Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lənkəran xan sarayı — Lənkərandakı Xan evi 1913-cü ildə Talış xanı Mirmustafa xanın şəcərəsindən olan Mir Əhməd xanın sifarişi ilə həyat yoldaşı Tuğra xanımın şərəfinə ucaldılan bina.
| Lənkəran Xan sarayı | |
|---|---|
| Lənkəran Xan sarayı | |
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Lənkəran |
| Yerləşir | Ş.Axundov, 19 |
| Aidiyyatı | Talış xanlığı |
| Sifarişçi | Mir Əhməd xan |
| Tikilmə tarixi | 1913 |
| Üslubu | barokko |
| Vəziyyəti | Lənkəran Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi yerləşir |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Lənkəran xan sarayı 1913-cü ildə xan nəslindən olan Mir Əhməd xanın sifarişi ilə Avropadan dəvət olunan memarlar tərəfindən inşa edilmişdir. Burada işlədilən bütün tikinti materialları Bakıdan gəmi ilə gətirilmişdir. Bu möhtəşəm bina Lənkəranda ilk çoxmərtəbəli tikili olmuşdur. Binanın fasadı mifoloji fiqurlarla bəzədilmişdir. Binada hələ inqilabdan əvvəl ilk dəfə elektrik işıqlandırma və istilik sistemi var idi. Hazırda bu möhtəşəm binada Lənkəran şəhəri Tarix Diyarşünaslıq muzeyi yerləşir.
XIX əsr - XX əsrin əvvəllərində Lənkəranda şəhərsalma
Bol atmosfer yağıntıları ilə fərqlənən Lənkəran subtropik bölgəsi binaların ən mühüm hissələrində istifadə edilən qiymətli ağac növləri ilə məşhur idi. Quba-Xaçmaz bölgəsində olduğu kimi, burada da sifarişçinin maddi imkanından asılı olaraq çiy kərpic və bişmiş kərpic başlıca tikinti materialı kimi işlədilirdi. Bu zona Güney Azərbaycan memarlığının güclü təsiri altında idi ki, bu da binaların fasadının həm dekorativ planda işlənməsində,həm də memarlıq formalarından istifadədə özünü göstərirdi. Binanın əsas həcmindən ağac kronşteynlərin yaruslu sisteminin köməyi ilə hündür kirəmit damüstü örtüyə keçid diqqəti çəkir. Eyvanın eni boyunca xeyli irəli çıxarılmış konstruktiv damüstü örtük sistemi aralıq dayaqlar quraşdırmağı lüzumsuz edirdi ki, bu da binanın Azərbaycanın digər bölgələrində gördüyümüzdən fərqli memarlıq traktovkasını və memarlıq obrazını yaradır.
Xalq memarlığı örnəkləri sayılan malikanə tipli kütləvi yaşayış evləri ilə yanaşı şəhərin mərkəzi rayonunda XX əsrin əvvəllərində yerli əhalinin varlı təbəqəsinin, eləcə də talış xanlan varislərinin modem, eklektika üslubunda inşa edilən yaşayış evləri meydana gəlir. Lənkəran əhalisinin artım prosesi çox ləng gedirdi, ona görə də şəhər ərazisinin genişliyi ilə bağlı tikilişlərin böyük sıxlıqla inşa edilməsinə ehtiyac yox idi.
| İllər | Sayı |
|---|---|
| 1843-cü il | 2577 sakin |
| 1850-ci il | 2500 sakin |
| 1856-cı il | 3970 sakin |
| 1865-ci il | 4608 sakin |
| 1878-ci il | 3785 sakin |
| 1891-ci il | 7455 sakin |
| 1900-cü il | 8768 sakin |
| 1906-cı il | 9945 sakin |
| 1908-ci il | 10463 sakin |
| 1917-ci il | 17801 sakin |
Lənkəran Azərbaycanın digər kiçik şəhərləri(Şuşa, Şəki, Quba) ilə müqayisədə nə inkişaf etmiş şəhər təsərrüfatı, nə də xüsusi abadlığı ilə fərqlənirdi. Burada memarlıq baxımından çox sayda yaşayış və ayin qurmalarının inşa edilməsinə baxmayaraq, o, Bakı quberniyasının qəza mərkəzliyindən çıxmış şəhəri olaraq qalmaqda idi. Bununla belə onun memarlıq-planlaşdırma strukturu XIX əsrdə Lənkəranın şəhərsalma tarixində (xanlıq dövrü ilə müqayisədə) irəliyə doğru yeni iri addım olmuşdu.
XX əsrin əvvəlində planlaşdırma strukturunda elə bir dəyişiklik baş verməmişdir.
Tarixi
Azərbaycanın Bakıdan sonra ikinci böyük sahil şəhəri olan Lənkəran eyni adı daşıyan (yəni Lənkəran) çayın mənsəbində əlverişli coğrafi mövqe tutmağı ilə fərqlənirdi. Sonralar, şəhərin genişləndirilməsi zamanı onun şimal kənarlarında öz başlanğıcım Lənkəran çayından alan Şilovar-arx kanalı çəkirlər. Düyü tarlalarının suvarılması üçün yaradılan kanal şəhərin şimal sərhədləri boyunca uzanır və Xəzər dənizinə tökülür.
Lənkəran - Azərbaycanın tarixi şəhərlərindən biridir, 1747-ci ildə Nadir şahın ölümündən sonra Talış xanlığının əsas şəhəri olmuşdur. Lənkəran qalası 1813-cü ildə rus qoşunları tərəfindən zəbt edildi, 1828-ci ildə isə Lənkəran Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildi və yeni sosial-iqtisadi şəraitdə inkişaf etməyə başladı. Köhnə, aktiv müdafiəyə yararsız olan qalanın yerində yeni, bazasında Bakı quberniyasının qəza şəhərinin yarandığı yeni qala ucaldılır.
Lənkəranın dəniz sahilində yerləşməsinə baxmayaraq, Bakı şəhərindəki kimi rahat limana malik olmadığı üzündən o, özünün əlverişli coğrafi mövqeyindən istifadə edə və əhəmiyyətli yük dövriyyəsinə malik dəniz limanına çevrilə bilmirdi, çünki "liman onu qidalandıran və onda özünə çıxış yolu tapan iqtisadi fəaliyyətə uyğun olmalı idi" [84, s.132].}} Bu problem Lənkəranda öz həllini tapmamışdır. Bakı iri dəniz limanı kimi sürətlə inkişaf etməyə başlamışdı və Şərq ölkələri ilə aparılan ticarət İranla sərhəddə yerləşən bu kiçik şəhərdən əsasən yan keçirdi
Lənkəranın Baş planlarda göstərilməyən,ancaq XIX-XX əsrlərin qovşağında artıq mövcud olan daha bir tikilisindən də bəhs etmək lazımdır. Bu,Talış xanlarının nə naturada, nə də qrafik materiallarda qorunub saxlanan sarayıdır; bu tikili haqqında məlumatlara yalnız 1890-cı illərdə Lənkərana səyahət edən rus yazıçısı V.Sidorovun təsvirlərində rast gəlmək mümkündür.
O, sarayı bu sözlərlə təsvir edirdi:
 | Bizim çox xoşumuza gələn bu tatar (azarbaycanlı - Ş.F.) Lənkəranında qədim Talış xanlarının kərpicdən tikilmiş və yarımxaraba halda olan nəhəng sarayı var. Saray aramgahları sükunətə qərq olmuşdur, binanm divarlarından irəliyə çıxan dam kirəmitlə örtülmüş və böyük pəncərə oyuqları ilə bir zamanlar bağ olan boş ərazidə ayaqüstə dayanıb... Binanın ortasında qəbul zalı yerləşir, zalın bir tərəfi başdan-başa rəngbərəng pəncərədən ibarətdir, tavan və kamizləri qırıq güzgü şüşəsi parçalarından yığılmışdı, onlar özəklər, gözəl xonçalar və şıltaq təsvirlər yaradırdı. Barelyeflərin ağ hörük şəkilli naxışları şüşə parçalarında əks olunaraq, böyük effekt yaradırdı. Bu böyük zal necə kədərli və baxımsız görünür... Güzgülü şüşə parçaları özəklərdən düşür və onlarm yerində qara dəliklər yaranır, bir zamanlar çox təmtəraqlı olan xan sarayı yavaş-yavaş dağılır və onun parıltısı yoxa çıxır. |  |
O, həm planlaşdırma, həm də memarlıq baxımından İrəvanda Sardar,Nuxada Şəki xanlarının,Şuşada Qarabağ xanlarının sarayları ilə bir çox ümumi cəhətlərə malikdir. Bu, XVIII-XIX əsrlərin qovşağında Azərbaycanın saray memarlığı üçün səciyyəvidir.
İnşası
Lənkəran xanlarının sonuncusu olan Mir Əhməd xan Talışinskinin Tiflis şəhərində keçirilən gözəllik müsabiqəsində qalibi olaraq, "Qafqaz gözəli" seçilən həyat yoldaşı Tuğra xanımın şərəfinə 1913-cü ildə tikdirdiyi saray dünya arxitekturasının nadir incilərindən biridir.
Adı naməlum olan fransalı memarın layihəsi əsasında inşa edilən bu tarixi abidənin tikintisində milli memarlıq elementlərindən bacarıqla istifadə olunub. Sarayın fasadları əlvan naxışlarla zəngindir. Binanın tikintisində qoyun yunu və yumurta sarısından istifadə edilib.
Bina tikilərkən bir çox inşaat materialları Fransadan və Bakıdan Lənkərana gəmi vasitəsilə gətirilib. Üçmərtəbəli saray Lənkəranın ilk çoxmərtəbəli binası olub. Binanın şimal və qərb fasadlarına kərpic və yonulmuş ağ daş işlənib, Şərq və Cənub fasadları isə yalnız kərpicdən hörülüb.
Evin giriş hissəsi şimal fasadında yerləşir və ağ daşdandır. Şimal-Qərb fasadının birinci mərtəbəsinin küncündən bir sütun qalxır. Sütunun üstündən ikinci mərtəbə üçün ekker (bucaq qurmaq üçün vasitə) tikilib. Ekker dörd dəmir günbəzlə örtülüb.
Xan evinin tikintisində həm Qərb, həm də Şərq memarlıq elementlərindən məharətlə istifadə edilib. Bu isə binaya xüsusi orijinallıq və gözəllik verir.
Binanın birinci mərtəbəsində Mir Əhməd xanın qəbul və qonaq otaqları, ikinci mərtəbəsində Tuğra xanımın otaqları, üçüncü mərtəbədə isə keşikçilərin gözləmə otağı və silah anbarı olub.
Mirəhməd xanın evi Lənkəranda həm də ilk elektrik enerjisi olan tikilidir. 1908-1910-cu illərdə binanın inşası davam etdirilərkən burada daimi cərəyanla işləyən kiçik elektrik qurğusu olub. Bunun vasitəsi ilə hətta ətrafdakı yaşayış evləri də enerjidən istifadə edə bilirdi.
Mir Əhməd xanın və Tuğra xanımın övladı olmayıb. 1916-cı ildə Mir Əhməd xan Fransaya səfərlərinin birində vəfat edir. Lakin Lənkəranda dəfn edilir.
Sonrakı tarixi
Sovet hakimiyyəti illərində ev dövlət tərəfindən müsadirə edilib və xanın həyat yoldaşı Tuğra xanım evdən çıxarılır və təqib edilir. Bakıya köçən Tuğra xanım çətin günlər yaşayıb. Hətta dolanışıq üçün xadimə kimi işləyib,bir daha Lənkərana qayıda bilmir.
SSRİ dövründə Xan sarayında şəhər soveti yerləşdirilir. Tuğra xanımın cehizi olan 7 daş Venesiya güzgülərindən 6-sı yoxa çıxır. Müstəqillik illərində onlardan üçü Xan evinə qaytarılır. Fransadan gətirilən çilçıraq hələ də durur.
Tarix diyarşünaslıq muzeyi isə 1978-ci ildə bura köçürülüb.
Xan sarayı hazırda Lənkəran Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. Muzeydə Lənkəranın qədim tarixini, mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini və bu gününü əks etdirən eksponatlar nümayiş etdirilir.
Muzeyin ekspozisiyası altı bölmədən ibarətdir: təbiət, qədim dövr, orta əsrlər tarixi, yeni dövr, ən yeni dövr, müasir dövr. Bütün bölmələrdə nümayiş olunan eksponatlar öz dövrlərini əks etdirir. Əsas fondda 6255 ədəd muzey sərvəti vardir.
Burada etnoqrafiya, arxeologiya, xalq tətbiqi sənəti və numizmatikanı əks etdirən nümunələr, Lənkəranın görkəmli şəxsiyyətlərinin şəxsi sənədləri və digər eksponatlar toplanıb. Muzeyin ən qədim eksponatı Neolit dövrünə aid əşyalardır. Burada qədim dövrlərdə soyuducu kimi istifadə olunan küplər, e.ə.II minilliyə aid qum-quma,əl dəyirmanı,ding,qədim çantalar,Talış mədəniyyətinə aid müxtəlif məişət əşyaları var.
Muzeydə, həmçinin ümummilli lider Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətini əks etdirən sərgi də nümayiş olunur.
Lənkərana gələn qonaqların və turistlərin ziyarət məkanına çevrilmiş Xan sarayı şəhərin mərkəzində, “Dostluq” parkı ilə üzbəüz ərazidə yerləşir.
2013-2015-ci illərdə "Xan sarayı" təmir edilib.
Şəkillər
İstinadlar
- Şamil FƏTULLAYEV-FİQAROV. XIX ƏSR - XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCANDA ŞƏHƏRSALMA // XIX ƏSR -XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCANDA ŞƏHƏRSALMA VƏ MEMARLIQ (PDF) (1000 nüs.). Bakı: Şərq-Qərb. 2013. səh. 19. ISBN .
- ГарньеЖ.В., Шабо Ж. О. Очерки географии городов. М.: Прогресс. 1967. səh. 132.
- Симанович. В. Нефть нефтяная промышленность России: Историкостатистический очерк. СПб. 1909. səh. 327.
- Саламзаде А.В. Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. Баку: АН АзССР,. 1964. səh. 78.
- "Mir Əhməd xan Talışinskinin həyat yoldaşına hədiyyəsi - Xan sarayı". 2020-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-14.
- (az.). Archived from the original on 2023-07-27. İstifadə tarixi: 2020-10-14.
Mənbə
Şamil FƏTULLAYEV XIX ƏSR -XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCANDA ŞƏHƏRSALMA VƏ MEMARLIQ. Bakı: Şərq-Qərb,2013
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Sonuncu xanın Zaqafqaziya gözəlinə son hədiyyəsi - bənzəri yoxdur
- Mir Əhməd xan Talışinskinin həyat yoldaşına hədiyyəsi - Xan sarayı
- Lənkəranın məşhur Xan evi yaxın günlərdə ziyarətçilərin istifadəsinə veriləcək
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xan sarayi Lenkeran xan sarayi Lenkerandaki Xan evi 1913 cu ilde Talis xani Mirmustafa xanin seceresinden olan Mir Ehmed xanin sifarisi ile heyat yoldasi Tugra xanimin serefine ucaldilan bina Lenkeran Xan sarayiLenkeran Xan sarayi40 21 47 sm e 49 49 53 s u Olke AzerbaycanSeher LenkeranYerlesir S Axundov 19Aidiyyati Talis xanligiSifarisci Mir Ehmed xanTikilme tarixi 1913Uslubu barokkoVeziyyeti Lenkeran Tarix Diyarsunasliq Muzeyi yerlesirLenkeran xan sarayi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Lenkeran xan sarayi 1913 cu ilde xan neslinden olan Mir Ehmed xanin sifarisi ile Avropadan devet olunan memarlar terefinden insa edilmisdir Burada isledilen butun tikinti materiallari Bakidan gemi ile getirilmisdir Bu mohtesem bina Lenkeranda ilk coxmertebeli tikili olmusdur Binanin fasadi mifoloji fiqurlarla bezedilmisdir Binada hele inqilabdan evvel ilk defe elektrik isiqlandirma ve istilik sistemi var idi Hazirda bu mohtesem binada Lenkeran seheri Tarix Diyarsunasliq muzeyi yerlesir XIX esr XX esrin evvellerinde Lenkeranda sehersalmaBol atmosfer yagintilari ile ferqlenen Lenkeran subtropik bolgesi binalarin en muhum hisselerinde istifade edilen qiymetli agac novleri ile meshur idi Quba Xacmaz bolgesinde oldugu kimi burada da sifariscinin maddi imkanindan asili olaraq ciy kerpic ve bismis kerpic baslica tikinti materiali kimi isledilirdi Bu zona Guney Azerbaycan memarliginin guclu tesiri altinda idi ki bu da binalarin fasadinin hem dekorativ planda islenmesinde hem de memarliq formalarindan istifadede ozunu gosterirdi Binanin esas hecminden agac kronsteynlerin yaruslu sisteminin komeyi ile hundur kiremit damustu ortuye kecid diqqeti cekir Eyvanin eni boyunca xeyli ireli cixarilmis konstruktiv damustu ortuk sistemi araliq dayaqlar qurasdirmagi luzumsuz edirdi ki bu da binanin Azerbaycanin diger bolgelerinde gorduyumuzden ferqli memarliq traktovkasini ve memarliq obrazini yaradir Xalq memarligi ornekleri sayilan malikane tipli kutlevi yasayis evleri ile yanasi seherin merkezi rayonunda XX esrin evvellerinde yerli ehalinin varli tebeqesinin elece de talis xanlan varislerinin modem eklektika uslubunda insa edilen yasayis evleri meydana gelir Lenkeran ehalisinin artim prosesi cox leng gedirdi ona gore de seher erazisinin genisliyi ile bagli tikilislerin boyuk sixliqla insa edilmesine ehtiyac yox idi Lenkeran ehalisinin artim dinamikasi Iller Sayi1843 cu il 2577 sakin1850 ci il 2500 sakin1856 ci il 3970 sakin1865 ci il 4608 sakin1878 ci il 3785 sakin1891 ci il 7455 sakin1900 cu il 8768 sakin1906 ci il 9945 sakin1908 ci il 10463 sakin1917 ci il 17801 sakin Lenkeran Azerbaycanin diger kicik seherleri Susa Seki Quba ile muqayisede ne inkisaf etmis seher teserrufati ne de xususi abadligi ile ferqlenirdi Burada memarliq baximindan cox sayda yasayis ve ayin qurmalarinin insa edilmesine baxmayaraq o Baki quberniyasinin qeza merkezliyinden cixmis seheri olaraq qalmaqda idi Bununla bele onun memarliq planlasdirma strukturu XIX esrde Lenkeranin sehersalma tarixinde xanliq dovru ile muqayisede ireliye dogru yeni iri addim olmusdu XX esrin evvelinde planlasdirma strukturunda ele bir deyisiklik bas vermemisdir TarixiLenkeran xanlarinin sonuncusu Mir Ehmed xan Talisinskinin heyat yoldasi Tugra xanim Azerbaycanin Bakidan sonra ikinci boyuk sahil seheri olan Lenkeran eyni adi dasiyan yeni Lenkeran cayin mensebinde elverisli cografi movqe tutmagi ile ferqlenirdi Sonralar seherin genislendirilmesi zamani onun simal kenarlarinda oz baslangicim Lenkeran cayindan alan Silovar arx kanali cekirler Duyu tarlalarinin suvarilmasi ucun yaradilan kanal seherin simal serhedleri boyunca uzanir ve Xezer denizine tokulur Lenkeran Azerbaycanin tarixi seherlerinden biridir 1747 ci ilde Nadir sahin olumunden sonra Talis xanliginin esas seheri olmusdur Lenkeran qalasi 1813 cu ilde rus qosunlari terefinden zebt edildi 1828 ci ilde ise Lenkeran Rusiya imperiyasinin terkibine daxil edildi ve yeni sosial iqtisadi seraitde inkisaf etmeye basladi Kohne aktiv mudafieye yararsiz olan qalanin yerinde yeni bazasinda Baki quberniyasinin qeza seherinin yarandigi yeni qala ucaldilir Lenkeranin deniz sahilinde yerlesmesine baxmayaraq Baki seherindeki kimi rahat limana malik olmadigi uzunden o ozunun elverisli cografi movqeyinden istifade ede ve ehemiyyetli yuk dovriyyesine malik deniz limanina cevrile bilmirdi cunki liman onu qidalandiran ve onda ozune cixis yolu tapan iqtisadi fealiyyete uygun olmali idi 84 s 132 Bu problem Lenkeranda oz hellini tapmamisdir Baki iri deniz limani kimi suretle inkisaf etmeye baslamisdi ve Serq olkeleri ile aparilan ticaret Iranla serhedde yerlesen bu kicik seherden esasen yan kecirdi Lenkeranin Bas planlarda gosterilmeyen ancaq XIX XX esrlerin qovsaginda artiq movcud olan daha bir tikilisinden de behs etmek lazimdir Bu Talis xanlarinin ne naturada ne de qrafik materiallarda qorunub saxlanan sarayidir bu tikili haqqinda melumatlara yalniz 1890 ci illerde Lenkerana seyahet eden rus yazicisi V Sidorovun tesvirlerinde rast gelmek mumkundur O sarayi bu sozlerle tesvir edirdi Bizim cox xosumuza gelen bu tatar azarbaycanli S F Lenkeraninda qedim Talis xanlarinin kerpicden tikilmis ve yarimxaraba halda olan neheng sarayi var Saray aramgahlari sukunete qerq olmusdur binanm divarlarindan ireliye cixan dam kiremitle ortulmus ve boyuk pencere oyuqlari ile bir zamanlar bag olan bos erazide ayaquste dayanib Binanin ortasinda qebul zali yerlesir zalin bir terefi basdan basa rengbereng pencereden ibaretdir tavan ve kamizleri qiriq guzgu susesi parcalarindan yigilmisdi onlar ozekler gozel xoncalar ve siltaq tesvirler yaradirdi Barelyeflerin ag horuk sekilli naxislari suse parcalarinda eks olunaraq boyuk effekt yaradirdi Bu boyuk zal nece kederli ve baximsiz gorunur Guzgulu suse parcalari ozeklerden dusur ve onlarm yerinde qara delikler yaranir bir zamanlar cox temteraqli olan xan sarayi yavas yavas dagilir ve onun pariltisi yoxa cixir O hem planlasdirma hem de memarliq baximindan Irevanda Sardar Nuxada Seki xanlarinin Susada Qarabag xanlarinin saraylari ile bir cox umumi cehetlere malikdir Bu XVIII XIX esrlerin qovsaginda Azerbaycanin saray memarligi ucun seciyyevidir InsasiLenkeran xanlarinin sonuncusu olan Mir Ehmed xan Talisinskinin Tiflis seherinde kecirilen gozellik musabiqesinde qalibi olaraq Qafqaz gozeli secilen heyat yoldasi Tugra xanimin serefine 1913 cu ilde tikdirdiyi saray dunya arxitekturasinin nadir incilerinden biridir Adi namelum olan fransali memarin layihesi esasinda insa edilen bu tarixi abidenin tikintisinde milli memarliq elementlerinden bacariqla istifade olunub Sarayin fasadlari elvan naxislarla zengindir Binanin tikintisinde qoyun yunu ve yumurta sarisindan istifade edilib Bina tikilerken bir cox insaat materiallari Fransadan ve Bakidan Lenkerana gemi vasitesile getirilib Ucmertebeli saray Lenkeranin ilk coxmertebeli binasi olub Binanin simal ve qerb fasadlarina kerpic ve yonulmus ag das islenib Serq ve Cenub fasadlari ise yalniz kerpicden horulub Evin giris hissesi simal fasadinda yerlesir ve ag dasdandir Simal Qerb fasadinin birinci mertebesinin kuncunden bir sutun qalxir Sutunun ustunden ikinci mertebe ucun ekker bucaq qurmaq ucun vasite tikilib Ekker dord demir gunbezle ortulub Xan evinin tikintisinde hem Qerb hem de Serq memarliq elementlerinden meharetle istifade edilib Bu ise binaya xususi orijinalliq ve gozellik verir Binanin birinci mertebesinde Mir Ehmed xanin qebul ve qonaq otaqlari ikinci mertebesinde Tugra xanimin otaqlari ucuncu mertebede ise kesikcilerin gozleme otagi ve silah anbari olub Mirehmed xanin evi Lenkeranda hem de ilk elektrik enerjisi olan tikilidir 1908 1910 cu illerde binanin insasi davam etdirilerken burada daimi cereyanla isleyen kicik elektrik qurgusu olub Bunun vasitesi ile hetta etrafdaki yasayis evleri de enerjiden istifade ede bilirdi Mir Ehmed xanin ve Tugra xanimin ovladi olmayib 1916 ci ilde Mir Ehmed xan Fransaya seferlerinin birinde vefat edir Lakin Lenkeranda defn edilir Sonraki tarixi Sovet hakimiyyeti illerinde ev dovlet terefinden musadire edilib ve xanin heyat yoldasi Tugra xanim evden cixarilir ve teqib edilir Bakiya kocen Tugra xanim cetin gunler yasayib Hetta dolanisiq ucun xadime kimi isleyib bir daha Lenkerana qayida bilmir SSRI dovrunde Xan sarayinda seher soveti yerlesdirilir Tugra xanimin cehizi olan 7 das Venesiya guzgulerinden 6 si yoxa cixir Musteqillik illerinde onlardan ucu Xan evine qaytarilir Fransadan getirilen cilciraq hele de durur Tarix diyarsunasliq muzeyi ise 1978 ci ilde bura kocurulub Xan sarayi hazirda Lenkeran Tarix Diyarsunasliq Muzeyi kimi fealiyyet gosterir Muzeyde Lenkeranin qedim tarixini medeniyyetini milli menevi deyerlerini ve bu gununu eks etdiren eksponatlar numayis etdirilir Muzeyin ekspozisiyasi alti bolmeden ibaretdir tebiet qedim dovr orta esrler tarixi yeni dovr en yeni dovr muasir dovr Butun bolmelerde numayis olunan eksponatlar oz dovrlerini eks etdirir Esas fondda 6255 eded muzey serveti vardir Burada etnoqrafiya arxeologiya xalq tetbiqi seneti ve numizmatikani eks etdiren numuneler Lenkeranin gorkemli sexsiyyetlerinin sexsi senedleri ve diger eksponatlar toplanib Muzeyin en qedim eksponati Neolit dovrune aid esyalardir Burada qedim dovrlerde soyuducu kimi istifade olunan kupler e e II minilliye aid qum quma el deyirmani ding qedim cantalar Talis medeniyyetine aid muxtelif meiset esyalari var Muzeyde hemcinin umummilli lider Heyder Eliyevin heyat ve fealiyyetini eks etdiren sergi de numayis olunur Lenkerana gelen qonaqlarin ve turistlerin ziyaret mekanina cevrilmis Xan sarayi seherin merkezinde Dostluq parki ile uzbeuz erazide yerlesir 2013 2015 ci illerde Xan sarayi temir edilib SekillerIstinadlarSamil FETULLAYEV FIQAROV XIX ESR XX ESRIN EVVELLERINDE AZERBAYCANDA SEHERSALMA XIX ESR XX ESRIN EVVELLERINDE AZERBAYCANDA SEHERSALMA VE MEMARLIQ PDF 1000 nus Baki Serq Qerb 2013 seh 19 ISBN 978 9952 32 020 6 GarneZh V Shabo Zh O Ocherki geografii gorodov M Progress 1967 seh 132 Simanovich V Neft neftyanaya promyshlennost Rossii Istorikostatisticheskij ocherk SPb 1909 seh 327 Salamzade A V Arhitektura Azerbajdzhana XVI XIX vv Baku AN AzSSR 1964 seh 78 Mir Ehmed xan Talisinskinin heyat yoldasina hediyyesi Xan sarayi 2020 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 14 az Archived from the original on 2023 07 27 Istifade tarixi 2020 10 14 MenbeSamil FETULLAYEV XIX ESR XX ESRIN EVVELLERINDE AZERBAYCANDA SEHERSALMA VE MEMARLIQ Baki Serq Qerb 2013Hemcinin baxTalis xanligi Azerbaycan memarligi Lenkeran abideleriXarici kecidlerSonuncu xanin Zaqafqaziya gozeline son hediyyesi benzeri yoxdur Mir Ehmed xan Talisinskinin heyat yoldasina hediyyesi Xan sarayi Lenkeranin meshur Xan evi yaxin gunlerde ziyaretcilerin istifadesine verilecek