Məmmədtağı Əliyev

Məhəmmədtağı Əliyev və ya Məhəmmədtağı Əlizadə (10 yanvar 1858, Şamaxı – 1918, Şamaxı) — ictimai-siyasi xadim, iqtisadçı alim, publisist,Rusiya imperiyası I Dövlət Dumasına seçilmiş 5 azərbaycanlıdan biri.

Məmmədtağı Əliyev
Rusiya imperiyası I Dövlət Dumasının üzvü
27 aprel (10 may) 1906 – 9 iyul (22 iyul) 1906
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	10 yanvar 1858(1858-01-10)
Doğum yeri	Şamaxı, Şamaxı qəzası, Şamaxı quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	1918
Vəfat yeri	Şamaxı, Şamaxı qəzası, Bakı quberniyası
Vəfat səbəbi	öldürülüb
Fəaliyyəti	siyasətçi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şamaxı soyqırımında daşnaklar tərəfindən öldürülüb.

Həyatı

Soldan oturanlar: qardaşı Mehdi Əliyev, Məmmədtağı Əliyev, Əli bəy Hüseynzadə. Ayaq üstə: Sadıq bəy Ağabəyzadə (Sankt-Peterburq, 1886)

Məmmədtağı Hacı Əbdüssəməd oğlu 1858-ci il yanvarın 10-da Şamaxı şəhərində anadan olub. 1864-1868-ci illərdə Şamaxıda məhəllə məktəbində, 1868-1874-cü illərdə Tiflisdə Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin nəzdindəki altısinifli məktəbdə, 1874-1878-ci illərdə isə Bakı real məktəbində təhsil alıb. Orta təhsilini bitirdikdən sonra Moskvada Petrovski-Razumovski kənd təsərrüfatı və meşəçilik akademiyasını aqronom və iqtisadçı ixtisası üzrə ali təhsil alıb. Burada siyasi və ədəbi fəaliyyətə başlayıb, Həsən bəy Zərdabinin təşəbbüsü ilə Nəcəf bəy Vəzirovun Petrovski-Razumovski akademiyasında yaratdığı İmdadiyyə dərnəyinin üzvü olub. "Əkinçi" qəzetində və digər dövri mətbuat orqanlarında məqalələr dərc etdirib. "Əkinçi" qəzetində "Şirvani" təxəllüsü ilə məqalələr yazıb. İxtisasını təkmilləşdirmək üçün Avropaya gedib. Bir il Fransa və Almaniyada yaşayıb, Sileziya vilayətinin iqtisadiyyatına dair elmi əsər yazıb nəşr etdirib.

1883-1888-ci illərdə Rusiya imperiyası maliyyə nazirliyinin rüsum və töycü şöbəsində fəaliyyət göstərib. Nazir Rixtenin islahat layihələri bürokratiyanın müqaviməti ilə qarşılaşdıqda, digər mütərəqqi məmurlarla birlikdə istefa verib Şamaxıya qayıdıb və burada xeyriyyə işləri ilə məşğul olub. İrana səyahət edib, müşahidələri əsasında Z.Marağayinin "İbrahim bəyin səyahətnaməsi" romanına bənzər bir əsər yazıb.

1904-cü ildə qurulmuş Hümmət partiyasının qurucularından olub. Məmmədtağı Əliyev 1906-cı ildə Bakı quberniyasından Rusiya imperiyası I Dövlət Dumasına deputat seçilib. Dumada iqtisadçı alim kimi "Trudoviklər" partiyasına rəğbət bəsləyib, müsəlman fraksiyasının üzvü olaraq, qeyri-rus xalqların milli muxtariyyəti ideyasını müdafiə edib. Duma qovulduqdan sonra isə Şamaxıya qayıdıb və şəhərin ictimai həyatında fəaliyyət göstərib bir neçə məktəb açıb. Alman, fransız, ərəb, fars və rus dillərini bilib.

Şamaxı soyqırımının törədildiyi günlərdə şəhəri tərk etməyib. Daşnakların evinə hücumu nəticəsində öldürülərək yandırılıb. Daha sonra evinə od vurulub, kitabxanasındakı bütün nadir əlyazmalar, kitablar o cümlədən də özünün müəllifi olduğu iqtisadiyyat və kənd təsərrüfatı ilə bağlı əsərlər məhv olub.

Həmçinin bax

• Ələşrəf Əlizadə

İstinadlar

1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Bakı: Lider nəşriyyat. 2004. səh. 389. ISBN . 2022-03-06 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-05.
2. Seyidzadə, Dilarə. Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar (PDF) (az.). Bakı: Ulduz Poliqrafiya Servisi. 1998. 99. 2024-05-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-07.
3. Kəsəmənli, Fəqam. "Азербайджанцы в Петербурге - Петрограде". www.elibrary.az. 2008. 2020-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
4. Həsənov, Eldəniz. "Həsən bəy Zərdabi öz qəzetinə "Əkinçi" adını təsadüfən qoymamışdı". 525-ci qəzet. 2023-07-31. 2023-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
5. Aşırlı, Akif. Azərbaycan mətbuatı tarixi (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2009. 25. 2024-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
6. Xəlilzadə, Flora. "Azərbaycan Milli Mətbuatı - 135". medeniyyet.az (az.). 2010-07-07. 2024-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
7. "Тяжелое детство ученого Мусы Алиева в Ашхабаде (1911-1918)" (rus). 2023-09-29. 2024-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
8. İsmayılova, Nadejda. "Памяти Рены ханум Пашаевой. Прощай, грустная леди…". 1news.az (rus). 2020-07-20. 2021-06-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
9. Боиович, Милан Михайлович. Члены Государственной думы : (портреты и биографии) : Первый созыв, 1906-1911 г. (rus). Москва: Типография Т-ва И. Д. Сытина. 1907. səh. 450. 2021-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-07.
10. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (az.). VII. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi. 2016. 273. ISBN . 2024-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
11. "Азербайджанцы - депутаты в Государственной Думе России 4-х созывов". ourbaku.com. 2011-01-30. 2021-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-07.
12. АББАСОВА, Рая. "Вещий сон академика, или Мгновения жизни Али Ашрафа Ализаде". Каспiй. 2019-01-19. səh. 18-19. 2024-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
13. Rüstəmova-Tohidi, Solmaz. Азербайджанские погромы в Шемахе. 1918 год. (На основе документов Чрезвычайной Следственной Комиссии Азербайджанской Демократической Республики) (rus). Moskva: Столица. 2016. 234. 2023-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-07.
14. "17-18 mart 1918 - kütləvi qətl və qarətlərin başlandığı gün". www.bbc.com. 2008-03-16. 2024-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
15. Sarıyeva, İradə. "Erməni daşnaklarının törətdiyi Şamaxı qətliamı Ələkbər bəy Xasməmmədovun tarixi məruzəsində..." Bakı xəbər. 2015-04-02. səh. 15. 2024-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.
16. Seyfəddin Qəniyev, 1918-Cİ İL ŞAMAXI SOYQIRIMININ AŞIQ, EL ŞAİRİ, ŞAİR VƏ ALİM ŞƏHİDLƏRİ Arxivləşdirilib 2016-08-11 at Archive.today. "Ozan dünyası" jurnalı, № 1(22). 2015.
17. "Əlizadə Məmmədtağı Hacı Əbdülsəməd oğlu". shamakhi-encyclopedia.az. 2023-03-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-10.

Xarici keçidlər

• "Qətl planı"nda Məmmədtağı Əlizadə - 23.01.2022 / AZTV