Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük Qatçina sarayı 1766-1781-ci illərdə II Yekaterinanın favoriti qraf üçün layihəsinə əsasən tikilmişdir. Gümüş gölün yanındakı təpədə yerləşən saray hal-hazırda hündür ağaclarla əhatələnmişdir və orta əsrlər qəsrini xatırladır. Sarayın interyeri XVIII əsrin ikinci yarısında mövcud olan rus klassizmi və XIX əsr tarixiliyi nümunəsindədir. Saray çar ailəsinin istirahət etdiyi ən sevimli yerlərdən biri olmuşdur.
| Böyük Qatçina sarayı | |
|---|---|
| Большой Гатчинский дворец | |
 Sarayın cənub fasadı. | |
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Şəhər |  Qatçina |
| Yerləşir | Qatçina |
| Memar | |
| Sifarişçi | II Yekaterina |
| Əsas tarixlər | |
| Tikilmə tarixi | 1766—1781 |
| Üslubu | Klassisizm |
| Sahəsi |
|
| Vəziyyəti | muzey |
| Rəsmi sayt | gatchinapalace.ru |
| Rəsmi adı: Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,ii,iv,vi |
| Təyin edilib | 1990 |
| İstinad nöm. | 540-012 |
| Dövlət | Rusiya |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 4710204013 |
| Mühafizə dərəcəsi | Federal |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sarayın tarixi
Tikintisi
1765-ci ildə II Yekaterina knyaz Boris Aleksandroviç Kurakinaidən Qatçina xutorunu almışdır. Heç bir sənəddə öz təsdiqini tapmasa da deyilənə görə II Yekaterina bu yeri öz favoriti qraf Qriqori Qroqoriyeviç Orlova 1762-ci ildə onun imperatriçə olması ilə nəticələnən saray çevrilişinin təşkilində iştirakına minnətdarlıq əlaməti olaraq bağışlamışdır. 30 may 1766-cı ildə xutor ərazisində Qatçina sarayının tikintisinə başlanılmışdır. Saray layihəsinin hazırlanması saray memarı italyan Antonio Rinaldiyə həvalə olunmuşdur. Qatçinada o, italyan villasını canlandırmağa cəhd göstərsə də, lakin İtaliyada mövcud olan ənənəvi bağ quruluşu ilə yox, məhz ingilis peyzajı ilə əhatə olunması bu sarayın tutqun orta əsrlər qəsri ilə assosiasiya yaratmasına səbəb olmuşdur. Bu sarayın orta əsrlə qəsrinə oxşarlığını divarlarına, qüllələrinə və yeraltı gedişlərə daş üz çəkilməsi olmuşdur. İlkin layihəyə əsasən yaradılacaq xəndək sarayın istehkamı kimi yox, hasarı kimi olmalı idi. Sarayın tikintisi çox ləng aparılırdı. 1768-ci ildə saray karnizə qədər ucaldılmış, 1770-1772-ci illərdə isə sarayın xarici işləmələri aparılmışdır. Daxili işləmələr isə 1770-ci illərdin sonlarına qədər ləngimişdir. (1950-ci illərə qədər sarayın mərkəzi korpusunda yerləşən mis lövhədə sarayın tikintisinin başlama və bitmə tarixi qeyd olunmuşdur: “30 may 1766-cı ildə tikintiyə başlanılmış, 1781-ci ildə bitmişdir.” Tikinti işləri italyan italyan daş ustası Cüzeppe Peduççi tərəfindən aparılmışdır.
Yeni sarayın tikintisinin bitməsindən sonra tikili özündə üç əsas hissəni birləşdirirdi. Əsas hissədə iki qüllə ilə əhatələnmiş üçmərtəbəli korpusu, cənub tərəfsə saatları, şimal tərəfdə isə ildırım ötürücüsü vardı. Əsas korpus qalereyalar vasitəsilə iki birmərtəbəli xidmət yerləri ilə - Mətbəx və Tövlə karelərinin həyətləri ilə birləşirdi. Bu həyətlər dördbucaqlı qapalı formada idi və künclərində səkkizbucaqlı qüllələr yerləşirdi. Vestibül və parapetə üz çəkilməsi Pudost qəsəbəsindən gətirilmiş daşlarla aparılmışdır. Sarayın bu illərdəki daxili bəzəyi haqda demək olar ki, heç bir məlumat qalmamışdır. Lakin iddia olunur ki, böyük kyaz Pavel Petroviç qrad Orlovun ölümündən sonra malikanəni əldə etdikdən sonra yenidənqurma işləri zamanı ən yaxşılarını olduğu kimi saxlamış, lakin sarayın statusuna müvafiq olmayanlarda isə dəyişiklilər aparılmasına göstəriş vermişdir.
Qraf Orlov bu sarayda çox az müddət yaşamışdır. Onun 1783-cü ildə vəfatından sonra Qatçina II Yekaterinanın qardaşalrı tərəfindən geri alınmış və 6 avqust tarixində böyük knyaz Pavel Petroviçə (gələcək imperator I Pavel) bağışlanmışdır. Bu vaxt Pavel Petroviçin başı öz iqamətgahının tikintisinə qarışmışdır. Sonradan həmin yer kəndi adlanır. Şəxsi büdcəsinin məhdudiyyətinə görə, o Qatçina ilə bağlı işlərini ancaq 1790-ci illərdə Pavlovski kəndində əsas işlərin bitməsindən sonra apara bilmişdir.
1. Mərkəzi korpus
2. Mətbəx karesi
3. Arsenal karesi
4. Parad üçün meydan
5. Siqnal qülləsi (ildırımötürücüsü ilə)
6. Saat qülləsi
7.
8. Qala divarları
9. Şəxsi bağ
10. Xəndək üzərindən körpülər
11. Saray kilsəsinin günbəzi
Sarayın birinci yenidən qurması
Sarayın yenidən qurması ilə bağlı həyata keçirilməyən bir neçə layihə mövcud olmuşdur. Onlardan biri xüsusi maraq doğurur. Belə ki, 1783-cü ilə aid edilən planda Qatçina sarayının oxunda ( indiki yerində) , sarayın qarşısında geniş meydana malik olan monumental saray yerləşdiyi bildirilir. Bu layihə Qatçinada həyata keçirilməmişdir. Lakin Sankt-Peterburqda yerləşən Mixaylov qəsrinin prototipi sayılır.
1790-ci illərin əvvəllərdində sarayın daxili yerlərində dəyişikliklər aparılmağa başlanıldı. Həmin dəyişikliklərdən biri kimi Mətbəx həyətində Çesmen və onun ardınca Oval qalereyanın peyda olması olmuşdur. 1794-cü ildэ Mərmərdən yeməkxanasında sütunlar qoyulmuşdur. Pavel Petroviçin taxta çıxamasından sonra sarayın daxili yerlərinin görkəmi indiki kimi olmuşdur. 1797-ci ilin yazına kimi tələsik yaradılan tək yer sonradan “Rotarinin otağı” adını almış Yunan qalereyası və kiçik bir otaq olmuşdur.
Pavel Petroviçin taxta çıxması sarayın genişlənməsinə səbəb olmuşdur. Belə ki Qatçina böyük knyazın şəhərkənarı iqamətgahından imperatorun şəhərkənarı iqamətgahna çevrilir. Belə ki bura həm imperatorun ailəsinin bütün üzvlərinin burada yaşaması, həmçinin burada artistlərin çıxışı, qonaqların qəbulu üçün çox rahat bir yer idi. Saray işlərinin aparılmasının əsas mərhələso 1796-cı ilin payızında memar tərəfindən aparılmışdır. Ona hər iki karenin ikinci və üçüncü mərtəbəsinin yenidənqurulması və onların evə uyğun olması, həmçinin əsas korpusun ikinci mərtəbəsində kolonnadların yaradılması işləri tapşırılmışdı. Yenidənqurma işlərindən sonra açıq qalereyaların əvəzinə dekor olunmuş sütunlar peyda olmuşdur. Bundan başqa əsas korpusun mərkəzində birinci mərtəbədə açıq arkadların yerinə divarlar peyda olmuşdur. Arsenal karesində və əsas korpusda I Pavelin ailəsi üçün nəzərdə tutulmuş otaqların yenidənqurma işəri 1797-ci ildə başlanılmışdır. Bundan başqa sarayın önündə yeləşən meydan daha da genişləndirilmişdir.
1800-ci ildə I Pavel Qatçinanın baş memarı təyin eləyir. O, Brennin Peterburqda Mixaylov qəsrinin tikintisi ilə məşğul olması ilə əlaqədar sarayda yarımçıq qalmış bəzi işləri tamamlamışdır. O, əsasən Mətbəx karesində işləri bitirmişdir. Həmçinin onun layihəsinə əsasən, sarayda qraf Orlovun vaxtından qalmış kilsə 1800-ci ildə yenisi ilə əvəz edilmişdir.
1801-ci ildə I Pavelin vəfatından sonra Qatçina onun xanımı imperatriçə Mariya Fyodorovnaya məxsus oldu. Onun istəyi ilə 1809-1811-ci illərdə memar tərəfindən sarayda bəzi kiçik dəyişikliklər aparılmışdır. Bu dəyişikliklər özündə sarayın əsas korpusunun üçüncü mırtəbəsində yerləşən imperator I Aleksandr və onun xanımı Yelizaveta Alekseyevnanın, həmçinin dul qalmış imperatriçənin öz otağında bəzək işlərinin aparılmasını birləşdirmişdir. Həmçinin saray “qışa” uyğunlaşdırılmışdır. Bu məqsədlə ön və yaşayış otaqlarının hava istilik sistemi yaradılmışdır. Bu səbəbdən zirzəmilərdə quraşdırılmış sobalardan isti havanın gəlməsi üçün divarlarda kanallar quraşdırılmışdır. Dağılmış və indiyə qədər bərpa olunmamış Çesmen qalereyası və Oval otaqda bu kanallar çox aydın görünür.
1835-ci ildə sarayın qüllələrində birində siqnal optik teleqrafı quraşdırılmışdır.
Sarayın ikinci yenidənqurması
Sarayın yenidən qurma işlərində növbəti mərhələ 1840-ci illərdə aparılmışdır. Bu zaman saray I Nikolaya məxsus idi. 1844-cü ildən Qatçina sarayında işlərə 1841-ci ildən İmperator saray Nazirliyinin baş memarı vəzifəsində çalışan rəhbərlik etməyə başlamışdır. Əsas işlər karedə aparılmış və onlar hamısı demək olar ki, tamamilə yenidən qurulmuşdur. Karedə yeraltı mərtəbələr yaradılmış, birinci və üçüncü mərtəbənin hündürlüyü böyüdülmüş, onların arasında isə balaca ikinci mərtəbə tikilmişdir.
Karenin hündürlüyünün dəyişilməsi ilə əlaqədar sarayın mərkəzi korpusu tikili üzərində öz əsaslılığını itirmişdir. Bu səbəbdən Kuzminin rəhbərliyi altında sarayın yan qüllələrinə daha bir mərtəbə əlavə edilmişdir. Sarayın mərkəzi korpusunda aparılan irihəcmli rekonstruksiya işlərindən savayı, bəzi restavrasiya işləri də aparılmışdır. Eyvanın fasadında sütunların saxlayacağı talvar tikilmişdir. Memar həmin sütunların mərmərdən olmasını fikirləşsə də, I Nikolayın məsləhəti ilə həmin sütunlar çuqundan hazırlanmışdır. Həmçinin 1850-ci illərdə böyük qala divarı yaradılmışdır. Bu sarayın yenidənqurma işləri ilə bağlı sonuncu böyük işlər idi. Bu sarayın növbəti sahibləri isə ancaq bəzi təmir işləri aparmışdılar.
1851-ci il 1 avqust tarixində sarayın meydanında I Nikolayın atası qoyulmuşdur.
1880-ci illərdə imperator III Aleksandrın hakimiyyət dövründə sarayda elektrik, telefon işləri aparılmış, kanalizasiya, soba qızdırıcısı, suötürücülər dəyişdirilmişdir. Bu dövrdə artıq sarayda aşağı mərtəbədə hazırlanan yeməkləri III Aleksandrın otağına aparmaq üçün xüsusi qaldırıcı mexanizmlər quraşdırılmışdır.
İnqilabdan sonra Saray
1917-ci il Fevral burjua-demokratik inqilabından sonra II Nikolayın taxtdan imtina etməsindən sonra Aleksandr Kerenskinin başçılığı altında Müvəqqəti hökumət hakimiyyəttə gəldir. Saray artıq çar ailəsinə mənsub deyildi. Yeni hökumətin qərarı ilə 1917-ci il 27 may tarixində şəhərkənarı saray iqamətgahlarda yerləşən mülkün hesablanması və qəbulu üçün komissiya işə başlamışdır. Qatçina komissiyasına rəhbərlik edirdi. Paralel olaraq sarayların gələcəkdə necə istifadə olunması məsələsi müzakirə edilirdi. Qərara alındı ki, saraylar, o cümlədən də Qatçina sarayı milli muzeylər olmalıdır. 1917-ci il 26 oktyabr tarixində baş tutmuş Oktyabr inqilabından sonra Valentin Zubov Qatçina saray-muzeyinin ilk direktoru olmuşdur.
İnqilab günlərində Qatçinada general Krasnovun kazak dəstəsi ilə qırmızı ordu hissələri qarşı-qarşıya gəlmişdilər. 1917-ci ilin 27 oktyabr tarixində s üçüncü süvari kazak korpusunun nümayəndəsi Kerenski hökumətinin sədrinin başçılığı altında saraya gəlmişdir. 1917-c il 14 noyabr tarixində sarayın qarşısındakı meydanda mitinq keçirilmişdir. Bu mitinqdə sovet hökumətinin hərbi və dəniz işləri üzrə xalq komissarı kazak dəstələrini Petroqradda sovet hakimiyyətinə qarşı çıxmamağı inandırdı. Nəticədə 1-dən 2-sinə keçən gecə Kerenski sarayı tərk edir. Bundan sonra inqilabi dəstələr sarayı ələ keçirir. Muzey kimi gəlmək üçün Qatçina sarayı 1918-ci il 19 may tarixində açılır.
1918-1941-ci illər dövrü sarayın muzey kimi inkişafı dövrü olmuşdur. Ancaq 1919-cu ildə Rusiya vətəndaş müharibəsi zamanı saray döyüş əməliyyatlarının aparıldığı zonada yerləşirdi. Bu zaman Yudeniçin qoşunları Qatçinaya daxil olmuşdur. Bu hadisələr zamanı həlak olmuş Qırmızı Qrdu əsgərləri sarayın qarşısındakı meydanda dəfn olunmuşdur. Lakin onların qəbir bu günə qədər gəlib çıxmamışdır.
1921-ci ildə muzeyə 21 min nəfərdə çox insan gəlmişdir.
Böyük Qatçina sarayı Böyük Vətən müharibəsinə qədər Sankt-Peterburqun ən böyük şəhərkənarı saray-muzeylərindən biri olmuşdur. Çox vaxt isə "şəhərkənarı Ermitaj" adlanmışdır.
Böyük Vətən müharibəsi illərində Saray
Müharibənin başlanmasının elan edilməsindən sonra şəhərkənarı saray-muzeylərdə, o cümlədən Qatçina sarayında qiymətli əşyaların daşınması və tikililərin hava bombardmanlarından qorunması ilə bağlı işlər görülməyə başladı. 15 avqust 1941-ci ildə sarayın pəncərələri qarşısında ilk aviabomba partladı, ayın sonunda isə artıq şəhərin alman artilleriyasının əhatəsinə keçməsinə çox az qalmışdı. 24 avqust tarixində Arsenal karesinə zərər dəymiş, 3 sentyabrda isə karenin həyərinə düşən aviabomba isə onu yaşayış üçün yararsız hala salmışdır.
Sarayda yerləşən qiymətli əşyaların hamısının daşınması isə mümkün olmadı. Ancaq ən qiymətli eksponatlar olan dörd eşelon Leninqrada arxa cəbhəyə göndərilə bilmişdir.Yerdə qalan mülk isə sarayın zirzəmilərdinə yerləşdirilmiş, iri heykəllərin bir hissəsi parkda, digər hissəsi isə qum kisələri ilə gizlədilmişdir. Ancaq 9 sentyabrda sağ qalmış sarayın əməkdaşları evakuasiya oluna bilmişdir. Həmin gün bomba ilə Mətbəx karesi və sarayın park fasadının ətrafı dağıdılmışdı. Qatçina və saray 1944-cü ilin yanvarına qədər işğalçıların əli altında olmuşdur. Geri çəkilmə zamanı alman qoşunları Qatçina sarayını yandırmış və minalamışdılar. Yerdə qalmış qiymət əşyaları məhv etmiş, qalanlarını isə özləri ilə Almaniyaya aparmışdılar. Sarayın divarlarından birində belə yazı saxlanılmışdır: “Biz burada idik. Bura biz bir daha qayıtmayacağıq. Əgər İvan bura gəlsə, hər yer onsuzda boş olacaq”. Bu yazı fraqmentlə birlikdə divarda saxlanılmış və hal-hazırda saray ekspozisiyası kimi nümayiş olunur.
Müharibədən sonrakı illərdə saray
Müharibənin bitməsindən sonra Qatçina sarayında bərpa işləri aparılmağa başlanmışdır. Lakin sarayda aparılan işlər tam mınada restavrasiya işləri deyildi. Sadəcə bu tikilinin istifadə oluna bilməsi üçün bəzi tədbirlər görülürdü. 1944-cü ildən salamat qalmış mərmər, gips barelyeflər və ayrı dekorativ detallar müvəqqəti qalxanlarla bağlanılmışdır. 1950-ci illərin əvvəllərində mərtəbələr arası örtülmələr, əsas korpusun damı, pəncərə və qapı oyuqları bərpa edilmişdir. Arsenal karesinin uzun müddət damsız qalması nəticəsində Mərmər pilləkanlar və Çin qalereyasına çox güclü zərər dəymişdir. Saray-muzey gəlirsiz hesab olunduğundan onu bərpa etmək planlaşdırılmamışdır. Qatçina saray-muzeyindən çıxarılmış kolleksiyalar SSRİ və RSFSR-in Mədəniyyət Nazirliyinin göstərişinə əsasən ölkənin 24 muzeyində saxlanılmağa verilmişdir. Bu əşyaların doğma yerinə qayıtması işləri bu günə qədər çox çətinliklə aparılır.
1950-1959-cu illərdə sarayda SSRİ Müdafiə Nazirliyinin Hərbi-Dəniz məktəbi yerləşmişdir. 1960-ci ildə isə saray Sank-Peterburqun tarixi və mədəni abidələrinin qorunması və istifadəsi üzərində dövlət nəzarətini həyata keçirən Komitənin siyahısına salınır. Sarayın memarlıq abidəsi kimi statusu 1970-ci illərdə bərpa edilmişdir.
1961-1963-cü illərdə memar tərəfindən Qatçina sarayının dirçəlməsi üçün layihə işlənib hazırlanır. Memarlıq ölçülmələri aparılır, arxiv materialların axtarışına başlanılır, birinci və ikinci mərtəbələrinin interyerlərinin çertyojları hazırlanır. Bu layihə sarayın interyerini 1890-ci illərdə mövcud olmuş duruma gətirib çıxarılmasını nəzərdə tutmuşdur.
Restavrasiya işləri muzeyin baş qoruyucusu Adelaida Yolkinanın sayəsində bərpa edilmişdir. O, 8 il ərzində ayrı-ayrı vəzifəli şəxslərdən “Elektrostandart”ın tikilini boşaltması üçün razılıq ala bilmişdir. Saray-muzeyin ilk interyerləri kütləyə 1985-c ilin 8 mayında, Qələbə Gününün 40 illik yubileyi ilə əlaqədar nümayiş olunmuşdur. Sarayın interyerlərinin yenidən qurulması işləri bu gün də aparılır. Əvvəllər bu restavrasiyalar üçün minimal vəsait ayrılsa da, lakin 2006-cı ildən bu vəsaitin həcmi artmışdır.
Böyük Saray Qatçinanın qeyri-rəsmi simvollarından biridir. Onun təsvirini şəhərə həsr olunmuş suvenir mallarında, kitabların üz qabıqlarının üzərində görə bilərik.
Sarayın arxitekturası
Sarayın binası landşaftla əhatə olunmuş yüksəklikdə yerləşir. Yamaca daxil olan binanın şimal fasadı parka yönəldilmiş və aşağıya doğru Saray parkı boyunca uzanan Ağ gölə gedib çıxır. Sarayın cənub fasadı isə özünün böyük görünüşü ilə parkdakı görünüşün qarşısını alır. Sarayın ümumi planına baxdıqda üç əsas hissə görmək olar. Əsas korpus düzbucaqlı formasındadır və ona park tərəfdən onun künclərinə beşyaruslu qüllələr birləşmişdir. Korpus iki üçmərtəbəli karesi olan iki yarımdairəvi qalereya ilə birləşmişdir. Bütövlükdə sarayın planlaşdırılması binaların plastikliyini yaradır.
Sarayın interyeri
Qatçina sarayının interyerinin yaradılmasında əsas iki mərhələ olmuşdur. İlk əvvəl 1770-1780-ci illərdə sarayın baş memarı layihəsinə əsasən sarayın daxili otaqlarının bəzədilməsi olmuşdur. Həmin dövrdə sarayın otaqlarında yaradılmış dekorasiyaların fərqləndirici xüsusiyyəti nazik və zərif lepka, həmçinin qiymətli ağac növlərindən hazırlanan yığma parketlər olmuşdur. Otaqların divarları güllərlə, meyvə və bitki təsvriləri ilə bəzədilmişdir. Lepka işləri əsasən təcrübəli italyan ustalar tərəfindən yerinə yetirilirdi.
1790-ci iilərdə sarayın daxili otaqların başçılığı altında əhəmiyyətli dəyişikliyə məruz qalmışdır. Brenn saray zallarının yeni tərtibatını yaratmışdı. Memar klassik memarlıq orderlərindən, lepkalarda, qızılı, çətin ornamentli kompozisiyalardan, qobelenlərdən istifadə etmişdir. Bəzi yerlərin rənglənməsi ilə öz dövrünün məşhur rəssamı məşğul olmuşdur. Əhəmiyyətli dəyişikliklərə baxmayaraq, otaqların çox hissəsi ( 13-dən 7-si) Qriqori Orlovun dövründə olan görkəmini qoruyub saxladı.
Böyük Vətən müharibəsi zamanı 1944-cü ildə yanğın nəticəsində bütün saray zalları məhv edilmişdir. İnteryerlərin bərpası 1976-cı ildən başlanmış və indiyədək də davam etdirilir.
Xarici keçidlər
- Böyük Qatçina sarayı 2010-10-18 at the Wayback Machine
- Böyük Qatçina sarayı
- Qatçina sarayı. İnteryeri 2014-08-24 at the Wayback Machine
- Sarayın Ağ zalının heykəlləri 2014-09-11 at the Wayback Machine
- Qatçina sarayının kolleksiyaları 2016-03-23 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk Qatcina sarayi 1766 1781 ci illerde II Yekaterinanin favoriti qraf ucun layihesine esasen tikilmisdir Gumus golun yanindaki tepede yerlesen saray hal hazirda hundur agaclarla ehatelenmisdir ve orta esrler qesrini xatirladir Sarayin interyeri XVIII esrin ikinci yarisinda movcud olan rus klassizmi ve XIX esr tarixiliyi numunesindedir Saray car ailesinin istirahet etdiyi en sevimli yerlerden biri olmusdur Boyuk Qatcina sarayiBolshoj Gatchinskij dvorecSarayin cenub fasadi 59 33 50 sm e 30 06 28 s u Olke RusiyaSeher QatcinaYerlesir QatcinaMemarSifarisci II YekaterinaEsas tarixlerTikilme tarixi 1766 1781Uslubu KlassisizmSahesi 313 5 haVeziyyeti muzeyResmi sayt gatchinapalace ruUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of MonumentsTipiMedeniKriteriyai ii iv viTeyin edilib1990Istinad nom 540 012DovletRusiyaRegionAvropaIstinad nom 4710204013Muhafize derecesiFederalBoyuk Qatcina sarayi Vikianbarda elaqeli mediafayllarSarayin tarixiTikintisi1765 ci ilde II Yekaterina knyaz Boris Aleksandrovic Kurakinaiden Qatcina xutorunu almisdir Hec bir senedde oz tesdiqini tapmasa da deyilene gore II Yekaterina bu yeri oz favoriti qraf Qriqori Qroqoriyevic Orlova 1762 ci ilde onun imperatrice olmasi ile neticelenen saray cevrilisinin teskilinde istirakina minnetdarliq elameti olaraq bagislamisdir 30 may 1766 ci ilde xutor erazisinde Qatcina sarayinin tikintisine baslanilmisdir Saray layihesinin hazirlanmasi saray memari italyan Antonio Rinaldiye hevale olunmusdur Qatcinada o italyan villasini canlandirmaga cehd gosterse de lakin Italiyada movcud olan enenevi bag qurulusu ile yox mehz ingilis peyzaji ile ehate olunmasi bu sarayin tutqun orta esrler qesri ile assosiasiya yaratmasina sebeb olmusdur Bu sarayin orta esrle qesrine oxsarligini divarlarina qullelerine ve yeralti gedislere das uz cekilmesi olmusdur Ilkin layiheye esasen yaradilacaq xendek sarayin istehkami kimi yox hasari kimi olmali idi Sarayin tikintisi cox leng aparilirdi 1768 ci ilde saray karnize qeder ucaldilmis 1770 1772 ci illerde ise sarayin xarici islemeleri aparilmisdir Daxili islemeler ise 1770 ci illerdin sonlarina qeder lengimisdir 1950 ci illere qeder sarayin merkezi korpusunda yerlesen mis lovhede sarayin tikintisinin baslama ve bitme tarixi qeyd olunmusdur 30 may 1766 ci ilde tikintiye baslanilmis 1781 ci ilde bitmisdir Tikinti isleri italyan italyan das ustasi Cuzeppe Peducci terefinden aparilmisdir Yeni sarayin tikintisinin bitmesinden sonra tikili ozunde uc esas hisseni birlesdirirdi Esas hissede iki qulle ile ehatelenmis ucmertebeli korpusu cenub terefse saatlari simal terefde ise ildirim oturucusu vardi Esas korpus qalereyalar vasitesile iki birmertebeli xidmet yerleri ile Metbex ve Tovle karelerinin heyetleri ile birlesirdi Bu heyetler dordbucaqli qapali formada idi ve kunclerinde sekkizbucaqli qulleler yerlesirdi Vestibul ve parapete uz cekilmesi Pudost qesebesinden getirilmis daslarla aparilmisdir Sarayin bu illerdeki daxili bezeyi haqda demek olar ki hec bir melumat qalmamisdir Lakin iddia olunur ki boyuk kyaz Pavel Petrovic qrad Orlovun olumunden sonra malikaneni elde etdikden sonra yenidenqurma isleri zamani en yaxsilarini oldugu kimi saxlamis lakin sarayin statusuna muvafiq olmayanlarda ise deyisikliler aparilmasina gosteris vermisdir Qraf Orlov bu sarayda cox az muddet yasamisdir Onun 1783 cu ilde vefatindan sonra Qatcina II Yekaterinanin qardasalri terefinden geri alinmis ve 6 avqust tarixinde boyuk knyaz Pavel Petrovice gelecek imperator I Pavel bagislanmisdir Bu vaxt Pavel Petrovicin basi oz iqametgahinin tikintisine qarismisdir Sonradan hemin yer kendi adlanir Sexsi budcesinin mehdudiyyetine gore o Qatcina ile bagli islerini ancaq 1790 ci illerde Pavlovski kendinde esas islerin bitmesinden sonra apara bilmisdir Qatcina sarayinin plani 1 Merkezi korpus 2 Metbex karesi 3 Arsenal karesi 4 Parad ucun meydan 5 Siqnal qullesi ildirimoturucusu ile 6 Saat qullesi 7 8 Qala divarlari 9 Sexsi bag 10 Xendek uzerinden korpuler 11 Saray kilsesinin gunbeziSarayin fasadlari 1781 ci ile aid certyojSarayin birinci yeniden qurmasiQatcina sarayi XVIII esre aid akvarel Sarayin yeniden qurmasi ile bagli heyata kecirilmeyen bir nece layihe movcud olmusdur Onlardan biri xususi maraq dogurur Bele ki 1783 cu ile aid edilen planda Qatcina sarayinin oxunda indiki yerinde sarayin qarsisinda genis meydana malik olan monumental saray yerlesdiyi bildirilir Bu layihe Qatcinada heyata kecirilmemisdir Lakin Sankt Peterburqda yerlesen Mixaylov qesrinin prototipi sayilir 1790 ci illerin evvellerdinde sarayin daxili yerlerinde deyisiklikler aparilmaga baslanildi Hemin deyisikliklerden biri kimi Metbex heyetinde Cesmen ve onun ardinca Oval qalereyanin peyda olmasi olmusdur 1794 cu ilde Mermerden yemekxanasinda sutunlar qoyulmusdur Pavel Petrovicin taxta cixamasindan sonra sarayin daxili yerlerinin gorkemi indiki kimi olmusdur 1797 ci ilin yazina kimi telesik yaradilan tek yer sonradan Rotarinin otagi adini almis Yunan qalereyasi ve kicik bir otaq olmusdur Pavel Petrovicin taxta cixmasi sarayin genislenmesine sebeb olmusdur Bele ki Qatcina boyuk knyazin seherkenari iqametgahindan imperatorun seherkenari iqametgahna cevrilir Bele ki bura hem imperatorun ailesinin butun uzvlerinin burada yasamasi hemcinin burada artistlerin cixisi qonaqlarin qebulu ucun cox rahat bir yer idi Saray islerinin aparilmasinin esas merheleso 1796 ci ilin payizinda memar terefinden aparilmisdir Ona her iki karenin ikinci ve ucuncu mertebesinin yenidenqurulmasi ve onlarin eve uygun olmasi hemcinin esas korpusun ikinci mertebesinde kolonnadlarin yaradilmasi isleri tapsirilmisdi Yenidenqurma islerinden sonra aciq qalereyalarin evezine dekor olunmus sutunlar peyda olmusdur Bundan basqa esas korpusun merkezinde birinci mertebede aciq arkadlarin yerine divarlar peyda olmusdur Arsenal karesinde ve esas korpusda I Pavelin ailesi ucun nezerde tutulmus otaqlarin yenidenqurma iseri 1797 ci ilde baslanilmisdir Bundan basqa sarayin onunde yelesen meydan daha da genislendirilmisdir 1800 ci ilde I Pavel Qatcinanin bas memari teyin eleyir O Brennin Peterburqda Mixaylov qesrinin tikintisi ile mesgul olmasi ile elaqedar sarayda yarimciq qalmis bezi isleri tamamlamisdir O esasen Metbex karesinde isleri bitirmisdir Hemcinin onun layihesine esasen sarayda qraf Orlovun vaxtindan qalmis kilse 1800 ci ilde yenisi ile evez edilmisdir 1801 ci ilde I Pavelin vefatindan sonra Qatcina onun xanimi imperatrice Mariya Fyodorovnaya mexsus oldu Onun isteyi ile 1809 1811 ci illerde memar terefinden sarayda bezi kicik deyisiklikler aparilmisdir Bu deyisiklikler ozunde sarayin esas korpusunun ucuncu mirtebesinde yerlesen imperator I Aleksandr ve onun xanimi Yelizaveta Alekseyevnanin hemcinin dul qalmis imperatricenin oz otaginda bezek islerinin aparilmasini birlesdirmisdir Hemcinin saray qisa uygunlasdirilmisdir Bu meqsedle on ve yasayis otaqlarinin hava istilik sistemi yaradilmisdir Bu sebebden zirzemilerde qurasdirilmis sobalardan isti havanin gelmesi ucun divarlarda kanallar qurasdirilmisdir Dagilmis ve indiye qeder berpa olunmamis Cesmen qalereyasi ve Oval otaqda bu kanallar cox aydin gorunur 1835 ci ilde sarayin qullelerinde birinde siqnal optik teleqrafi qurasdirilmisdir Sarayin fasadlari 1790 ci illerSarayin ikinci yenidenqurmasiQatcina sarayi XIX esrin ikinci yarisi Sarayin yeniden qurma islerinde novbeti merhele 1840 ci illerde aparilmisdir Bu zaman saray I Nikolaya mexsus idi 1844 cu ilden Qatcina sarayinda islere 1841 ci ilden Imperator saray Nazirliyinin bas memari vezifesinde calisan rehberlik etmeye baslamisdir Esas isler karede aparilmis ve onlar hamisi demek olar ki tamamile yeniden qurulmusdur Karede yeralti mertebeler yaradilmis birinci ve ucuncu mertebenin hundurluyu boyudulmus onlarin arasinda ise balaca ikinci mertebe tikilmisdir Karenin hundurluyunun deyisilmesi ile elaqedar sarayin merkezi korpusu tikili uzerinde oz esasliligini itirmisdir Bu sebebden Kuzminin rehberliyi altinda sarayin yan qullelerine daha bir mertebe elave edilmisdir Sarayin merkezi korpusunda aparilan irihecmli rekonstruksiya islerinden savayi bezi restavrasiya isleri de aparilmisdir Eyvanin fasadinda sutunlarin saxlayacagi talvar tikilmisdir Memar hemin sutunlarin mermerden olmasini fikirlesse de I Nikolayin mesleheti ile hemin sutunlar cuqundan hazirlanmisdir Hemcinin 1850 ci illerde boyuk qala divari yaradilmisdir Bu sarayin yenidenqurma isleri ile bagli sonuncu boyuk isler idi Bu sarayin novbeti sahibleri ise ancaq bezi temir isleri aparmisdilar 1851 ci il 1 avqust tarixinde sarayin meydaninda I Nikolayin atasi qoyulmusdur 1880 ci illerde imperator III Aleksandrin hakimiyyet dovrunde sarayda elektrik telefon isleri aparilmis kanalizasiya soba qizdiricisi suoturuculer deyisdirilmisdir Bu dovrde artiq sarayda asagi mertebede hazirlanan yemekleri III Aleksandrin otagina aparmaq ucun xususi qaldirici mexanizmler qurasdirilmisdir Inqilabdan sonra Saray1917 ci il 14 noyabr tarixinde bas tutmus mitinqin istirakcilarina xatire lovhesi 1917 ci il Fevral burjua demokratik inqilabindan sonra II Nikolayin taxtdan imtina etmesinden sonra Aleksandr Kerenskinin basciligi altinda Muveqqeti hokumet hakimiyyette geldir Saray artiq car ailesine mensub deyildi Yeni hokumetin qerari ile 1917 ci il 27 may tarixinde seherkenari saray iqametgahlarda yerlesen mulkun hesablanmasi ve qebulu ucun komissiya ise baslamisdir Qatcina komissiyasina rehberlik edirdi Paralel olaraq saraylarin gelecekde nece istifade olunmasi meselesi muzakire edilirdi Qerara alindi ki saraylar o cumleden de Qatcina sarayi milli muzeyler olmalidir 1917 ci il 26 oktyabr tarixinde bas tutmus Oktyabr inqilabindan sonra Valentin Zubov Qatcina saray muzeyinin ilk direktoru olmusdur Inqilab gunlerinde Qatcinada general Krasnovun kazak destesi ile qirmizi ordu hisseleri qarsi qarsiya gelmisdiler 1917 ci ilin 27 oktyabr tarixinde s ucuncu suvari kazak korpusunun numayendesi Kerenski hokumetinin sedrinin basciligi altinda saraya gelmisdir 1917 c il 14 noyabr tarixinde sarayin qarsisindaki meydanda mitinq kecirilmisdir Bu mitinqde sovet hokumetinin herbi ve deniz isleri uzre xalq komissari kazak destelerini Petroqradda sovet hakimiyyetine qarsi cixmamagi inandirdi Neticede 1 den 2 sine kecen gece Kerenski sarayi terk edir Bundan sonra inqilabi desteler sarayi ele kecirir Muzey kimi gelmek ucun Qatcina sarayi 1918 ci il 19 may tarixinde acilir 1918 1941 ci iller dovru sarayin muzey kimi inkisafi dovru olmusdur Ancaq 1919 cu ilde Rusiya vetendas muharibesi zamani saray doyus emeliyyatlarinin aparildigi zonada yerlesirdi Bu zaman Yudenicin qosunlari Qatcinaya daxil olmusdur Bu hadiseler zamani helak olmus Qirmizi Qrdu esgerleri sarayin qarsisindaki meydanda defn olunmusdur Lakin onlarin qebir bu gune qeder gelib cixmamisdir 1921 ci ilde muzeye 21 min neferde cox insan gelmisdir Boyuk Qatcina sarayi Boyuk Veten muharibesine qeder Sankt Peterburqun en boyuk seherkenari saray muzeylerinden biri olmusdur Cox vaxt ise seherkenari Ermitaj adlanmisdir Boyuk Veten muharibesi illerinde SarayMuharibenin baslanmasinin elan edilmesinden sonra seherkenari saray muzeylerde o cumleden Qatcina sarayinda qiymetli esyalarin dasinmasi ve tikililerin hava bombardmanlarindan qorunmasi ile bagli isler gorulmeye basladi 15 avqust 1941 ci ilde sarayin pencereleri qarsisinda ilk aviabomba partladi ayin sonunda ise artiq seherin alman artilleriyasinin ehatesine kecmesine cox az qalmisdi 24 avqust tarixinde Arsenal karesine zerer deymis 3 sentyabrda ise karenin heyerine dusen aviabomba ise onu yasayis ucun yararsiz hala salmisdir Sarayda yerlesen qiymetli esyalarin hamisinin dasinmasi ise mumkun olmadi Ancaq en qiymetli eksponatlar olan dord eselon Leninqrada arxa cebheye gonderile bilmisdir Yerde qalan mulk ise sarayin zirzemilerdine yerlesdirilmis iri heykellerin bir hissesi parkda diger hissesi ise qum kiseleri ile gizledilmisdir Ancaq 9 sentyabrda sag qalmis sarayin emekdaslari evakuasiya oluna bilmisdir Hemin gun bomba ile Metbex karesi ve sarayin park fasadinin etrafi dagidilmisdi Qatcina ve saray 1944 cu ilin yanvarina qeder isgalcilarin eli altinda olmusdur Geri cekilme zamani alman qosunlari Qatcina sarayini yandirmis ve minalamisdilar Yerde qalmis qiymet esyalari mehv etmis qalanlarini ise ozleri ile Almaniyaya aparmisdilar Sarayin divarlarindan birinde bele yazi saxlanilmisdir Biz burada idik Bura biz bir daha qayitmayacagiq Eger Ivan bura gelse her yer onsuzda bos olacaq Bu yazi fraqmentle birlikde divarda saxlanilmis ve hal hazirda saray ekspozisiyasi kimi numayis olunur Muharibeden sonraki illerde sarayMuharibenin bitmesinden sonra Qatcina sarayinda berpa isleri aparilmaga baslanmisdir Lakin sarayda aparilan isler tam minada restavrasiya isleri deyildi Sadece bu tikilinin istifade oluna bilmesi ucun bezi tedbirler gorulurdu 1944 cu ilden salamat qalmis mermer gips barelyefler ve ayri dekorativ detallar muveqqeti qalxanlarla baglanilmisdir 1950 ci illerin evvellerinde mertebeler arasi ortulmeler esas korpusun dami pencere ve qapi oyuqlari berpa edilmisdir Arsenal karesinin uzun muddet damsiz qalmasi neticesinde Mermer pillekanlar ve Cin qalereyasina cox guclu zerer deymisdir Saray muzey gelirsiz hesab olundugundan onu berpa etmek planlasdirilmamisdir Qatcina saray muzeyinden cixarilmis kolleksiyalar SSRI ve RSFSR in Medeniyyet Nazirliyinin gosterisine esasen olkenin 24 muzeyinde saxlanilmaga verilmisdir Bu esyalarin dogma yerine qayitmasi isleri bu gune qeder cox cetinlikle aparilir 1950 1959 cu illerde sarayda SSRI Mudafie Nazirliyinin Herbi Deniz mektebi yerlesmisdir 1960 ci ilde ise saray Sank Peterburqun tarixi ve medeni abidelerinin qorunmasi ve istifadesi uzerinde dovlet nezaretini heyata keciren Komitenin siyahisina salinir Sarayin memarliq abidesi kimi statusu 1970 ci illerde berpa edilmisdir 1961 1963 cu illerde memar terefinden Qatcina sarayinin dircelmesi ucun layihe islenib hazirlanir Memarliq olculmeleri aparilir arxiv materiallarin axtarisina baslanilir birinci ve ikinci mertebelerinin interyerlerinin certyojlari hazirlanir Bu layihe sarayin interyerini 1890 ci illerde movcud olmus duruma getirib cixarilmasini nezerde tutmusdur Restavrasiya isleri muzeyin bas qoruyucusu Adelaida Yolkinanin sayesinde berpa edilmisdir O 8 il erzinde ayri ayri vezifeli sexslerden Elektrostandart in tikilini bosaltmasi ucun raziliq ala bilmisdir Saray muzeyin ilk interyerleri kutleye 1985 c ilin 8 mayinda Qelebe Gununun 40 illik yubileyi ile elaqedar numayis olunmusdur Sarayin interyerlerinin yeniden qurulmasi isleri bu gun de aparilir Evveller bu restavrasiyalar ucun minimal vesait ayrilsa da lakin 2006 ci ilden bu vesaitin hecmi artmisdir Boyuk Saray Qatcinanin qeyri resmi simvollarindan biridir Onun tesvirini sehere hesr olunmus suvenir mallarinda kitablarin uz qabiqlarinin uzerinde gore bilerik Sarayin arxitekturasiSarayin binasi landsaftla ehate olunmus yukseklikde yerlesir Yamaca daxil olan binanin simal fasadi parka yoneldilmis ve asagiya dogru Saray parki boyunca uzanan Ag gole gedib cixir Sarayin cenub fasadi ise ozunun boyuk gorunusu ile parkdaki gorunusun qarsisini alir Sarayin umumi planina baxdiqda uc esas hisse gormek olar Esas korpus duzbucaqli formasindadir ve ona park terefden onun kunclerine besyaruslu qulleler birlesmisdir Korpus iki ucmertebeli karesi olan iki yarimdairevi qalereya ile birlesmisdir Butovlukde sarayin planlasdirilmasi binalarin plastikliyini yaradir Sarayin interyeriEsas meqale Tualet otagi 1878 ci il Qatcina sarayinin interyerinin yaradilmasinda esas iki merhele olmusdur Ilk evvel 1770 1780 ci illerde sarayin bas memari layihesine esasen sarayin daxili otaqlarinin bezedilmesi olmusdur Hemin dovrde sarayin otaqlarinda yaradilmis dekorasiyalarin ferqlendirici xususiyyeti nazik ve zerif lepka hemcinin qiymetli agac novlerinden hazirlanan yigma parketler olmusdur Otaqlarin divarlari gullerle meyve ve bitki tesvrileri ile bezedilmisdir Lepka isleri esasen tecrubeli italyan ustalar terefinden yerine yetirilirdi 1790 ci iilerde sarayin daxili otaqlarin basciligi altinda ehemiyyetli deyisikliye meruz qalmisdir Brenn saray zallarinin yeni tertibatini yaratmisdi Memar klassik memarliq orderlerinden lepkalarda qizili cetin ornamentli kompozisiyalardan qobelenlerden istifade etmisdir Bezi yerlerin renglenmesi ile oz dovrunun meshur ressami mesgul olmusdur Ehemiyyetli deyisikliklere baxmayaraq otaqlarin cox hissesi 13 den 7 si Qriqori Orlovun dovrunde olan gorkemini qoruyub saxladi Boyuk Veten muharibesi zamani 1944 cu ilde yangin neticesinde butun saray zallari mehv edilmisdir Interyerlerin berpasi 1976 ci ilden baslanmis ve indiyedek de davam etdirilir Xarici kecidlerBoyuk Qatcina sarayi 2010 10 18 at the Wayback Machine Boyuk Qatcina sarayi Qatcina sarayi Interyeri 2014 08 24 at the Wayback Machine Sarayin Ag zalinin heykelleri 2014 09 11 at the Wayback Machine Qatcina sarayinin kolleksiyalari 2016 03 23 at the Wayback Machine