Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əfşar imperiyasının parçalanması — Nadir şah Əfşarın 1747-ci ildə sui-qəsdlə öldürülməsindən sonra onun qardaşı oğlu Əliqulu xan (sui-qəsdi təşkil edənlərdən biri) taxt-tacı ələ keçirərək özünü Adil adı altında şah elan etdi. O, Nadir şahın bütün oğlanları və nəvələrinin edam edilməsi əmrini verdi, bircə istisna kimi isə Rzaqulu Mirzənin oğlu 13 yaşlı Şahrux sağ saxlanıldı. Bu əsnada, Nadir şahın keçmiş xəzinədarı Əhməd şah Dürrani müstəqilliyini elan edərək Dürranilər imperiyasını yaratdı. Bundan sonrakı proseslərdə imperiyanın şərq torpaqları tədricən itirildi və hal-hazırda Dürranilər imperiyasının varisi olan Əfqanıstanın bir parçası halına gəldi. Osmanlı imperiyası qarışıqlıqdan yararlanaraq əvvəlki dövrlərdə Şərqi Anadolu və Mesopotamiyada Nadir şaha itirdiyi torpaqları geri qaytardı. Şimaldakı bölgələr isə fərqli tale yaşadılar. 1744-cü ildə Nadir şah tərəfindən sadiq xidmətlərinə görə müvafiq olaraq Kaxetiyanın vəKartlinin kralı edilən II İrakli və II Teymuraz qarışıqlıqdan yararlanaraq öz müstəqilliklərini elan etdilər. II İraklı II Teymurazın ölümündən sonra Kartli taxtına da sahib çıxdı və iki krallığı Kartli-Kaxetiya krallığı altında birləşdirdi. Bu, üç əsrdən sonra ilk dəfə indiki şərqi Gürcüstanın birləşdirilməsi demək idi. Dövlətin mərkəzində tədricən qarışıqlığın durmadan artmasına görə o, Zəndlər dövründə də faktiki müstəqillik səviyyəsində olan muxtariyyətini qorumağa nail oldu. Bu dağınıqlıq Qacar sülaləsi dövrünə qədər davam etdi. Qacarlar belə Qafqaz üzərindəki hakimiyyətlərini tam qura bilmədilər və Rusiya imperiyası ilə olan müharibədə məğlub oldular. Nadir şahın ordusunun çəşhur sərkərdələrindən biri olan və Hindistan yürüşündə iştirak edən Azad xan Əfqan da müəyyən torpaqları öz hakimiyyəti altına almağı bacardı. Azad xan bundan sonr İsfahanı və Şirazı almağa çalışdı. 1758-ci ildə isə mübarizəni Kərim xan Zəndə uduzdu. Bəxtiyari və Zənd tayfaları öz ənənəvi bölgələrinə geri döndülər və qərbi İran bölgəsi uğrunda qonşuları ilə mübarizəyə başladılar. Həm cənubi, həm də şimali Azərbaycan torpaqlarında xeyli sayda kiçik xanlıqlar yarandı. Bunlardan bəziləri (Qarabağ, Urmiya, Şəki, Quba) Azərbaycanı birləşdirməyə çalışsa da, sonda uğursuz oldular. Nəticədə şimali Azərbaycan Rusiya imperiyasının tərkibinə keçdi, Cənubi Azərbaycan isə Qacar imperiyasını tərkibində qaldı. İran körfəzi ətrafındakı müxtəlif ərəb şeyxləri də mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsindən yararlandılar və öz müstəqilliklərini elan etdilər. Ən seçilən şeyxlər arasında Bəndər Rigli Mir Muhanna, Bəndər Buşehrli Şeyx I Nasir, Qeşm və Hörmüzün şeyxi Əbdülşeyx Banu Main var idi. Huvala tayfası isə Bəndər Kanqandan Bəndər Lengəhə qədərki əraziləri idarə etməkdə idilər. Nəhayət, Oman və Buxaranın, Xivənin özbək xanlıqları öz müstəqilliklərini bərpa etdilər. Əfşar imperiyası isə öz varlığını Xorasanda davam etdirməkdə idi və paytaxtı Məşhəd şəhəri idi. Zəndlərin sürətlə yüksələn hakimiyyəti fonunda Kərim xan Zənd Əfşar sülaləsi üzvlərinə Xorasanda mövcudiyyətlərini davam etdirməyə göz yumdu. Kərim xan Zənd bunu Nadir şaha olan hörməti ilə əlaqələndirməkdə idi. Əfşarların buradakı hakimiyyəti Qacarların taxt-tacı tam olaraq ələ aldığı dövrə qədər davam etdi.
Əfşar imperiyasınnı varis dövlətlərinin siyahısı
Gilan xanlığı
Bəxtiyarilər
Maymana xanlığı
Xozeymə əmirliyi
Nişapur xanlığı
Həmçinin bax
İstinadlar
- Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. səh. 59.
- Ronald Grigor Suny. The Making of the Georgian Nation. Indiana University Press. 1994. səh. 55. ISBN .
- Ehsan Yar-Shater. Encyclopaedia Iranica. Routledge & Kegan Paul. səh. 541.
- Fisher və başqaları, 1991. səh. 328
- Timothy C. Dowling. Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. 2014. səh. 728-729. ISBN .
- Willem Floor. The Persian Gulf: The Rise of the Gulf Arabs, The Politics of Trade on the Persian Littoral 1747-1792. Mage Publishers. 2007. ISBN .
Mənbə
- Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge: Cambridge University Press. 1991. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Efsar imperiyasinin parcalanmasi Nadir sah Efsarin 1747 ci ilde sui qesdle oldurulmesinden sonra onun qardasi oglu Eliqulu xan sui qesdi teskil edenlerden biri taxt taci ele kecirerek ozunu Adil adi altinda sah elan etdi O Nadir sahin butun oglanlari ve nevelerinin edam edilmesi emrini verdi birce istisna kimi ise Rzaqulu Mirzenin oglu 13 yasli Sahrux sag saxlanildi Bu esnada Nadir sahin kecmis xezinedari Ehmed sah Durrani musteqilliyini elan ederek Durraniler imperiyasini yaratdi Bundan sonraki proseslerde imperiyanin serq torpaqlari tedricen itirildi ve hal hazirda Durraniler imperiyasinin varisi olan Efqanistanin bir parcasi halina geldi Osmanli imperiyasi qarisiqliqdan yararlanaraq evvelki dovrlerde Serqi Anadolu ve Mesopotamiyada Nadir saha itirdiyi torpaqlari geri qaytardi Simaldaki bolgeler ise ferqli tale yasadilar 1744 cu ilde Nadir sah terefinden sadiq xidmetlerine gore muvafiq olaraq Kaxetiyanin veKartlinin krali edilen II Irakli ve II Teymuraz qarisiqliqdan yararlanaraq oz musteqilliklerini elan etdiler II Irakli II Teymurazin olumunden sonra Kartli taxtina da sahib cixdi ve iki kralligi Kartli Kaxetiya kralligi altinda birlesdirdi Bu uc esrden sonra ilk defe indiki serqi Gurcustanin birlesdirilmesi demek idi Dovletin merkezinde tedricen qarisiqligin durmadan artmasina gore o Zendler dovrunde de faktiki musteqillik seviyyesinde olan muxtariyyetini qorumaga nail oldu Bu daginiqliq Qacar sulalesi dovrune qeder davam etdi Qacarlar bele Qafqaz uzerindeki hakimiyyetlerini tam qura bilmediler ve Rusiya imperiyasi ile olan muharibede meglub oldular Nadir sahin ordusunun ceshur serkerdelerinden biri olan ve Hindistan yurusunde istirak eden Azad xan Efqan da mueyyen torpaqlari oz hakimiyyeti altina almagi bacardi Azad xan bundan sonr Isfahani ve Sirazi almaga calisdi 1758 ci ilde ise mubarizeni Kerim xan Zende uduzdu Bextiyari ve Zend tayfalari oz enenevi bolgelerine geri donduler ve qerbi Iran bolgesi ugrunda qonsulari ile mubarizeye basladilar Hem cenubi hem de simali Azerbaycan torpaqlarinda xeyli sayda kicik xanliqlar yarandi Bunlardan bezileri Qarabag Urmiya Seki Quba Azerbaycani birlesdirmeye calissa da sonda ugursuz oldular Neticede simali Azerbaycan Rusiya imperiyasinin terkibine kecdi Cenubi Azerbaycan ise Qacar imperiyasini terkibinde qaldi Iran korfezi etrafindaki muxtelif ereb seyxleri de merkezi hakimiyyetin zeiflemesinden yararlandilar ve oz musteqilliklerini elan etdiler En secilen seyxler arasinda Bender Rigli Mir Muhanna Bender Busehrli Seyx I Nasir Qesm ve Hormuzun seyxi Ebdulseyx Banu Main var idi Huvala tayfasi ise Bender Kanqandan Bender Lengehe qederki erazileri idare etmekde idiler Nehayet Oman ve Buxaranin Xivenin ozbek xanliqlari oz musteqilliklerini berpa etdiler Efsar imperiyasi ise oz varligini Xorasanda davam etdirmekde idi ve paytaxti Meshed seheri idi Zendlerin suretle yukselen hakimiyyeti fonunda Kerim xan Zend Efsar sulalesi uzvlerine Xorasanda movcudiyyetlerini davam etdirmeye goz yumdu Kerim xan Zend bunu Nadir saha olan hormeti ile elaqelendirmekde idi Efsarlarin buradaki hakimiyyeti Qacarlarin taxt taci tam olaraq ele aldigi dovre qeder davam etdi Nadir sahin olumunden sonra 1756 ci ildeki veziyyeti gosteren xerite Efsar imperiyasinni varis dovletlerinin siyahisiZendler Azerbaycan xanliqlari Durraniler imperiyasi Kartli Kaxeti carligi Gilan xanligi Bextiyariler Sefeviler yalniz de yure Maymana xanligi Xozeyme emirliyi Nisapur xanligiHemcinin baxEfsar imperiyasiIstinadlarCambridge History of Iran Cambridge Cambridge University Press seh 59 Ronald Grigor Suny The Making of the Georgian Nation Indiana University Press 1994 seh 55 ISBN 978 0253209153 Ehsan Yar Shater Encyclopaedia Iranica Routledge amp Kegan Paul seh 541 Fisher ve basqalari 1991 seh 328 Timothy C Dowling Russia at War From the Mongol Conquest to Afghanistan Chechnya and Beyond ABC CLIO 2014 seh 728 729 ISBN 1598849484 Willem Floor The Persian Gulf The Rise of the Gulf Arabs The Politics of Trade on the Persian Littoral 1747 1792 Mage Publishers 2007 ISBN 1933823186 MenbeFisher William Bayne Avery P Hambly G R G Melville C The Cambridge History of Iran 7 Cambridge Cambridge University Press 1991 ISBN 0521200954