Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Səfəvilər (az-əbcəd. صفویلر, fars. صفویان səfəviyan) — indiki İran və Azərbaycan ərazisində hökm sürmüş şah sülaləsi, Səfəvi dövlətinin hökmdarları. XIV əsrin əvvəllərindən etibarən indiki İranın şimalındakı Ərdəbil bölgəsini və 1501–1722 və 1729–1736-cı illərdə indiki İranın bütün ərazisini idarə etdilər.
| Səfəvilər sülaləsi | |
|---|---|
| صفویان | |
 Şeyx Səfi məqbərəsi | |
| Ölkə | |
| Banisi | Şeyx Səfiəddin |
| Sonuncu hökmdar | Şah III Abbas |
| Əsası qoyulub | 1501 |
| Milliyyət | / |
| Titullar | |
| Şeyx, Şah | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İndiki İran, Azərbaycan, Ermənistan, İraq, Əfqanıstan, Türkmənistan və Türkiyənin şərq hissəsindəki varlığını qoruyub saxlayan tarixdə ilk dəfə Şiə Onikiciliyi Azərbaycan və İranın rəsmi inancı və varisi olduğu dövlətin hakim sülalələri olaraq qəbul etdi.
Bu sülalənin ilk hökmdarı Güney Azərbaycannın Ərdəbil şəhərində anadan olan I İsmayıl (1501–1524) idi. Şərur yaxınlığında (Naxçıvanda) türkmanlar (Azərbaycan türklərinin əvvəlki adı) Ağqoyunlu dövlətinin hökmdarı Əlvənd Xanı məğlub etdikdən sonra İsmayıl zəfərlə Təbrizə girdi və 1501-ci ilin iyulunda özünü şah elan etdi. Əvvəlcə onun nəzarətində olan ərazilər yalnız Azərbaycanla məhdudlaşsa da, sonrakı 10 il ərzində indiki İranın böyük bir hissəsini öz hakimiyyəti altında birləşdirdi və qonşu İraq vilayətləri Bağdad və Mosulu da öz dövlətinə qoşdu.
Yaradılan dövlətə ən çox Dövlət-i Qızılbaş (Qızılbaş dövləti) deyilirdi.Qızılbaş səltənəti və Qızılbaş mülkiyyəti adları da istifadə edilmişdir və şah Qızılbaş, padişah titulunu daşıyırdı.
Təbriz şəhəri Səfəvi dövlətinin paytaxtı oldu; daha sonra paytaxt Qəzvinə, oradan da İsfahana köçürüldü.
Səfəvilər özlərini "şahənşah" (şahlar şahı) adlandırırdılar. Bununla yanaşı, Şiə İslamı dövlət dini elan edərək ön plana çıxardılar. Səfəvi dövründə şiəlik hakim cərəyan kimi quruldu.
Səfəvi dövlətinin qurulmasını dəstəkləyən türk tayfaları bunlar; Şadlı eli, Şamlı, Əfşar, Qaçar, , , Təkəli, Bəydili, Humuslu, Ustaclu, Dulqədirlu, .
Səfəvi Sülaləsi
Vasili Bartold, Səfəvilərin Fars mənşəli deyil türk mənşəli olduğu qənaətindədir.Rus tarixçisi Petruşevski də buna bənzər bir fikirdədir; "İlk Səfəvi şeyxləri Ərdəbildə yaşamış və ana dili Azərbaycan dilidir (yəni türkcə)" deyir.
İsmail Haqqı Uzunçarşılı, Səfəvilərin soyu ilə bağlı yazır ki, "xalis bir türk olan bu ailənin siyasətləri özlərini Sadat-i Hüseyniyyədən olduqlarını göstərdilər."
Bu mövzuda, bənzər mənbələrdə 'daki verilən məlumatlara əsaslanaraq Şeyx Səfiyəddin Ərdəbili "Türk piri" adlandırılırdı və şeyxin "türk köyündə yaşadığı və türk şagirdlərinə xidmət etmək üçün onlara ağ çörək və bal təqdim etməsi" qeyd olunurdu. Səfi'nin fars olan bir çox müasirləri də 1272-ci ildə onu Türk Piri olaraq adlandırırdılar.
Hakimlər və hökmdarlar
Ərdəbil hakimləri
- Şeyx Səfi (1300–1334)
- Şeyx Sədrəddin Ərdəbili (1334–1391)
- Şeyx Xacə Əlaəddin Əli (1391–1424)
- Şeyx İbrahim (1424–1447)
- Şeyx Cüneyd (1447–1460)
- Şeyx Heydər (1460–1488)
- Şeyx Sultan Əli (1488–1494)
- Şah İsmayıl Xətai (1494–1501)
Səfəvi hökmdarları
- Şah İsmayıl Xətai (1501–1524)
- I Şah Təhmasib (1524–1576)
- II Şah İsmayıl (1576–1577)
- Şahbanu Pərixan bəyim (1577–1578)
- I Məhəmməd (1578–1587)
- I Şah Abbas (1587–1629)
- I Şah Səfi (1629–1642)
- II Şah Abbas (1642–1667)
- Şah Süleyman Səfəvi (1667–1694)
- Sultan Hüseyn (1694–1722)
- II Şah Təhmasib (1722–1732)
- III Şah Abbas (Abbas Mirzə) (1732–1736)
- Şahbanu Raziyə bəyim (1736–1749)
- II Şah Süleyman (1749–1750)
- III Şah İsmayıl (1750–1773)
- II Məhəmməd (1773–1796)
Səfəvilər sülaləsinin şəcərəsi
| Avaad | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Qütbəddin Məhəmməd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Səlahəddin Rəşid | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Qütbəddin Əbu Bəkr | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyx Zahid Gilani | Əminəddin Cəbrail | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyx Səfi 1252–1334 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1369–1412 | 1364–1417 | Şeyx Sədrəddin Ərdəbili | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1386–1446 | 1382–1429 | Qara Yuluq Osman bəy | Şeyx Xacə Əlaəddin Əli | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1415–1438 | 1403–1459 | Cəlaləddin Əli bəy | Şeyx İbrahim | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksios 1455–1463 | Teodora | Uzun Həsən 1423–1378 | Xədicə Xatun | Şeyx Cüneyd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aləmşah bəyim anası & Həlimə - Marta/Katerina Şah İsmayılın anası | Şeyx Heydər | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyx Sultan Əli Hakimiyyəti: 1488–1494 & Şah İsmayıl 17 iyul 1487 – 23 may 1524 R. 1502–1524 | İbrahim ya da Şah İsmayıl | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Şah Təhmasib 22 February 1514 – 14 May 1576 R. 1524–1576 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Şah İsmayıl 1537–1577 R. 1576–1577 | Məhəmməd Xudabəndə 1532–1595 R. 1577–1587 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Şah Abbas January 27 1571 – January 19 1629 R. 1587–1629 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Səfi Mirzə doğ. 1587 öld. 1615 1587–1615 | İmamqulu Mirzə Vəliəhd şəhzadə 1627 öld. 1627 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Şah Səfi 1611 – 12 May 1624 R. 1629–1642 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Şah Abbas 31 dekabr 1632 – 25 oktyabr 1666 R. 1642–1666 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Süleyman (II Şah Səfi) 1659 – 29 iyul 1694 R. 1666–1694 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1669 – 25 aprel 1726 R. 1694–1722 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Şah Süleyman R. 1749–1750 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Şah Təhmasib 1704–1740 R. 1722–1732 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| III Şah Abbas 1731–1740 R. 1732–1736 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Həmçinin bax
İstinadlar
- https://www.britannica.com/topic/Safavid-dynasty 2015-04-30 at the Wayback Machine Ṣafavid dynasty
- книга BLACK SHEEP, WHITE SHEEP AND RED-HEADS. A historical sketch of the Shahsavan of Azarbaijan Richard Tapper. Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies London The British Academy 1966 IV 63
- 2000 III 100
- История Ирана с древнейших времён до конца 18 в. Н.В.Пигулевская Л. 1958 255
- "Roger Savory. Iran under the Safavids. Cambridge: Cambridge University Press, 1980, p. 34. ISBN 0521224837". 2022-04-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-27.
- R. M. Savory, Safavids, Encyclopedia of Islam, 2nd edition
- Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, I. B. Tauris (Mart 30, 2006)
- BLACK SHEEP, WHITE SHEEP AND RED-HEADS. A historical sketch of the Shahsavan of Azarbaijan Richard Tapper. Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies| London The British Academy 1966 IV 63
- История Востока Восточная Литература 2000 III 100
- Golden, Türk halkları Tar. Giriş. Çeviren, Osman Karatay Ankara 2002, s. 321
- W. Barthold, Soçineniya, C. II, bölüm I, Moskova, 1963, s. 748.
- Petruşevski’den naklen, Efendiyev, s. 33
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1998, s. 225
- Âlem-i Ârâ-yi Safevî, s. 11.
- Heyət, C. "Azərbaycanın Türkləşməsi və Azəri Türkçəsinin Təşəkkülü", Varlıq, Tehran 1992, s. 9–12.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sefeviler az ebced صفوی لر fars صفویان sefeviyan indiki Iran ve Azerbaycan erazisinde hokm surmus sah sulalesi Sefevi dovletinin hokmdarlari XIV esrin evvellerinden etibaren indiki Iranin simalindaki Erdebil bolgesini ve 1501 1722 ve 1729 1736 ci illerde indiki Iranin butun erazisini idare etdiler Sefeviler sulalesiصفویانSeyx Sefi meqberesiOlke SefevilerBanisi Seyx SefieddinSonuncu hokmdar Sah III AbbasEsasi qoyulub 1501Milliyyet TitullarSeyx Sah Vikianbarda elaqeli mediafayllar Indiki Iran Azerbaycan Ermenistan Iraq Efqanistan Turkmenistan ve Turkiyenin serq hissesindeki varligini qoruyub saxlayan tarixde ilk defe Sie Onikiciliyi Azerbaycan ve Iranin resmi inanci ve varisi oldugu dovletin hakim sulaleleri olaraq qebul etdi Bu sulalenin ilk hokmdari Guney Azerbaycannin Erdebil seherinde anadan olan I Ismayil 1501 1524 idi Serur yaxinliginda Naxcivanda turkmanlar Azerbaycan turklerinin evvelki adi Agqoyunlu dovletinin hokmdari Elvend Xani meglub etdikden sonra Ismayil zeferle Tebrize girdi ve 1501 ci ilin iyulunda ozunu sah elan etdi Evvelce onun nezaretinde olan eraziler yalniz Azerbaycanla mehdudlassa da sonraki 10 il erzinde indiki Iranin boyuk bir hissesini oz hakimiyyeti altinda birlesdirdi ve qonsu Iraq vilayetleri Bagdad ve Mosulu da oz dovletine qosdu Yaradilan dovlete en cox Dovlet i Qizilbas Qizilbas dovleti deyilirdi Qizilbas selteneti ve Qizilbas mulkiyyeti adlari da istifade edilmisdir ve sah Qizilbas padisah titulunu dasiyirdi Tebriz seheri Sefevi dovletinin paytaxti oldu daha sonra paytaxt Qezvine oradan da Isfahana kocuruldu Sefeviler ozlerini sahensah sahlar sahi adlandirirdilar Bununla yanasi Sie Islami dovlet dini elan ederek on plana cixardilar Sefevi dovrunde sielik hakim cereyan kimi quruldu Sefevi dovletinin qurulmasini destekleyen turk tayfalari bunlar Sadli eli Samli Efsar Qacar Tekeli Beydili Humuslu Ustaclu Dulqedirlu Sefevi SulalesiVasili Bartold Sefevilerin Fars menseli deyil turk menseli oldugu qenaetindedir Rus tarixcisi Petrusevski de buna benzer bir fikirdedir Ilk Sefevi seyxleri Erdebilde yasamis ve ana dili Azerbaycan dilidir yeni turkce deyir Ismail Haqqi Uzuncarsili Sefevilerin soyu ile bagli yazir ki xalis bir turk olan bu ailenin siyasetleri ozlerini Sadat i Huseyniyyeden olduqlarini gosterdiler Bu movzuda benzer menbelerde daki verilen melumatlara esaslanaraq Seyx Sefiyeddin Erdebili Turk piri adlandirilirdi ve seyxin turk koyunde yasadigi ve turk sagirdlerine xidmet etmek ucun onlara ag corek ve bal teqdim etmesi qeyd olunurdu Sefi nin fars olan bir cox muasirleri de 1272 ci ilde onu Turk Piri olaraq adlandirirdilar Hakimler ve hokmdarlarErdebil hakimleri Seyx Sefi 1300 1334 Seyx Sedreddin Erdebili 1334 1391 Seyx Xace Elaeddin Eli 1391 1424 Seyx Ibrahim 1424 1447 Seyx Cuneyd 1447 1460 Seyx Heyder 1460 1488 Seyx Sultan Eli 1488 1494 Sah Ismayil Xetai 1494 1501 Sefevi hokmdarlari Sah Ismayil Xetai 1501 1524 I Sah Tehmasib 1524 1576 II Sah Ismayil 1576 1577 Sahbanu Perixan beyim 1577 1578 I Mehemmed 1578 1587 I Sah Abbas 1587 1629 I Sah Sefi 1629 1642 II Sah Abbas 1642 1667 Sah Suleyman Sefevi 1667 1694 Sultan Huseyn 1694 1722 II Sah Tehmasib 1722 1732 III Sah Abbas Abbas Mirze 1732 1736 Sahbanu Raziye beyim 1736 1749 II Sah Suleyman 1749 1750 III Sah Ismayil 1750 1773 II Mehemmed 1773 1796 Sefeviler sulalesinin seceresi Avaad Qutbeddin Mehemmed Selaheddin Resid Qutbeddin Ebu Bekr Seyx Zahid Gilani Emineddin Cebrail Seyx Sefi 1252 1334 1369 1412 1364 1417 Seyx Sedreddin Erdebili 1386 1446 1382 1429 Qara Yuluq Osman bey Seyx Xace Elaeddin Eli 1415 1438 1403 1459 Celaleddin Eli bey Seyx Ibrahim Aleksios 1455 1463 Teodora Uzun Hesen 1423 1378 Xedice Xatun Seyx Cuneyd Alemsah beyim anasi amp Helime Marta Katerina Sah Ismayilin anasi Seyx Heyder Seyx Sultan Eli Hakimiyyeti 1488 1494 amp Sah Ismayil 17 iyul 1487 23 may 1524 R 1502 1524 Ibrahim ya da Sah Ismayil I Sah Tehmasib 22 February 1514 14 May 1576 R 1524 1576 II Sah Ismayil 1537 1577 R 1576 1577 Mehemmed Xudabende 1532 1595 R 1577 1587 I Sah Abbas January 27 1571 January 19 1629 R 1587 1629 Sefi Mirze dog 1587 old 1615 1587 1615 Imamqulu Mirze Veliehd sehzade 1627 old 1627 I Sah Sefi 1611 12 May 1624 R 1629 1642 II Sah Abbas 31 dekabr 1632 25 oktyabr 1666 R 1642 1666 I Suleyman II Sah Sefi 1659 29 iyul 1694 R 1666 1694 1669 25 aprel 1726 R 1694 1722 II Sah Suleyman R 1749 1750 II Sah Tehmasib 1704 1740 R 1722 1732 III Sah Abbas 1731 1740 R 1732 1736 Hemcinin baxSefeviler Sefeviler sulalesinin seceresi Sefeviyye ordeni rehberleri ve Sefevi sulalesinden olan sahlarin siyahisi Sefevilik QizilbasIstinadlarhttps www britannica com topic Safavid dynasty 2015 04 30 at the Wayback Machine Ṣafavid dynasty kniga BLACK SHEEP WHITE SHEEP AND RED HEADS A historical sketch of the Shahsavan of Azarbaijan Richard Tapper Iran Journal of the British Institute of Persian Studies London The British Academy 1966 IV 63 2000 III 100 Istoriya Irana s drevnejshih vremyon do konca 18 v N V Pigulevskaya L 1958 255 Roger Savory Iran under the Safavids Cambridge Cambridge University Press 1980 p 34 ISBN 0521224837 2022 04 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 27 R M Savory Safavids Encyclopedia of Islam 2nd edition Andrew J Newman Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire I B Tauris Mart 30 2006 BLACK SHEEP WHITE SHEEP AND RED HEADS A historical sketch of the Shahsavan of Azarbaijan Richard Tapper Iran Journal of the British Institute of Persian Studies London The British Academy 1966 IV 63 Istoriya Vostoka Vostochnaya Literatura 2000 III 100 Golden Turk halklari Tar Giris Ceviren Osman Karatay Ankara 2002 s 321 W Barthold Socineniya C II bolum I Moskova 1963 s 748 Petrusevski den naklen Efendiyev s 33 Ismail Hakki Uzuncarsili Osmanli Tarihi C II Ankara 1998 s 225 Alem i Ara yi Safevi s 11 Heyet C Azerbaycanin Turklesmesi ve Azeri Turkcesinin Tesekkulu Varliq Tehran 1992 s 9 12