Bakıxanovlar — Azərbaycan xalqının tanınmış soylarından biri. Bu soyun nümayəndələri 1747-ci ildən 1806-ci ilədək Bakıda xanlıq ediblər.
Bakıxanovlar | |
---|---|
Titul | Xan |
Əcdadı | |
Mənşəyi | Bakı |
Təbəəliyi | Səfəvilər İmperiyası, Əfşarlar İmperiyası, Bakı xanlığı Rusiya imperiyası |
Soyun yaranması
Bu soyun əcdadları 1592-ci ildən sonra Bakıya gəldilər.Abbasqulu ağa Bakıxanovun dediyinə görə nəslin əcdadları Malati hökmdarı Sultan Əhməd xanın səltənətinin sonu mənasına gəldiyi bəlli olan "Xan Əhməd məsələsi" ndən sonra Gilandan Bakıya köçmüşlər.
O, iddia edir ki, Bakı xanlarının əcdadları Təbəristanda hakim olan Nur və Kucur hökmdarlarından,yəni Paduspanilərdən gəlir. Sülalənin ilk tanınmış üzvləri Məmmədhüseyn bəy və oğlu Heybət bəy idi. Heybət bəyin böyük oğlu Dərgahqulu bəy Maştağada şəhəri ələ keçirmiş və Səfəvilərin təyin etdiyi sultanı öldürmüş mülk sahibi idi, daha sonra özünü xan, Səlim xanı isə Abşeronun naibi təyin etmişdi. Surxay xanın və daha sonra Şirvanlı Hacı Davudun qüvvələrini məğlub edərək hakimiyyətini Şabran və Qobustana qədər uzatdı. Ancaq döyüşdə kiçik qardaşı Hüseyni itirdi. Dərgahqulu 1723-cü ildə 700 əsgərlə birlikdə Mixail Matyuşkinə qalanı təslim etdi vəRusiya imperiyası tərəfindən yerli hökmdar kimi qəbul edildi.
Bakıxanovların böyük qolu oğlu Mirzə Məhəmməd 1747-ci ildə müstəqil xan rütbəsinə yüksələn Dərgahqulu bəyin nəslindən idi. Bu qol Rusiya İmperiyasına xidmət edən xanlar, generallar və hərbi zabitlərlə təmin etdi.
Kiçik qolun üzvləri Dərgahqulunun mərhum qardaşı — Hüseyncandan gəlirdilər. Bu qol həm Sovet dövründə, həm də Azərbaycan dövründə fəal olan musiqiçiləri, elm adamlarını və sənətçilərini təmin etdi.
Bakıxanovlar sülaləsinin şöhrəti Mirzə Məhəmməd xan Sani ilə başlayır. Bakı və Quba xanlıqlarının Rusiyaya yaxınlaşmasında onun böyük xidmətləri olub. 1824-cü ildə Qafqaz baş komandanı Yermolov Mirzə Məhəmməd Saninin bu xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək ona Quba əyalətində 7 para kənd bağışlamışdır. O kəndlər bunlardır: Rustov, Hacı Qaraqaşlı, Əmsar, Qaraqaşlı, Qarabağlı, Qulamlı və Şıxnəzərli. Bu torpaqlar onun xüsusi mülkiyyətinə daxil edilərək, xəzinənin hər cür vergilərindən azad edilmişdi.
Mirzə Məhəmmədin qardaşı (onlar iki qardaş olublar) Əbdürrəhim ağanın da ruslara az xidməti olmamışdır. Sisianovun Bakıya səfəri ərəfəsində o ailəsini Bakıda təhlükə altında buraxıb, Şamaxıya generalın xidmətinə getmişdi.
Mirzə Məhəmmədin 6 oğlundan altısı da atalarının yolu ilə gedərək, rus hərbi dairələrində xidmət etmişlər. Böyük oğlu Abbasqulu ağa Tiflisdə hərbi komandanlıq nəzdində tərcüməçi işləmişdir. Rus və şərq dillərini mükəmməl bilməsi, şərq tarixinə yaxından bələdliyi ona Qafqazın hərbi dairələrində böyük şöhrət qazandırmışdı. O bu xidmətində polkovnik rütbəsinədək yüksələ bilmişdi. Abbasqulu ağanın anabir qardaşı Cəfərqulu ağa XIX əsrin ortalarında Qafqaz ordusunda döyüşən generallardan biri kimi tanınmışdı. 1867-ci ildə istefaya çıxaraq, Qubada atasından qalmış təsərrüfatı idarə etməklə məşğul olmuşdu. Cəfərqulu ağa 1826–1828-ci illər rus-İran müharibəsində göstərdiyi qəhrəmanlığa görə üçüncü dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni ilə təltif olunmuşdu. Sonrakı vuruşmalarda da həmişə fərqlənmiş, orden və medallara layiq görülmüşdü. Mirzə Məhəmmədin ikinci arvadından olan övladlarından Qədir ağa rus ordusunda kapitan, Mustafa ağa isə general-mayor rütbələrində xidmət etmişlər. Mirzə Məhəmmədin nəvələrindən də çoxu atalarının yolu ilə getmişdilər. Cəfərqulu ağanın hər iki oğlu — Həsən ağa ilə Əhməd ağa ömürlərinin sonunadək rus ordusunda xidmət etmişlər.
Abbasqulu ağanın oğlu olmamışdır. İki qızından biri Nisa Bəyim Cəfərqulu ağanın oğlu Həsən ağaya, o biri qızı Tuğra xanım isə Cəfərqulu ağanın kiçik oğlu Əhməd ağaya ərə getmişlər. Firidun bəy Köçərlinin yazdığına görə Tuğra xanım şer də yazmışdır. Hətta bu aşağıdakı iki misranı onun şerlərindən nümunə kimi göstərmişdir:
Tuğra xanımam, aləm ara çünki əzizəm,
Abbasqulu ağa qızı, Zəhraya kənizəm.
Nisa Bəyimin əri — Cəfərqulu ağanın oğlu Həsən ağa Bakıxanov Qafqaz ordusundakı xidmətlərinə görə çoxlu orden və medallara layiq görülmüşdü. Cəfərqulu ağanın kiçik oğlu Əhməd ağa da orduda qvardiya-polkovniki rütbəsi ilə xidmət etmişdir. Onların Nurcahan xanım adında bir bacıları da olub.
Bakıxanovlar çox maarifpərvər olub, ölkənin mədəni həyatı ilə həmişə maraqlanmışlar. Mirzə Məhəmməd xanın ən kiçik oğlu general-mayor Abdulla ağanın "Əkinçi" qəzetinin banisi Həsən bəy Zərdabi ilə olan məktublaşması buna sübutdur. Abdulla ağa və habelə onun qardaşı oğlu Əhməd ağa "Əkinçi" qəzetinin nəşrə başlamasına nəinki mənəvi, eyni zamanda maddi kömək də göstərmişlər. Ən çətin və ağır günlərdə onlar Həsən bəyin köməyinə çatmış, onu ruhlandırmağa çalışmışlar. Abdulla ağa Qubadan Həsən bəyə göndərdiyi 1875-ci il 19 iyun tarixli məktubunda yazırdı: "…Sizə başladığınız bu işdə müvəffəqiyyətlər diləyirəm. Doğrudur, ilk əvvəllər bəzi uğursuzluqlar olacaqdır. Bundan ötrü ruhdan düşməməli, həmişə olduğu kimi bu xeyirli işi davam etdirməlisiniz". Abdulla ağa "Əkinçi" qəzetinin çapına icazə alınmasında yerli hakimiyyət orqanları vasitəsilə əlindən gələni etmişdi.
Bakıxanovlar böyük nəsil olmuşdur. Onların qol-budaqları bu gün də mövcuddur. Bakı kəndlərindən bir çoxunda Bakıxanovlar sülaləsinin nümayəndələrinə rast gəlmək mümkündür. Bakı şəhərində yaşayan Bakıxanovlar isə hazırda Azərbaycanın mədəni həyatında böyük xidmətləri ilə tanınmış adamlardır.
Azərbaycan sülalələri Şah sülalələri Knyaz sülalələri Xan sülalələri |
Bakıxanovlar sülaləsi
Xanlar:
Adları | Hakimiyyət illəri | Əvvəlki hakimlə əlaqəsi |
---|---|---|
I Mirzə Məhəmməd xan | 1747–1768 | Dərgahqulu bəyin oğlu |
Məlik Məhəmməd xan | 1768–1784 | Mirzə Məhəmməd xanın oğlu |
II Mirzə Məhəmməd xan | 1784–1791 | Məlik Məhəmməd xanın oğlu |
Məhəmmədqulu xan | 1791–1792 | Mirzə Məhəmməd xanın oğlu |
Hüseynqulu xan | 1792–1806 | Məhəmmədqulu xanın qardaşı oğlu |
Soyun məşhur nümayəndələri
- Abbasqulu ağa Bakıxanov — yazıçı, polkovnik.
- Cəfərqulu ağa Bakıxanov — general-leytenant.
- Həsən ağa Bakıxanov — general.
- Abdulla ağa Bakıxanov — general.
- Məmmədrza bəy Bakıxanov — mülkədar, tacir
- Əhməd Bakıxanov — tarzən, pedaqoq, musiqi xadimi.
- Məmmədxan Bakıxanov — tarzən.
- Tələt Bakıxanov — Azərbaycan kamançaçalanı, muğam ifaçısı.
- Akif Bakıxanov — musiqiçi.
- Tofiq Bakıxanov — Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı, Azərbaycan SSR xalq artisti (1990), professor (1983).
Mənbə
- Abbasqulu ağa Bakıxanov, Gülüstani-İrəm, Bakı, 1951.
İstinadlar
- Bakikhanov, p.138
- Daftary, Farhad. Geographies of Peace: New Approaches to Boundaries, Diplomacy and Conflict Resolution (ingilis). I.B.Tauris. 2013-12-02. 158. ISBN . 2023-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-03.
- . Bakı şähärinin tarixi : orta äsrlar dövrü [History of Baku city - Medieval ages] (az.). Bakı: Avrasiya Press. 2006. 156. ISBN . OCLC 900613609.
- Bakikhanov, p.156
- Laurence., Lockhart. The fall of the Safavī dynasty and the Afghan occupation of Persia. University Press. 1958. 246. OCLC 2872199.
- Ismailov, E.E. "Bakikhanovs - Beg line of the family". The News of the Azerbaijan Historical-Genealogical Society (rus). 7. 2010: 64–95. 2023-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-03.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Bakixanov Bakixanovlar Azerbaycan xalqinin taninmis soylarindan biri Bu soyun numayendeleri 1747 ci ilden 1806 ci iledek Bakida xanliq edibler BakixanovlarTitul XanEcdadiMenseyi BakiTebeeliyi Sefeviler Imperiyasi Efsarlar Imperiyasi Baki xanligi Rusiya imperiyasiSoyun yaranmasiBaki xan sarayi Iceriseher Bu soyun ecdadlari 1592 ci ilden sonra Bakiya geldiler Abbasqulu aga Bakixanovun dediyine gore neslin ecdadlari Malati hokmdari Sultan Ehmed xanin seltenetinin sonu menasina geldiyi belli olan Xan Ehmed meselesi nden sonra Gilandan Bakiya kocmusler O iddia edir ki Baki xanlarinin ecdadlari Teberistanda hakim olan Nur ve Kucur hokmdarlarindan yeni Paduspanilerden gelir Sulalenin ilk taninmis uzvleri Memmedhuseyn bey ve oglu Heybet bey idi Heybet beyin boyuk oglu Dergahqulu bey Mastagada seheri ele kecirmis ve Sefevilerin teyin etdiyi sultani oldurmus mulk sahibi idi daha sonra ozunu xan Selim xani ise Abseronun naibi teyin etmisdi Surxay xanin ve daha sonra Sirvanli Haci Davudun quvvelerini meglub ederek hakimiyyetini Sabran ve Qobustana qeder uzatdi Ancaq doyusde kicik qardasi Huseyni itirdi Dergahqulu 1723 cu ilde 700 esgerle birlikde Mixail Matyuskine qalani teslim etdi veRusiya imperiyasi terefinden yerli hokmdar kimi qebul edildi Bakixanovlarin boyuk qolu oglu Mirze Mehemmed 1747 ci ilde musteqil xan rutbesine yukselen Dergahqulu beyin neslinden idi Bu qol Rusiya Imperiyasina xidmet eden xanlar generallar ve herbi zabitlerle temin etdi Kicik qolun uzvleri Dergahqulunun merhum qardasi Huseyncandan gelirdiler Bu qol hem Sovet dovrunde hem de Azerbaycan dovrunde feal olan musiqicileri elm adamlarini ve senetcilerini temin etdi Bakixanovlar sulalesinin sohreti Mirze Mehemmed xan Sani ile baslayir Baki ve Quba xanliqlarinin Rusiyaya yaxinlasmasinda onun boyuk xidmetleri olub 1824 cu ilde Qafqaz bas komandani Yermolov Mirze Mehemmed Saninin bu xidmetlerini yuksek qiymetlendirerek ona Quba eyaletinde 7 para kend bagislamisdir O kendler bunlardir Rustov Haci Qaraqasli Emsar Qaraqasli Qarabagli Qulamli ve Sixnezerli Bu torpaqlar onun xususi mulkiyyetine daxil edilerek xezinenin her cur vergilerinden azad edilmisdi Mirze Mehemmedin qardasi onlar iki qardas olublar Ebdurrehim aganin da ruslara az xidmeti olmamisdir Sisianovun Bakiya seferi erefesinde o ailesini Bakida tehluke altinda buraxib Samaxiya generalin xidmetine getmisdi Mirze Mehemmedin 6 oglundan altisi da atalarinin yolu ile gederek rus herbi dairelerinde xidmet etmisler Boyuk oglu Abbasqulu aga Tiflisde herbi komandanliq nezdinde tercumeci islemisdir Rus ve serq dillerini mukemmel bilmesi serq tarixine yaxindan beledliyi ona Qafqazin herbi dairelerinde boyuk sohret qazandirmisdi O bu xidmetinde polkovnik rutbesinedek yuksele bilmisdi Abbasqulu aganin anabir qardasi Ceferqulu aga XIX esrin ortalarinda Qafqaz ordusunda doyusen generallardan biri kimi taninmisdi 1867 ci ilde istefaya cixaraq Qubada atasindan qalmis teserrufati idare etmekle mesgul olmusdu Ceferqulu aga 1826 1828 ci iller rus Iran muharibesinde gosterdiyi qehremanliga gore ucuncu dereceli Muqeddes Anna ordeni ile teltif olunmusdu Sonraki vurusmalarda da hemise ferqlenmis orden ve medallara layiq gorulmusdu Mirze Mehemmedin ikinci arvadindan olan ovladlarindan Qedir aga rus ordusunda kapitan Mustafa aga ise general mayor rutbelerinde xidmet etmisler Mirze Mehemmedin nevelerinden de coxu atalarinin yolu ile getmisdiler Ceferqulu aganin her iki oglu Hesen aga ile Ehmed aga omurlerinin sonunadek rus ordusunda xidmet etmisler Abbasqulu aganin oglu olmamisdir Iki qizindan biri Nisa Beyim Ceferqulu aganin oglu Hesen agaya o biri qizi Tugra xanim ise Ceferqulu aganin kicik oglu Ehmed agaya ere getmisler Firidun bey Kocerlinin yazdigina gore Tugra xanim ser de yazmisdir Hetta bu asagidaki iki misrani onun serlerinden numune kimi gostermisdir Tugra xanimam alem ara cunki ezizem Abbasqulu aga qizi Zehraya kenizem Nisa Beyimin eri Ceferqulu aganin oglu Hesen aga Bakixanov Qafqaz ordusundaki xidmetlerine gore coxlu orden ve medallara layiq gorulmusdu Ceferqulu aganin kicik oglu Ehmed aga da orduda qvardiya polkovniki rutbesi ile xidmet etmisdir Onlarin Nurcahan xanim adinda bir bacilari da olub Bakixanovlar cox maarifperver olub olkenin medeni heyati ile hemise maraqlanmislar Mirze Mehemmed xanin en kicik oglu general mayor Abdulla aganin Ekinci qezetinin banisi Hesen bey Zerdabi ile olan mektublasmasi buna subutdur Abdulla aga ve habele onun qardasi oglu Ehmed aga Ekinci qezetinin nesre baslamasina neinki menevi eyni zamanda maddi komek de gostermisler En cetin ve agir gunlerde onlar Hesen beyin komeyine catmis onu ruhlandirmaga calismislar Abdulla aga Qubadan Hesen beye gonderdiyi 1875 ci il 19 iyun tarixli mektubunda yazirdi Size basladiginiz bu isde muveffeqiyyetler dileyirem Dogrudur ilk evveller bezi ugursuzluqlar olacaqdir Bundan otru ruhdan dusmemeli hemise oldugu kimi bu xeyirli isi davam etdirmelisiniz Abdulla aga Ekinci qezetinin capina icaze alinmasinda yerli hakimiyyet orqanlari vasitesile elinden geleni etmisdi Bakixanovlar boyuk nesil olmusdur Onlarin qol budaqlari bu gun de movcuddur Baki kendlerinden bir coxunda Bakixanovlar sulalesinin numayendelerine rast gelmek mumkundur Baki seherinde yasayan Bakixanovlar ise hazirda Azerbaycanin medeni heyatinda boyuk xidmetleri ile taninmis adamlardir Azerbaycan sulaleleri Sah sulaleleri Mannalar Madaylar Atropatidler Atropatena Arsakileri Saciler Seddadiler Revvadiler Sirvansahlar Selcuqlular Elxanlilar Celayirlar Qaraqoyunlular Agqoyunlular Sefeviler Efsarlar Qacarlar Knyaz sulaleleri Sunik Arransahik Alban Arsakileri Mehraniler Defne sulalesi Xan sulaleleri Cavansirler Ziyadoglular sulalesi Qaradaglilar Muqeddemler Sahsevenler Seqaqiler Dunbililer Kengerliler Xancobanlilar Bakixanovlar Qara Kesis nesli XoyskilerbaxredakteBakixanovlar sulalesiXanlar Adlari Hakimiyyet illeri Evvelki hakimle elaqesiI Mirze Mehemmed xan 1747 1768 Dergahqulu beyin ogluMelik Mehemmed xan 1768 1784 Mirze Mehemmed xanin ogluII Mirze Mehemmed xan 1784 1791 Melik Mehemmed xanin ogluMehemmedqulu xan 1791 1792 Mirze Mehemmed xanin ogluHuseynqulu xan 1792 1806 Mehemmedqulu xanin qardasi ogluSoyun meshur numayendeleriAbbasqulu aga Bakixanovun Qubadaki Ev MuzeyiAbbasqulu aga Bakixanov yazici polkovnik Ceferqulu aga Bakixanov general leytenant Hesen aga Bakixanov general Abdulla aga Bakixanov general Memmedrza bey Bakixanov mulkedar tacir Ehmed Bakixanov tarzen pedaqoq musiqi xadimi Memmedxan Bakixanov tarzen Telet Bakixanov Azerbaycan kamancacalani mugam ifacisi Akif Bakixanov musiqici Tofiq Bakixanov Azerbaycanin gorkemli bestekari Azerbaycan SSR xalq artisti 1990 professor 1983 MenbeAbbasqulu aga Bakixanov Gulustani Irem Baki 1951 IstinadlarBakikhanov p 138 Daftary Farhad Geographies of Peace New Approaches to Boundaries Diplomacy and Conflict Resolution ingilis I B Tauris 2013 12 02 158 ISBN 978 0 85773 524 9 2023 07 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 03 Baki saharinin tarixi orta asrlar dovru History of Baku city Medieval ages az Baki Avrasiya Press 2006 156 ISBN 978 9952 421 67 5 OCLC 900613609 Bakikhanov p 156 Laurence Lockhart The fall of the Safavi dynasty and the Afghan occupation of Persia University Press 1958 246 OCLC 2872199 Ismailov E E Bakikhanovs Beg line of the family The News of the Azerbaijan Historical Genealogical Society rus 7 2010 64 95 2023 07 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 03 Hemcinin baxBaki xanligi Baki xan sarayi