Bu məqalə Şamaxı şəhəri haqqındadır. Rayon üçün Şamaxı rayonu səhifəsinə baxın. |
Şamaxı — Azərbaycan Respublikasında şəhər, Şamaxı rayonunun mərkəzi.
Şəhər | |
Şamaxı | |
---|---|
Ölkə | |
Tarixi və coğrafiyası | |
İlk məlumat | II əsr |
Sahəsi |
|
Mərkəzin hündürlüyü | 709 ± 0 m |
Saat qurşağı | |
Əhalisi | |
Əhalisi |
|
Rəsmi dili | |
Rəqəmsal identifikatorlar | |
Telefon kodu | +994 994176 |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Şamaxı Qafqaz dağlarının cənub-şərq ətəklərində, dəniz səviyyəsindən 749 metr hündürlükdə yerləşir. Şərqdən Pirsaat çayı, şimal və şimal-qərbdən Pirdirəyi və Qız qalası dağları, qərbdən Xınıslı kəndi, Meysəri dağı, cənubdan Zogalavay çayı ilə əhatə olunur. Bakı-Qazax avtomagistralının Bakıdan qərbə 122-ci kilometrində yerləşir. Ən yaxın dəmiryol stansiyası rayon ərazisində olan Çöl Göylər dəmiryol stansiyası şəhərdən təqribən 25 km cənub qərbdədir.
Etimologiyası
S. Aşurbəyli və Q. Qeybullayevə görə Şamaxı toponimi Favstos Buzandın (V əsr) IV əsrin birinci yarısında baş verən hadisələrlə əlaqədar adını çəkdiyi köçəri ijmax (şamake) tayfasının adı ilə bağlıdır. Şamaxı bir neçə əsr ərzində Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı olmuşdur. Fars mənbələrinin məlumatına görə o, VI əsrdə Sasani şahı I Xosrov Ənuşirəvan tərəfindən salınmışdır. Lakin e.ə. II əsr yunan müəllifi Ptolomey 29 alban şəhəri içərisində bəzi alimlərin Şamaxı ilə eyniləşdirdikləri Kamexiya, yaxud Mamexiyanın adını çəkir. Son onilliklərdə Şamaxının həndəvərində, müasir Şamaxı şəhərindən 2 km qərbdəki Xınıslı deyilən yerdə 2000 m 2 sahədə aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində qədim Şamaxı olduğu ehtimal edilən çoxtəbəqəli qədim yaşayış məskəni aşkara çıxarılmışdır. Bu məskən, demək olar ki, minillik bir dövr ərzində bir neçə dəfə dağılmış və yenidən bərpa olunmuşdur. Dağılmış yerdə qəbiristanlıq əmələ gəlmiş və o, yenidən abadlaşdırılmışdır.
Yaqutun verdiyi məlumata görə əl-Mənsuriyyə Şirvan vilayətində şəhər adıdır. Qədim zamanlarda o, Şamaxı kimi də tanınmışdı. "Dərbəndnamə"də Ərməniyyənin ərəb canişini Yəzid ibn Usaydın saldırdığı göstərilir. Yəzid ibn Usaydın hakimiyyət illəri əl-Yəzidiyyədə kəsilmiş sikkələrin tarixinə uyğun gəlir.Y. A. Paxomov və H. Ə. Ciddinin fərziyyəsinə görə, bu şəhər Gülüstan qalasının xarabalıqlarının həndəvərində, indiki Şamaxının 15 kilometrliyində olmuşdur.
Əl-Bəlazuri yazır ki, qocaların söylədiklərinə əsaslanan Bərdə sakini Məhəmməd ibn İsmayılın dediyinə görə, guya Şirvan vilayətindəki Şəmaxiyyə şəhərinin adı Ərminiyyə valisi Səid ibn Səlim (Səlma) əl-Bəhalinin (h.180 (796) yaxud h 182 (798)-ci il) vaxtında Şirvanın məliki olmuş əş-Şəmmax ibn Şücanın adından götürülmüşdür.
V əsr müəllifi Favstos Buzand IV əsrin birinci yarısında baş vermiş hadisələrdən bəhs edərkən Maskut hökmdarının "müxtəlif köçəri tayfalardan" ibarət qoşunları arasında hunların, təvəsparların, xeçmatakların, ijmaxların, balasiçilərin və başqalarının adını çəkir. Bu tayfalar Cənubi Dağıstanda və Şirvan ərazisində yaşayırdılar. Onlardan biri – ijmaxlar daha sonrakı digər bir müəllif tərəfindən xatırlanır. "VII əsr erməni coğrafiyası"nda (610-cu il) Şirvan ərazisində ijmaxlar – ijmachi, yəni şamaxlar etnotoponiminin adı çəkilir ki, bu da həmin adın qədimdən – Şəmmax ibn Şücanın Şirvanda hakimiyyətindən çox-çox qabaqlar, demək olar ki, beş yüz il əvvəl mövcud olduğunu göstərir. Yunan dilində fışıltılı "ş" səsi olmadığına görə Şamaxı Samexiya, yaxud Kamexiya (Ptolomey) şəklində tələffüz edilə bildiyi kimi, ermənicə də həmin sözdəki eyni "ş" səsi "ij" kimi səslənə bilərdi. IX əsrdə Bərdə əhalisi Şamaxının adını VIII əsrin lap sonlarında yaşamış Şəmmax ibn Şücanın tanış olan adı ilə bağlayırdılar.
Q. Qapançyan belə güman edir ki, Şamaxı adı erməni, gürcü və Akkad dillərində mövcud olmuş yerli "şam" (qamış) sözünə "ha" suffiksi artırılmaqla yaranmış düzəltmə sözdür, beləliklə, Şamaxı "Qamışlı" deməkdir. A. Q Həsənov Şamaxı adını dağ yaxınlığındakı Çayqırağı zolağın relyefi ilə əlaqələndirir. Şamaxının adı, ehtimal ki, Favstos Buzandın və "VII əsr erməni coğrafiyası"nın IV əsrdə adların çəkdikləri əvvəllərdən Cənubi Dağıstanda yaşayan ijmaxlar – şamaxlar tayfasına gedib çıxır.
"Tarix əl-Babl"da göstərilir ki, Yəzidiyyə şəhərini h.306 (918)-cı ildə Şirvanşah Əbu Tahir Yəzid saldırmışdır, lakin h. 140 (757/8), 149 (766/7) və 150 (767/8)-ci illərdə kəsilmiş "əl-Yəzidiyyə" möhürlü sikkələr Ərminiyyənin ərəb valisi Yəzid ibn Üseydin hakimiyyət vaxtına aid olub, hələ o zaman ərəb əmirinin oturduğu Yəzidiyyə şəhərinin mövcudluğuna dəlalət edir. Ehtimal ki, qədim Şəmaxiyyə şəhəri Yəzidin hakimiyyəti dövründə onun adı ilə adlandırılmışdır; ola bilər ki, o, şəhərin tikintisini başa çatdırmışdır. "Tarix-i əl-Bab" xəbər verir ki, h.437 (1045)-cı ildə "Şirvanşah Qubad türk-quzların qorxusundan Yəzidiyyə şəhərinin ətrafına yonulmuş daşdan möhkəm qala divarı çəkdirdi və qapısını dəmirdən düzəltdirdi", "Tarix-i əl- Bab"da Yəzidiyyənin adına Şirvanın paytaxtı kimi h.464 (1072)-ci ilə qədər rast gəlinir.
Y. A. Paxomovun ehtimalına görə, şəhər Gülüstan qalasının xarabalıqları yaxınlığında, müasir Şamaxının 1,5 kilometrliyində olmuşdur. Ancaq "Tarix-i əl-Bab"da deyilir ki, h.416 (1025)-cı ildə Şirvanşahın Yəzidiyyədə canişini olan oğlu Ənuşirəvan ibn Yəzid atasına qarşı baş tutmayan qiyamdan sonra sığınacaq üçün Gülüstan qalasına qaçmış, lakin vəzir onu təqib edərək ələ keçirmiş və atasına vermişdi. Bu məlumat ehtimal etməyə imkan verir ki, Yəzidiyyə Gülüstandan bir qədər aralı olmuşdur. Həmin mənbədə, həmçinin, 1067-ci ildə Şirvanşah Fəribürzün bibisi, Yəzidin qızı Şəmkuyyənin öldüyü xəbər verilir. O, Culistanda (Gülüstanda) ölmüş, cənazəsi isə Şəbərana aparılmışdı. Göründüyü kimi, həmin vaxt Şirvanşahın ailəsi Gülüstan qalasında yaşayırdı. Bu mətn də göstərir ki, Yəzidiyyə Gülüstanın ərazisində deyil, ehtimal ki, indiki Şamaxının yerində olmuşdur. "Tarix-i əl-Bab"dan başqa bütün IX, X və XI əsr ərəb mənbələrində Şəmaxiyyə şəhərinin adı çəkilir. Göründüyü kimi, bu şəhər həm Yəzidiyyə, həm də qədim adı ilə Şəmaxiyyə adlanırdı. Bunu Yaqut da təsdiq edir. Şəmaxiyyə adı XI əsrdən sonra Yəzidiyyə adını sıxışdırıb aradan çıxarmışdır. Sonralar bu ada rast gəlinmir.
Numizmatik dəlillər göstərir ki, Şamaxı – Yəzidiyyə ərəblərin zamanında, VIII əsrin əvvəlindən gec olmayaraq mövcud olmuşdur. Şamaxıdakı Cümə məscidinin həyətində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı iki mədəni təbəqə aşkara çıxarılmışdır. Onlardan alt təbəqə IX–X əsrlər üçün səciyyəvidir. Həmin məscid bir neçə dəfə bərpa edilsə də, qədim plan quruluşunu saxlamışdır. Məscid plan quruluşu etibarilə ölçüsü 38×12,8 m olan və üç kvadrata ayrılan düzbucaqlıdan ibarətdir. Yerli rəvayətlərə görə, məscid VIII əsrdə tikilmişdir. Arxeoloji materiallar VIII–IX əsrlərdə Cümə məscidinin mövcudluğunu təsdiq edir, lakin ehtimal ki, o, X əsrdə zəlzələdən dağılmışdır.
Tarix
XI əsrin son rübünün əvvəlində nəmalum müəllif tərəfindən yazılan "" əsərinə görə şəhər Şirvanşah Əbu Tahir Yezid ibn Məhəmməd tərəfindən salınmış və onun şərəfinə Yezidiyyə adlandırılmışdır.
Şamaxıda kəsilmiş ilk sikkə VIII əsrə aiddir. Bu, h. 140 (757/8)- ci ildə xəlifə əl-Mənsurun (754–755-ci illər) hakimiyyəti dövründə əl- Yəzidiyyədə zərb olunmuş ərəb mis sikkəsi fəlsdir. Sikkənin üzərindəki yazıda deyilir: "Bu fəls Allahın şərəfinə yüz qırxıncı ildə əl- Yəzidiyyədə vurulmuşdur". Əl-Yəzidiyyədə h.149 (766)-cu və h.150 (767)-ci illərdə zərb olunmuş fəlslər də vardır.
Müasir Şamaxının ərazisindəki şəhristanda aparılan arxeoloji qazıntılar VIII–XI əsrlərdə Şəmaxiyyə şəhərinin mövcudluğunu təsdiq etmişdir. Şəhristanda mədəni təbəqənin dərinliyi 5,75 metrə çatır. Təqribən 0,75 m qalınlığında olan alt təbəqə VIII–IX əsrlərə aiddir. Bu təbəqədə bayır tərəfinə əhəng məhlulu ilə iri daşlardan üz çəkilmiş müdafiə divarlarının qalıqları aşkara çıxarılmışdır. Divarların qalınlığı 2,5 metrdir. Divar qalıqlarının aşkar olunmasi onun h.437 (1045)-ci ildə Şirvanşah Qubad tərəfindən çəkildiyinə dair mənbənin məlumatını təsdiq edir. Onun ətrafında qrafik rəsmlərlə bəzədilmiş müxtəlif monoxrom və polixrom keramik qablar tapılmışdır. Bir sıra qabların dibində Şamaxı şəhəri üçün səciyyəvi olan möhürlər vurulmuşdur. Şirli keramika parçaları arasında IX–XI əsrlərə aid saxsı və şüşə qab qırıqları tapılmışdır. Qazıntılar təsdiq edir ki, Şəmaxiyyə VIII–XI əsrlərdə müasir şəhərin ərazisində mövcud olmuşdur. Ehtimal ki, X əsrin birinci yarısında Şəbərandan sonra Şirvanşahların paytaxtı olan Şamaxı Şirvanın mühüm şəhərlərindən birinə çevrilmişdir.
Orta əsrlər Şamaxısında aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində bürc və ona bitişik qala divarları ilə birlikdə şəhər içqalasının qalıqları aşkar edilmişdir. Yaxşı yonulmuş iri daşlardan üzlük çəkilmiş qala divarlarının qalınlığı 2,5 metrə çatır. Şamaxı şəhəristanının mədəniyyət qahqları ilə ən zəngin təbəqəsi XII–XIII əsrlərə aiddir. Onun qalığı 2 metrdir. Burada yaşayış evlərinin qalıqları, otaq və həyət döşəmələrinin hissələri aşkar edilmiş, çoxlu miqdarda şirli və şirsiz saxsı və şüşə qab qırıqları tapılmışdır. Şirli keramikanın əksəriyyəti bir və çox rəngli, qrafik və həndəsi naxışlardır.
Qabların bəzilərində orta əsrlər Şirvan və Arran şəhərlərinin keramika məmulatlarında rast gəlinən dulusçuluq emalatxanasının möhürü vardır. Onların bir qismi isə Şamaxı keramika emalatxanaları üçün səciyyəvidir. Şamaxı şəhəristanında yaxşı yonulmuş daşdan tikilmiş XII əsrə aid böyük ictimai bina aşkar edilmişdir. O, beş otaqdan və böyük zaldan ibarətdir. Həmin böyük ictimai bina monqol hücumu zamanı dağıdılmış, XIV əsrin ortalarında bərpa edilmişdir. XII əsr təbəqəsində şirsiz və şirli keramika, habelə, Rey, Kaşan tipli zərnaxışlı saxsı və şüşə qab qırıqları tapılmışdır. Şamaxının Şimal ucqarındakı sahədə aparılan qazıntılar zamanı beş bina qalığı üzə çıxarılmışdır. Onlarda böyük təsərrüfat küpləri, səhənglər sferokonus qırıqları və digər məişət əşyaları, habelə XII–XIII əsrlərə aid çoxlu sikkə tapılmışdır.
Şamaxı şəhərindən şimal-qərbdə sıldırım dağın zirvəsində Gülüstan qalası ucalırdı. O, XII–XIII əsrlərdə Şirvanın Şamaxını müdafiə edən ən əlçatmaz və əzəmətli qalalarından olmuşdur. Şamaxıda aşkara çıxarılmış XI–XIII əsrlərə aid arxeoloji və numizmatik materiallar, burada zərb edilmiş çoxlu miqdarda sikkələr, bir sıra memarlıq abidələri, keramika qalıqları – bütün bunlar inkişaf etmiş orta əsr feodal şəhərində, Şirvanın ipəkçilik sənayesinin mərkəzində intensiv həyat getdiyini, müxtəlif sənət sahələrinin inkişaf etdiyini, həmin dövrdə Şamaxının iqtisadi və mədəni yüksəliş keçirdiyini göstərir.
İbn əl-Əsir 1221-ci ildə Şamaxının zəbt edilib dağıdılmasını, şəhər əhalisinin monqol işğalçılarına qarşı qəhrəmancasına müqavimət göstərməsini təsvir edir. Şamaxı şəhristanında arxeoloji qazıntılar aparılarkən monqol hücumu zamanı dağıdılan böyük ictimai bina aşkar edilmişdir. XIII əsrə aid təbəqələrdən aydın görünən yanğın izləri monqol qoşunlarının Şamaxının dağıtmasına dair mənbələrin verdiyi məlumatı təsdiqləyir.
Şamaxı 1500–1501-ci illərdə Səfəvilər sülaləsi tərəfindən alındı. İlk Səfəvi hökmdarı Şah İsmayıl tərəfindən fəth edildikdən sonra davamçılarına Şamaxı və Şirvanın qalan hissəsini Səfəvilərin suverenliyi altında idarə etməyə icazə verildi. Bu 1538-ci ilə qədər davam etdi, onun oğlu və varisi hökmdar Təhmasib I (1524–1576) ərazini tam bir Səfəvilər vilayətinə çevirdi və bura ilk Səfəvi valisi təyin etdi. Bundan sonra Şamaxı şəhəri Şirvan vilayətinin paytaxtı kimi fəaliyyət göstərirdi. 1562-ci ildə İngilis Antoni Cenkinson şəhəri belə təsvir etdi: "Bu şəhər dənizdən dəvə ilə beş günlük məsafədədir, indi də çox düşmüşdür; əsasən ermənilər tərəfindən məskunlaşmışdır". 1637-ci ildə Şamaxıya səfər edən yazırdı: "Sakinləri qismən erməni və gürcülərdir, onların xüsusi dili var; yalnız Şirvanda deyil, həm də Persiyanın hər yerində ümumi və çox işlədilən türk dilindən istifadə etmədikdə bir-birlərini anlamırdılar". Osmanlı səyyahı Evliya Çələbi 1647-ci ildə şəhərə gələrək onu belə təsvir etdi
burada təxminən 7000 yaxşı tikilmiş ev ... 26 dörddə ... yetmiş məscid ... oğlanlar üçün qırx məktəb, yeddi xoş hamam ... qırx karvansara var ... sakinlərin ən böyük hissəsi namazlarını gizli yerinə yetirən sünnilərdir. |
1703-cü ildə Şamaxı şəhərində olmuş Niderlandlı səyyah Kornelis De Bryun, həmin dövrdə Şamaxı bəylərbəyinin Allahverdi Xan olduğunu qeyd edir
Xanın 60 yaşı var, yaxşı bədən quruluşu var, yaraşıqlıdır, çox arıqdır və uzun bir bığı var. Adı Allahverdi Xandır və “Bəylərbəyi” (Xanlar Xanı) statusu daşıyır. Gürcüstanda doğulub və xristiandır uşaq ikən Fars padşahının sarayında yaxşı tərbiyə alıb. |
1721-ci ildə Səfəvilər vilayətləri Şirvan və Dağıstanın ləzgiləri şəhərin sünni sakinləri tərəfindən dəstəklənərək şəhərə basqın etdilər. Onlar şəhərin minlərlə şiə əhalisini qətlə yetirdilər, bundan başqa şəhərin xristian sakinlərinin və xaricilərin əmlakını taladılar, onların bir çoxu rus tacirləri idi. Öz vətəndaşlarına ləzgilərin hücumunu bəhanə kimi istifadə edən Rusiya imperiyası Səfəvilər dövlətinə müharibə elan etdi. Rusiyanın Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşü çərçivəsində rus ordusu Şimali Qafqaz ərazisindən hücum edərək Şamaxını 1723-cü ildə ələ keçirdi, lakin onu Osmanlılara təhvil verməklə geri çəkildi. Osmanlılar şəhərə 1723–1735-ci illərdə nəzarət etdilər, hakimiyyətə Nadir şah gəldikdən sonra Səfəvilər Şamaxını yenidən geri qaytardılar. 1742-ci ildə Şamaxı Nadir Şah tərəfindən ələ keçirilərək İrana qaytarıldı, sakinləri öz sünni inanclarına qarşı cəzalandırmaq üçün məhv etdi və eyni ad altında 26 kilometr qərbdə, Böyük Qafqaz dağlarının ətəyində yeni şəhər quruldu. Yeni Şamaxı fərqli zamanlarda Şirvan xanlığının yarı müstəqil xanların rəhbərliyi altında idi, lakin sonradan tərk edilmişdi və qədim şəhər yenidən tikilmişdir. 1700-cü illərin ortalarında Şamaxı əhalisi təxminən 60 min idi, əksəriyyəti ermənilər və digər gəlmələr idi. Şirvan xanlığı 1805-ci ildə Rusiya-İran müharibəsi zamanı Rusiyanın tərkibinə daxil edilmiş və Qəcər şahın İranı 1813-cü il Gülüstan müqaviləsi ilə xanlıq üzərində Rusiyanın suverenliyini qətiyyətlə tanımağa məcbur olmuşdur. Şamaxı şəhəri 1859-cu ildəki dağıdıcı zəlzələ sonrası vilayətin paytaxtı Bakıya köçürülməsinə qədər Rusiya imperiyasının Şamaxı quberniyasının paytaxtı idi.
Şamaxı zəlzələləri
- elə güclü idi ki, Şirvanın paytaxtı Bakıya köçürüldü.
- 1667-ci il zəlzələsi zamanı 80 000 adamın həlak oldugu və şəhərin üçdən birinin dağılması ilə ən pis zəlzələ kimi yadda qalmışdır.
- 1856-cı il zəlzələsi böyük dağıntı və tələfat törədib
- 2 dekabr, 1859-cu il zəlzələsi zamanı quberniya mərkəzi Bakıya köçürüldü.
- 1861-ci il zəlzələsi böyük dağıntı və tələfat törədib
- 1872-ci il zəlzələsi böyük dağıntı və tələfat törədib
- 1902-ci il zəlzələsi zamanı X əsrdə inşa edilmiş Cümə məscidi də zədələnmişdi.
Təbiət
Şamaxı torpaqlarının təbii şəraiti lap qədim vaxtlardan insanlar cəlb edirdi. Bu rayonun özünəməxsus təbiəti, mülayim iqlimi, minqeral bulaqları ona xüsusi gözəllik bəxş edir. Burada havalar nə çox şaxtalı, nə də çox qızmar olur. Uca dağlar qoynundakı palıd, fıstıq və vələs meşələri, göz oxşayan yaşıl çəmənliklər və kol bitkiləri yazdan payıza qədər burada ecazkar bir mənzərə yaradır. Şamaxı rayonun ərazisində 50-dən çox adda dərman bitkiləri yetişir.
Meşələrin ən zəngin təbiəti burada heyvanların və quşların yaşaması üçün çox əlverişlidir. Şamaxının heyvanat aləmində cüyürlər, qabanlar, ayılar və çöl pişikləri üstünlük təşkil edir. Dağlıq ərazidə yayda azacıq isti, qışda isə mülayim iqlim şərati müşahidə olunur. Burada ildə 40–80 gün qar yağır. Qarın orta qaranlığı 30–50 sm-dir.
Bu diyar yayda, qışda da turizm həvəskarlarını və istirahət edənləri cəlb edir. Bakılı alpinistlərin çox xoşladıqları Babadağ zirvəsi də Şamaxı rayonun ərazisindədir. Qaraçay, Vələvliçay və Girdmançay öz mənbəyini Babadağdan götürür.
Təsərrüfat
Qədim dövrdən bu yana Azərbaycanda xalçaçılıq mərkəzlərindən biri kimi məşhur olan Şamaxıda xalça toxuculuq fabriki hələ də fəaliyyət göstərir. Buranın xalçaları turistlərin də diqqətini cəlb edirdi. Üzümçülüyə əlverişli olan iqlimi nəzərə alaraq, şərabçılıq sənayesi inkişaf edir, şərabçılığın tam bərpası gözlənilir.1703-cü ildə Şamaxıda olmuş Niderlandlı səyyah Kornelis De Bryun öz əsərində, Şamaxının həm ağ, həm də qırmızı şərabının məşhur olduğunu qeyd edir. Kornelis De Bryun həmçinin Şamaxının bütün növ meyvələrlə, xüsusilə də, alma, armud və çox dadlı şabalıdı ilə zəngin olduğunu və bu meyvələrin ən çox Gürcüstana ixrac edildiyini qeyd edir. "Star" LTD şirkəti 2004-cü ildən bəri Şamaxıda bir neçə istehsal müəssisəsi açıb. Televizor istehsalı üzrə ixtisaslaşan "Star" zavodunda 2015-ci ildə cəmi 788 televizor istehsal olunub. Həmin zavodun illik istehsal gücü 1 milyon 200 min televizordur. Rayonun digər mühüm sənaye obyekti kimi "Azərelektronika" məişət cihazları istehsalı zavodu göstərilir. Ancaq zavodun işə salınıb-salınmadığı bilinmir. Statistika Komitəsinin rəqəmlərində görmək olar ki, Şamaxıda 2013-cü ildə 9 min 500 civarında kondisioner hazırlanıb, ancaq iki il sonra rəqəm 180-ə düşüb. Soyuducu ilə də bağlı istehsal göstəriciləri sonrakı illərdə kəskin azalıb: 2013-cü ildə 3.500-dən çox soyuducu istehsal edilmişdisə, iki il sonra bu rəqəm 80 olub. Buraxılan televizorların da sayı 2012-də 24 mini aşırdısa, 2015-ci il 800-ə enib.
Əhali
XVII əsrin 20-ci illərində Şamaxıda 4 min nəfər yaşayırdı. Əsrin 40-cı illərində isə baş vermiş zəlzələlər şəhəri viran etmişdi. Həmin dövrdə Şamaxıda 23 məhəllə və buna müvafiq olaraq 23 məscid olmuşdur. Şəhərin memarlıq simasını təmsil edən bu obyektlərin az hissəsi XVII əsrdə tikilmişdi.
1607-ci ildə şəhərə baş çəkmiş rahib-karmelitlərə əsasən əhali farslar və ermənilərdən ibarət idi. Ermənilər tam küçələrdə məskən salırdılar və aktiv ticarətlə məşğul olurdular. Adi vergidən əlavə, erməni əhalisi həmçinin başqa dindən olanlar üçün olan də ödəyirdi . 1670-ci illərdə ispaniyalı səyyah Pedro Kubero Sebestyan yazır ki, Şamaxının sakinləri farslar, ermənilər və gürcülər idi. Ancaq bu dövrdə "fars" termini altında həmçinin türkdillilər də nəzərdə tutulurdu. 1703-cü ildə Niderlandlı səyyah Kornelis De Bryun şəhər əhalisinin türklərdən və ermənilərdən ibarət olduğunu qeyd edir. İngilis səyahətçisi Con Bellin xəbərlərinə əsasən, 1715-ci ildə şəhər əhalisinin ortaq dili türk dili idi, ancaq şəhər elitası farsca danışırdı, şəhərdə çox sayda gürcü və erməni var idi. Brockhaus və Efron Ensiklopedik Lüğətinə əsasən, 19-cu əsrin sonunda Şamaxıda 20,008 nəfər yaşayırdı (10.450 kişi və 9.558 qadın): Azərbaycanlılar (lüğətdə "Azərbaycan tatarları") — 79%, ermənilər 18%, ruslar 3%. 79% -i müsəlmanlardır, onlardan təxminən 22% -i sünni, qalanları isə şiələrdir; qalan 21% -i xristianlar (erməni və pravoslav). Yerli əhali əsasən şərabçılıq, heyvandarlıq, xalçaçılıqla məşğul olmuşdur.
- 1 yanvar 1885-ci il tarixində Şamaxı şəhərində hər iki cinsdən toplam əhalinin sayı 28.312 nəfər olmuşdur.
- 13–22 aprel 2009-cu il Ümumazərbaycan əhali siyahıyaalınmasına əsasən Şamaxı şəhərində 35.619 nəfər (17.031 nəfəri kişilər, 18.588 nəfəri qadınlar) əhali yaşayırdı.
- Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsinin 1 yanvar 2012-ci il tarixinə olan rəsmi məlumatına əsasən Şamaxı şəhərinin 36.8 min nəfər əhalisi vardır.
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
|
Milli tərkibi
Venesiyalı diplomat İosafat Barbaroya görə Şamaxının 1476-cı ildəki əhalisinin əsasını azərbaycanlılar təşkil edirdi. 1562-ci ildə Şamaxıya səyahət edən ingilis səyyah Antoni Cenkinson Şamaxının dənizdən 7 günlük dəvə yolu ilə aralı olduğunu və əhalisinin çoxunu azərbaycanlılar təşkil etdiyini bildirir. İngilis səyyahı Con Bellə əsasən, 1715-ci ildə şəhərin sakinləri üçün ortaq dil türk dili idi, lakin şəhərin elitası farsca danışırdı, şəhərdə həmçinin xeyli sayda gürcülər və ermənilər də var idi.
Etnik qrup | Sayı, 1886 sa. | Nisbəti, 1886 sa. | Sayı, 1897 sa. | Nisbəti, 1897 sa. | Sayı, 1926 sa. | Nisbəti, 1926 sa. |
---|---|---|---|---|---|---|
toplam | 22 139 | 100 % | 20 007 | 100 % | 3 665 | 100 % |
azərbaycanlı | 17 509 | 79.09% | 16 160 | 80.8 % | 2 836 | 77.4 % |
rus | 668 | 3.02% | 728 | 3.6 % | 451 | 12.3 % |
erməni | 3 962 | 17.89% | 756 | 4.2 % | 714 | 3.3 % |
digər | … | … | 604 | 3 % | 186 | 5.1 % |
Etnik qrup | Sayı, 1939 sa. | Nisbəti, 1939 sa. | Sayı, 1970 sa. | Nisbəti, 1970 sa. | Sayı, 1979 sa. | Nisbəti, 1979 sa. |
toplam | 8 568 | 100 % | 17 986 | 100 % | 21 536 | 100 % |
azərbaycanlı | 5 053 | 59 % | 15 626 | 86.9 % | 20 075 | 93.2 % |
rus və ukraynalı | 2 292 | 26.7 % | 1 262 | 7 % | 632 | 2.9 % |
erməni | 843 | 9.8 % | 2 515 | 12.6 % | 192 | 5.2 % |
digər | 380 | 4.5 % | 1 417 | 6.5 % | 637 | 1.3 % |
İdman
2020-ci ildə AFFA ilə Şamaxı Rayon İcra Hakimiyyətinin birgə layihəsi əsasında Şamaxı şəhərində yeni stadionun inşasına başlanılıb. 2.200 tamaşaçı tutumuna malik stadionda əsas meydandan başqa, iki süni örtüklü meydançanın da inşası layihədə öz əksini tapıb. Əsas meydanın tribunaları tavanla örtüləcək. Süni örtüklü meydançalarda isə ümumilikdə 300 azarkeş üçün oturacaqlar quraşdırılacaq. Əsas meydanın ətrafında qaçış zolağı olacaq. Stadionun inşasının maliyyələşdirilməsi UEFA-nın "Hat-Trick" layihəsi və AFFA-nın büdcəsi hesabına həyata keçirilir.
Şəhərin xəritəsi
<div class="thumb tnone" style="position:relative; left:-1px; width:İfadə xətası: Gözlənilməz "<" operatoru.px;margin: 0 auto;background-color:#FDF5E6;">
Tanınmış sakinləri
Şəhərin tanınmış sakinlərdən alim Seyid Yəhya Bakuvi, memar Zivər bəy Əhmədbəyov, coğrafiyaçı Hacı Zeynalabdin Şirvani, tarixçi Hacı Məhəmmədəli Şirvani, şair Mirzə Ələkbər Sabir, aktyor İsmayıl Əfəndiyev, həkim Əbdülxalıq Axundov, mesenat Mahmud ağa, [[hüquq elmleri doktoru, professor Isaxan Vəliyev, Vətən müharibəi şəhidi Ağacan Cəbrayılov, dünya şöhrətli xanəndə Alim Qasımov, Aşıq Şakir və digərlərini qeyd etmək olar.
- III Böyük Mənuçöhr, Şirvanşahlar dövlətinin on doqquzuncu hökmdarı
- Xaqani Şirvani, Azərbaycan şairi
- İmadəddin Nəsimi, Azərbaycan şairi
- Qasım bəy Hacıbababəyov, Azərbaycan memarı
- Mahmud ağa, Azərbaycan mesenatı
- Seyid Əzim Şirvani, Azərbaycan şairi və maarifçisi
- Məmmədtağı Əliyev, Rusiyada I Dövlət dumasının üzvü
- Mirzə Ələkbər Sabir, Azərbaycan şairi
- Həbib bəy Mahmudbəyov, Azərbaycan pedaqoqu
- Mahmud bəy Mahmudbəyov, Azərbaycan pedaqoqu
- Sultan Məcid Qənizadə, Azərbaycan maarif xadimi
- Məmmədhəsən Əfəndizadə, Azərbaycan pedaqoqu
- Zivər bəy Əhmədbəyov, Azərbaycan memarı
- Abbas Səhhət, Azərbaycan şairi
- Məhəmməd Hadi, Azərbaycan şairi
- Ağa Axundov, Azərbaycan mühəndisi
- , Azərbaycan mühəndisi
- Sultanməcid Əfəndiyev, Azərbaycan həkimi
- Qafur Rəşad Mirzəzadə, Azərbaycan pedaqoqu
- Cəmo bəy Cəbrayılbəyli, Azərbaycan pedaqoqu
- Abbas Mirzə Şərifzadə, Azərbaycan teatr aktyoru
- İsmayıl Axundov, Azərbaycan alimi
- Sona Axundova, Azərbaycan həkimi 1896
- Ağasadıq Gəraybəyli, Azərbaycan teatr və kino aktyoru
- Yavər Kələntərli, Azərbaycan muğam xanəndəsi
- Rəmzi Yüzbaşov, Azərbaycan coğrafiyaçı
- Yusif Səfərov, Azərbaycan neftçisi
- Mahmud Əliyev, Azərbaycan SSR xarici işlər naziri
- Qasım Gül, Azərbaycan coğrafiyaşünası
- İsmayıl Əfəndiyev, Azərbaycan aktyoru
- Ələşrəf Əlizadə, Azərbaycan geoloqu
- Hacı Məmmədov, Azərbaycan tarzəni
- Xosrov Abdullayev, Azərbaycan sirk artisti
Mədəniyyət
- Qədim Şamaxı
- Şamaxı üzümlükləri
Qardaş şəhərlər
Qalereya
-
- Şirvan şərabçılıq zavodu
- Tarix-Diyarşünaslıq muzeyi
-
- Nəsiminin büstü
- Şamaxının uzaqdan görünüşü
-
- Şamaxı Asan Həyat mərkəzi
- Azərbaycan bayrağı
-
- Şamaxı Palace otelindən açılan görüntü
İstinadlar
- http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-cities.htm.
- S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007
- Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən, Bakı, 1994
- Həmdullah Qəzvini, s.93
- Птoлeмeй, кн. V, гл.ll, BДИ, 1948, т.2, c.253
- Бaкиxaнoв, c.2l
- Йaгyт, c.10–18
- Дepбeнд-нaмe. Изд. Kaзeм-бeka, c.572
- Пaxoмoв. Moнeты Aзepбaйджaнa, c.61
- Пaxoмoв. Ук. paб., c.60
- H. A. Ciddi. Gülüstan qalası. Bakı,1967, s.24
- "Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, "Şamaxılı qadın". Rəssam Q. Qaqarinın rəsmi. XIX əsr". 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-09.
- Əl-Bəlazuri, s.20, ərəb mətni, s.210
- əl-Yəqubi, s.ll. ərəb mətni, s.518
- Фaвcтoc Бyзaнд, кн. III, гл. VII, c.15.
- Apмянckaя гeoгpaфия. c.38; Гeoфaфия, изд. Cykpи, c.37.
- Mинopcкий, c.48
- Пaxoмoв. Moнeты Aзepбaйджaнa, вып. I, с 60, 65, 66
- Г. Kaпaнцян. Xaйaca – koлыбeль apмян. Epeвaн, 1947, c.61–62
- A.Г.Гacaнoв. O тoпoнимe Дepeшaм. Учeныe. зaпиcки, Бaky, 1976, c.60–66.
- Mинopcкий, c.48, 53–54, 56–60, 62.
- Пaxoмoв. Moнeты Aзepбaйджaнa, вып. I, c.60.
- M и н o p c к и й, c.53, 60.
- Йaryт, т. IV, c.10–18.
- Г.Джидди. Из иcтopии Шeмaxинckoй Джyмa-мeчeти. "ДAH Aзepб. CCP", т. XXVII, N°6, 1971.
- S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2006
- Пaxoмoв. Moнeты Aзepбaйджaнa, вып. I, c.60
- Пaxoмoв. Moнeты Aзepбaйджaнa, вып. I, c.65 – 66
- Г.Джидди. Packoпки cpeднeвekoвoй Шeмaxи. AO 1970 г., M., 1971, c.449
- Mинopcкий, c.56.
- Г.Джидди. Packoпки cpeднeвekoвoй Шeмaxи, c.396–397.
- Г. A.Джидди, K. M. Maмeдзaдe, Ф. A.Ибparимoв. Cpeднekoвый гopoд Шeмaxa. AO 1971 г., 1972 c.491
- Г. A.Джидди, Packoпки в Шaxpиcтaнe cpeднeвekoвoй Шeмaxи. AO 1973. M., 1974, c.449–450
- Джидди, Maмeдзaдe, Ибparимoв. Cpeднekoвый гopoд Шeмaxa, c.491.
- Г. A.Джидди, Ф. A.Ибpaгимoв. Packoпки cpeднeвekoвoгo гopoдa Шeмaxи. AO 1974 г., M., 1975, c.469.
- Г. A.Джидди, Ф. A.Ибpaгимoв, H. P. Maмeдoв. Packoпки cpeднeвekoвoй Шeмaxи. AO 1976 г., M., 1977, c.490.
- H. C i d d i. Gülistan qalası, s. 1 −91.
- İbn əl-Əsir, s.141
- Джидди, Ибpaгимoв. Packoпки cpeднeвekoвoгo гopoдa Шeмaxи, c.469
- Извѣстiя Англичанъ о Россiи во второй половинѣ ХVI вѣка. Переводъ съ Англiйскаго, съ предисловiемъ С. М. Середонина, p. 63
- "Principal Navigations, Voyages and Discoveries of the English Nation, 2nd ed., London 1598, London Reprinted 1985, pp. 91–101. "Journey of Anthony Jenkinson into Persia"". 2018-06-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-03-15.
- [Adam Olearius. Relation du voyage de Adam Olearius en Moscovie, Tartarie et Perse…, vol. 1, traduit de l'allemand par A. de Wicquefort, Paris, 1666, pp. 405–406]
- Efendi, Evliya; Hammer (Translator), Joseph. Narrative of Travels, Europe, Asia and Africa. London. 1850. 160.
- De Bruyn, Cornelis. Travels into Muscovy, Persia, and part of the East-Indies (ingilis). London: Boston College. 1737. 150.
- "Shamaki, reckoned the capital of this province, stands on a river which falls into the Caspian sea, and is about sixty-six miles from Derbent towards the south, and ninety-two from Gangea to the south-east. This city was one of the best and most populous of Persia, before it was destroyed by an earthquake. It is, however, supposed to contain near 60,000 inhabitants, chiefly Armenians and strangers, whom the pleasantness of the country and traffic have invited thither" (An Universal History: From the Earliest Accounts to the Present Time, by , , , , , , vol. 43, London, 1765, p. 138)
- Lider TV. "Səda - Turistlər təbiət qoynunda dincəlməyə üstünlük verirlər" (az.). Youtube.com. 28.06.2016. 2018-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-06-28.
- "Arxivlənmiş surət". 2017-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-09.
- "Azərbaycanın illərdir açılan zavodlarından nə xəbər?". 2020-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-03-14.
- E. A Kərimov. Rus elmində XV — XIX-in birinci rübündə Azərbaycanın etnoqrafiya tədqiqatının tarixindən // Azərbaycan etnoqrafiya toplusu (Azərbaycan SSR EA Nəşriyyatı). Bakı. 1964. səh. 202-204, 210, 217.
- Willem Floor and Hasan Javadi, The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran,
In the 1670s the Spanish traveler Pedro Cubero Sebastián wrote that the inhabitants of Shamakhi were: "Persians, Armenians and Georgians." However, by that time the term Persians also included Turkic-speakers
- Willem Floor and Hasan Javadi, The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran, стр. 572Orijinal mətn {{}}
из предисловия: The Turkish spoken in Safavid Iran was mostly what nowadays is referred to as Azeri or Azerbaijani Turkish. However, at that time it was referred to by various other names. It would seem that the poet and miniaturist Sadeqi Afshar (1533–1610), whose mother tongue was not Azerbaijani Turkish, but Chaghatay (although he was born in Tabriz), was the first to refer to speakers of Qizilbashi (motakallemin-e Qizilbash), but he, and one century later ‘Abdol-Jamil Nasiri, were the exception to this general rule of calling the language “Turki.” The Portuguese called it Turquesco. Other Europeans and most Iranians called it Turkish or Turki. For the sake of simplicity and to avoid confusion we call the Turkic language used in Safavid Iran, Azerbaijani Turkish.
стр. 572: ...However, by that time the term Persians also included Turkic-speakers, as is further evident from what, e.g., John Bell reported in 1715 about the same city. “The greater part of the inhabitants are Persians; there is also a considerable number of Georgians and Armenians: The vulgar [common] language is Turkish, but the people of distinction speak Persian." - Кавказский Статистический комитет. Е.Кондратенко. 1886. "Кавказский календарь на 1887 год", стр. 193
- Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: Şamaxı rayonu [ölü keçid]
- Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: 2.5. 2012-ci ilin əvvəlinə iqtisadi və inzibati rayonlar, eləcə də şəhər yaşayış məntəqələri üzrə əhalinin cins bölgüsündə sayı 2012-06-26 at the Wayback Machine (min nəfər)
- Rusiya imperiyası əhalisinin siyahıya alınması (1897).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1926).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1939).
- .
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
- "Arxivlənmiş surət". 2014-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-24.
- Barbaro, Iosaphat. Viaggi dello istesso Messer Iosaphat Barbaro in PERSIA // Viaggi fatti da Vinetia, alla Tana, in Persia, in India, et in Costantinopoli… ALDUS. – IN VINEGIA. M. D. XLIII. (1543), səh. 55 sol və 55 sağ. "Questa è buona città: fa fuochi da quarto in cinquemila, lauora laiori di seta & cottoni, & altri mestieri secondo i loro costume, et è nella Armenia grande, e buona parte de habitatori sone Armeni".
- "Arxivlənmiş surət". 2014-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-24.
- "Arxivlənmiş surət". 2015-04-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-24.
- Willem Floor and Hasan Javadi, The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran, səh. 572Orijinal mətn {{}}
ön sözdən: The Turkish spoken in Safavid Iran was mostly what nowadays is referred to as Azeri or Azerbaijani Turkish. However, at that time it was referred to by various other names. It would seem that the poet and miniaturist Sadeqi Afshar (1533–1610), whose mother tongue was not Azerbaijani Turkish, but Chaghatay (although he was born in Tabriz), was the first to refer to speakers of Qizilbashi (motakallemin-e Qizilbash), but he, and one century later ‘Abdol-Jamil Nasiri, were the exception to this general rule of calling the language “Turki.” The Portuguese called it Turquesco. Other Europeans and most Iranians called it Turkish or Turki. For the sake of simplicity and to avoid confusion we call the Turkic language used in Safavid Iran, Azerbaijani Turkish.
səh. 572: ...However, by that time the term Persians also included Turkic-speakers, as is further evident from what, e.g., John Bell reported in 1715 about the same city. “The greater part of the inhabitants are Persians; there is also a considerable number of Georgians and Armenians: The vulgar [common] language is Turkish, but the people of distinction speak Persian." - Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Шемахинский район (1939 г.) 2012-06-11 at the Wayback Machine
- Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Шемахинский район (1970 г.) 2012-05-27 at the Wayback Machine
- Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Шемахинский район (1979 г.) 2012-06-06 at the Wayback Machine
- "Şamaxıda stadion inşa olunur". 2020-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-09.
- "Azərbaycanın Şamaxı və İsrailin Tirat Karmel şəhərləri qardaşlaşıblar - FOTO". Milli.Az (az.). 6 sentyabr 2017. 2017-09-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2017.
Xarici keçidlər
- http://shamakhi-encyclopedia.az/
- Youtube-da bax: Şamaxı abidələri (film, 09.09.2007)
- Youtube-da bax: Şamaxı mahnısı (02.03.2014)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Samaxi seheri haqqindadir Rayon ucun Samaxi rayonu sehifesine baxin Samaxi Azerbaycan Respublikasinda seher Samaxi rayonunun merkezi SeherSamaxi40 38 02 sm e 48 38 21 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiIlk melumat II esrSahesi 6 km Merkezin hundurluyu 709 0 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 39 600 nef 2023 Resmi dili Azerbaycan diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 994 994176Samaxi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Samaxi Qafqaz daglarinin cenub serq eteklerinde deniz seviyyesinden 749 metr hundurlukde yerlesir Serqden Pirsaat cayi simal ve simal qerbden Pirdireyi ve Qiz qalasi daglari qerbden Xinisli kendi Meyseri dagi cenubdan Zogalavay cayi ile ehate olunur Baki Qazax avtomagistralinin Bakidan qerbe 122 ci kilometrinde yerlesir En yaxin demiryol stansiyasi rayon erazisinde olan Col Goyler demiryol stansiyasi seherden teqriben 25 km cenub qerbdedir EtimologiyasiXinisli yasayis yerinden askarlanmis Qafqaz Albaniyasi dovrune aid gumus sini Azerbaycan Tarix Muzeyi S Asurbeyli ve Q Qeybullayeve gore Samaxi toponimi Favstos Buzandin V esr IV esrin birinci yarisinda bas veren hadiselerle elaqedar adini cekdiyi koceri ijmax samake tayfasinin adi ile baglidir Samaxi bir nece esr erzinde Sirvansahlar dovletinin paytaxti olmusdur Fars menbelerinin melumatina gore o VI esrde Sasani sahi I Xosrov Enusirevan terefinden salinmisdir Lakin e e II esr yunan muellifi Ptolomey 29 alban seheri icerisinde bezi alimlerin Samaxi ile eynilesdirdikleri Kamexiya yaxud Mamexiyanin adini cekir Son onilliklerde Samaxinin hendeverinde muasir Samaxi seherinden 2 km qerbdeki Xinisli deyilen yerde 2000 m 2 sahede aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde qedim Samaxi oldugu ehtimal edilen coxtebeqeli qedim yasayis meskeni askara cixarilmisdir Bu mesken demek olar ki minillik bir dovr erzinde bir nece defe dagilmis ve yeniden berpa olunmusdur Dagilmis yerde qebiristanliq emele gelmis ve o yeniden abadlasdirilmisdir Engelbert Kempferin 1630 cu ilde cekdiyi Samaxi qravuruNurnberqden olan nesriyyatci Iohan Bapist Xomanin 1663 1724 gg tertib etdiyi xeritede Samaxinin qravurasi Yaqutun verdiyi melumata gore el Mensuriyye Sirvan vilayetinde seher adidir Qedim zamanlarda o Samaxi kimi de taninmisdi Derbendname de Ermeniyyenin ereb canisini Yezid ibn Usaydin saldirdigi gosterilir Yezid ibn Usaydin hakimiyyet illeri el Yezidiyyede kesilmis sikkelerin tarixine uygun gelir Y A Paxomov ve H E Ciddinin ferziyyesine gore bu seher Gulustan qalasinin xarabaliqlarinin hendeverinde indiki Samaxinin 15 kilometrliyinde olmusdur El Belazuri yazir ki qocalarin soylediklerine esaslanan Berde sakini Mehemmed ibn Ismayilin dediyine gore guya Sirvan vilayetindeki Semaxiyye seherinin adi Erminiyye valisi Seid ibn Selim Selma el Behalinin h 180 796 yaxud h 182 798 ci il vaxtinda Sirvanin meliki olmus es Semmax ibn Sucanin adindan goturulmusdur V esr muellifi Favstos Buzand IV esrin birinci yarisinda bas vermis hadiselerden behs ederken Maskut hokmdarinin muxtelif koceri tayfalardan ibaret qosunlari arasinda hunlarin tevesparlarin xecmataklarin ijmaxlarin balasicilerin ve basqalarinin adini cekir Bu tayfalar Cenubi Dagistanda ve Sirvan erazisinde yasayirdilar Onlardan biri ijmaxlar daha sonraki diger bir muellif terefinden xatirlanir VII esr ermeni cografiyasi nda 610 cu il Sirvan erazisinde ijmaxlar ijmachi yeni samaxlar etnotoponiminin adi cekilir ki bu da hemin adin qedimden Semmax ibn Sucanin Sirvanda hakimiyyetinden cox cox qabaqlar demek olar ki bes yuz il evvel movcud oldugunu gosterir Yunan dilinde fisiltili s sesi olmadigina gore Samaxi Samexiya yaxud Kamexiya Ptolomey seklinde teleffuz edile bildiyi kimi ermenice de hemin sozdeki eyni s sesi ij kimi seslene bilerdi IX esrde Berde ehalisi Samaxinin adini VIII esrin lap sonlarinda yasamis Semmax ibn Sucanin tanis olan adi ile baglayirdilar Q Qapancyan bele guman edir ki Samaxi adi ermeni gurcu ve Akkad dillerinde movcud olmus yerli sam qamis sozune ha suffiksi artirilmaqla yaranmis duzeltme sozdur belelikle Samaxi Qamisli demekdir A Q Hesenov Samaxi adini dag yaxinligindaki Cayqiragi zolagin relyefi ile elaqelendirir Samaxinin adi ehtimal ki Favstos Buzandin ve VII esr ermeni cografiyasi nin IV esrde adlarin cekdikleri evvellerden Cenubi Dagistanda yasayan ijmaxlar samaxlar tayfasina gedib cixir Tarix el Babl da gosterilir ki Yezidiyye seherini h 306 918 ci ilde Sirvansah Ebu Tahir Yezid saldirmisdir lakin h 140 757 8 149 766 7 ve 150 767 8 ci illerde kesilmis el Yezidiyye mohurlu sikkeler Erminiyyenin ereb valisi Yezid ibn Useydin hakimiyyet vaxtina aid olub hele o zaman ereb emirinin oturdugu Yezidiyye seherinin movcudluguna delalet edir Ehtimal ki qedim Semaxiyye seheri Yezidin hakimiyyeti dovrunde onun adi ile adlandirilmisdir ola biler ki o seherin tikintisini basa catdirmisdir Tarix i el Bab xeber verir ki h 437 1045 ci ilde Sirvansah Qubad turk quzlarin qorxusundan Yezidiyye seherinin etrafina yonulmus dasdan mohkem qala divari cekdirdi ve qapisini demirden duzeltdirdi Tarix i el Bab da Yezidiyyenin adina Sirvanin paytaxti kimi h 464 1072 ci ile qeder rast gelinir Samaxi Cume mescidi 1918 ci ilde dasnak ermeniler terefinden yandirildiqdan sonra Kornelis de Bryunun Samaxi qravuru 1703 Y A Paxomovun ehtimalina gore seher Gulustan qalasinin xarabaliqlari yaxinliginda muasir Samaxinin 1 5 kilometrliyinde olmusdur Ancaq Tarix i el Bab da deyilir ki h 416 1025 ci ilde Sirvansahin Yezidiyyede canisini olan oglu Enusirevan ibn Yezid atasina qarsi bas tutmayan qiyamdan sonra siginacaq ucun Gulustan qalasina qacmis lakin vezir onu teqib ederek ele kecirmis ve atasina vermisdi Bu melumat ehtimal etmeye imkan verir ki Yezidiyye Gulustandan bir qeder arali olmusdur Hemin menbede hemcinin 1067 ci ilde Sirvansah Feriburzun bibisi Yezidin qizi Semkuyyenin olduyu xeber verilir O Culistanda Gulustanda olmus cenazesi ise Seberana aparilmisdi Gorunduyu kimi hemin vaxt Sirvansahin ailesi Gulustan qalasinda yasayirdi Bu metn de gosterir ki Yezidiyye Gulustanin erazisinde deyil ehtimal ki indiki Samaxinin yerinde olmusdur Tarix i el Bab dan basqa butun IX X ve XI esr ereb menbelerinde Semaxiyye seherinin adi cekilir Gorunduyu kimi bu seher hem Yezidiyye hem de qedim adi ile Semaxiyye adlanirdi Bunu Yaqut da tesdiq edir Semaxiyye adi XI esrden sonra Yezidiyye adini sixisdirib aradan cixarmisdir Sonralar bu ada rast gelinmir Seherin 1843 cu il gerbi Numizmatik deliller gosterir ki Samaxi Yezidiyye ereblerin zamaninda VIII esrin evvelinden gec olmayaraq movcud olmusdur Samaxidaki Cume mescidinin heyetinde aparilan arxeoloji qazintilar zamani iki medeni tebeqe askara cixarilmisdir Onlardan alt tebeqe IX X esrler ucun seciyyevidir Hemin mescid bir nece defe berpa edilse de qedim plan qurulusunu saxlamisdir Mescid plan qurulusu etibarile olcusu 38 12 8 m olan ve uc kvadrata ayrilan duzbucaqlidan ibaretdir Yerli revayetlere gore mescid VIII esrde tikilmisdir Arxeoloji materiallar VIII IX esrlerde Cume mescidinin movcudlugunu tesdiq edir lakin ehtimal ki o X esrde zelzeleden dagilmisdir TarixEsas meqale Xinisli yasayis yeri XI esrin son rubunun evvelinde nemalum muellif terefinden yazilan eserine gore seher Sirvansah Ebu Tahir Yezid ibn Mehemmed terefinden salinmis ve onun serefine Yezidiyye adlandirilmisdir Samaxida kesilmis ilk sikke VIII esre aiddir Bu h 140 757 8 ci ilde xelife el Mensurun 754 755 ci iller hakimiyyeti dovrunde el Yezidiyyede zerb olunmus ereb mis sikkesi felsdir Sikkenin uzerindeki yazida deyilir Bu fels Allahin serefine yuz qirxinci ilde el Yezidiyyede vurulmusdur El Yezidiyyede h 149 766 cu ve h 150 767 ci illerde zerb olunmus felsler de vardir Muasir Samaxinin erazisindeki sehristanda aparilan arxeoloji qazintilar VIII XI esrlerde Semaxiyye seherinin movcudlugunu tesdiq etmisdir Sehristanda medeni tebeqenin derinliyi 5 75 metre catir Teqriben 0 75 m qalinliginda olan alt tebeqe VIII IX esrlere aiddir Bu tebeqede bayir terefine eheng mehlulu ile iri daslardan uz cekilmis mudafie divarlarinin qaliqlari askara cixarilmisdir Divarlarin qalinligi 2 5 metrdir Divar qaliqlarinin askar olunmasi onun h 437 1045 ci ilde Sirvansah Qubad terefinden cekildiyine dair menbenin melumatini tesdiq edir Onun etrafinda qrafik resmlerle bezedilmis muxtelif monoxrom ve polixrom keramik qablar tapilmisdir Bir sira qablarin dibinde Samaxi seheri ucun seciyyevi olan mohurler vurulmusdur Sirli keramika parcalari arasinda IX XI esrlere aid saxsi ve suse qab qiriqlari tapilmisdir Qazintilar tesdiq edir ki Semaxiyye VIII XI esrlerde muasir seherin erazisinde movcud olmusdur Ehtimal ki X esrin birinci yarisinda Seberandan sonra Sirvansahlarin paytaxti olan Samaxi Sirvanin muhum seherlerinden birine cevrilmisdir Orta esrler Samaxisinda aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde burc ve ona bitisik qala divarlari ile birlikde seher icqalasinin qaliqlari askar edilmisdir Yaxsi yonulmus iri daslardan uzluk cekilmis qala divarlarinin qalinligi 2 5 metre catir Samaxi seheristaninin medeniyyet qahqlari ile en zengin tebeqesi XII XIII esrlere aiddir Onun qaligi 2 metrdir Burada yasayis evlerinin qaliqlari otaq ve heyet dosemelerinin hisseleri askar edilmis coxlu miqdarda sirli ve sirsiz saxsi ve suse qab qiriqlari tapilmisdir Sirli keramikanin ekseriyyeti bir ve cox rengli qrafik ve hendesi naxislardir Qablarin bezilerinde orta esrler Sirvan ve Arran seherlerinin keramika memulatlarinda rast gelinen dulusculuq emalatxanasinin mohuru vardir Onlarin bir qismi ise Samaxi keramika emalatxanalari ucun seciyyevidir Samaxi seheristaninda yaxsi yonulmus dasdan tikilmis XII esre aid boyuk ictimai bina askar edilmisdir O bes otaqdan ve boyuk zaldan ibaretdir Hemin boyuk ictimai bina monqol hucumu zamani dagidilmis XIV esrin ortalarinda berpa edilmisdir XII esr tebeqesinde sirsiz ve sirli keramika habele Rey Kasan tipli zernaxisli saxsi ve suse qab qiriqlari tapilmisdir Samaxinin Simal ucqarindaki sahede aparilan qazintilar zamani bes bina qaligi uze cixarilmisdir Onlarda boyuk teserrufat kupleri sehengler sferokonus qiriqlari ve diger meiset esyalari habele XII XIII esrlere aid coxlu sikke tapilmisdir Samaxi seherinden simal qerbde sildirim dagin zirvesinde Gulustan qalasi ucalirdi O XII XIII esrlerde Sirvanin Samaxini mudafie eden en elcatmaz ve ezemetli qalalarindan olmusdur Samaxida askara cixarilmis XI XIII esrlere aid arxeoloji ve numizmatik materiallar burada zerb edilmis coxlu miqdarda sikkeler bir sira memarliq abideleri keramika qaliqlari butun bunlar inkisaf etmis orta esr feodal seherinde Sirvanin ipekcilik senayesinin merkezinde intensiv heyat getdiyini muxtelif senet sahelerinin inkisaf etdiyini hemin dovrde Samaxinin iqtisadi ve medeni yukselis kecirdiyini gosterir Ibn el Esir 1221 ci ilde Samaxinin zebt edilib dagidilmasini seher ehalisinin monqol isgalcilarina qarsi qehremancasina muqavimet gostermesini tesvir edir Samaxi sehristaninda arxeoloji qazintilar aparilarken monqol hucumu zamani dagidilan boyuk ictimai bina askar edilmisdir XIII esre aid tebeqelerden aydin gorunen yangin izleri monqol qosunlarinin Samaxinin dagitmasina dair menbelerin verdiyi melumati tesdiqleyir Samaxi 1500 1501 ci illerde Sefeviler sulalesi terefinden alindi Ilk Sefevi hokmdari Sah Ismayil terefinden feth edildikden sonra davamcilarina Samaxi ve Sirvanin qalan hissesini Sefevilerin suverenliyi altinda idare etmeye icaze verildi Bu 1538 ci ile qeder davam etdi onun oglu ve varisi hokmdar Tehmasib I 1524 1576 erazini tam bir Sefeviler vilayetine cevirdi ve bura ilk Sefevi valisi teyin etdi Bundan sonra Samaxi seheri Sirvan vilayetinin paytaxti kimi fealiyyet gosterirdi 1562 ci ilde Ingilis Antoni Cenkinson seheri bele tesvir etdi Bu seher denizden deve ile bes gunluk mesafededir indi de cox dusmusdur esasen ermeniler terefinden meskunlasmisdir 1637 ci ilde Samaxiya sefer eden yazirdi Sakinleri qismen ermeni ve gurculerdir onlarin xususi dili var yalniz Sirvanda deyil hem de Persiyanin her yerinde umumi ve cox isledilen turk dilinden istifade etmedikde bir birlerini anlamirdilar Osmanli seyyahi Evliya Celebi 1647 ci ilde sehere gelerek onu bele tesvir etdi burada texminen 7000 yaxsi tikilmis ev 26 dordde yetmis mescid oglanlar ucun qirx mekteb yeddi xos hamam qirx karvansara var sakinlerin en boyuk hissesi namazlarini gizli yerine yetiren sunnilerdir Samaxi seheri 19 cu esrde 1703 cu ilde Samaxi seherinde olmus Niderlandli seyyah Kornelis De Bryun hemin dovrde Samaxi beylerbeyinin Allahverdi Xan oldugunu qeyd edir Xanin 60 yasi var yaxsi beden qurulusu var yarasiqlidir cox ariqdir ve uzun bir bigi var Adi Allahverdi Xandir ve Beylerbeyi Xanlar Xani statusu dasiyir Gurcustanda dogulub ve xristiandir usaq iken Fars padsahinin sarayinda yaxsi terbiye alib 1721 ci ilde Sefeviler vilayetleri Sirvan ve Dagistanin lezgileri seherin sunni sakinleri terefinden desteklenerek sehere basqin etdiler Onlar seherin minlerle sie ehalisini qetle yetirdiler bundan basqa seherin xristian sakinlerinin ve xaricilerin emlakini taladilar onlarin bir coxu rus tacirleri idi Oz vetendaslarina lezgilerin hucumunu behane kimi istifade eden Rusiya imperiyasi Sefeviler dovletine muharibe elan etdi Rusiyanin Xezeryani bolgelere herbi yurusu cercivesinde rus ordusu Simali Qafqaz erazisinden hucum ederek Samaxini 1723 cu ilde ele kecirdi lakin onu Osmanlilara tehvil vermekle geri cekildi Osmanlilar sehere 1723 1735 ci illerde nezaret etdiler hakimiyyete Nadir sah geldikden sonra Sefeviler Samaxini yeniden geri qaytardilar 1742 ci ilde Samaxi Nadir Sah terefinden ele kecirilerek Irana qaytarildi sakinleri oz sunni inanclarina qarsi cezalandirmaq ucun mehv etdi ve eyni ad altinda 26 kilometr qerbde Boyuk Qafqaz daglarinin eteyinde yeni seher quruldu Yeni Samaxi ferqli zamanlarda Sirvan xanliginin yari musteqil xanlarin rehberliyi altinda idi lakin sonradan terk edilmisdi ve qedim seher yeniden tikilmisdir 1700 cu illerin ortalarinda Samaxi ehalisi texminen 60 min idi ekseriyyeti ermeniler ve diger gelmeler idi Sirvan xanligi 1805 ci ilde Rusiya Iran muharibesi zamani Rusiyanin terkibine daxil edilmis ve Qecer sahin Irani 1813 cu il Gulustan muqavilesi ile xanliq uzerinde Rusiyanin suverenliyini qetiyyetle tanimaga mecbur olmusdur Samaxi seheri 1859 cu ildeki dagidici zelzele sonrasi vilayetin paytaxti Bakiya kocurulmesine qeder Rusiya imperiyasinin Samaxi quberniyasinin paytaxti idi Samaxi zelzeleleri ele guclu idi ki Sirvanin paytaxti Bakiya kocuruldu 1667 ci il zelzelesi zamani 80 000 adamin helak oldugu ve seherin ucden birinin dagilmasi ile en pis zelzele kimi yadda qalmisdir 1856 ci il zelzelesi boyuk daginti ve telefat toredib 2 dekabr 1859 cu il zelzelesi zamani quberniya merkezi Bakiya kocuruldu 1861 ci il zelzelesi boyuk daginti ve telefat toredib 1872 ci il zelzelesi boyuk daginti ve telefat toredib 1902 ci il zelzelesi zamani X esrde insa edilmis Cume mescidi de zedelenmisdi TebietSamaxi suni meselik Samaxi torpaqlarinin tebii seraiti lap qedim vaxtlardan insanlar celb edirdi Bu rayonun ozunemexsus tebieti mulayim iqlimi minqeral bulaqlari ona xususi gozellik bexs edir Burada havalar ne cox saxtali ne de cox qizmar olur Uca daglar qoynundaki palid fistiq ve veles meseleri goz oxsayan yasil cemenlikler ve kol bitkileri yazdan payiza qeder burada ecazkar bir menzere yaradir Samaxi rayonun erazisinde 50 den cox adda derman bitkileri yetisir Meselerin en zengin tebieti burada heyvanlarin ve quslarin yasamasi ucun cox elverislidir Samaxinin heyvanat aleminde cuyurler qabanlar ayilar ve col pisikleri ustunluk teskil edir Dagliq erazide yayda azaciq isti qisda ise mulayim iqlim serati musahide olunur Burada ilde 40 80 gun qar yagir Qarin orta qaranligi 30 50 sm dir Bu diyar yayda qisda da turizm heveskarlarini ve istirahet edenleri celb edir Bakili alpinistlerin cox xosladiqlari Babadag zirvesi de Samaxi rayonun erazisindedir Qaracay Velevlicay ve Girdmancay oz menbeyini Babadagdan goturur TeserrufatQedim dovrden bu yana Azerbaycanda xalcaciliq merkezlerinden biri kimi meshur olan Samaxida xalca toxuculuq fabriki hele de fealiyyet gosterir Buranin xalcalari turistlerin de diqqetini celb edirdi Uzumculuye elverisli olan iqlimi nezere alaraq serabciliq senayesi inkisaf edir serabciligin tam berpasi gozlenilir 1703 cu ilde Samaxida olmus Niderlandli seyyah Kornelis De Bryun oz eserinde Samaxinin hem ag hem de qirmizi serabinin meshur oldugunu qeyd edir Kornelis De Bryun hemcinin Samaxinin butun nov meyvelerle xususile de alma armud ve cox dadli sabalidi ile zengin oldugunu ve bu meyvelerin en cox Gurcustana ixrac edildiyini qeyd edir Star LTD sirketi 2004 cu ilden beri Samaxida bir nece istehsal muessisesi acib Televizor istehsali uzre ixtisaslasan Star zavodunda 2015 ci ilde cemi 788 televizor istehsal olunub Hemin zavodun illik istehsal gucu 1 milyon 200 min televizordur Rayonun diger muhum senaye obyekti kimi Azerelektronika meiset cihazlari istehsali zavodu gosterilir Ancaq zavodun ise salinib salinmadigi bilinmir Statistika Komitesinin reqemlerinde gormek olar ki Samaxida 2013 cu ilde 9 min 500 civarinda kondisioner hazirlanib ancaq iki il sonra reqem 180 e dusub Soyuducu ile de bagli istehsal gostericileri sonraki illerde keskin azalib 2013 cu ilde 3 500 den cox soyuducu istehsal edilmisdise iki il sonra bu reqem 80 olub Buraxilan televizorlarin da sayi 2012 de 24 mini asirdisa 2015 ci il 800 e enib EhaliLudviq Knit Orta esr Samaxi bazari Azerbaycan Tarix Muzeyinde saxlanilir XVII esrin 20 ci illerinde Samaxida 4 min nefer yasayirdi Esrin 40 ci illerinde ise bas vermis zelzeleler seheri viran etmisdi Hemin dovrde Samaxida 23 mehelle ve buna muvafiq olaraq 23 mescid olmusdur Seherin memarliq simasini temsil eden bu obyektlerin az hissesi XVII esrde tikilmisdi 1607 ci ilde sehere bas cekmis rahib karmelitlere esasen ehali farslar ve ermenilerden ibaret idi Ermeniler tam kucelerde mesken salirdilar ve aktiv ticaretle mesgul olurdular Adi vergiden elave ermeni ehalisi hemcinin basqa dinden olanlar ucun olan de odeyirdi 1670 ci illerde ispaniyali seyyah Pedro Kubero Sebestyan yazir ki Samaxinin sakinleri farslar ermeniler ve gurculer idi Ancaq bu dovrde fars termini altinda hemcinin turkdilliler de nezerde tutulurdu 1703 cu ilde Niderlandli seyyah Kornelis De Bryun seher ehalisinin turklerden ve ermenilerden ibaret oldugunu qeyd edir Ingilis seyahetcisi Con Bellin xeberlerine esasen 1715 ci ilde seher ehalisinin ortaq dili turk dili idi ancaq seher elitasi farsca danisirdi seherde cox sayda gurcu ve ermeni var idi Brockhaus ve Efron Ensiklopedik Lugetine esasen 19 cu esrin sonunda Samaxida 20 008 nefer yasayirdi 10 450 kisi ve 9 558 qadin Azerbaycanlilar lugetde Azerbaycan tatarlari 79 ermeniler 18 ruslar 3 79 i muselmanlardir onlardan texminen 22 i sunni qalanlari ise sielerdir qalan 21 i xristianlar ermeni ve pravoslav Yerli ehali esasen serabciliq heyvandarliq xalcaciliqla mesgul olmusdur 1 yanvar 1885 ci il tarixinde Samaxi seherinde her iki cinsden toplam ehalinin sayi 28 312 nefer olmusdur 13 22 aprel 2009 cu il Umumazerbaycan ehali siyahiyaalinmasina esasen Samaxi seherinde 35 619 nefer 17 031 neferi kisiler 18 588 neferi qadinlar ehali yasayirdi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesinin 1 yanvar 2012 ci il tarixine olan resmi melumatina esasen Samaxi seherinin 36 8 min nefer ehalisi vardir Texniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1897 20 0071926 3 6311939 8 5681959 13 066 Il Sayi1970 17 9861979 21 1711989 24 6811999 27 847 Il Sayi2005 32 8002009 35 6192010 35 7042012 36 800 Il Sayi2015 38 4002017 39 4002020 40 6002023 39 600Milli terkibi Venesiyali diplomat Iosafat Barbaroya gore Samaxinin 1476 ci ildeki ehalisinin esasini azerbaycanlilar teskil edirdi 1562 ci ilde Samaxiya seyahet eden ingilis seyyah Antoni Cenkinson Samaxinin denizden 7 gunluk deve yolu ile arali oldugunu ve ehalisinin coxunu azerbaycanlilar teskil etdiyini bildirir Ingilis seyyahi Con Belle esasen 1715 ci ilde seherin sakinleri ucun ortaq dil turk dili idi lakin seherin elitasi farsca danisirdi seherde hemcinin xeyli sayda gurculer ve ermeniler de var idi Samaxi seheri ehalisinin milli terkibi Etnik qrup Sayi 1886 sa Nisbeti 1886 sa Sayi 1897 sa Nisbeti 1897 sa Sayi 1926 sa Nisbeti 1926 sa toplam 22 139 100 20 007 100 3 665 100 azerbaycanli 17 509 79 09 16 160 80 8 2 836 77 4 rus 668 3 02 728 3 6 451 12 3 ermeni 3 962 17 89 756 4 2 714 3 3 diger 604 3 186 5 1 Etnik qrup Sayi 1939 sa Nisbeti 1939 sa Sayi 1970 sa Nisbeti 1970 sa Sayi 1979 sa Nisbeti 1979 sa toplam 8 568 100 17 986 100 21 536 100 azerbaycanli 5 053 59 15 626 86 9 20 075 93 2 rus ve ukraynali 2 292 26 7 1 262 7 632 2 9 ermeni 843 9 8 2 515 12 6 192 5 2 diger 380 4 5 1 417 6 5 637 1 3 Idman2020 ci ilde AFFA ile Samaxi Rayon Icra Hakimiyyetinin birge layihesi esasinda Samaxi seherinde yeni stadionun insasina baslanilib 2 200 tamasaci tutumuna malik stadionda esas meydandan basqa iki suni ortuklu meydancanin da insasi layihede oz eksini tapib Esas meydanin tribunalari tavanla ortulecek Suni ortuklu meydancalarda ise umumilikde 300 azarkes ucun oturacaqlar qurasdirilacaq Esas meydanin etrafinda qacis zolagi olacaq Stadionun insasinin maliyyelesdirilmesi UEFA nin Hat Trick layihesi ve AFFA nin budcesi hesabina heyata kecirilir Seherin xeritesi lt div class thumb tnone style position relative left 1px width Ifade xetasi Gozlenilmez lt operatoru px margin 0 auto background color FDF5E6 gt lt div class thumbimage style margin 1px width Ifade xetasi Gozlenilmez operatoru px overflow hidden gt Cume mescidi Imamzade turbesi Yeddigunbez Saxendan Lalezar Gulustan Zogalavacay su anbari Boyuk Xinisli Pirdireyi Avtovagzal Stadion MehmanxanaSamaxida obyektlerin yerlesdiyi yer xerite Mescid xarabaliq muzeyler qebiristanliq dag kendlerTaninmis sakinleriSeherin taninmis sakinlerden alim Seyid Yehya Bakuvi memar Ziver bey Ehmedbeyov cografiyaci Haci Zeynalabdin Sirvani tarixci Haci Mehemmedeli Sirvani sair Mirze Elekber Sabir aktyor Ismayil Efendiyev hekim Ebdulxaliq Axundov mesenat Mahmud aga huquq elmleri doktoru professor Isaxan Veliyev Veten muharibei sehidi Agacan Cebrayilov dunya sohretli xanende Alim Qasimov Asiq Sakir ve digerlerini qeyd etmek olar III Boyuk Menucohr Sirvansahlar dovletinin on doqquzuncu hokmdari Xaqani Sirvani Azerbaycan sairi Imadeddin Nesimi Azerbaycan sairi Qasim bey Hacibababeyov Azerbaycan memari Mahmud aga Azerbaycan mesenati Seyid Ezim Sirvani Azerbaycan sairi ve maarifcisi Memmedtagi Eliyev Rusiyada I Dovlet dumasinin uzvu Mirze Elekber Sabir Azerbaycan sairi Hebib bey Mahmudbeyov Azerbaycan pedaqoqu Mahmud bey Mahmudbeyov Azerbaycan pedaqoqu Sultan Mecid Qenizade Azerbaycan maarif xadimi Memmedhesen Efendizade Azerbaycan pedaqoqu Ziver bey Ehmedbeyov Azerbaycan memari Abbas Sehhet Azerbaycan sairi Mehemmed Hadi Azerbaycan sairi Aga Axundov Azerbaycan muhendisi Azerbaycan muhendisi Sultanmecid Efendiyev Azerbaycan hekimi Qafur Resad Mirzezade Azerbaycan pedaqoqu Cemo bey Cebrayilbeyli Azerbaycan pedaqoqu Abbas Mirze Serifzade Azerbaycan teatr aktyoru Ismayil Axundov Azerbaycan alimi Sona Axundova Azerbaycan hekimi 1896 Agasadiq Geraybeyli Azerbaycan teatr ve kino aktyoru Yaver Kelenterli Azerbaycan mugam xanendesi Remzi Yuzbasov Azerbaycan cografiyaci Yusif Seferov Azerbaycan neftcisi Mahmud Eliyev Azerbaycan SSR xarici isler naziri Qasim Gul Azerbaycan cografiyasunasi Ismayil Efendiyev Azerbaycan aktyoru Elesref Elizade Azerbaycan geoloqu Haci Memmedov Azerbaycan tarzeni Xosrov Abdullayev Azerbaycan sirk artistiMedeniyyetSettar Behlulzadenin Samaxiya hesr edilmis eserleri Qedim Samaxi Samaxi uzumlukleriQardas seherlerIgdir Turkiye IsrailQalereyaSahxendan turbesi Sirvan serabciliq zavodu Tarix Diyarsunasliq muzeyi Yeddigunbez turbeler kompleksi Nesiminin bustu Samaxinin uzaqdan gorunusu Cume mescidi Samaxi Samaxi Asan Heyat merkezi Azerbaycan bayragi Samaxi Astrofizika Resedxanasi Samaxi Palace otelinden acilan goruntuIstinadlarhttp pop stat mashke org azerbaijan cities htm S Asurbeyli Sirvansahlar dovleti Baki 2007 Q Qeybullayev Azerbaycan turklerinin tesekkul tarixinden Baki 1994 Hemdullah Qezvini s 93 Ptolemej kn V gl ll BDI 1948 t 2 c 253 Bakixanov c 2l Jagyt c 10 18 Depbend name Izd Kazem beka c 572 Paxomov Monety Azepbajdzhana c 61 Paxomov Uk pab c 60 H A Ciddi Gulustan qalasi Baki 1967 s 24 Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi Samaxili qadin Ressam Q Qaqarinin resmi XIX esr 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 09 El Belazuri s 20 ereb metni s 210 el Yequbi s ll ereb metni s 518 Favctoc Byzand kn III gl VII c 15 Apmyanckaya geogpafiya c 38 Geofafiya izd Cykpi c 37 Minopckij c 48 Paxomov Monety Azepbajdzhana vyp I s 60 65 66 G Kapancyan Xajaca kolybel apmyan Epevan 1947 c 61 62 A G Gacanov O toponime Depesham Uchenye zapicki Baky 1976 c 60 66 Minopckij c 48 53 54 56 60 62 Paxomov Monety Azepbajdzhana vyp I c 60 M i n o p c k i j c 53 60 Jaryt t IV c 10 18 G Dzhiddi Iz ictopii Shemaxinckoj Dzhyma mecheti DAH Azepb CCP t XXVII N 6 1971 S Asurbeyli Sirvansahlar dovleti Baki 2006 Paxomov Monety Azepbajdzhana vyp I c 60 Paxomov Monety Azepbajdzhana vyp I c 65 66 G Dzhiddi Packopki cpednevekovoj Shemaxi AO 1970 g M 1971 c 449 Minopckij c 56 G Dzhiddi Packopki cpednevekovoj Shemaxi c 396 397 G A Dzhiddi K M Mamedzade F A Ibparimov Cpednekovyj gopod Shemaxa AO 1971 g 1972 c 491 G A Dzhiddi Packopki v Shaxpictane cpednevekovoj Shemaxi AO 1973 M 1974 c 449 450 Dzhiddi Mamedzade Ibparimov Cpednekovyj gopod Shemaxa c 491 G A Dzhiddi F A Ibpagimov Packopki cpednevekovogo gopoda Shemaxi AO 1974 g M 1975 c 469 G A Dzhiddi F A Ibpagimov H P Mamedov Packopki cpednevekovoj Shemaxi AO 1976 g M 1977 c 490 H C i d d i Gulistan qalasi s 1 91 Ibn el Esir s 141 Dzhiddi Ibpagimov Packopki cpednevekovogo gopoda Shemaxi c 469 Izvѣstiya Anglichan o Rossii vo vtoroj polovinѣ HVI vѣka Perevod s Anglijskago s predisloviem S M Seredonina p 63 Principal Navigations Voyages and Discoveries of the English Nation 2nd ed London 1598 London Reprinted 1985 pp 91 101 Journey of Anthony Jenkinson into Persia 2018 06 30 tarixinde Istifade tarixi 2019 03 15 Adam Olearius Relation du voyage de Adam Olearius en Moscovie Tartarie et Perse vol 1 traduit de l allemand par A de Wicquefort Paris 1666 pp 405 406 Efendi Evliya Hammer Translator Joseph Narrative of Travels Europe Asia and Africa London 1850 160 De Bruyn Cornelis Travels into Muscovy Persia and part of the East Indies ingilis London Boston College 1737 150 Shamaki reckoned the capital of this province stands on a river which falls into the Caspian sea and is about sixty six miles from Derbent towards the south and ninety two from Gangea to the south east This city was one of the best and most populous of Persia before it was destroyed by an earthquake It is however supposed to contain near 60 000 inhabitants chiefly Armenians and strangers whom the pleasantness of the country and traffic have invited thither An Universal History From the Earliest Accounts to the Present Time by vol 43 London 1765 p 138 Lider TV Seda Turistler tebiet qoynunda dincelmeye ustunluk verirler az Youtube com 28 06 2016 2018 02 01 tarixinde Istifade tarixi 2016 06 28 Arxivlenmis suret 2017 04 16 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 09 Azerbaycanin illerdir acilan zavodlarindan ne xeber 2020 08 04 tarixinde Istifade tarixi 2019 03 14 E A Kerimov Rus elminde XV XIX in birinci rubunde Azerbaycanin etnoqrafiya tedqiqatinin tarixinden Azerbaycan etnoqrafiya toplusu Azerbaycan SSR EA Nesriyyati Baki 1964 seh 202 204 210 217 Willem Floor and Hasan Javadi The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran In the 1670s the Spanish traveler Pedro Cubero Sebastian wrote that the inhabitants of Shamakhi were Persians Armenians and Georgians However by that time the term Persians also included Turkic speakers Willem Floor and Hasan Javadi The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran str 572Orijinal metn iz predisloviya The Turkish spoken in Safavid Iran was mostly what nowadays is referred to as Azeri or Azerbaijani Turkish However at that time it was referred to by various other names It would seem that the poet and miniaturist Sadeqi Afshar 1533 1610 whose mother tongue was not Azerbaijani Turkish but Chaghatay although he was born in Tabriz was the first to refer to speakers of Qizilbashi motakallemin e Qizilbash but he and one century later Abdol Jamil Nasiri were the exception to this general rule of calling the language Turki The Portuguese called it Turquesco Other Europeans and most Iranians called it Turkish or Turki For the sake of simplicity and to avoid confusion we call the Turkic language used in Safavid Iran Azerbaijani Turkish str 572 However by that time the term Persians also included Turkic speakers as is further evident from what e g John Bell reported in 1715 about the same city The greater part of the inhabitants are Persians there is also a considerable number of Georgians and Armenians The vulgar common language is Turkish but the people of distinction speak Persian Kavkazskij Statisticheskij komitet E Kondratenko 1886 Kavkazskij kalendar na 1887 god str 193 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Samaxi rayonu olu kecid Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2 5 2012 ci ilin evveline iqtisadi ve inzibati rayonlar elece de seher yasayis menteqeleri uzre ehalinin cins bolgusunde sayi 2012 06 26 at the Wayback Machine min nefer Rusiya imperiyasi ehalisinin siyahiya alinmasi 1897 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1926 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1939 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 Arxivlenmis suret 2014 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 24 Barbaro Iosaphat Viaggi dello istesso Messer Iosaphat Barbaro in PERSIA Viaggi fatti da Vinetia alla Tana in Persia in India et in Costantinopoli ALDUS IN VINEGIA M D XLIII 1543 seh 55 sol ve 55 sag Questa e buona citta fa fuochi da quarto in cinquemila lauora laiori di seta amp cottoni amp altri mestieri secondo i loro costume et e nella Armenia grande e buona parte de habitatori sone Armeni Arxivlenmis suret 2014 10 22 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 24 Arxivlenmis suret 2015 04 21 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 24 Willem Floor and Hasan Javadi The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran seh 572Orijinal metn on sozden The Turkish spoken in Safavid Iran was mostly what nowadays is referred to as Azeri or Azerbaijani Turkish However at that time it was referred to by various other names It would seem that the poet and miniaturist Sadeqi Afshar 1533 1610 whose mother tongue was not Azerbaijani Turkish but Chaghatay although he was born in Tabriz was the first to refer to speakers of Qizilbashi motakallemin e Qizilbash but he and one century later Abdol Jamil Nasiri were the exception to this general rule of calling the language Turki The Portuguese called it Turquesco Other Europeans and most Iranians called it Turkish or Turki For the sake of simplicity and to avoid confusion we call the Turkic language used in Safavid Iran Azerbaijani Turkish seh 572 However by that time the term Persians also included Turkic speakers as is further evident from what e g John Bell reported in 1715 about the same city The greater part of the inhabitants are Persians there is also a considerable number of Georgians and Armenians The vulgar common language is Turkish but the people of distinction speak Persian Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Shemahinskij rajon 1939 g 2012 06 11 at the Wayback Machine Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Shemahinskij rajon 1970 g 2012 05 27 at the Wayback Machine Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Shemahinskij rajon 1979 g 2012 06 06 at the Wayback Machine Samaxida stadion insa olunur 2020 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 09 Azerbaycanin Samaxi ve Israilin Tirat Karmel seherleri qardaslasiblar FOTO Milli Az az 6 sentyabr 2017 2017 09 06 tarixinde Istifade tarixi 6 sentyabr 2017 Xarici kecidlerhttp shamakhi encyclopedia az Youtube da bax Samaxi abideleri film 09 09 2007 Youtube da bax Samaxi mahnisi 02 03 2014 Azerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin