabr 1853 cu ilde Sinop doyusu ile mehv edilmisdir Aland muharibesi zamani Bomarsundun bombalanmasi Rusiya ve Turkiye arasinda muharibe 1853 cu il oktyabrin 4 de basladi 1854 cu il martin 28 de Fransa Boyuk Britaniyanin etdiyi kimi turklerin terefinde muharibeye qosuldu Britaniyalilar ise Rusiyanin nufuz etmesine qarsi Turkiyeni ve Yaxin Serqi mudafie etmek siyasetini aparirdi Iki qerb dovleti tezlikle kicilmis ve bir qeder alcaldici olan ittifaqa qosuldu onlar bu meselede hec bir gorunen maraga malik deyildiler Kicik Sardiniya kralligi barede onlarin motivleri qisa muddetden sonra aciqlanacaqdi ugurlu qaydada Baltik denizinin ve Qara denizin cixisinda Rusiyani blokadaya aldi Fransiz ve Britaniya ordulari Rusiyanin ozune mudaxile etdiler bu meqsedle Krim yarimadasinda sahile cixdilar ve butun muhum doyusler bu erazide getdi Sulh muqavilesi ve onun sertleriRus diplomatiyasinin gergin seyi neticesinde Avstriyanin muharibenin neticeleri ile bagli Vyanada beynelxalq konqresin kecirilmesi tesebbusu bas tutmadi Konqresin 1856 ci il 25 fevralda Parisde kecirilmesi qerara alindi Sulh konqresi bir nece senedin imzalanmasi ile basa catdi Bunlarin icerisinde sulh muqavilesinin metni Rusiya ile Turkiye arasinda konvensiya esas yer tuturdu Sulhun sertlerine gore Qara deniz neytrallasdirilir muharibe ve sulh dovrunde bogazlar ticaret ve herb gemilerinin uzune aciq elan olunur Rusiyanin sahil istehkamlari sokulur Rusiya ve Turkiyeye Qara denizde herbi donanma saxlamaq qadagan edilirdi Xususi konvensiyaya gore Rusiya ve Turkiyeye qacaq malciliga qarsi mubarize meqsedile 10 kicik herbi gemiden ibaret herbi deniz quvvesi saxlamaga icaze verilirdi Eslinde Paris konqresi Ingiltere ve Avstriyanin nezerde tutduqlarinin reallasmasina imkan vermedi Cunki ne Balkanlarda ne de Turkiyenin Avropa hissesinde ciddi erazi deyisiklikleri heyata kecirilmedi Bununla bele A Qorcakov Paris sulh muqavilesini Rusiyanin tarixinde en biabirci leke adlandirmisdi EdebiyyatVinogradov V N Britanskij lev na Bosfore M 1991 Vinogradov K V Mirovaya politika 60 80 h godov XIX veka Sobytiya i lyudi L Izd LGU 1991 168 s Vostochnyj voprosvo vneshnej politike Rossii Konec XVIII nach HH v M 1978 Debidur A Diplomaticheskaya istoriya Evropy Ot Venskogo do Berlinskogo kongressa T I 18141878 Rostov na Donu 1995 Ibragimbejli H M KavkazvKrymskoj vojne 1853 1856 gg i mezhdunarodnye otnosheniya M 1971 Ivanova I I Istoriya Mezhdunarodnyh otnoshenij ot antichnost do konca pervoj mirovoj vojny Vladivostok 2001 ch I Istoriya vneshnej politiki Rossii Pervayapolovina XIX veka M 1995 Istoriya diplomatii T I M 1959 Mezhdunarodnyeotnosheniya na Balkanah 1830 1856 M 1890 Narochnickaya L Rossiya i otmena nejtralizacii Chernogo morya 1856 1871 gg K istorii vostochnogo voprosa M 1989 Rossijskaya diplomatiya v portretah M 1992 ch II Tarle E V Krymskaya vojna Soch t VIII IX M 1959 Hemcinin bax Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin IstinadlarThe Crimean War 1853 1856 http www onwar com aced data cite crimean1853 htm 25 may 2011 at the Wayback Machine 2008 Paris Treaty of 1856 The New Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Inc Volume 9 15th ed pp 153 154 2007