Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakı qəzası (rus. Бакинский уезд) — Rusiya imperiyası (Kaspi vilayəti, Şamaxı və Bakı quberniyaları tərkibində), Azərbaycan Demokratik Respublikası və Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası (Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası tərkibində) tərkibində mövcud olmuş inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Bakı şəhəri idi.
| Bakı qəzası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Ölkə |  Rusiya İmperiyası | ||||
| Quberniya | Bakı quberniyası | ||||
| Mərkəzi | Bakı | ||||
| Yaradılıb | 1840 | ||||
| Ləğv edilib | 1929 | ||||
| Sahəsi | 4,2 min кm² | ||||
| Əhalisi |
| ||||
| Xəritə | |||||
Haqqında
Rusiya imperiyası Bakı xanlığını işğal etdikdən (1806) sonra xanlıq üsuli-idarəsini ləğv edib, onu əyalətə çevirmişdi. 1840-cı il 19 aprel inzibati islahatı nəticəsində inzibati cəhətdən Xəzər vilayətinə daxil olan Bakı qəzası yaradıldı. Çar I Nikolayın 1846-cı il 14 dekabr tarixli fərmanı ilə Şamaxı quberniyası yaradıldıqda Bakı qəzası həmin quberniyanın tərkibinə verildi. 1859-cu il Şamaxı zəlzələsindən sonra quberniya mərkəzinin Bakıya köçürülməsilə eyni adlı quberniyanın qəzası oldu. 1888-ci il 10 may tarixli qərara əsasən Bakı qəzası Balaxanı-Sabunçu, Maştağa və Saray məntəqələrinə bölündü. 1906-cı il 28 oktyabr tarixli fərmana görə Bakı və onun ətrafındakı fabrik-mədən rayonları əsasında Bakı qradonaçalnikliyi (Bakı şəhər rəisliyi) təşkil edildikdə qəzanın tərkibində ancaq kənd icmaları qaldı. Bakıda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra S.Şaumyanın daşnak-bolşevik rejimi qəzalarda, o cümlədən Bakı qəzasında da möhkəmlənməyə can atırdı. 1918-ci il 28 mayda yaranan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin öz hakimiyyətini bütün ölkə ərazisində bərqərar etmək siyasəti uğurla nəticələndi. Həmin il 15 sentyabrda Bakı şəhəri azad edildikdən sonra Bakı qəzasında da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hakimiyyəti quruldu. Qafqaz təqviminin (1917) məlumatına görə, Bakı qəzasının sahəsi 2610,22 kv. verst (2,77 min kv.km), əhalisi 15746 nəfər (o cümlədən, 533 nəfəri müvəqqəti yaşayan) idi. Qəzanın bütün əhalisi azərbaycanlılardan ibarət idi. Bakı qəzasının təsərrüfat həyatında əkinçilik, bağçılıq və üzümçülük əsas yer tuturdu. 1920-ci il 28 apreldə XI Qızıl Ordu Bakını işğal etdikdən sonra qəzada Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hakimiyyətinə son qoyuldu. Bakı qəzası 1929-cu ildə ləğv edildi.
Əhali
1851–ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Bakı, Şamaxı, Lənkəran, Nuxa və Şuşa qəzalarını əhatə edən Şamaxı quberniyasının əhalisi 319.923 nəfəri kişilər, 283.083 nəfəri qadınlar olmaqla 603.006 nəfər idi. Əhalinin ümumi sayı haqqında məlumatlar imperiyanın Maliyyə Nazirliyinin Zaqafqaziya idarəsi tərəfindən təqdim olunmuşdu. Qəzalar üzrə qadınların ayrıca sayını müəyyən etmək münkün olmamışdır. Kişilərin qəzalar üzrə sayı haqqında məlumatlar isə Tiflisdən həqiqi dövlət məsləhətçisi Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tərəfindən təqdim olunmuşdu. Beləliklə, həmin məlumatlara əsasən Bakı qəzasının bütün yaşayış yerlərində kişi cinsindən toplam 22.380 nəfər əhali yaşayırdı.
Mənbə
- О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.
- Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, Bakı, 2004.
Qeydlər
İstinadlar
- Баку (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1891. Т. IIа. С. 770–774.
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=61.
- О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baki qezasi rus Bakinskij uezd Rusiya imperiyasi Kaspi vilayeti Samaxi ve Baki quberniyalari terkibinde Azerbaycan Demokratik Respublikasi ve Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikasi Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasi terkibinde terkibinde movcud olmus inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Baki seheri idi Baki qezasiQezanin gerbi Quberniyanin gerbiOlke Rusiya ImperiyasiQuberniya Baki quberniyasiMerkezi BakiYaradilib 1840Legv edilib 1929Sahesi 4 2 min km Ehalisi 182 897 nef 1897 XeriteBaki qezasi Quba qezasi Samaxi qezasi Goycay qezasi Cavad qezasi Lenkeran qezasiHaqqindaRusiya imperiyasi Baki xanligini isgal etdikden 1806 sonra xanliq usuli idaresini legv edib onu eyalete cevirmisdi 1840 ci il 19 aprel inzibati islahati neticesinde inzibati cehetden Xezer vilayetine daxil olan Baki qezasi yaradildi Car I Nikolayin 1846 ci il 14 dekabr tarixli fermani ile Samaxi quberniyasi yaradildiqda Baki qezasi hemin quberniyanin terkibine verildi 1859 cu il Samaxi zelzelesinden sonra quberniya merkezinin Bakiya kocurulmesile eyni adli quberniyanin qezasi oldu 1888 ci il 10 may tarixli qerara esasen Baki qezasi Balaxani Sabuncu Mastaga ve Saray menteqelerine bolundu 1906 ci il 28 oktyabr tarixli fermana gore Baki ve onun etrafindaki fabrik meden rayonlari esasinda Baki qradonacalnikliyi Baki seher reisliyi teskil edildikde qezanin terkibinde ancaq kend icmalari qaldi Bakida sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra S Saumyanin dasnak bolsevik rejimi qezalarda o cumleden Baki qezasinda da mohkemlenmeye can atirdi 1918 ci il 28 mayda yaranan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin oz hakimiyyetini butun olke erazisinde berqerar etmek siyaseti ugurla neticelendi Hemin il 15 sentyabrda Baki seheri azad edildikden sonra Baki qezasinda da Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin hakimiyyeti quruldu Qafqaz teqviminin 1917 melumatina gore Baki qezasinin sahesi 2610 22 kv verst 2 77 min kv km ehalisi 15746 nefer o cumleden 533 neferi muveqqeti yasayan idi Qezanin butun ehalisi azerbaycanlilardan ibaret idi Baki qezasinin teserrufat heyatinda ekincilik bagciliq ve uzumculuk esas yer tuturdu 1920 ci il 28 aprelde XI Qizil Ordu Bakini isgal etdikden sonra qezada Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin hakimiyyetine son qoyuldu Baki qezasi 1929 cu ilde legv edildi Ehali1851 ci ilde Rusiyada ehali sayinin arasdirilmasi ucun heyata kecirilmis IX teftise esasen inzibati cehetden Baki Samaxi Lenkeran Nuxa ve Susa qezalarini ehate eden Samaxi quberniyasinin ehalisi 319 923 neferi kisiler 283 083 neferi qadinlar olmaqla 603 006 nefer idi Ehalinin umumi sayi haqqinda melumatlar imperiyanin Maliyye Nazirliyinin Zaqafqaziya idaresi terefinden teqdim olunmusdu Qezalar uzre qadinlarin ayrica sayini mueyyen etmek munkun olmamisdir Kisilerin qezalar uzre sayi haqqinda melumatlar ise Tiflisden heqiqi dovlet meslehetcisi Aleksey Fyodorovic Kruzenstern terefinden teqdim olunmusdu Belelikle hemin melumatlara esasen Baki qezasinin butun yasayis yerlerinde kisi cinsinden toplam 22 380 nefer ehali yasayirdi MenbeO narodonaselenii Rossii po guberniyam i uѣzdam LXII Shemahinskaya guberniya str 154 Devyataya reviziya Izslѣdovanie o chislѣ zhitelej v Rossii v 1851 godu Petra Keppena Sanktpeterburg V Tipografii Imperatorskoj Akademii nauk 1857 297 str Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki 2004 QeydlerIstinadlarBaku rus Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1891 T IIa S 770 774 http demoscope ru weekly ssp rus gub 97 php reg 61 O narodonaselenii Rossii po guberniyam i uѣzdam LXII Shemahinskaya guberniya str 154 Devyataya reviziya Izslѣdovanie o chislѣ zhitelej v Rossii v 1851 godu Petra Keppena Sanktpeterburg V Tipografii Imperatorskoj Akademii nauk 1857 297 str