Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Əbdülxalıq Hüseyn oğluAxundov və ya Axundzadə (1 (13) dekabr 1863, Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası – 1950, Tehran, Pəhləvilər İranı[d]) — Azərbaycan tibb alimi, yazıçı, ictimai xadim, publisist, naşir və tərcüməçi. "Səadət" Xeyriyyə Cəmiyyətinin qurucularından və katibi, Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin, "Nəşri-maarif" Cəmiyyətinin və Bakı Şəhər Dumasının üzvü olmuşdur.
| Mirzə Əbdülxalıq Axundov | |
|---|---|
| Əbdülxalıq Hüseyn oğlu Axundov | |
 | |
| Doğum tarixi | 1 (13) dekabr 1863 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1950 |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | həkim, naşir, publisist, yazıçı, tərcüməçi |
Həyatı
Mirzə Əbdülxalıq Axundov 13 dekabr (köhnə təqvimlə 1 dekabr) 1863-cü ildə Bakıda dəmirçi ailəsində doğulub. Öncə özəl bir məktəbdə, sonra Mirzə Həsib Qüdsinin İçərişəhərdəki Örtülü məscid mədrəsəsində oxuyub. 1877–1884-cü illərdə Bakı real (edadi) məktəbində təhsilini davam etdirib. O, hələ gənc yaşlarından ərəb, fars və rus dillərini öyrənmiş, 1888-ci ildə Almaniyadakı Erlangen Universitetininin Tibb fakültəsində göz xəstəliklərinə dair yazdığı əsərini magistr elmi dərəcəsi almaq üçün müdafiə etmişdir. Əsər iki il sonra ayrıca kitab şəklində nəşr olunmuşdur.
1892-ci ildə Azərbaycan alimi Mirzə Əbdülxalıq Axundov Azərbaycanda tibb tarixinin araşdırılmasının təməlini qoydu. O, Əbu Mənsur Hərəvinin XI əsrə aid məşhur əczaçılıq ensiklopediyasını fars dilindən alman dilinə tərcümə etdi. 1893-cü ildə Derpt Universitetində doktorluq disertasiyası müdafiə etmişdir. Doktorluq işi həmin il Derpt Universitetinin Əczaçılıq fakültəsinin "Tarixi araşdırmalar" seriyasında nəşr olunmuşdur.
XIX əsrin sonlarında Bakıya dönərək burada ilk göz xəstəlikləri məntəqəsi və iki aptek açan M.Ə.Axundov həm də həkim Məmmədrza Vəkilovla birgə Azərbaycanda ilk ruhi xəstəliklər müəlicəxanasının yaradıcılarından olmuşdur. O, 24 aprel 1892-ci ildə açılan bu xəstəxanada 1903-cü ilədək işləyib. 1895-ci ildə Məmmədrza Vəkilov və Kərim bəy Mehmandarov ilə birgə Bakı Tibb Cəmiyyətini təsis etmişdir. 1896-cı ildə İsgəndər bəy Məlikov və Sultan Məcid Qənizadə ilə birgə Bakıda ilk kütləvi kitabxana açıb (17 mart 1899-cu ildə qapanıb).
Nəşriyyat və kitabxanalar yaratmış, geniş xeyriyyəçilik işlərilə məşğul olmuşdur. 1901-ci ildə M.Ə.Axundov "Əvvəli hənək, axırı dəyənək" adlı 3 pərdəli komediya yazmışdır. O, Birinci rus inqilabının süqutundan sonra "Səadət" adlı xeyriyyə cəmiyyətinin yaradıcılarından biri olmuşdur. Cəmiyyətin orqanı "Səadət" jurnalının yaradılması üçün Tiflisdəki Senzura Komitəsi ilə yazışmalara başladı. Amma təəssüf ki, heç bir müsbət nəticə əldə olunmadı. Fəal publisist olan Mirzə Əbdülxalıq Axundov ozamankı Azərbaycan dövri mətbuatında xeyli yazı dərc etdirib. "" qəzeti redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur.
Mirzə Əbdülxalıq Axundov 1909-cu ildən çıxmağa başlamış "Zənbur" jurnalının təsisçisi və naşiri idi. Yaxın Şərq ölkələrində məşhur olan satirik aylıq "Zənbur" jurnalı XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan dilində "Səadət" Xeyriyyə Cəmiyyəti tərəfindən buraxılırdı. Özü burada "Palazqulaq", "Zorba", "Cümləqayğu", "Sövtüməli", "Dünyamalı", "Vərzad", "Toxmaq", "Çərənçi" və b. imzalarla çıxış etmiş, yeni əsrin qabaqcıl elm və maarif məsələlərini təbliğ edən onlarca yazılarını dərc etmişdir.
Həkim kimi də maarifçiliklə məşğul olub. 1914–1919-cu illərdə "Müalicə kitabı" (1914), "Uşaq hifzü-səhhəsi" (1916), "Həzm üzvlərinin azarları" (1919) kimi kütləvi kitablar çap etdirmişdir. Mirzə Əbdülxalıq Axundov 20-ci əsrin əvvəllərində Bakıda vəba və cüzam xəstəlikləri ilə mübarizə aparmış, vəbaya qarşı mübarizədə göstərdiyi qeyri-adi fədakarlığa görə ona "əsilzadə zadəgan" fəxri titulu verilmişdir. Azərbaycanda universitet açılmasına illərlə səy göstərmişdir.
1920-ci ildə XI ordunun Bakını işğal etməsilə əlaqədar İrana mühacirət etmişdir. Öncə Rəşt və Ərdəbildə, daha sonra Tehranda yaşayıb və həkimliklə məşğul olub. Əbdülxalıq Axundov 1950-ci ildə Tehranda vəfat edib, Tehrandan bir az aralıda yerləşən Kulidə və ya İranın ən məşhur adamlarının dəfn olunduğu Qumda dəfn edilib.
Ailəsi
Mirzə Əbdülxalıq Axundov Bakıda Mark Bekov adlı bir yəhudi provizorun qızı Fatma xanımla (müsəlmanlığı qəbul etdikdən sonrakı adı) ailə qurub.
M.Ə.Axundovun iki oğlu var idi: Yusif və Cahangir.
- Yusif Bakı gimnaziyasını bitirib. Derpt Universitetinin Hüquq fakültəsində oxuyub. Berlin Kommersiya İnstitutunu bitirib. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetində çalışıb. Onun Aidə və Sürəyya adında iki qızı var idi. Hal-hazırda Aidə İngiltərədə, Sürəyya isə Hollandiyada yaşayır.
- Cahangir Bakıda realnı məktəbi, sonra isə Lionda (Fransa) Kimya fakültəsini bitirib. Tehranda sement zavodunda işləyib.
Əsərləri
- Commentar zum sogenannten Liber fundamentorum pharmacologiae des Abu Mansur Muwaffak-Ben-Ali-el Hirowi (alman). Dorpat: Schnakenburg. 1892.
- Die pharmakologischen Grundsätze (Liber fundamentorum pharmacologiae) des Abu Mansur Muwaffak bin Ali Harawi (alman). Halle a.S.: Tausch & Grosse. 1893.
- Əvvəli hənək, axırı dəyənək. Komediya.- Badkubə, 1901.- 55 s.
- Müalicə kitabı.- B.: [s. n.], 1914.
- Uşaq hifzü-səhhəsi.- B.: [s. n.], 1916.- 59 s.
- Həzm üzvlərinin azarları.- B.: [s. n.], 1919.
Həmçinin bax
Mənbə
İstinadlar
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 352
- Cəlil Məmmədquluzadə Ensiklopediyası. Bakı: Şərq-Qərb. 2008. səh. 44–45. 2022-08-12 tarixində .
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 358
- Ağayev, 1969. səh. 7
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 352–353
- Abdul-Chalig Achundoff. Klinische Beiträge zur Lehre vom Colomboma oculi : Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doctorwürde vorgelegt der Hohen medicinischen Facultät der Friedrich-Alexanders-Universität zu Erlangen am 13. Juli 1888. Erlangen: Jacob. 1890.
- L. Richter-Bernburg. "Abū Manṣūr Heravī". iranicaonline.org (ingilis). Encyclopædia Iranica. 2022-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-07.
- Abdul-Achundow. Commentar zum sogenannten Liber fundamentorum pharmacologiae des Abu Mansur Muwaffak-Ben-Ali-el Hirowi (alman). Dorpat: Schnakenburg. 1892.
- Die pharmakologischen Grundsätze (Liber fundamentorum pharmacologiae) des Abu Mansur Muwaffak bin Ali Harawi (alman). Halle a.S.: Tausch & Grosse. 1893.
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 356–357
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 357
- Rasim Hacıyev. "İlk Azərbaycanlı oftalmoloq Əbdülxalıq Axundov" (PDF). Elm və həyat (№ 3–4). 2007: 21–23. 2021-05-13 tarixində (PDF).
- Ağayev, 1969. səh. 10
- Ağayev, 1969. səh. 9
- Axundov, Əbdülxalıq // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. səh. 119–120. ISBN .. Archived from the original on 2022-03-10. İstifadə tarixi: 2022-08-16.
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 360
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 356
- Mərdanov, Tahirzadə, 2018. səh. 340
Ədəbiyyat
- İslam Ağayev. Satirik "Zənbur" jurnalı. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası. 1969.
- Misir Mərdanov, Ədalət Tahirzadə. 1920-ci ilədək ali məktəblərdə oxumuş azərbaycanlılar. C. 1 A. Bakı: Təhsil. 2018.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Axundov Mirze Ebdulxaliq Huseyn ogluAxundovve ya Axundzade 1 13 dekabr 1863 Baki Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasi 1950 Tehran Pehleviler Irani d Azerbaycan tibb alimi yazici ictimai xadim publisist nasir ve tercumeci Seadet Xeyriyye Cemiyyetinin qurucularindan ve katibi Muselman Xeyriyye Cemiyyetinin Nesri maarif Cemiyyetinin ve Baki Seher Dumasinin uzvu olmusdur Mirze Ebdulxaliq AxundovEbdulxaliq Huseyn oglu AxundovDogum tarixi 1 13 dekabr 1863Dogum yeri Baki Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1950Vefat yeri Tehran Pehleviler Irani d Defn yeri QumTehsili Erlangen Nurnberq Universiteti d Dorpat Imperator Universiteti d Baki real mektebi 1877 1884 Fealiyyeti hekim nasir publisist yazici tercumeciHeyatiMirze Ebdulxaliq Axundov 13 dekabr kohne teqvimle 1 dekabr 1863 cu ilde Bakida demirci ailesinde dogulub Once ozel bir mektebde sonra Mirze Hesib Qudsinin Iceriseherdeki Ortulu mescid medresesinde oxuyub 1877 1884 cu illerde Baki real edadi mektebinde tehsilini davam etdirib O hele genc yaslarindan ereb fars ve rus dillerini oyrenmis 1888 ci ilde Almaniyadaki Erlangen Universitetininin Tibb fakultesinde goz xesteliklerine dair yazdigi eserini magistr elmi derecesi almaq ucun mudafie etmisdir Eser iki il sonra ayrica kitab seklinde nesr olunmusdur Ebu Mensur Muveffeq bin Eli Hereviye gore eczaciligin esaslari lat Liber fundamentorum pharmacologiae adli eseri Halle 1893 1892 ci ilde Azerbaycan alimi Mirze Ebdulxaliq Axundov Azerbaycanda tibb tarixinin arasdirilmasinin temelini qoydu O Ebu Mensur Herevinin XI esre aid meshur eczaciliq ensiklopediyasini fars dilinden alman diline tercume etdi 1893 cu ilde Derpt Universitetinde doktorluq disertasiyasi mudafie etmisdir Doktorluq isi hemin il Derpt Universitetinin Eczaciliq fakultesinin Tarixi arasdirmalar seriyasinda nesr olunmusdur XIX esrin sonlarinda Bakiya donerek burada ilk goz xestelikleri menteqesi ve iki aptek acan M E Axundov hem de hekim Memmedrza Vekilovla birge Azerbaycanda ilk ruhi xestelikler muelicexanasinin yaradicilarindan olmusdur O 24 aprel 1892 ci ilde acilan bu xestexanada 1903 cu iledek isleyib 1895 ci ilde Memmedrza Vekilov ve Kerim bey Mehmandarov ile birge Baki Tibb Cemiyyetini tesis etmisdir 1896 ci ilde Isgender bey Melikov ve Sultan Mecid Qenizade ile birge Bakida ilk kutlevi kitabxana acib 17 mart 1899 cu ilde qapanib Nesriyyat ve kitabxanalar yaratmis genis xeyriyyecilik islerile mesgul olmusdur 1901 ci ilde M E Axundov Evveli henek axiri deyenek adli 3 perdeli komediya yazmisdir O Birinci rus inqilabinin suqutundan sonra Seadet adli xeyriyye cemiyyetinin yaradicilarindan biri olmusdur Cemiyyetin orqani Seadet jurnalinin yaradilmasi ucun Tiflisdeki Senzura Komitesi ile yazismalara basladi Amma teessuf ki hec bir musbet netice elde olunmadi Feal publisist olan Mirze Ebdulxaliq Axundov ozamanki Azerbaycan dovri metbuatinda xeyli yazi derc etdirib qezeti redaksiya heyetinin uzvu olmusdur Mirze Ebdulxaliq Axundov 1909 cu ilden cixmaga baslamis Zenbur jurnalinin tesiscisi ve nasiri idi Yaxin Serq olkelerinde meshur olan satirik ayliq Zenbur jurnali XX esrin evvellerinde Azerbaycan dilinde Seadet Xeyriyye Cemiyyeti terefinden buraxilirdi Ozu burada Palazqulaq Zorba Cumleqaygu Sovtumeli Dunyamali Verzad Toxmaq Cerenci ve b imzalarla cixis etmis yeni esrin qabaqcil elm ve maarif meselelerini teblig eden onlarca yazilarini derc etmisdir Hekim kimi de maarifcilikle mesgul olub 1914 1919 cu illerde Mualice kitabi 1914 Usaq hifzu sehhesi 1916 Hezm uzvlerinin azarlari 1919 kimi kutlevi kitablar cap etdirmisdir Mirze Ebdulxaliq Axundov 20 ci esrin evvellerinde Bakida veba ve cuzam xestelikleri ile mubarize aparmis vebaya qarsi mubarizede gosterdiyi qeyri adi fedakarliga gore ona esilzade zadegan fexri titulu verilmisdir Azerbaycanda universitet acilmasina illerle sey gostermisdir 1920 ci ilde XI ordunun Bakini isgal etmesile elaqedar Irana muhaciret etmisdir Once Rest ve Erdebilde daha sonra Tehranda yasayib ve hekimlikle mesgul olub Ebdulxaliq Axundov 1950 ci ilde Tehranda vefat edib Tehrandan bir az aralida yerlesen Kulide ve ya Iranin en meshur adamlarinin defn olundugu Qumda defn edilib AilesiMirze Ebdulxaliq Axundov Bakida Mark Bekov adli bir yehudi provizorun qizi Fatma xanimla muselmanligi qebul etdikden sonraki adi aile qurub M E Axundovun iki oglu var idi Yusif ve Cahangir Yusif Baki gimnaziyasini bitirib Derpt Universitetinin Huquq fakultesinde oxuyub Berlin Kommersiya Institutunu bitirib Sovet hakimiyyetinin ilk illerinde Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Sovetinde calisib Onun Aide ve Sureyya adinda iki qizi var idi Hal hazirda Aide Ingilterede Sureyya ise Hollandiyada yasayir Cahangir Bakida realni mektebi sonra ise Lionda Fransa Kimya fakultesini bitirib Tehranda sement zavodunda isleyib EserleriCommentar zum sogenannten Liber fundamentorum pharmacologiae des Abu Mansur Muwaffak Ben Ali el Hirowi alman Dorpat Schnakenburg 1892 Die pharmakologischen Grundsatze Liber fundamentorum pharmacologiae des Abu Mansur Muwaffak bin Ali Harawi alman Halle a S Tausch amp Grosse 1893 Evveli henek axiri deyenek Komediya Badkube 1901 55 s Mualice kitabi B s n 1914 Usaq hifzu sehhesi B s n 1916 59 s Hezm uzvlerinin azarlari B s n 1919 Hemcinin baxAzerbaycanin tibb tarixi Ibrahim Rehimov Memmedrza Vekilov Kerim bey MehmandarovMenbeIstinadlar Merdanov Tahirzade 2018 seh 352 Celil Memmedquluzade Ensiklopediyasi Baki Serq Qerb 2008 seh 44 45 2022 08 12 tarixinde Merdanov Tahirzade 2018 seh 358 Agayev 1969 seh 7 Merdanov Tahirzade 2018 seh 352 353 Abdul Chalig Achundoff Klinische Beitrage zur Lehre vom Colomboma oculi Inaugural Dissertation zur Erlangung der Doctorwurde vorgelegt der Hohen medicinischen Facultat der Friedrich Alexanders Universitat zu Erlangen am 13 Juli 1888 Erlangen Jacob 1890 L Richter Bernburg Abu Manṣur Heravi iranicaonline org ingilis Encyclopaedia Iranica 2022 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 07 Abdul Achundow Commentar zum sogenannten Liber fundamentorum pharmacologiae des Abu Mansur Muwaffak Ben Ali el Hirowi alman Dorpat Schnakenburg 1892 Die pharmakologischen Grundsatze Liber fundamentorum pharmacologiae des Abu Mansur Muwaffak bin Ali Harawi alman Halle a S Tausch amp Grosse 1893 Merdanov Tahirzade 2018 seh 356 357 Merdanov Tahirzade 2018 seh 357 Rasim Haciyev Ilk Azerbaycanli oftalmoloq Ebdulxaliq Axundov PDF Elm ve heyat 3 4 2007 21 23 2021 05 13 tarixinde PDF Agayev 1969 seh 10 Agayev 1969 seh 9 Axundov Ebdulxaliq Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider 2004 seh 119 120 ISBN 9952 417 14 2 Archived from the original on 2022 03 10 Istifade tarixi 2022 08 16 Merdanov Tahirzade 2018 seh 360 Merdanov Tahirzade 2018 seh 356 Merdanov Tahirzade 2018 seh 340 Edebiyyat Islam Agayev Satirik Zenbur jurnali Baki Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi 1969 Misir Merdanov Edalet Tahirzade 1920 ci iledek ali mekteblerde oxumus azerbaycanlilar C 1 A Baki Tehsil 2018