Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərq məsələsi — XVIII əsrin ikinci yarısında Rusiya və bir sıra Qərbi Avropa dövlətlərinin Osmanlı imperiyasına qarşı birgə mübarizə aparmaq cəhdi "Şərq məsələsi"nin yaranmasına səbəb oldu. "Şərq məsələsi"nin əsasını Osmanlı dövlətini parçalamaq və onun ərazilərini bölüşdürmək planı təşkil edirdi.
Bu məsələnin həyata keçirilməsində Rusiya başlıca rol oynayırdı.
Tarixi
Rusiyanın xarici siyasətinin ana xəttinə çevrilən "Şərq məsələsi" XVIII əsrin II yarısında rəsmən daxil edildi və beynəlxalq münasibətlər sisteminə bir problem kimi əlavə olundu. Beləliklə, XVIII əsrin sonlarından etibarən "Şərq məsələsi" rəsmi ideoloji və diplomatik bir problemə çevrilir. "Şərq məsələsi"ni Rusiya, İngiltərə, Fransa və Avstriya dövlətləri yaratmışdılar. Ancaq başlıca maraqlı tərəflər Rusiya və İngiltərə idi. Rusiya imperatoru I Pyotr xarici siyasət məsələlərini işləyib hazırlayarkən Boğazlar məsələsinə, isti dənizlər məsələsinə, İstanbulun ələ keçirilməsinə və bütövlükdə "Şərq məsələsi"nə xüsusi diqqət verirdi ki, bu məsələnin öz xeyrinə həllində erməniləri öz tərəfinə çəkmək üçün yollar axtarırdı. Bilirdi ki, erməniləri vədlər hesabına ələ almaq çox asandır.
"Şərq məsələsi"nin əsas hədəfi orta əsrlərin ən qüdrətli dövləti olan Osmanlı imperatorluğuna qarşı çevrilmişdir. Xüsusilə XIX yüzilliyin ortalarında baş verən Krım müharibəsində Osmanlı dövlətinin tarixi qələbəsi həm Şərqdə, həm də Avropada qüvvələr nisbətini Türkiyənin xeyrinə xeyli dəyişdi və Vyana konqresindən sonra dövlətlər arasında yaranmış balansa ciddi təsir göstərdi. Bu nisbət Rusiyanın xarici siyasət nüfuzuna zərbə vurdu, beləliklə Balkanlarda üstün hüquqlarından məhrum edildi.
"Yunan layihəsi" ilə "Şərq məsələsi"nin oxşar və fərqli cəhətləri
Osmanlı imperiyasında siyasi və iqtisadi tənəzzülün güclənməsindən istifadə edən İngiltərə və Fransa onu asılı vəziyyətə salmaq üçün Rusiyaya qarşı müharibəyə təhrik edirdilər. Bu yolla onlar Osmanlı dövlətini tamamilə Avropadan çıxarmağa, Rusiyanı isə zəiflətməyə çalışırdılar.
İstinadlar
- Восточный вопрос // Дипломатический словарь в трёх томах. Том I (А — И). М.: Наука, 1985.
Ədəbiyyat
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Жигарев С. А. Русская политика в восточном вопросе (её история в XVI–XIX веках, критическая оценка и будущие задачи). Историко-юридические очерки. М., 1896, Т. I–II.
- Лебедев А. А. Константинопольская "драма" 1853 г. СПб., 2012.
- Уляницкий В. А. Дарданеллы, Босфор и Черное море в XVIII веке М.: А. Гатцули, 1883.
- Чихачев П. А. Великие державы и Восточный вопрос. М.: Наука, 1970.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serq meselesi XVIII esrin ikinci yarisinda Rusiya ve bir sira Qerbi Avropa dovletlerinin Osmanli imperiyasina qarsi birge mubarize aparmaq cehdi Serq meselesi nin yaranmasina sebeb oldu Serq meselesi nin esasini Osmanli dovletini parcalamaq ve onun erazilerini bolusdurmek plani teskil edirdi Bu meselenin heyata kecirilmesinde Rusiya baslica rol oynayirdi TarixiRusiyanin xarici siyasetinin ana xettine cevrilen Serq meselesi XVIII esrin II yarisinda resmen daxil edildi ve beynelxalq munasibetler sistemine bir problem kimi elave olundu Belelikle XVIII esrin sonlarindan etibaren Serq meselesi resmi ideoloji ve diplomatik bir probleme cevrilir Serq meselesi ni Rusiya Ingiltere Fransa ve Avstriya dovletleri yaratmisdilar Ancaq baslica maraqli terefler Rusiya ve Ingiltere idi Rusiya imperatoru I Pyotr xarici siyaset meselelerini isleyib hazirlayarken Bogazlar meselesine isti denizler meselesine Istanbulun ele kecirilmesine ve butovlukde Serq meselesi ne xususi diqqet verirdi ki bu meselenin oz xeyrine hellinde ermenileri oz terefine cekmek ucun yollar axtarirdi Bilirdi ki ermenileri vedler hesabina ele almaq cox asandir Serq meselesi nin esas hedefi orta esrlerin en qudretli dovleti olan Osmanli imperatorluguna qarsi cevrilmisdir Xususile XIX yuzilliyin ortalarinda bas veren Krim muharibesinde Osmanli dovletinin tarixi qelebesi hem Serqde hem de Avropada quvveler nisbetini Turkiyenin xeyrine xeyli deyisdi ve Vyana konqresinden sonra dovletler arasinda yaranmis balansa ciddi tesir gosterdi Bu nisbet Rusiyanin xarici siyaset nufuzuna zerbe vurdu belelikle Balkanlarda ustun huquqlarindan mehrum edildi Yunan layihesi ile Serq meselesi nin oxsar ve ferqli cehetleri Osmanli imperiyasinda siyasi ve iqtisadi tenezzulun guclenmesinden istifade eden Ingiltere ve Fransa onu asili veziyyete salmaq ucun Rusiyaya qarsi muharibeye tehrik edirdiler Bu yolla onlar Osmanli dovletini tamamile Avropadan cixarmaga Rusiyani ise zeifletmeye calisirdilar IstinadlarVostochnyj vopros Diplomaticheskij slovar v tryoh tomah Tom I A I M Nauka 1985 EdebiyyatVostochnyj vopros Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Zhigarev S A Russkaya politika v vostochnom voprose eyo istoriya v XVI XIX vekah kriticheskaya ocenka i budushie zadachi Istoriko yuridicheskie ocherki M 1896 T I II Lebedev A A Konstantinopolskaya drama 1853 g SPb 2012 ISBN 978 5 904180 58 4 Ulyanickij V A Dardanelly Bosfor i Chernoe more v XVIII veke M A Gatculi 1883 Chihachev P A Velikie derzhavy i Vostochnyj vopros M Nauka 1970