Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Mahmud ağa Əhməd ağa oğlu Məmmədzadə (1826, Şamaxı – 12 mart 1896, Şamaxı) — bütün Qafqazda tanınmış musiqi xadimi, sənəti, şeiri, musiqini sevən, əliaçıq, qonaqpərvər bir mesenat – incəsənət himayəçisi idi.
| Mahmud ağa | |
|---|---|
| Mahmud ağa Əhməd ağa oğlu Məmmədzadə | |
 | |
| Doğum tarixi | 1826 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 mart 1896 |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
O, musiqiçilərin qayğısına qalır, onlara maddi köməyini əsirgəmirdi. O dövrdə Qafqazın bütün məşhur xanəndə və tarzənləri Mahmud ağanın məclisində iştirak edirdilər. Şamaxı şəhərinin abadlaşdırılmasında onun müstəsna xidmətləri olmuşdur. Mahmud ağa görkəmli musiqişünas kimi tanınıb, mahir tar çalırmış, muğam bilicisi idi. O, həm də gözəl avazla pəsdən oxuyurmış. Bu dövrdə Şamaxıda Seyid Əzim Şirvaninin başçılıq etdiyi "Beytüs-Səfa" adlı ədəbi məclis də fəaliyyət göstərirdi. Mahmud ağa həmin məclisin üzvlərinə himayədarlıq edirdi. Seyid Əzim Şirvani ilə dostluq əlaqələri saxlayırdı. Özü də şeiri, musiqini çox sevirdi, gözəl tar çalır və muğamları pəsdən oxuyurdu. O, öz malikanəsində musiqili gecələr keçirmək üçün düzəltdirdiyi xüsusi salonda tez-tez xanəndələrin müsabiqəsini keçirir, birinci yerləri tutanlara qiymətli hədiyyələr və mükafatlar verirdi. Mahmud ağanın musiqi məclisinin sədası nəinki bütün Qafqazda, hətta onun sərhədlərindən çox-çox uzaqlarda belə yayılmışdı. XIX əsrin II yarısında Şamaxıya qonaq gələn bir çox səyyahlar Mahmud ağanın evinə düşürdilər. Fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın, rus rəssamı knyaz Qaqarinin və b. bu haqda məlumatları maraq doğurur. Mahmud ağanın musiqi məclislərində yerli musiqiçilərlə birlikdə Tiflis, Qarabağ, İran musiqiçiləri də çıxış edirdilər. Hacı Hüsü, Məşədi İsi, Bülbülcan, Ərdəbilli Səttar, Sadıqcan, Cabbar Qaryağdı oğlu kimi dövrünün məşhur xanəndələri Mahmud ağanın qonağı olub, onun təşkil etdiyi musiqi məclislərində iştirak etmişlər. Bir çox tarixi sənədlərdən məlumdur ki, bu sənətkarlar içərisində Mahmud ağanın ən çox hörmət bəslədiyi və tez-tez Şamaxıya dəvət etdiyi xanəndə Hacı Hüsü və tarzən Sadıqcan olmuşdur. Mahmud ağa öz məclislərinə gənc musiqiçiləri də dəvət edib onlara klassik Şərq musiqisindən təlim verərmiş. Onun məclisi bütün Zaqafqaziyada musiqiçilər üçün bir növ sənətkarlıq məktəbi idi. Burada ifaçılıq təlimi alan və çalğısı bəyənilən hər bir musiqiçi təqdir olunardı. Şamaxıda yetişmiş Mirzə Məhəmmədhəsən, Mehdi, Məbud, Şükür, Davud Səfiyarov kimi xanəndələr, Məhəmmədqulu və Hümayi kimi tarzənlər Mahmud ağanın yetirmələri olmuşlar. O zaman Şamaxı musiqi məclisinin şöhrəti çox uzaqlara yayılmışdı. Azərbaycanın hər yerindən oxuyan, çalan, oynayan Şamaxıya gəlib Mahmud ağa qarşısında öz sənətini nümayiş etdirməyə can atardı. Təsadüfi deyildir ki, Mahmud ağanın adı və Şamaxı musiqi məclisi bu gün də xatırlanır və örnək kimi göstərilir. A. Düma Şamaxıda mesenat Mahmud ağa Əhməd ağa oğlunun qonağı olduğunu qeyd edir. Mahmud ağa Şamaxıda tez-tez muğam gecələri, yarışları keçirərmiş. Fransız A. Düma kimi, rus etnoqrafı və səyyahı İ. Yevlaxov, Peterburq Rəssamlıq Akademiyasının prezidenti, məşhur rus rəssamı, knyaz Q. Q. Qaqarin (1810–1893) də belə gecələrin qonağı olmuş, öz xoş təəssüratlarını xatirə və əsərlərində qələmə almışlar. Mahmud ağanın 1858-ci il noyabrın 24-də A. Dümanın şərəfinə təşkil etdiyi ziyafətdə rəqs edənləri (iki xanım və qız paltarı geymiş bir oğlan) 5 musiqiçi (tar, kamança, tütək, nağara və təbil ifaçıları) müşayiət edirdi. A. Düma qeyd edir: "Bazarda gəzərkən zəngin Şamaxı tatarı Mahmud bəydən dəvət aldıq: o, bizi fars şam yeməyinə və rəqqasələrlə gecəyə çağırdı. Şamaxı rəqqasələri nəinki Şirvanda, eyni zamanda bütün Qafqazda əvvəlki şöhrətini saxlamışdılar. … Bizə çoxdan iki xidməti eyni zamanda göstərən bu gözəl kahinələrdən bəhs etmişdilər". Knyaz Dondyukov deyirdi: "Şamaxı rəqqasələrini mütləq görün!" Baqration xatırladırdı: "Şamaxı rəqqasələrini mütləq görün!" Bakıda hamı bir nəfəsə təkrarlayırdı: "Şamaxı rəqqasələrini mütləq görün!" Rəqqasələr xanların hökmranlığının qalıqlarıdır. Onlar saray rəqqasələri idi. Təəssüf ki, həm parslardan həm də rəqqasələrdən yalnız üçü qalıb: iki qadın və bir oğlan". "Biz Mahmud bəyin evinə gəldik. Onun evi Dərbənddən Tiflisə qədər gördüyüm heyranedici fars evlərindən biri idi. (Düma romanında "azərbaycanlılar" termini bəzi yerlərdə "farslar" adlandırır). … Biz şərq zövqündə bəzədilmiş zala daxil olduq. Sadə, eyni zamanda zəngin bəzəkləri qələmlə ifadə etmək çətindir. Bütün qonaqlar qızılı güllərlə bəzədilmiş tül üzlü atlas yastıqların üstündə oturmuşdur. Yastıqüzü ən əlvan rənglərə qəribə zəriflik verirdi. Zalın axırında böyük pəncərə uzunluğunda üç rəqqasə və beş musiqiçi oturmuşdur. Təbii ki, belə ənənəvi rəqsi xüsusi musiqi müşayiət etməli idi". "Musiqi çalındı. Orkestr iki yerə bölünmüş böyük yumurtaya bənzər və dəmir ayaqlarda dayanan barabandan, bizim dəfə bənzər qavaldan, qədim fleytaya bənzər alətdən, metal simli, lələklə çalınan mandolinalar və nəhayət dəmir ayaqda, sol əldə hərəkət edən kupu olan çonqurdan ibarət idi. Maraqlıdır ki, çonqur özü simlərlə yayın üzərindən aparır, əksinə yox. Bütün bunlar şiddətli, çox da melodik olmayan, ancaq olduqca orijinal səs çıxarırdı". "Şərq rəqsi hər yerdə eynidir. Mən onu Əlcəzairdə, Tunisdə, Tripolidə, Şamaxıda görmüşəm. O, hər yerdə bu ya digər dərəcədə ayaqları yerə vurmaqdan, müxtəlif dərəcədə ifadəli bel hərəkətlərindən ibarətdir. Nisədə (Mahmud bəyin gecəsində olan rəqqasələrdən biri) bu hərəkətlər mükəmməl idi". Şamaxıda poeziya və musiqinin inkişafında əvəzsiz xidmətləri olmuş xeyriyyəçi Mahmud ağa Əhməd ağa oğlu öz məclisində Aşıq Bilaldan bir saz havası çalıb-oxumağını xahiş edir. Bilalın məlahətli, zil və yanıqlı səsi məclisi başına götürür. Həmin havanın yeni olduğunu duyan məclis içtirakçıları ondan havanın adını soruşurlar. O isə "bu yaxınlarda bəstələdiyim "Mahmud ağa gəraylısı"dır – deyir… Xurşudbanu Natəvan Bakı və Şamaxı məclisləri ilə də mütəmadi surətdə əlaqə saxlayır və bu məclislərdə oxunan şairlərin yeni qəzəlləri ilə tanış olurdu. Tarixi sənədlər Xan qızının Bakıda və Şamaxıda səfərdə olarkən bu musiqi məclisləri ilə maraqlandığını göstərir. Belə sənədlərdən biri əlyazmasıdır: "Qarabağın məşhur xanəndələri Hacı Hüsü və Məşədi İsi 1884-cü ildə Mahmud ağanın hüzuruna gəlib, aylarla orada qalmışlar. Mahmud ağa məşhur Şamaxı xanəndəsi Məhəmmədhəsənin musiqi müəllimi olub. O, yaz fəsillərində xanəndə və müsahibləri ilə "Qız köşkü" naraında öz yaylağına övdət edib gün keçirərmiş. İbrahim xanın nəvəsi Xurşudbanu bəyim Natəvan Qarabağdan Bakı şəhərinə səfər edərək, Mahmud ağanın ziyarətinə gəlməyi özünə vacib bilib, onun görüşünə gelib, bir neçə gün onunla müsahibədə bulunmuşdu". Ruqiyyə Rzayeva "Mirzə Fərəc haqqında xatirələrim" məqaləsində yazır: "Şamaxıda dövlətli və alicənab şəxs olan Mahmudağa Əhmədağa oğlu Məmmədzadənin təşkil etdiyi xüsusi musiqi məclisi yığıncağı da vardı. Bu məclisin əhəmiyyəti onda idi ki, o, xanəndə və sazəndələr üçün geniş yarış meydanına çevrilmişdi. Hər musiqiçi ora ayaq basa bilməzdi. Mahmud ağa muğamlara çox yaxşı bələd idi. Ona görə hər sənətkarın qiymətini düzgün verə bilirdi. Odur ki, onun musiqi məclisinə ancaq yüksək musiqi mədəniyyətinə malik olan bacarıqlı, bilici, istedadlı musiqiçilər gedərdilər. Mirzə Fərəc öz quvvəsinə və sənətkarlığına inandığı üçün bu dəvətnaməni qəbul edir. O, bu məclisdə oranın daimi üzvü olan məşhur xanəndə Mirzə Məhəmməd Həsənlə birlikdə çıxış edir. Tarzənin özünün tərtib etdiyi proqramdan əlavə məclisdə olan mötəbər qonaqların arzuladığı musiqini, muğamları çalmalı idi. Mirzə Fərəc bu imtahandan qürurla çıxır. Mahmud ağa onun ifasına yüksək qiymə t verir. Bir neçə gün qonaq saxlayıb sonra hörmətlə yola salır". Seyid Əzim Şirvani yazırdı:
İki bəy düşmədi rüşvət təməinə əsla, Biri Məmməd Əli bəydir, biri də Mahmud ağa. Qaldığı vurdu işin, gözləmədı şərmü həya, Getdilər xəlqin hamı başına yüz dərdü bəla, Unudub Allahi bunlar hamı tüğyan elədi.
Mahmud ağa Məmmədzadə dövrünün əksər şairləri tərəfindən vəsf olunub.
İstinadlar
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Mahmud ağa Məmmədzadə, "Soy" dərgisi, 2(34), 2010.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Mahmud aga Ehmed aga oglu Memmedzade 1826 Samaxi 12 mart 1896 Samaxi butun Qafqazda taninmis musiqi xadimi seneti seiri musiqini seven eliaciq qonaqperver bir mesenat incesenet himayecisi idi Mahmud agaMahmud aga Ehmed aga oglu MemmedzadeDogum tarixi 1826Dogum yeri SamaxiVefat tarixi 12 mart 1896 1896 03 12 Vefat yeri Samaxi Samaxi qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiHeyatiO musiqicilerin qaygisina qalir onlara maddi komeyini esirgemirdi O dovrde Qafqazin butun meshur xanende ve tarzenleri Mahmud aganin meclisinde istirak edirdiler Samaxi seherinin abadlasdirilmasinda onun mustesna xidmetleri olmusdur Mahmud aga gorkemli musiqisunas kimi taninib mahir tar calirmis mugam bilicisi idi O hem de gozel avazla pesden oxuyurmis Bu dovrde Samaxida Seyid Ezim Sirvaninin basciliq etdiyi Beytus Sefa adli edebi meclis de fealiyyet gosterirdi Mahmud aga hemin meclisin uzvlerine himayedarliq edirdi Seyid Ezim Sirvani ile dostluq elaqeleri saxlayirdi Ozu de seiri musiqini cox sevirdi gozel tar calir ve mugamlari pesden oxuyurdu O oz malikanesinde musiqili geceler kecirmek ucun duzeltdirdiyi xususi salonda tez tez xanendelerin musabiqesini kecirir birinci yerleri tutanlara qiymetli hediyyeler ve mukafatlar verirdi Mahmud aganin musiqi meclisinin sedasi neinki butun Qafqazda hetta onun serhedlerinden cox cox uzaqlarda bele yayilmisdi XIX esrin II yarisinda Samaxiya qonaq gelen bir cox seyyahlar Mahmud aganin evine dusurdiler Fransiz yazicisi Aleksandr Dumanin rus ressami knyaz Qaqarinin ve b bu haqda melumatlari maraq dogurur Mahmud aganin musiqi meclislerinde yerli musiqicilerle birlikde Tiflis Qarabag Iran musiqicileri de cixis edirdiler Haci Husu Mesedi Isi Bulbulcan Erdebilli Settar Sadiqcan Cabbar Qaryagdi oglu kimi dovrunun meshur xanendeleri Mahmud aganin qonagi olub onun teskil etdiyi musiqi meclislerinde istirak etmisler Bir cox tarixi senedlerden melumdur ki bu senetkarlar icerisinde Mahmud aganin en cox hormet beslediyi ve tez tez Samaxiya devet etdiyi xanende Haci Husu ve tarzen Sadiqcan olmusdur Mahmud aga oz meclislerine genc musiqicileri de devet edib onlara klassik Serq musiqisinden telim verermis Onun meclisi butun Zaqafqaziyada musiqiciler ucun bir nov senetkarliq mektebi idi Burada ifaciliq telimi alan ve calgisi beyenilen her bir musiqici teqdir olunardi Samaxida yetismis Mirze Mehemmedhesen Mehdi Mebud Sukur Davud Sefiyarov kimi xanendeler Mehemmedqulu ve Humayi kimi tarzenler Mahmud aganin yetirmeleri olmuslar O zaman Samaxi musiqi meclisinin sohreti cox uzaqlara yayilmisdi Azerbaycanin her yerinden oxuyan calan oynayan Samaxiya gelib Mahmud aga qarsisinda oz senetini numayis etdirmeye can atardi Tesadufi deyildir ki Mahmud aganin adi ve Samaxi musiqi meclisi bu gun de xatirlanir ve ornek kimi gosterilir A Duma Samaxida mesenat Mahmud aga Ehmed aga oglunun qonagi oldugunu qeyd edir Mahmud aga Samaxida tez tez mugam geceleri yarislari kecirermis Fransiz A Duma kimi rus etnoqrafi ve seyyahi I Yevlaxov Peterburq Ressamliq Akademiyasinin prezidenti meshur rus ressami knyaz Q Q Qaqarin 1810 1893 de bele gecelerin qonagi olmus oz xos teessuratlarini xatire ve eserlerinde qeleme almislar Mahmud aganin 1858 ci il noyabrin 24 de A Dumanin serefine teskil etdiyi ziyafetde reqs edenleri iki xanim ve qiz paltari geymis bir oglan 5 musiqici tar kamanca tutek nagara ve tebil ifacilari musayiet edirdi A Duma qeyd edir Bazarda gezerken zengin Samaxi tatari Mahmud beyden devet aldiq o bizi fars sam yemeyine ve reqqaselerle geceye cagirdi Samaxi reqqaseleri neinki Sirvanda eyni zamanda butun Qafqazda evvelki sohretini saxlamisdilar Bize coxdan iki xidmeti eyni zamanda gosteren bu gozel kahinelerden behs etmisdiler Knyaz Dondyukov deyirdi Samaxi reqqaselerini mutleq gorun Baqration xatirladirdi Samaxi reqqaselerini mutleq gorun Bakida hami bir nefese tekrarlayirdi Samaxi reqqaselerini mutleq gorun Reqqaseler xanlarin hokmranliginin qaliqlaridir Onlar saray reqqaseleri idi Teessuf ki hem parslardan hem de reqqaselerden yalniz ucu qalib iki qadin ve bir oglan Biz Mahmud beyin evine geldik Onun evi Derbendden Tiflise qeder gorduyum heyranedici fars evlerinden biri idi Duma romaninda azerbaycanlilar termini bezi yerlerde farslar adlandirir Biz serq zovqunde bezedilmis zala daxil olduq Sade eyni zamanda zengin bezekleri qelemle ifade etmek cetindir Butun qonaqlar qizili gullerle bezedilmis tul uzlu atlas yastiqlarin ustunde oturmusdur Yastiquzu en elvan renglere qeribe zeriflik verirdi Zalin axirinda boyuk pencere uzunlugunda uc reqqase ve bes musiqici oturmusdur Tebii ki bele enenevi reqsi xususi musiqi musayiet etmeli idi Musiqi calindi Orkestr iki yere bolunmus boyuk yumurtaya benzer ve demir ayaqlarda dayanan barabandan bizim defe benzer qavaldan qedim fleytaya benzer aletden metal simli lelekle calinan mandolinalar ve nehayet demir ayaqda sol elde hereket eden kupu olan conqurdan ibaret idi Maraqlidir ki conqur ozu simlerle yayin uzerinden aparir eksine yox Butun bunlar siddetli cox da melodik olmayan ancaq olduqca orijinal ses cixarirdi Serq reqsi her yerde eynidir Men onu Elcezairde Tunisde Tripolide Samaxida gormusem O her yerde bu ya diger derecede ayaqlari yere vurmaqdan muxtelif derecede ifadeli bel hereketlerinden ibaretdir Nisede Mahmud beyin gecesinde olan reqqaselerden biri bu hereketler mukemmel idi Samaxida poeziya ve musiqinin inkisafinda evezsiz xidmetleri olmus xeyriyyeci Mahmud aga Ehmed aga oglu oz meclisinde Asiq Bilaldan bir saz havasi calib oxumagini xahis edir Bilalin melahetli zil ve yaniqli sesi meclisi basina goturur Hemin havanin yeni oldugunu duyan meclis ictirakcilari ondan havanin adini sorusurlar O ise bu yaxinlarda bestelediyim Mahmud aga geraylisi dir deyir Xursudbanu Natevan Baki ve Samaxi meclisleri ile de mutemadi suretde elaqe saxlayir ve bu meclislerde oxunan sairlerin yeni qezelleri ile tanis olurdu Tarixi senedler Xan qizinin Bakida ve Samaxida seferde olarken bu musiqi meclisleri ile maraqlandigini gosterir Bele senedlerden biri elyazmasidir Qarabagin meshur xanendeleri Haci Husu ve Mesedi Isi 1884 cu ilde Mahmud aganin huzuruna gelib aylarla orada qalmislar Mahmud aga meshur Samaxi xanendesi Mehemmedhesenin musiqi muellimi olub O yaz fesillerinde xanende ve musahibleri ile Qiz kosku narainda oz yaylagina ovdet edib gun kecirermis Ibrahim xanin nevesi Xursudbanu beyim Natevan Qarabagdan Baki seherine sefer ederek Mahmud aganin ziyaretine gelmeyi ozune vacib bilib onun gorusune gelib bir nece gun onunla musahibede bulunmusdu Ruqiyye Rzayeva Mirze Ferec haqqinda xatirelerim meqalesinde yazir Samaxida dovletli ve alicenab sexs olan Mahmudaga Ehmedaga oglu Memmedzadenin teskil etdiyi xususi musiqi meclisi yigincagi da vardi Bu meclisin ehemiyyeti onda idi ki o xanende ve sazendeler ucun genis yaris meydanina cevrilmisdi Her musiqici ora ayaq basa bilmezdi Mahmud aga mugamlara cox yaxsi beled idi Ona gore her senetkarin qiymetini duzgun vere bilirdi Odur ki onun musiqi meclisine ancaq yuksek musiqi medeniyyetine malik olan bacariqli bilici istedadli musiqiciler gederdiler Mirze Ferec oz quvvesine ve senetkarligina inandigi ucun bu devetnameni qebul edir O bu meclisde oranin daimi uzvu olan meshur xanende Mirze Mehemmed Hesenle birlikde cixis edir Tarzenin ozunun tertib etdiyi proqramdan elave meclisde olan moteber qonaqlarin arzuladigi musiqini mugamlari calmali idi Mirze Ferec bu imtahandan qururla cixir Mahmud aga onun ifasina yuksek qiyme t verir Bir nece gun qonaq saxlayib sonra hormetle yola salir Seyid Ezim Sirvani yazirdi Iki bey dusmedi rusvet temeine esla Biri Memmed Eli beydir biri de Mahmud aga Qaldigi vurdu isin gozlemedi sermu heya Getdiler xelqin hami basina yuz derdu bela Unudub Allahi bunlar hami tugyan eledi Mahmud aga Memmedzade dovrunun ekser sairleri terefinden vesf olunub IstinadlarMenbeEnver Cingizoglu Mahmud aga Memmedzade Soy dergisi 2 34 2010 Hemcinin baxSamaxi