Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Qəzənfər Mahmud oğlu Musabəyov (14 (26) iyul 1888, Pirəbədil, Quba qəzası – 9 fevral 1938, Moskva) — SSRİ, ZSFSR və Azərbaycan SSR-də yüksək dövlət vəzifələri tutmuş dövlət xadimi. Repressiya qurbanı.
| Qəzənfər Musabəyov | |
|---|---|
 | |
| 21 may 1925 – iyun 1937 | |
| Əvvəlki | Nəriman Nərimanov |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edilib |
| 6 may 1922 – 14 mart 1930 | |
| Əvvəlki | Nəriman Nərimanov |
| Sonrakı | Dadaş Bünyadzadə |
| 14 mart 1930 – 12 noyabr 1931 | |
| Əvvəlki | Səməd ağa Ağamalıoğlu Sultanməcid Əfəndiyev (i.e.) |
| Sonrakı | Sultanməcid Əfəndiyev |
| 28 yanvar 1932 – 5 dekabr 1936 | |
| Əvvəlki | İvan Oraxelaşvili |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edilib |
  | |
| 5 may 1920 – 1922 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis edildi |
| Sonrakı | Dadaş Bünyadzadə |
| |
| 28 aprel 1920 – 1 may 1920 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis edildi |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edildi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 14 (26) iyul 1888 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 fevral 1938(49 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1911-ci ildə Bakı gimnaziyasını,1919-cu ildə Kiyev Universitetinin tibb fakültəsini bitirib. Qəzənfər Musabəyov dövründə kommunizmin qələbə çalacağına inanan şəxslərdən olubdur.
1929–1931-ci illərdə Azərbaycan SSR MİK RH-nin sədri (indiki parlamentin sədri) vəzifəsində çalışmışdır, lakin bütün ömrünü sovet rejiminin bərqərar olmasına, möhkəmlənməsinə həsr etmiş, bu şəxs məhz həmin rejim tərəfindən xalq düşməni elan edilmişdir.
Q. Musabəyova qarşı irəli sürülən ittihamları boynuna götürməsi üçün məruz qaldığı saysız-hesabsız işgəncələr nəticəsində artıq özünü idarə edə bilmirmiş. Kamerasının qapısının hər dəfə açıldığını görəndə qaçıb çarpayısının altında gizlənirmiş. Qəzənfər Musabəyov barəsində həqiqətlər Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin arxivindədir. Burada onun üç cilddən ibarət istintaq materialları saxlanılır. Bəzi məqamları aşağıdakı kimidir.
1937-ci il iyul ayının 25-də SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı Musabəyov Moskva şəhərindəki evində (Serfimoviç küçəsi 2, mənzil 74) həbs edilib və evində axtarış aparılıb. Q. Musabəyovun 1931–1936-cı illərdə Xalq Komissarları Sovetinin sədri vəzifəsində işlədiyi nəzərə alınaraq, o, Tbilisiyə gətirilib. Həmin il avqustun 2-də Gürcüstan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığı Dövlət Təhlükəsizliyi İdarəsinin 3-cü şöbəsinin rəis müavini Viner tərəfindən arayış tərtib edilib: "1889-cu ildə anadan olmuş, Zaqafqaziya SFSR Xalq Komissarları Sovetinin sabiq sədri Musabəyov Qəzənfər Mahmudoviç əksinqilabçı terrorçu və casusluq təşkilatının rəhbəri kimi ifşa olunub. Arayışa Çiçinadze, Getmanov, Xeçuyan və başqalarının ifadələri əlavə edilib".
1937-ci il noyabrın 6-da Gürcüstan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi İdarəsinin 4-cü şöbəsinin 2-ci bölməsinin rəis köməkçisi Krimyan Gürcüstan SSR Cinayət Məcəlləsinin 58–7, 58–11 maddələri ilə müqəssir sayılan məhbusa 58–1 maddəsini də şamil edib.
1937-ci ilin avqustundan oktyabrınadək aparılan dindirilmə zamanı Q. Musabəyov ona qarşı sürülən bütün ittihamları rədd edib, 1937-ci il oktyabrın 28-də isə Gürcüstan SSR Xalq Daxili İşlər komissarı Qoqlidzeyə aşahıdakı məktubu yazıb:
"Neçə aydır ki, istintaqa inadla müqavimət göstərdiyimi etiraf edirəm və bütün günahlarımı növbəti dindirilmədə boynuma alacağam. Müttəhim Q. Musabəyov".
1937-ci il oktyabrın 29-da Q. Musabəyov ilə sorğu-sualı Krimyan aparır. Q. Musabəyov türk əksinqilabi millətçi təşkilata rəhbərlik etdiyini etiraf edir və bu işdə yaxından iştirak edən 24 nəfərin də adını çəkir. Q. Musabəyovun cavablarından aydın olur ki, o, Ümumittifaq əksinqilabi mərkəzlə bilavasitə əlaqə saxlayıb. Krimyanın "kimin vasitəsilə" sualına cavabında o, 1930-cu il avqust ayından 1933-cü il fevralın 6-dək Azərbaycan K/B/P MK katibi işləmiş V. Polonskinin adını çəkir: "Mən hər dəfə Moskvaya səfər edəndə Polonskiyə baş çəkirdim və Stalin yoldaşın ölkəni uçuruma apardığına məni inandırmağa çalışırdı".
1937-ci il noyabr ayının 22-də və 26-da Krimyana verdiyi cavablarda Q. Musabəyov müttəfiq respublikalarda əksinqilabi terrorçu-millətçi mərkəz rəhbərlərinin də adlarını çəkir: Ukraynada – Lyubanin, Özbəkistanda – Feyzulla Xodayev, Türkmənistanda – Gülümbəyov, Tacikistanda – Rəhimbəyov.
1937-ci il dekabrın 28-də verdiyi ifadədə Q. Musabəyov millətçi əksinqilabi-terrorçu təşkilat rəhbərləri sırasına Mirbəşir Qasımovun da adını əlavə edir, bu antisovet mərkəzlərin Almaniya, Yaponiya və İran xəfiyyə orqanları ilə gizli əlaqə saxladığını bildirir.
1937-ci il dekabrın 2-də Q. Musabəyov Tbilisi təcridxanasının 71 N-li kamerasından Gürcüstan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarı S. A. Qoqlidze yoldaşa aşağıdakı ərizə ilə müraciət edir: "Sizin nəzərinizə bunları çatdırmağı özümə borc hesab edirəm: Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sabiq sədri Dadaş Bünyadzadə Tbilisidə olarkən söhbət əsnasında mənə demişdi ki, Azərbaycanın hökumət başçısı Hüseyn Rəhmanov Azərbaycan millətçi mərkəzin üzvüdür və antisovet təşkilatlarında fəal iştirak edir.
Söhbət zamanı Bünyadzadə həmçinin mənə məlumat verdi ki, Azərbaycan K/B/P MK-nın birinci katibi Mircəfər Bağırov Ruhulla Axundovla sıx dostluq və siyasi əlaqədədir. Mən Bünyadzadədən "nə üçün sən bu fikrə gəlmisən" soruşduqda o, cavabında söylədi ki, Bağırov hətta Ruhulla Axundovu Azərbaycan K/B/P MK-nın ikinci katibi vəzifəsinə irəli çəkmək niyyətindədir və bu barədə Hüseyn Rəhmanov və Sultanməcid Əfəndiyev də xəbərdardırlar. Əfəndiyev ilə görüşəndə o, təsdiq etdi ki, həqiqətən Bağırov Ruhulla Axundovla yaxından əlaqə saxlayır və onun Moskvadan Bakıya qayıtmasına çalışır. Bundan başqa, Bağırov Axundova hörmət əlaməti olaraq, onu Azərbaycan SSR-in 15 illiyi münasibətilə nümayəndə heyətinin tərkibinə daxil edib, Lenin ordeni ilə təltif edilməsinə təqdimat verib və Axundov təltif edilib".
Bu ərizənin yazılmasından üç həftə keçəndən sonra Krimyanın "İttihamnamə"sini Qoqlidze təsdiq edib. Gürcüstan SSR XDİK Dövlət Təhlükəsizlik komissarı 1937-ci il dekabrın 31-də istintaqı bitmiş hesab edərək, cinayət işini Gürcüstan SSR XDİK Üçlüyünün müzakirəsinə göndərib.
1938-ci il fevralın 8-də Gürcüstan SSR XDİK yanında Xüsusi Üçlüyün qərarı ilə Musabəyov Qəzənfər Mahmudoviç güllələnməyə məhkum edilib.
Azərbaycan Respublikası MTN-nin arxivində saxlanılan qovluqda Qəzənfər Musabəyovun "qardaş" deyə müraciət etdiyi Nikolay Yejova məktubu da vardır. Məktubun M. C. Bağırova aid hissəsin yazılır :
"Əziz Nikolay İvanoviç! Sənə, rəhbərimizin sədaqətli şagirdinə, əziz və sədaqətli qardaşıma deməliyəm ki, Bağırov mənə çoxdan düşmən kimi münasibət göstərirdi. Azərbaycanda işləyən zaman aramızda tez-tez siyasi məsələlərə baxışda mübahisələr olurdu. Bağırov yoldaş bir sıra siyasi səhvlərə yol verdiyinə görə iki dəfə işdən azad edilib. 1927-ci ildə o, Serqo Orconikidzenin təklifi ilə Dövlət Siyasi İdarəsinin sədri vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb. 1930-cu ildə isə rəhbərliyə qarşı antipartiya mövqeyinə görə, Gikalo yoldaşla birlikdə MK qərarı ilə vəzifədən azad edilərək, Moskvanın sərəncamına göndərilib. Etiraf edirəm ki, siyasi səhvlərinə, hərəkətlərinə və qeyri-səmimiyyətinə görə mən də Bağırov yoldaşa pis münasibət göstərmişəm".
Bəs Yakov "qardaş" nə edib? Müavini Litvinə tapşırıb ki, ərizəni istintaq materiallarına əlavə etsin.
Görəsən, "Bağırov yoldaşa pis münasibət göstərmiş" Q. Musabəyov kimlərə rəğbət bəsləyib? İstintaq qovluğundakı məktubunda oxuyuruq: "1917-ci ildə Kiyev Universitetinin tibb fakültəsini bitirərək Bakıya qayıtdım. Bakı kommunasında Caparidze və Şaumyan yoldaşların rəhbərliyi altında ərzaq cəbhəsində çalışdım. 1918-ci ilin avqustunda Bakı Kommunasının süqutundan sonra Caparidze yoldaşın təklifi ilə mən digər kommunarlarla birlikdə Həştərxana yollandım. Burada iki il Sergey Kirov yoldaşın rəhbərliyi altında partiya işində və 11-ci Orduya xidmət sahəsində fəaliyyət göstərdim.
1920-ci ilin aprelində və Kirovun tapşırığı ilə mən Mikoyan və Yefremovla birlikdə "Beynəlmiləl" zirehlisində, döyüşə-döyüşə Bakını ələ keçirdik".
İstinadlar
- Мусабеков Газанфар Махмуд оглы // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Mənbə
- [1] 2007-09-28 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qezenfer Mahmud oglu Musabeyov 14 26 iyul 1888 Pirebedil Quba qezasi 9 fevral 1938 Moskva SSRI ZSFSR ve Azerbaycan SSR de yuksek dovlet vezifeleri tutmus dovlet xadimi Repressiya qurbani Qezenfer MusabeyovSSRI Merkezi Icraiyye Komitesi Reyaset Heyetinin ZSFSR den sedri21 may 1925 iyun 1937EvvelkiNeriman NerimanovSonrakivezife legv edilibAzerbaycan SSR Xalq Komissarlari Sovetinin sedri6 may 1922 14 mart 1930EvvelkiNeriman NerimanovSonrakiDadas BunyadzadeAzerbaycan SSR Merkezi Icraiyye Komitesi Reyaset Heyetinin sedri14 mart 1930 12 noyabr 1931EvvelkiSemed aga Agamalioglu Sultanmecid Efendiyev i e SonrakiSultanmecid EfendiyevZaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi Xalq Komissarlari Sovetinin sedri28 yanvar 1932 5 dekabr 1936EvvelkiIvan OraxelasviliSonrakivezife legv edilibAzerbaycan SSR xalq erzaq komissari5 may 1920 1922Evvelkivezife tesis edildiSonrakiDadas BunyadzadeAzerbaycan SSR xalq torpaq ticaret senaye ve erzaq komissari28 aprel 1920 1 may 1920Evvelkivezife tesis edildiSonrakivezife legv edildiSexsi melumatlarDogum tarixi 14 26 iyul 1888Dogum yeri Pirebedil Quba qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 9 fevral 1938 1938 02 09 49 yasinda Vefat yeri Moskva RSFSR SSRIPartiya Sovet Ittifaqi Kommunist PartiyasiFealiyyeti siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1911 ci ilde Baki gimnaziyasini 1919 cu ilde Kiyev Universitetinin tibb fakultesini bitirib Qezenfer Musabeyov dovrunde kommunizmin qelebe calacagina inanan sexslerden olubdur 1929 1931 ci illerde Azerbaycan SSR MIK RH nin sedri indiki parlamentin sedri vezifesinde calismisdir lakin butun omrunu sovet rejiminin berqerar olmasina mohkemlenmesine hesr etmis bu sexs mehz hemin rejim terefinden xalq dusmeni elan edilmisdir Q Musabeyova qarsi ireli surulen ittihamlari boynuna goturmesi ucun meruz qaldigi saysiz hesabsiz isgenceler neticesinde artiq ozunu idare ede bilmirmis Kamerasinin qapisinin her defe acildigini gorende qacib carpayisinin altinda gizlenirmis Qezenfer Musabeyov baresinde heqiqetler Azerbaycan Respublikasi Milli Tehlukesizlik Nazirliyinin arxivindedir Burada onun uc cildden ibaret istintaq materiallari saxlanilir Bezi meqamlari asagidaki kimidir 1937 ci il iyul ayinin 25 de SSRI Xalq Daxili Isler Komissarligi Musabeyov Moskva seherindeki evinde Serfimovic kucesi 2 menzil 74 hebs edilib ve evinde axtaris aparilib Q Musabeyovun 1931 1936 ci illerde Xalq Komissarlari Sovetinin sedri vezifesinde islediyi nezere alinaraq o Tbilisiye getirilib Hemin il avqustun 2 de Gurcustan SSR Xalq Daxili Isler Komissarligi Dovlet Tehlukesizliyi Idaresinin 3 cu sobesinin reis muavini Viner terefinden arayis tertib edilib 1889 cu ilde anadan olmus Zaqafqaziya SFSR Xalq Komissarlari Sovetinin sabiq sedri Musabeyov Qezenfer Mahmudovic eksinqilabci terrorcu ve casusluq teskilatinin rehberi kimi ifsa olunub Arayisa Cicinadze Getmanov Xecuyan ve basqalarinin ifadeleri elave edilib 1937 ci il noyabrin 6 da Gurcustan SSR Dovlet Tehlukesizliyi Idaresinin 4 cu sobesinin 2 ci bolmesinin reis komekcisi Krimyan Gurcustan SSR Cinayet Mecellesinin 58 7 58 11 maddeleri ile muqessir sayilan mehbusa 58 1 maddesini de samil edib 1937 ci ilin avqustundan oktyabrinadek aparilan dindirilme zamani Q Musabeyov ona qarsi surulen butun ittihamlari redd edib 1937 ci il oktyabrin 28 de ise Gurcustan SSR Xalq Daxili Isler komissari Qoqlidzeye asahidaki mektubu yazib Nece aydir ki istintaqa inadla muqavimet gosterdiyimi etiraf edirem ve butun gunahlarimi novbeti dindirilmede boynuma alacagam Muttehim Q Musabeyov 1937 ci il oktyabrin 29 da Q Musabeyov ile sorgu suali Krimyan aparir Q Musabeyov turk eksinqilabi milletci teskilata rehberlik etdiyini etiraf edir ve bu isde yaxindan istirak eden 24 neferin de adini cekir Q Musabeyovun cavablarindan aydin olur ki o Umumittifaq eksinqilabi merkezle bilavasite elaqe saxlayib Krimyanin kimin vasitesile sualina cavabinda o 1930 cu il avqust ayindan 1933 cu il fevralin 6 dek Azerbaycan K B P MK katibi islemis V Polonskinin adini cekir Men her defe Moskvaya sefer edende Polonskiye bas cekirdim ve Stalin yoldasin olkeni ucuruma apardigina meni inandirmaga calisirdi 1937 ci il noyabr ayinin 22 de ve 26 da Krimyana verdiyi cavablarda Q Musabeyov muttefiq respublikalarda eksinqilabi terrorcu milletci merkez rehberlerinin de adlarini cekir Ukraynada Lyubanin Ozbekistanda Feyzulla Xodayev Turkmenistanda Gulumbeyov Tacikistanda Rehimbeyov 1937 ci il dekabrin 28 de verdiyi ifadede Q Musabeyov milletci eksinqilabi terrorcu teskilat rehberleri sirasina Mirbesir Qasimovun da adini elave edir bu antisovet merkezlerin Almaniya Yaponiya ve Iran xefiyye orqanlari ile gizli elaqe saxladigini bildirir 1937 ci il dekabrin 2 de Q Musabeyov Tbilisi tecridxanasinin 71 N li kamerasindan Gurcustan SSR Xalq Daxili Isler Komissari S A Qoqlidze yoldasa asagidaki erize ile muraciet edir Sizin nezerinize bunlari catdirmagi ozume borc hesab edirem Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Sovetinin sabiq sedri Dadas Bunyadzade Tbiliside olarken sohbet esnasinda mene demisdi ki Azerbaycanin hokumet bascisi Huseyn Rehmanov Azerbaycan milletci merkezin uzvudur ve antisovet teskilatlarinda feal istirak edir Sohbet zamani Bunyadzade hemcinin mene melumat verdi ki Azerbaycan K B P MK nin birinci katibi Mircefer Bagirov Ruhulla Axundovla six dostluq ve siyasi elaqededir Men Bunyadzadeden ne ucun sen bu fikre gelmisen sorusduqda o cavabinda soyledi ki Bagirov hetta Ruhulla Axundovu Azerbaycan K B P MK nin ikinci katibi vezifesine ireli cekmek niyyetindedir ve bu barede Huseyn Rehmanov ve Sultanmecid Efendiyev de xeberdardirlar Efendiyev ile gorusende o tesdiq etdi ki heqiqeten Bagirov Ruhulla Axundovla yaxindan elaqe saxlayir ve onun Moskvadan Bakiya qayitmasina calisir Bundan basqa Bagirov Axundova hormet elameti olaraq onu Azerbaycan SSR in 15 illiyi munasibetile numayende heyetinin terkibine daxil edib Lenin ordeni ile teltif edilmesine teqdimat verib ve Axundov teltif edilib Bu erizenin yazilmasindan uc hefte kecenden sonra Krimyanin Ittihamname sini Qoqlidze tesdiq edib Gurcustan SSR XDIK Dovlet Tehlukesizlik komissari 1937 ci il dekabrin 31 de istintaqi bitmis hesab ederek cinayet isini Gurcustan SSR XDIK Ucluyunun muzakiresine gonderib 1938 ci il fevralin 8 de Gurcustan SSR XDIK yaninda Xususi Ucluyun qerari ile Musabeyov Qezenfer Mahmudovic gullelenmeye mehkum edilib Azerbaycan Respublikasi MTN nin arxivinde saxlanilan qovluqda Qezenfer Musabeyovun qardas deye muraciet etdiyi Nikolay Yejova mektubu da vardir Mektubun M C Bagirova aid hissesin yazilir Eziz Nikolay Ivanovic Sene rehberimizin sedaqetli sagirdine eziz ve sedaqetli qardasima demeliyem ki Bagirov mene coxdan dusmen kimi munasibet gosterirdi Azerbaycanda isleyen zaman aramizda tez tez siyasi meselelere baxisda mubahiseler olurdu Bagirov yoldas bir sira siyasi sehvlere yol verdiyine gore iki defe isden azad edilib 1927 ci ilde o Serqo Orconikidzenin teklifi ile Dovlet Siyasi Idaresinin sedri vezifesinden uzaqlasdirilib 1930 cu ilde ise rehberliye qarsi antipartiya movqeyine gore Gikalo yoldasla birlikde MK qerari ile vezifeden azad edilerek Moskvanin serencamina gonderilib Etiraf edirem ki siyasi sehvlerine hereketlerine ve qeyri semimiyyetine gore men de Bagirov yoldasa pis munasibet gostermisem Bes Yakov qardas ne edib Muavini Litvine tapsirib ki erizeni istintaq materiallarina elave etsin Goresen Bagirov yoldasa pis munasibet gostermis Q Musabeyov kimlere regbet besleyib Istintaq qovlugundaki mektubunda oxuyuruq 1917 ci ilde Kiyev Universitetinin tibb fakultesini bitirerek Bakiya qayitdim Baki kommunasinda Caparidze ve Saumyan yoldaslarin rehberliyi altinda erzaq cebhesinde calisdim 1918 ci ilin avqustunda Baki Kommunasinin suqutundan sonra Caparidze yoldasin teklifi ile men diger kommunarlarla birlikde Hesterxana yollandim Burada iki il Sergey Kirov yoldasin rehberliyi altinda partiya isinde ve 11 ci Orduya xidmet sahesinde fealiyyet gosterdim 1920 ci ilin aprelinde ve Kirovun tapsirigi ile men Mikoyan ve Yefremovla birlikde Beynelmilel zirehlisinde doyuse doyuse Bakini ele kecirdik IstinadlarMusabekov Gazanfar Mahmud ogly Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Menbe 1 2007 09 28 at the Wayback MachineXarici kecidler