Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Afrodisialı Aleksandr (yun. Ἀλέξανδρος ὁ Ἀφροδισιεύς, II – III yüzilliklər) — Roma filosofu, peripatetik məktəbin ən görkəmli nümayəndələrindən biri. Aristotelin əsərlərinə şərhlər yazanlardan biri olmuşdur. O, həm də Aristotelin təlimini başqa məktəblərin nümayəndələrinin tənqidlərindən müdafiə edirdi. Buna görə də sonralar ona "Şəhrçi" adını vermişdirlər.
| Afrodisiyalı Aleksandr | |
|---|---|
| q.yun. Ἀλέξανδρος ὁ Ἀφροδισιεύς q.yun. Τίτος Αὐρήλιος Ἀλέξανδρος | |
 | |
| Doğum tarixi | II əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | III əsr |
| Fəaliyyəti | filosof |
| Fəaliyyət illəri | 2. əsr–3. əsr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəaliyyəti
Aleksandrın məqsədi Aristoteli tanıtmaq, onun əsərlərindəki ziddiyyətləri ortadan qaldırmaq olmuşdur. Məlumdur ki o, Aristotelin "Metafizika", "Meteorologiya", "Topika", "Ruh haqqında", "Göy haqqında" kimi əsərlərinə ətraflı şərhlər yazmışdır. Onun bir çox əsərləri zamanımıza ərəb tərcümələri vasitəsilə gəlib çatmışdır. Çünki orta əsrlərdə ərəbdilli filosoflar Aristotelin və onun şərhçilərinin irsi ilə çox maraqlanmış və bu ənənəni davam etdirmişdirlər.
Aleksandr öz şərhlərini özünəməxsus şəkildə verirdi. O, Aristotelin kitabından hansısa bir sətri olduğu kimi verdikdən sonra, onun altında böyük həcmli şərhini yazmış və sonra başqa sətrə keçirdi. Beləliklə, bütün kitab şərh olunurdu.
Aleksandr Aristoteli peripatetik ənənəyə dayanaraq şərh edən sonuncu şərhçi olmuşdur. Ondan sonra peripatetik məktəbin ardıcılları platonçularla qarışmışdırlar.
Aristotelin şərhçisi kimi tanınmış Aleksandrın özünə məxsus fikirləri də olmuşdur. Məsələn, "Tale haqqında" (yun. Перὶἐἱμαρμένης, lat. De fato) əsərində o tale, azadlıq və təsadüf anlayışları haqqında düşünmüşdür. Aleksandr taleyin hər şeyi həll etməsini iddia edən stoaçılarla razılaşmırdı. Onun fikrincə tale qanunauyğunluqdur, ancaq zərurət deyildir. Bu qanunauyğunluğun içində təsadüfə də yer vardır. Belə olmasaydı, onda insan fəaliyyətinin heç bir mənası olmazdı. İnsanın hərəkət və davranışlarının səbəbi elə o özüdür, hər şeyi taleyin üzərinə atmaq olmaz.
Aleksandrın "Ruh haqqında" (yun. Περὶ Ψυχῆς, lat. De Anima) əsəri bir çox hallarda Aristotelin fikirlərini təkrarlayır. Onun fikrincə, ruh bədənin ondan ayrılmaz formasıdır. Ruhun bitkisel, duyğusal və düşüncəvi funksiyaları vardır. Düşünən ruhun özəlliyi mülahizə və təhlil etməkdir. Bunun vasitəsilə insan fikir irəli sürür və ya elmi araşdırma aparır. Eyni zamanda, iki çür ruh vardır: "imkanlı" (potensial) və "fail" (aktual). Birincisi doğuşdan təbiət tərəfindən verilir; o yazılmamış vərəqə bənzərdir. İkincisi isə sonradan qazanılan, məhz bu düşüncənin əsasını təşkil edir.
Bu əsərin ikinci hissəsində "Düşüncə haqqında" (yun. Περὶ νοῦ) adlanan bölüm vardır. Orada Aleksandr düşüncənin nə olması haqqında düşünür. Onun fikrincə insanda üç növ düşüncə vardır. Birincisi, doğuluşdan var olur və o ən ibtidaisidir; ikincisini insan öz fəaliyyəti nəticəsində əldə edir; üçüncüsü isə insana əlavə olaraq daxil edilir. Onun vasitəsilə də düşünmə qabiliyyəti yaranır.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 156-157. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Həmçinin bax
- http://clas-lgpn2.classics.ox.ac.uk/id/V5b-1561.
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Александр Афродисийский // Античная философия: Энциклопедический словарь 2021-01-24 at the Wayback Machine / Составитель Е. В. Афонасин. М.: Прогресс-Традиция. 2008.
- Солопова М. А. Александр Афродисийский и его трактат "О смешении" в контексте истории комментаторской традиции аристотелизма 2018-05-08 at the Wayback Machine. М.: Наука, 2002, s. 187-188.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Afrodisiali Aleksandr yun Ἀle3andros ὁ Ἀfrodisieys II III yuzillikler Roma filosofu peripatetik mektebin en gorkemli numayendelerinden biri Aristotelin eserlerine serhler yazanlardan biri olmusdur O hem de Aristotelin telimini basqa mekteblerin numayendelerinin tenqidlerinden mudafie edirdi Buna gore de sonralar ona Sehrci adini vermisdirler Afrodisiyali Aleksandrq yun Ἀle3andros ὁ Ἀfrodisieys q yun Titos Aὐrhlios Ἀle3androsDogum tarixi II esrDogum yeri AfrodisiasVefat tarixi III esrFealiyyeti filosofFealiyyet illeri 2 esr 3 esr Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitAristotelin Ilk analitikasina serhler 1549FealiyyetiAleksandrin meqsedi Aristoteli tanitmaq onun eserlerindeki ziddiyyetleri ortadan qaldirmaq olmusdur Melumdur ki o Aristotelin Metafizika Meteorologiya Topika Ruh haqqinda Goy haqqinda kimi eserlerine etrafli serhler yazmisdir Onun bir cox eserleri zamanimiza ereb tercumeleri vasitesile gelib catmisdir Cunki orta esrlerde erebdilli filosoflar Aristotelin ve onun serhcilerinin irsi ile cox maraqlanmis ve bu eneneni davam etdirmisdirler Aleksandr oz serhlerini ozunemexsus sekilde verirdi O Aristotelin kitabindan hansisa bir setri oldugu kimi verdikden sonra onun altinda boyuk hecmli serhini yazmis ve sonra basqa setre kecirdi Belelikle butun kitab serh olunurdu Aleksandr Aristoteli peripatetik eneneye dayanaraq serh eden sonuncu serhci olmusdur Ondan sonra peripatetik mektebin ardicillari platoncularla qarismisdirlar Aristotelin serhcisi kimi taninmis Aleksandrin ozune mexsus fikirleri de olmusdur Meselen Tale haqqinda yun Perὶἐἱmarmenhs lat De fato eserinde o tale azadliq ve tesaduf anlayislari haqqinda dusunmusdur Aleksandr taleyin her seyi hell etmesini iddia eden stoacilarla razilasmirdi Onun fikrince tale qanunauygunluqdur ancaq zeruret deyildir Bu qanunauygunlugun icinde tesadufe de yer vardir Bele olmasaydi onda insan fealiyyetinin hec bir menasi olmazdi Insanin hereket ve davranislarinin sebebi ele o ozudur her seyi taleyin uzerine atmaq olmaz Aleksandrin Ruh haqqinda yun Perὶ PSyxῆs lat De Anima eseri bir cox hallarda Aristotelin fikirlerini tekrarlayir Onun fikrince ruh bedenin ondan ayrilmaz formasidir Ruhun bitkisel duygusal ve dusuncevi funksiyalari vardir Dusunen ruhun ozelliyi mulahize ve tehlil etmekdir Bunun vasitesile insan fikir ireli surur ve ya elmi arasdirma aparir Eyni zamanda iki cur ruh vardir imkanli potensial ve fail aktual Birincisi dogusdan tebiet terefinden verilir o yazilmamis vereqe benzerdir Ikincisi ise sonradan qazanilan mehz bu dusuncenin esasini teskil edir Bu eserin ikinci hissesinde Dusunce haqqinda yun Perὶ noῦ adlanan bolum vardir Orada Aleksandr dusuncenin ne olmasi haqqinda dusunur Onun fikrince insanda uc nov dusunce vardir Birincisi dogulusdan var olur ve o en ibtidaisidir ikincisini insan oz fealiyyeti neticesinde elde edir ucuncusu ise insana elave olaraq daxil edilir Onun vasitesile de dusunme qabiliyyeti yaranir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 156 157 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Hemcinin baxPeripatetiklerhttp clas lgpn2 classics ox ac uk id V5b 1561 Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Aleksandr Afrodisijskij Antichnaya filosofiya Enciklopedicheskij slovar 2021 01 24 at the Wayback Machine Sostavitel E V Afonasin M Progress Tradiciya 2008 Solopova M A Aleksandr Afrodisijskij i ego traktat O smeshenii v kontekste istorii kommentatorskoj tradicii aristotelizma 2018 05 08 at the Wayback Machine M Nauka 2002 s 187 188