Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaradağlılar — Azərbaycan türklərinin tayfalarından biri olan Qaradağlılar bölgədəki digər tayfaların əksəriyyəti kimi Səfəvi imperiyasındakı mühüm tayfalardan biri olmuşdurlar. Hal-hazırda əsasən eyni adlı Qaradağ vilayətində yaşamaqdadırlar. Onların mütləq əksəriyyəti sünnidir və Azərbaycan türkcəsinin Qaradağ ləhcəsində danışmaqdadırlar. Qaradağ ləhcəsi Azərbaycan türkcəsinin ən saf ləhcələrindən biri hesab edilir. 75.000-80.000 arası saylarının olduğu müəyyən edilir.Qacar sülaləsinin Rusiya ilə olan müharibələrindən sonra Cənubi Qafqazda yaşayan Qaradağlı tayfasının bəzi nümayəndələri Araz çayının cənubuna köçüb yenidən Qaradağda məskunlaşmışdır.
| Ümumi sayı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 75 000-80 000 | |||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||
| |||||||||
| Dini | |||||||||
| Sünni (İslam) | |||||||||
| Mənşəyi | |||||||||
| Türk | |||||||||
| Qohum xalqlar | |||||||||
Haqqında
Qaradağlılar müasir İranda Türkman yatağı deyilən, Araz çayının cənubunda yerləşən, tayfa ilə eyni adı daşıyan Qaradağ vilayətində yaşayan türk tayfalarından biridirlər. Qaradağ adı Azərbaycan türkcəsində böyük dağ və ya dağlıq yer mənasına gəlməkdədir. Bu sözün sonuna lı şəkilçisi əlavə olunmaqla tayfanın adı meydana çıxmışdır.
Tarixçi Ənvər Çingizoğlu Qaradağlı tayfasını Səfəvi imperiyasının qurulmasında iştirak edən əsas tayfalardan biri kimi göstərməkdədir. Onun yazdıqlarına görə, tarixi qaynaqlarda həm də Qaradağ sufiləri adlandırılan tayfa hələ Şeyx Heydərin müridləri arasında özlərinə yer tapmışdılar. Qaradağlı elinin oymaqları Səfəvilər dönəmində ölkənin bir çox ərazisinə yayıldılar. Qaradağlılar 1628-ci ildə də əsas Qızılbaş tayfalarından biri kimi göstərilmişdir. Tarixçi Oqtay Əfəndiyev yazır:
Deməli, İsmayıl Azərbaycan hüdudlarını tərk edərək Kiçik Asiyaya daxil olmazdan əvvəl onun qoşunu tərkibində şamlı, rumlu, ərəşli, zülqədər tayfalarının, həmçinin də Qaradağ, Əhər və Talış sufilərinin adları çəkilir.
Mədəniyyətləri
Qaradağlıların yaşadığı Qaradağ bölgəsi dağlıqdır. Buranın şimal-şərqi şahsevənlərin köç yerlərindən biridir. Coğrafi vəziyyətin əlverişliliyinə görə köhnə feodal həyat tərzi müəyyən qədər qorunub saxlanmışdır. Hal-hazırda qaradağlılar əsasən oturaq həyat yaşamaqdadırlar və çaylar, dərələr boyunca yerləşib əkinçiliklə məşğul olurlar. Meyvəçilik və ipəkçilik inkşaf etmişdir.
Qaradağlıların yaşam tərzləri Azərbaycan türklərinin bir digər tayfalarından olan şahsevənlərlə çox oxşarlıq təşkil etməkdədir. Qaradağda danışılan Azərbaycan türkcəsi ən saf türkcə hesab edilməkdədir. Pəhləvi sülaləsi dövründə onlara məcburi şəkildə fars dili öyrədilmişdir.
Məşhur simaları
Mənbə
- Altay dilləri.Bakı,1996, səh.23.
- Народы Передней Азии. Москва,1957.
- Современный Иран. Москва,1975.
- Брук С.И. Население мира. Москва,1986.
- Народы мира.Москва,1988.
- Ənvər Çingizoğlu. Qarşı yatan Qaradağ. Bakı, "Ozan", 1998.– 192 səh.
- Ənvər Çingizoğlu,Qaradağlılar. Bakı, "Şuşa" nəşriyatı, 2008. – 160 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Qaradağ xanlığı, Bakı, "Mütərcim", 2011. – 212 səh.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Türk kültürü". Türk Kültürünü Araştırma Enstitütü. 1966. ss. s. 129,130
- Nevzat Özkan (2002). "Türk dilinin yurtları". Akçağ. ss. s. 86
- Баскаков, 1969. səh. 265
- "Азербайджанцы". Большой Советской Энциклопедии. 11 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 15 may 2023.
- Çetinkaya, 1969. səh. 312
- Азербайджанцы, армяне, айсоры, 1957. səh. 284
- Bosnalı, 2007. səh. 36
- Özkan, 2002. səh. 86
- Türk kültürü, 1966. səh. 129,130
- БРУК, 1986. səh. 80, 81
- Н. В. Лахути. "КАРАДА́ГЦЫ". Большая российская энциклопедия. 2004–2017. 18 May 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 15 may 2023.
- Большая советская энциклопедия. Третье издание. В 30 томах. Главный редактор: А. М. Прохоров. Том 1: А — Ангоб. Москва: Государственное научное издательство "Большая Советская Энциклопедия", 1969, стр. 278.Orijinal mətn (rus.)
Исторически сложились этнографические группы А., отличавшиеся некоторыми особенностями в хозяйстве, культуре и быту: айрумы, карапапахи, падары, шахсевены, карадагцы, афшары и др. ... Карадагцы расселены по горному плато Карадаг, на С.-3. Ирана. Ведут полукочевой образ жизни, занимаются главным образом скотоводством. По культуре близки соседним шахсевенам.
- Ş. Savalan. "Qaradağ mahalının tayfaları:Tarixdə və günümüzdə". strateq.az. 21 fevral 2017. 17 May 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 18 may 2023.
- Ənvər Çingizoğlu. "Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər". reyting.az. 24 iyul 2021. 3 December 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 18 may 2023.
- Abbaslı, 2007. səh. 149
- Əfəndiyev, 1993. səh. 39
- Bosnalı, 2007). səh. 36
- Özkan, 1966. səh. 77
- Güzel, 2002. səh. 169
Mənbə
- Sonel Bosnalı. İran Azerbaycan Türkçesi. Kebikeç. 2007.
- Türk kültürü. Türk Kültürünü Araştırma Enstitütü. 1966.
- Nevzat Özkan. Türk dilinin yurtları. Akçağ. 2002.
- Nihat Çetinkaya. Iğdır tarihi: tarih, yer adları ve bazı oymaklar üzerine. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. 1996.
- "Азербайджанцы, армяне, айсоры". Народы Передней Азии. Moskva: Изд-во Академии наук СССР. 1957.
- Eldəniz Abbaslı. Şamlı adı haqqında. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2007. 142–152.
- Oqtay Əfəndiyev. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1993.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaradaglilar Azerbaycan turklerinin tayfalarindan biri olan Qaradaglilar bolgedeki diger tayfalarin ekseriyyeti kimi Sefevi imperiyasindaki muhum tayfalardan biri olmusdurlar Hal hazirda esasen eyni adli Qaradag vilayetinde yasamaqdadirlar Onlarin mutleq ekseriyyeti sunnidir ve Azerbaycan turkcesinin Qaradag lehcesinde danismaqdadirlar Qaradag lehcesi Azerbaycan turkcesinin en saf lehcelerinden biri hesab edilir 75 000 80 000 arasi saylarinin oldugu mueyyen edilir Qacar sulalesinin Rusiya ile olan muharibelerinden sonra Cenubi Qafqazda yasayan Qaradagli tayfasinin bezi numayendeleri Araz cayinin cenubuna kocub yeniden Qaradagda meskunlasmisdir Qaradaglilar Umumi sayi75 000 80 000Yasadigi eraziler Azerbaycan IranTurkiyeDiniSunni Islam MenseyiTurkQohum xalqlarTurk xalqlariHaqqindaQaradaglilar muasir Iranda Turkman yatagi deyilen Araz cayinin cenubunda yerlesen tayfa ile eyni adi dasiyan Qaradag vilayetinde yasayan turk tayfalarindan biridirler Qaradag adi Azerbaycan turkcesinde boyuk dag ve ya dagliq yer menasina gelmekdedir Bu sozun sonuna li sekilcisi elave olunmaqla tayfanin adi meydana cixmisdir Tarixci Enver Cingizoglu Qaradagli tayfasini Sefevi imperiyasinin qurulmasinda istirak eden esas tayfalardan biri kimi gostermekdedir Onun yazdiqlarina gore tarixi qaynaqlarda hem de Qaradag sufileri adlandirilan tayfa hele Seyx Heyderin muridleri arasinda ozlerine yer tapmisdilar Qaradagli elinin oymaqlari Sefeviler doneminde olkenin bir cox erazisine yayildilar Qaradaglilar 1628 ci ilde de esas Qizilbas tayfalarindan biri kimi gosterilmisdir Tarixci Oqtay Efendiyev yazir Demeli Ismayil Azerbaycan hududlarini terk ederek Kicik Asiyaya daxil olmazdan evvel onun qosunu terkibinde samli rumlu eresli zulqeder tayfalarinin hemcinin de Qaradag Eher ve Talis sufilerinin adlari cekilir MedeniyyetleriQaradaglilarin yasadigi Qaradag bolgesi dagliqdir Buranin simal serqi sahsevenlerin koc yerlerinden biridir Cografi veziyyetin elverisliliyine gore kohne feodal heyat terzi mueyyen qeder qorunub saxlanmisdir Hal hazirda qaradaglilar esasen oturaq heyat yasamaqdadirlar ve caylar dereler boyunca yerlesib ekincilikle mesgul olurlar Meyvecilik ve ipekcilik inksaf etmisdir Qaradaglilarin yasam terzleri Azerbaycan turklerinin bir diger tayfalarindan olan sahsevenlerle cox oxsarliq teskil etmekdedir Qaradagda danisilan Azerbaycan turkcesi en saf turkce hesab edilmekdedir Pehlevi sulalesi dovrunde onlara mecburi sekilde fars dili oyredilmisdir Meshur simalariEnsar xelife Qaradagli Sahverdi xan QaradagliMenbeAltay dilleri Baki 1996 seh 23 Narody Perednej Azii Moskva 1957 Sovremennyj Iran Moskva 1975 Bruk S I Naselenie mira Moskva 1986 Narody mira Moskva 1988 Enver Cingizoglu Qarsi yatan Qaradag Baki Ozan 1998 192 seh Enver Cingizoglu Qaradaglilar Baki Susa nesriyati 2008 160 seh Enver Cingizoglu Qaradag xanligi Baki Mutercim 2011 212 seh Hemcinin baxQaradag vilayeti Qaradag tayfalariIstinadlarTurk kulturu Turk Kulturunu Arastirma Enstitutu 1966 ss s 129 130 Nevzat Ozkan 2002 Turk dilinin yurtlari Akcag ss s 86 Baskakov 1969 seh 265 Azerbajdzhancy Bolshoj Sovetskoj Enciklopedii 11 October 2008 tarixinde Istifade tarixi 15 may 2023 Cetinkaya 1969 seh 312 Azerbajdzhancy armyane ajsory 1957 seh 284 Bosnali 2007 seh 36 Ozkan 2002 seh 86 Turk kulturu 1966 seh 129 130 BRUK 1986 seh 80 81 N V Lahuti KARADA GCY Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 18 May 2023 tarixinde Istifade tarixi 15 may 2023 Bolshaya sovetskaya enciklopediya Trete izdanie V 30 tomah Glavnyj redaktor A M Prohorov Tom 1 A Angob Moskva Gosudarstvennoe nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya 1969 str 278 Orijinal metn rus Istoricheski slozhilis etnograficheskie gruppy A otlichavshiesya nekotorymi osobennostyami v hozyajstve kulture i bytu ajrumy karapapahi padary shahseveny karadagcy afshary i dr Karadagcy rasseleny po gornomu plato Karadag na S 3 Irana Vedut polukochevoj obraz zhizni zanimayutsya glavnym obrazom skotovodstvom Po kulture blizki sosednim shahsevenam S Savalan Qaradag mahalinin tayfalari Tarixde ve gunumuzde strateq az 21 fevral 2017 17 May 2023 tarixinde Istifade tarixi 18 may 2023 Enver Cingizoglu Qaradag elleri belogludan elogluya qeder reyting az 24 iyul 2021 3 December 2022 tarixinde Istifade tarixi 18 may 2023 Abbasli 2007 seh 149 Efendiyev 1993 seh 39 Bosnali 2007 seh 36 Ozkan 1966 seh 77 Guzel 2002 seh 169MenbeSonel Bosnali Iran Azerbaycan Turkcesi Kebikec 2007 Turk kulturu Turk Kulturunu Arastirma Enstitutu 1966 Nevzat Ozkan Turk dilinin yurtlari Akcag 2002 Nihat Cetinkaya Igdir tarihi tarih yer adlari ve bazi oymaklar uzerine Turk Dunyasi Arastirmalari Vakfi 1996 Azerbajdzhancy armyane ajsory Narody Perednej Azii Moskva Izd vo Akademii nauk SSSR 1957 Eldeniz Abbasli Samli adi haqqinda Trakya Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2007 142 152 Oqtay Efendiyev Azerbaycan Sefeviler dovleti Baki Azerbaycan nesriyyati 1993 Xarici kecidler