Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sultanməcid Məcid oğlu Əfəndiyev yaxud Sultan Məcid Əfəndiyev (14 (26) may 1887, Şamaxı – 21 aprel 1938, Bakı) — həkim, ictimai xadim, Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri, inqilabçı və publisist, Azərbaycanın ilk marksist düşüncəli siyasətçilərindən biri.
| Sultanməcid Əfəndiyev | |
|---|---|
 | |
| 13 dekabr 1931 – 10 iyun 1937 | |
| Əvvəlki | Qəzənfər Musabəyov |
| Sonrakı | Mir Bəşir Qasımov (i. e.) |
| 1927 – 1931 | |
| Sədr | Səməd ağa Ağamalıoğlu Qəzənfər Musabəyov |
| 1924 – 1931 | |
  | |
| 1922 – 1924 | |
| Əvvəlki | Behbud ağa Şahtaxtinski |
| |
| 21 may 1921 – 1922 | |
| Əvvəlki | Səməd ağa Ağamalıoğlu |
| Sonrakı | Dadaş Bünyadzadə |
| 4 iyun 1920 – | |
| Əvvəlki | İbrahim Əliyev |
| 1920 – 1920 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 14 (26) may 1887 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 21 aprel 1938(50 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Sultanməcid Məcid oğlu 1887-ci ildə Şamaxı şəhərində tacir ailəsində anadan olmuşdur. Cavan yaşlarında Marksizm-leninizm ideologiyasına maraq salmış, 1904-cü ildən RSDFP üzvü, RSDFP Bakı Komitəsi yanında Hümmət qrupunun rəhbərlərindən biri olmuş, burada Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Məşədi Əzizbəyov, Nəriman Nərimanov kimi görkəmli insanlarla yaxın dostluq əlaqələri qurmuşdur.
Birinci Rus İnqilabında fəal iştirak etmiş, zəhmətkeşlər arasında təbliğat aparmışdır. İnqilabi və anti-çarizm fəaliyyətinə görə təqiblərə məruz qalmışdır. 1907-ci ilin fevral ayında Kazan şəhərinə sürgün olunmuşdur, daha sonralar burada Kazan Dövlət Universitetindən məzun olmuş həkimlik peşəsinə yiyələnmişdir. O burada da kommunist təbliğatı aparmağa davam etmiş, fəhlələr arasında inqilabi iş aparmışdır. 1907-ci il sentyabrın 29-da inqilabçı fəhlə Xanlar Səfərəliyevin Bibi-Heybətdə dəfn günündə yer almış və orada alovlu bir nitq söyləmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
Hümmətin 1917-ci ildən RSDF(b)P Bakı Komitəsinin üzvü. sonra Bakıya qayıtmış, burada inqilabı fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1918-ci ilin 31 mart hadisələri dövründə Əfəndiyev Jizn Nasionalisti qəzetində bu haqda məqalə çap etdirmiş, Daşnakların müəyyən bir məbləğ qarşılığında əslində kapitalistləri müdafiə etdiyini, sadəcə Müsavatçıları yox, bütün müsəlmanları qırdığını qeyd etmişdir. O Bakı Kommunasında məsul vəzifə tutan Stepan Şaumyan və Alyoşa Caparidzenin siyasi fəaliyyətini tənqid etmiş, onların özləri də bilmədən Daşnakların məhkumlarına çevrilib oyuna gəldiklərini qeyd etmişdir. Oktyabr İnqilabı sonrasında Rusiyada 1919-cu ilin avqustunda Həştərxanda dəmir polka daxil olmuş, bir qədər sonra RK(b)P MK yanında Şərq xalqları kommunist təşkilatlarının Mərkəzi bürosunun sədr müavini təyin edilmişdi. 1919-cu ilin iyunundan Milli işlər üzrə xalq komissarlığı yanında Zaqafqaziya müsəlmanları işləri üzrə komissar.
Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulundan sonra ölkəsinə gəlmişdir. 1920-ci illərin əvvəllərində hələ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə başlanmış əlifba islahatı sahəsində işlər yenidən canlandırıldı. 1921-ci ilin yanvar ayında Xalq Maarifi Komissarlığı yanında Əlifba İslahatı üzrə Komissiya, az sonra — 1922-ci ilin mayında Yeni Türk Əlifba Komitəsi yaradıldı. Komitənin tərkibinə isə Səməd ağa Ağamalıoğlu (sədr), Xudadad bəy Məlikaslanov, (AXC dövründə əlifba üzrə İslahat Komissiyasının sədri olmuşdur), Əhməd bəy Pepinov, Əli Tağızadə, Fərhad Ağazadə (Şərqli),Vəli Xuluflu, Teymur Hüseynov və o cümlədən Əfəndiyev daxil idi. Rəsmi yazışmalarda əski ərəb əlifbası ilə yanaşı, yeni latın qrafikalı əlifbadan da istifadəyə (oktyabr, 1923-cü il) icazə verilmişdi. 1926-cı ilin 26 fevral — 6 mart tarixlərində Bakıda çağırılmış I Beynəlxalq Türkoloji Qurultay latın qrafikalı əlifbaya keçid prosesində müstəsna rol oynadı. Əlifba islahatı latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidlə bağlı hökumət qərarı ilə (iyul, 1928-ci il) başa çatdı. 1929-cu il yanvarın 1-dən yeni əlifbaya tam keçid rəsmən elan edildi, məktəblərdə tədrisin həmin əlifba ilə aparılmasına başlanıldı.
"Kommunist" və "Bakinski raboçi" qəzetlərinin 27 aprel 1933-cü il tarixli sayında isə "Türk teatrının 60 illiyi" başlığı altında gedən rəsmi materialdan məlum olur ki, təntənəli yığıncağı Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri Sultanməcid Əfəndiyev açmışdır. Azərbaycan SSR maarif komissarı Məmməd Cuvarlinski məruzə ilə çıxış etmişdir. Təntənəli yığıncaqda Mir Cəfər Bağırovun imzaladığı rəsmi qərar elan edilmişdir: "SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsindən xahiş edilsin ki, Şahbazov, Məmməd Cuvarlinski və Əhməd Triniç Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ilə təltif olunsunlar".
1920-ci ilin yayında Gəncə quberniyasının Fövqəladə komissarı, sonra Gəncə İnqilab Komitəsinin sədri 1921-ci ilin mayından xalq torpaq komissarı 1922-ci ildən 1924-cü ilədək Azərbaycan SSR Xalq FKİ komissarı. 1924-cü ildən AK(b)P MHK sədri. 1931-ci ildə Azərbaycan SSR MİK-in sədri seçilmişdi. 1937-ci ildə Stalin Lev Trotski ilə bağlantıya keçən, keçənlərlə əlaqə saxlayan yaxud əlaqə saxlama ehtimalı olan insanları məhv etməyə başladı. Bu dövrdə bir çox günahsız keçmiş Bolşeviklər də ləkələndi, onların arasında Əfəndiyev də var idi. Siyasi motivlərə görə ləkələnmiş və repressiya olunmuşdur. Sonralar 1956-cı ildə Xruşovun hakimiyyətə gəlməsiylə Əfəndiyev də bəraət almışdır. Sabunçu rayonunda və Şəki şəhərində onun adını daşıyan küçələr durmaqdadır.
Publisistikası
Əfəndiyev, yaxın dostu Nərimanovdan sonra Azərbaycandakı inqilabi publisistikanın ən görkəmli ikinci nümayəndəsi idi. O, Mirzə Fətəli Axundov, Nəcəf bəy Vəzirov və Həsən bəy Zərdabi ənənələrindən istifadə edərək, müasir dövrə uyğun və siyasi kəskinlik verilmiş şəkildə məqalələr hazırlayırdı. Partiya mətbuatında qızğın fəaliyyət göstərərək, dövrün Dəvət, Təkamül, Yoldaş, Qudok kimi bir çox fəhlə qəzetləriylə yaxın əməkdaşlıq etmişdir. Bu qəzetlərdə marksizm-leninizm, kommunizm və sosializm təbliğatı daşıyan onlarla dərin məzmunlu məqalə çap etdirmişdir. Əfəndiyevin 9 Yanvar, Avropa, rus və İran inqilabları, Bakı fəhlələri və sərmayədarlar, Öz hüqüqün uğrunda necə mübarizə aparmalısan, İşsizlər kimi məqalələrində bir çox mühüm məsələlərə toxunmuş, Çar Rusiyasının siyasətini tənqid etməkdən çekinməmiş, aydın bir üslübda dövrün problemlərini işıqlandırmışdır. Nərimanov ilə birlikde Hümmət qəzetinin redaksiyası ilə də sonralar məşğul olmağa başlayır. Əfəndiyev bu dövrdə Pravda qəzetinə istinadlar verərək məqalələr hazırlamış, tez-tez Lenin siyasəti haqqında, duma seçkilərində bolşeviklərin mövqeyi haqqında məlumatlar dərc etmiş, menşevikləri və müsavatçıları tez-tez tənqid etmişdir.
İstinadlar
- Эфендиев Султан Меджид // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 352.
Xarici keçidlər
- Эфендиев
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sultanmecid Mecid oglu Efendiyev yaxud Sultan Mecid Efendiyev 14 26 may 1887 Samaxi 21 aprel 1938 Baki hekim ictimai xadim Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin sedri inqilabci ve publisist Azerbaycanin ilk marksist dusunceli siyasetcilerinden biri Sultanmecid EfendiyevAzerbaycan SSR Merkezi Icraiyye Komitesinin sedri13 dekabr 1931 10 iyun 1937EvvelkiQezenfer MusabeyovSonrakiMir Besir Qasimov i e Azerbaycan SSR Merkezi Icraiyye Komitesi sedrinin muavini1927 1931SedrSemed aga Agamalioglu Qezenfer MusabeyovAzerbaycan K b P Merkezi Nezaret Komissiyasinin sedri1924 1931Azerbaycan SSR xalq fehle kendli mufettisliyi komissari1922 1924EvvelkiBehbud aga SahtaxtinskiAzerbaycan SSR xalq torpaq komissari21 may 1921 1922EvvelkiSemed aga AgamaliogluSonrakiDadas BunyadzadeGence Qeza Inqilab Komitesinin sedri4 iyun 1920 EvvelkiIbrahim EliyevGence quberniyasinin fovqelade komissari1920 1920Sexsi melumatlarDogum tarixi 14 26 may 1887Dogum yeri Samaxi Samaxi qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 21 aprel 1938 1938 04 21 50 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIPartiya Rusiya Sosial Demokrat Fehle bolsevikler Partiyasi Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi Hummet PartiyasiTehsili Kazan Dovlet UniversitetiFealiyyeti siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSultanmecid Mecid oglu 1887 ci ilde Samaxi seherinde tacir ailesinde anadan olmusdur Cavan yaslarinda Marksizm leninizm ideologiyasina maraq salmis 1904 cu ilden RSDFP uzvu RSDFP Baki Komitesi yaninda Hummet qrupunun rehberlerinden biri olmus burada Mehemmed Emin Resulzade Mesedi Ezizbeyov Neriman Nerimanov kimi gorkemli insanlarla yaxin dostluq elaqeleri qurmusdur Birinci Rus Inqilabinda feal istirak etmis zehmetkesler arasinda tebligat aparmisdir Inqilabi ve anti carizm fealiyyetine gore teqiblere meruz qalmisdir 1907 ci ilin fevral ayinda Kazan seherine surgun olunmusdur daha sonralar burada Kazan Dovlet Universitetinden mezun olmus hekimlik pesesine yiyelenmisdir O burada da kommunist tebligati aparmaga davam etmis fehleler arasinda inqilabi is aparmisdir 1907 ci il sentyabrin 29 da inqilabci fehle Xanlar Sefereliyevin Bibi Heybetde defn gununde yer almis ve orada alovlu bir nitq soylemisdir Siyasi fealiyyetiHummetin 1917 ci ilden RSDF b P Baki Komitesinin uzvu sonra Bakiya qayitmis burada inqilabi fealiyyetini davam etdirmisdir 1918 ci ilin 31 mart hadiseleri dovrunde Efendiyev Jizn Nasionalisti qezetinde bu haqda meqale cap etdirmis Dasnaklarin mueyyen bir mebleg qarsiliginda eslinde kapitalistleri mudafie etdiyini sadece Musavatcilari yox butun muselmanlari qirdigini qeyd etmisdir O Baki Kommunasinda mesul vezife tutan Stepan Saumyan ve Alyosa Caparidzenin siyasi fealiyyetini tenqid etmis onlarin ozleri de bilmeden Dasnaklarin mehkumlarina cevrilib oyuna geldiklerini qeyd etmisdir Oktyabr Inqilabi sonrasinda Rusiyada 1919 cu ilin avqustunda Hesterxanda demir polka daxil olmus bir qeder sonra RK b P MK yaninda Serq xalqlari kommunist teskilatlarinin Merkezi burosunun sedr muavini teyin edilmisdi 1919 cu ilin iyunundan Milli isler uzre xalq komissarligi yaninda Zaqafqaziya muselmanlari isleri uzre komissar Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulundan sonra olkesine gelmisdir 1920 ci illerin evvellerinde hele Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde baslanmis elifba islahati sahesinde isler yeniden canlandirildi 1921 ci ilin yanvar ayinda Xalq Maarifi Komissarligi yaninda Elifba Islahati uzre Komissiya az sonra 1922 ci ilin mayinda Yeni Turk Elifba Komitesi yaradildi Komitenin terkibine ise Semed aga Agamalioglu sedr Xudadad bey Melikaslanov AXC dovrunde elifba uzre Islahat Komissiyasinin sedri olmusdur Ehmed bey Pepinov Eli Tagizade Ferhad Agazade Serqli Veli Xuluflu Teymur Huseynov ve o cumleden Efendiyev daxil idi Resmi yazismalarda eski ereb elifbasi ile yanasi yeni latin qrafikali elifbadan da istifadeye oktyabr 1923 cu il icaze verilmisdi 1926 ci ilin 26 fevral 6 mart tarixlerinde Bakida cagirilmis I Beynelxalq Turkoloji Qurultay latin qrafikali elifbaya kecid prosesinde mustesna rol oynadi Elifba islahati latin qrafikali Azerbaycan elifbasina kecidle bagli hokumet qerari ile iyul 1928 ci il basa catdi 1929 cu il yanvarin 1 den yeni elifbaya tam kecid resmen elan edildi mekteblerde tedrisin hemin elifba ile aparilmasina baslanildi Kommunist ve Bakinski raboci qezetlerinin 27 aprel 1933 cu il tarixli sayinda ise Turk teatrinin 60 illiyi basligi altinda geden resmi materialdan melum olur ki tenteneli yigincagi Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin sedri Sultanmecid Efendiyev acmisdir Azerbaycan SSR maarif komissari Memmed Cuvarlinski meruze ile cixis etmisdir Tenteneli yigincaqda Mir Cefer Bagirovun imzaladigi resmi qerar elan edilmisdir SSRI Merkezi Icraiyye Komitesinden xahis edilsin ki Sahbazov Memmed Cuvarlinski ve Ehmed Trinic Qirmizi Emek Bayragi ordeni ile teltif olunsunlar 1920 ci ilin yayinda Gence quberniyasinin Fovqelade komissari sonra Gence Inqilab Komitesinin sedri 1921 ci ilin mayindan xalq torpaq komissari 1922 ci ilden 1924 cu iledek Azerbaycan SSR Xalq FKI komissari 1924 cu ilden AK b P MHK sedri 1931 ci ilde Azerbaycan SSR MIK in sedri secilmisdi 1937 ci ilde Stalin Lev Trotski ile baglantiya kecen kecenlerle elaqe saxlayan yaxud elaqe saxlama ehtimali olan insanlari mehv etmeye basladi Bu dovrde bir cox gunahsiz kecmis Bolsevikler de lekelendi onlarin arasinda Efendiyev de var idi Siyasi motivlere gore lekelenmis ve repressiya olunmusdur Sonralar 1956 ci ilde Xrusovun hakimiyyete gelmesiyle Efendiyev de beraet almisdir Sabuncu rayonunda ve Seki seherinde onun adini dasiyan kuceler durmaqdadir PublisistikasiEfendiyev yaxin dostu Nerimanovdan sonra Azerbaycandaki inqilabi publisistikanin en gorkemli ikinci numayendesi idi O Mirze Feteli Axundov Necef bey Vezirov ve Hesen bey Zerdabi enenelerinden istifade ederek muasir dovre uygun ve siyasi keskinlik verilmis sekilde meqaleler hazirlayirdi Partiya metbuatinda qizgin fealiyyet gostererek dovrun Devet Tekamul Yoldas Qudok kimi bir cox fehle qezetleriyle yaxin emekdasliq etmisdir Bu qezetlerde marksizm leninizm kommunizm ve sosializm tebligati dasiyan onlarla derin mezmunlu meqale cap etdirmisdir Efendiyevin 9 Yanvar Avropa rus ve Iran inqilablari Baki fehleleri ve sermayedarlar Oz huququn ugrunda nece mubarize aparmalisan Issizler kimi meqalelerinde bir cox muhum meselelere toxunmus Car Rusiyasinin siyasetini tenqid etmekden cekinmemis aydin bir uslubda dovrun problemlerini isiqlandirmisdir Nerimanov ile birlikde Hummet qezetinin redaksiyasi ile de sonralar mesgul olmaga baslayir Efendiyev bu dovrde Pravda qezetine istinadlar vererek meqaleler hazirlamis tez tez Lenin siyaseti haqqinda duma seckilerinde bolseviklerin movqeyi haqqinda melumatlar derc etmis mensevikleri ve musavatcilari tez tez tenqid etmisdir IstinadlarEfendiev Sultan Medzhid Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Huseyn Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 352 Xarici kecidlerEfendiev