Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnsanın seksuallığı və ya insanın cinsəlliyi — insanın cinsi həvəsinin təzahürü və ödənilməsi ilə bağlı olan bioloji, psixofizioloji, psixi və emosional reaksiyaların, təcrübə və hərəkətlərin məcmusu.
Seksuallıq insan orqanizminin tənəffüs, həzm və s. kimi anadangəlmə ehtiyacı və funksiyasıdır. İnsan fizioloji olaraq müəyyən seksual potensialla doğulur, sonra fərdi həyat təcrübəsi çərçivəsində seksuallıq formalaşır. Ümumiyyətlə, insanın seksuallığı bioloji, psixi və sosial-mədəni amillərin inteqrasiya olunmuş qarşılıqlı təsiri ilə müəyyən edilir .
İnsan seksuallığının komponentləri
İnsan seksuallığının çoxsaylı formaları var. İnsan seksuallığı geniş spektrli davranış və prosesləri, cinsiyyətin fizioloji, psixoloji, sosial, mədəni, siyasi, mənəvi və ya dini aspektlərini, habelə insanın cinsi davranışını əhatə edir. Seksuallıq insan davranışının digər aspektləri kimi, həm bioloji, həm də sosial xarakter daşıyır: cinsiyyətin bəzi xüsusiyyətləri genetik, digərləri isə sosiallaşma prosesində formalaşır. Bu baxımdan insan seksuallığının bir neçə komponenti fərqləndirilir:
- bioloji cins — cinsi xromosomlar, cinsi hormonlar, cinsiyyət hüceyrələri, xarici və daxili cinsiyyət orqanları, ikinci dərəcəli cinsi əlamətlər kimi əlamətlər toplusu;
- gender kimliyi — bioloji cinslə mütləq üst-üstə düşməyən müəyyən cinsə mənsubiyyət hissi;
- gender rolu — cəmiyyətdə bu və ya digər "adətən kişi" və ya "adətən qadın" davranışını təyin edən, müəyyən cəmiyyətin mədəni normalarına uyğun gələn davranış;
- seksual oriyentasiya — əks cinsdən (heteroseksual oriyentasiya), eyni cinsdən (homoseksual oriyentasiya) və ya hər iki cinsdən (biseksual oriyentasiya) insanlara emosional, romantik və həssas cazibə və ya ümumiyyətlə hər hansı cazibənin olmaması (aseksual oriyentasiya);
- cinsi kimlik — özünü bu və ya digər cinsi oriyentasiyaya malik olan insanlarla eyniləşdirməsi, özünü müəyyən oriyentasiyalı şəxs kimi dərk etməsi .
Fəlsəfə, xüsusilə etika və əxlaq elmi ilə yanaşı ilahiyyatın da predmetinə bu mövzu daxildir. Demək olar ki, hər bir tarixi dövr və mədəniyyətdə incəsənət, o cümlədən ədəbi və təsviri incəsənət, eləcə də populyar mədəniyyətcinsiyyətə ictimai baxışlara mühüm töhfələr vermişdir. Əksər cəmiyyətlərdə cinsi davranışa müəyyən məhdudiyyətlər qoyan qanunlar var. Seksuallıq mədəniyyətdən mədəniyyətə, bölgədən bölgəyə dəyişir və bəşər tarixi boyunca davamlı olaraq dəyişməkdədir.
İnsan seksuallığının müxtəlif formaları üçün geniş çeşiddə ədəbiyyat, təhsil saytları, yerli təhsil və sosial dəstək təşkilatları mövcuddur .
Seksuallığın mənası
Seksuallıq insanın sosial fəaliyyətinin hərəkətverici qüvvəsidir, çünki o, təkcə seksual məmnuniyyətə deyil, həm də “xoşbəxtlik” adlanan sosial-psixoloji vəziyyətə nail olmaq və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Genderlə əlaqəli təcrübələr, hətta dar mənada cinsi əlaqə ilə açıq şəkildə əlaqəli olmayan vəziyyətlərdə belə, bu və ya digər davranış variantının seçimini müəyyənləşdirir.
Seksuallıq insanın ətrafdakı reallığı dərk etməsində mühüm hərəkətverici amillərdən biridir. Ziqmund Freyd yazırdı ki, “uşaqlarda biliyə olan həvəs, hətta onlar tərəfindən oyandırılan seksual problemlərdə təəccüblü şəkildə erkən və gözlənilmədən intensiv şəkildə dayanır”.
Seksuallıq insanları bir yerdə yaşamağa və işləməyə sövq edən amil, insanları bir araya gətirən, birləşdirən hərəkətverici qüvvə, ailə həyatının əsas tərkib hissələrindən biridir. Seksuallıq maddi mühitdə davranışın xarici təzahürünü dəyişdirmək üçün öz daxili libidosunu ifadə etməyə yönəlmiş ayrılmaz istəkdir.
Seksuallığın formalaşması
Seksual reaksiyaların əmələ gəlməsini və həyata keçirilməsini təyin edən fizioloji mexanizmlər insanlara bioloji növ kimi xasdır, onların formalaşması genetik olaraq müəyyən edilir. Eyni zamanda, insan təkcə bioloji deyil, həm də sosial təbiətə malik olduğundan, seksuallığın formalaşması onun mövcudluğu şərtləri ilə əlaqəli olur: sosial mühit, yaşayış şəraiti və s.Seksuallığın formalaşmasına, məsələn, düzgün qidalanma kimi amillər də təsir göstərir.
Uşaqlıq seksuallığı
Əvvəllər belə hesab olunurdu ki, uşaqlar müəyyən yaşa qədər seksuallıqdan tamamilə məhrumdurlar. Uşaq seksuallığı haqqında ciddi danışan ilk tədqiqatçılardan biri Z.Freyd olmuşdur. Onun psixoseksual inkişaf konsepsiyası və ya Edip kompleksi kimi bir çox fikirləri indi köhnəlmiş hesab edilsə də, uşaqlıq seksuallığının mövcudluğunun tanınması psixologiya və seksologiya sahəsində bir irəliləyiş olmuşdur. də məşhur "Kinsi Hesabatları"nda uşaq seksuallığından bəhs etmişir. Uşaqlar öz bədənlərinə, o cümlədən cinsiyyət orqanlarına təbii maraq göstərir, kişilər və qadınlar arasında anatomik fərqləri görür və tez-tez cinsiyyət orqanları ilə oynayırlar. Bu, adətən böyüklər tərəfindən masturbasiya kimi qəbul edilir, baxmayaraq ki, bu, həmişə belə deyil. Bir çox uşaq adətən dostları və ya bacıları ilə birlikdə “seks oyununda” iştirak edir. "Seks oyunu" bir-birinin cinsi orqanlarının ifşa edilməsini və araşdırılmasını nəzərdə tutur. İbtidai məktəb yaşında “seksual oyunlara” maraq bir qədər azalır, baxmayaraq ki, uşaqlar həmyaşıdları üçün romantik hisslər yaşaya bilərlər. Keçid dövründə artan cinsi marağın yeni dalğası müşahidə olunur.
Yetkinlik seksuallığı
Yetkinlik dövrünün başlanğıcı ilə, insana xas olan cinsi ehtiyaclar özünü göstərməyə başlayanda, insanın şəxsiyyəti artıq böyük ölçüdə formalaşdığından, cinsiyyətin inkişafına bu dövrdə artıq mövcud olan şəxsiyyət xüsusiyyətləri təsir edir. Məsələn, əxlaq normalarının, aqressivliyin və digər müsbət və mənfi sosial əlamətlərin mənimsənilmə dərəcəsi. Yetkinlik dövründə aqressiv və digər antisosial xarakter əlamətlərinin üstünlük təşkil etməsi deviant və hətta dağıdıcı seksual ehtiyacların formalaşmasına səbəb ola bilər. Seksuallığın formalaşmasına intellektual inkişaf səviyyəsi də təsir göstərir, çünki insan seksuallığının inkişafının ən yüksək forması - insanı digər heyvanlardan fərqləndirən erotik sevgi, ilk növbədə intellektə əsaslanır.
Seksuallığın formalaşması prosesində əsas şey şəxsiyyətin reallığa müstəqil şəkildə yiyələnməsinin izləri və digər formaları olsa da, ona həm də cəmiyyətdə fəaliyyət göstərən seksuallığın formalaşması üçün məqsədyönlü proqramlar təsir edir ki, bu da həm bütün “qeyri-normativliyi” sıxışdıra bilir. Burada əzərə almaq lazımdır ki, cinsi reaksiyaların yatırılması çox vaxt cinsi gərginliyin digər emosional formalara, o cümlədən aqressiya ilə əlaqəli formalara keçməsinə gətirib çıxarır.
Seksuallıq həm gənclikdə, həm də qocalıqda fiziki və psixi sağlamlığın ayrılmaz əlamətidir. Qeyd olunur ki, qocalıqda cinsi ehtiyacların qorunub saxlanması intellekt səviyyəsi yüksək olan, həyat keyfiyyəti yuxarı olan və gənc yaşda daha çox cinsi aktivlik nümayiş etdirən insanlar üçün xarakterikdir.
Seksual mədəniyyətlərin növləri
Seksuallığın sosial təbiətinə görə, cinsi hisslərin məqbul təzahürlərinin təbiətinə görə fərqlənən bir neçə mədəni tip ayırd etmək olar:
- Apollon tipi, antik cəmiyyət və müasir dövrdə - Yaponiya və bəzi Sakit okean adalarının yerli sakinləri üçün xarakterikdir. Bu mədəni tipdə seksuallıq insanın digər ehtiyacları (yemək, yuxu və s.) ilə bərabər əsasda nəzərə alınır, cinsi əlaqə ilə bağlı inkişaf etmiş tabular və məhdudiyyətlər sistemi yoxdur. Bu mədəniyyətin ayrı-ayrı komponentlərini müasir naturizm hərəkatlarında, eləcə də bəzi dini təriqətlərdə (adəmilər) izləmək olar.
- Liberal tip, seksuallığın müxtəlif təzahürlərinə qarşı dözümlülük, cinsi davranışın müəyyən normativ formalarına məcbur edilməməsi ilə xarakterizə olunur. Eyni zamanda, mədəniyyətin bu növü seksuallığa ciddi şəkildə insan həyatının təbii, bioloji komponenti kimi baxmır, ondakı seksuallıq sosial münasibətlərin vacib komponentlərindən biridir.
- Patriarxal ənənələrin nəzərə çarpan təsiri ilə həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə proletar və kəndli mühitində formalaşan “yoxsulluq mədəniyyətləri” Bu mədəniyyət ayrı-ayrı subyektləri seksuallıq problemləri haqqında məlumatlılığının aşağı səviyyədə olması, mütəşəkkil cinsi tərbiyə sisteminin, o cümlədən ailədə olmaması, kişilərin dominant rolu, cinsi və ailə həyatında zorakılıq ilə xarakterizə olunur.
- "İkili" əxlaq standartlarının üstünlük təşkil etməsi ilə xarakterizə olunan, seksuallığın açıq təzahürlərini pisləyən, lakin cinsi azadlığın müəyyən təzahürlərinə, o cümlədən xəyanət (bir və ya hər iki tərəfdaş üçün) "qapalı qapılar arxasında" icazə verən sevgi mədəniyyətləri .
- Cinsi əlaqə nəticəsində həzz əldə etmək məqsədini mütləqləşdirən və bunun üçün seksual fəaliyyətin bütün formalarına, o cümlədən homoseksual münasibətlərə, cinsi fəaliyyətin qrup formalarına, cinsi deviasiyalarına və s. daxil olan Orgiastika mədəniyyətinin elementləri Qədim Roma, xristianlığın ilk əsrlərinin kommunist təriqətləri, Yeni dövrün saray, aristokratik və bohem mühiti, libertin hərəkatı, hippi kommunaları üçün xarakterik olmuşdur və indi də bəzi şəhər subkulturalarında rast gəlinir.
- Cinsi davranışın dini və fəlsəfi qaydaların həyata keçirilməsi forması olduğunu hesab edən mistik mədəniyyətlər (doastik cinsi təcrübələr, tantrik seks).
- Cinsi əlaqənin demək olar ki, tamamilə basdırılmasına çalışan repressiv mədəniyyətlər, nikahdankənar və nikahdan əvvəlki münasibətlərə son dərəcə sərt qadağalar qoyan, cinsi təhsil sisteminin olmaması və nikahda cinsi əlaqənin rolunun yalnız nəsil artırma ilə məhdudlaşdırılması ilə ifadə olunur. Göstərilir ki, bu cür mədəniyyətlər seksuallıqla əlaqəli şəxsiyyət xüsusiyyətlərinin, o cümlədən romantik sevginin inkişafının qarşısını alır.
- Puritan mədəniyyəti, dini (əsasən protestant) xristian münasibətinin dünyəvi ləzzətlərdən, o cümlədən cinsi zövqlərdən imtina edilməsinə yönələn ifrat ifadəsidir. Puritan mədəniyyəti ədəbiyyat və incəsənətin bütün mövzularına, hətta təbabətə, ən azı dolayı yolla cinsi əlaqəyə aid olan senzura qadağaları, cinsi əlaqənin təhlükələri haqqında yanlış fikirlərin yayılması ilə xarakterizə olunur (məsələn, erektil disfunksiya, korluğa, ovucların tüklü olmasına səbəb olur). Puritan mədəniyyəti 17-ci əsrdə İngiltərədə meydana çıxmışdır. Onun çiçəklənməsi 19-cu əsrdə kraliça Viktoriyanın hakimiyyəti ilə əlaqələndirilir (“ Viktorianlıq”), sonralar Avropa və ABŞ- a yayılmışdır. Puritan mədəniyyətinin Qərb sivilizasiyasındakı mövqeyi XX əsrdə cinsi inqilablar nəticəsində xeyli zəiflədi, lakin bəzi ölkələrdə onun təsiri kifayət qədər yüksək olaraq qalır.
Seksuallıq və romantik sevgi arasında qarşılıqlı əlaqə modelləri
Polyak psixiatr Zbiqnev Lev-Staroviç dünya mədəniyyətlərində mövcud olan seksuallıq və romantik sevgi arasında qarşılıqlı əlaqənin beş əsas modelini müəyyən edir:
- Platonik model. Bu modeldə sevgi deseksuallaşdırılıb, ideal sevginin yalnız hissi, bədən təzahürləri ilə xarakterizə olunmadığına inanılır. Bu model xristianlıqda və buddizmin bəzi sahələrində mövcuddur.
- Hissi model. Bu modeldə sevgi və cinsi istək müəyyən edilir, seks sevginin əsas təzahürüdür (daosizm, tantrizm, Qərb sivilizasiyasının bəzi müasir mədəniyyətləri).
- İnteqral və ya psixofiziki model sevgi və seks ayrılmaz bir vəhdət kimi nəzərdən keçirilir: biri digəri olmadan mövcud ola bilməz. Bu anlayış həm ibtidai, həm də yüksək inkişaf etmiş mədəniyyətlər, o cümlədən xristianlığın və islamın bəzi müasir qolları üçün xarakterik ola bilər.
- Sevgi və seksuallıq arasındakı ziddiyyət modeli. Seks və məhəbbət partnyorlar arasında münasibətlərin müstəqil formaları hesab olunur: həm sekssiz sevgi, həm də sevgisiz seks ola bilər. Bu anlayış Qərb sivilizasiyasının orgiastik mədəniyyətləri və şəhər subkulturaları üçün xarakterikdir.
- Sevgisiz seks modeli. Bu modeldə tərəfdaşları birləşdirən yeganə amil seksdir, romantik təzahürlər arzuolunmaz hesab olunur və sıxışdırılır.
İnsan seksual davranışı
İnsanın seksual davranışı fərdlər arasında onların cinsi ehtiyacları ilə motivasiya olunan müxtəlif qarşılıqlı əlaqə formalarını əhatə edir. Bir insanın seksual davranışı onun seksual oriyentasiyasına uyğun gəlməyə bilər.
İnsan seksual davranışı üç funksiyanı yerinə yetirir: reproduktiv, hedonik (həzz almağa yönəlmiş) və kommunikativ .
Bir insanın seksual davranışı onun mənasından və hansı xüsusi ehtiyacların ödənilməsindən asılı olaraq köklü şəkildə dəyişir. İ.Konson məqsəd və yaşından asılı olaraq insanın cinsi davranışının bir neçə əsas formasını müəyyən etmişdir :
- Seksual davranışın əsas məqsədi cinsi gərginliyi aradan qaldırmaqdır.
- Vəziyyətin erotizminə böyük əhəmiyyət verilməklə, həssas həzz aparıcı yer tutur.
- Qeyri-seksual faydalara nail olmaq üçün vasitədir (məsələn, razılaşdırılmış evlilik)
- Evlilik ritualını saxlamaq üçün bir vasitədir.
- Kommunikativ seksuallıq, cinsi davranışın təklikdən qaçma formasıdır.
- Cinsi maraqları təmin edir.
- Seksual özünütəsdiqləmə vasitəsidir.
Obyekt seksuallığı
Psixoloqlar qeyd edirlər ki, insanlarda cansız cisimlərə də sevgi var. Məsələn, İsveç vətəndaşı Eija-Rita Eklof Berlin divarına aşiq olmuş və nikahda özünü ona bağlamışdır. Toy mərasimindən sonra o, Eklof-Berliner-Mauer soyadını götürmüşdür. Yaxud amerikalı Erika Eyfel (qızlıq soyadı Labri) 2007-ci ildə Eyfel qülləsi ilə evlənmişdir .
Bu cür psixoloji mexanizmin patoloji yığılma ilə izah edən bir fikir var .
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Секс и культура. Беседа социолога Сергея Голода с писателем Алексеем Самойловым // Аврора. — 1990. — № 4. — С. 92—114.
- Басс Д. Почему мужчины делают это. Корни сексуального обмана, домогательств и насилия = David M. Buss. When Men Behave Badly: The Hidden Roots of Sexual Deception, Harassment, and Assault. — М.: Альпина нон-фикшн, 2022. — 372 с. — ISBN 978-5-00139-756-4.
- Бовуар С. Второй пол. — М.: Прогресс; СПб.: Алетейя, 1997. — 831 с.
- Дерягин Г. Б. Криминальная сексология. Курс лекций для юридических факультетов. — М., 2008. — 552 с. — ISBN 978-5-93004-274-0.
- Рикёр П. Сексуальность: чудо, заблуждение, загадка // Рикёр П. История и истина. — СПб.: «Алетейя», 2002. — C. 221—233.
- Роуч М. Секс для науки. Наука для секса / Пер.: Галина Шульга. — 6 изд. — М. : Альпина нон-фикшн, 2020; 2019. — 354 с. — (Alpina Popular Science). — 5000 экз. — ISBN 978-5-91671-922-2. — ISBN 978-5-91671-895-9. — ISBN 978-5-91671-519-4. — ISBN 978-5-91671-678-8.
- Рэнд А. Голос разума. Философия объективизма. Эссе. — М.: Альпина Паблишер, 2021. — ISBN 978-5-9614-7286-8.
- Фатыхов C. Г. Мировая история женщины. — 2-е изд., испр. и доп. — Екатеринбург: Банк культурной информации, 2008. — 943 с. ISBN 978-5-7851-0653-6
- Эллард К. Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие = Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”. — М.: Альпина Паблишер, 2016. — 282 p. — 2000 экз. — ISBN 978-5-9614-5390-4.
İstinadlar
- Акимова Л. Психология сексуальности. Учебное пособие. — Одесса: СМИЛ, 2005.
- [1] 2018-01-25 at the Wayback Machine Social and ethical determinants of human sexuality. G.Benagiano et. al., Minerva Ginecol., 2010
- [2] 2018-01-25 at the Wayback Machine Imagining reproduction in science and history. R.Pierson, R.Stephanson,J Med Humanit, 2010
- "Архивированная копия". 2007-10-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-10-10. The International Encyclopedia of Sexuality
- [3] 2011-06-14 at the Wayback Machine И. С. Кон. Сексология. Новая информация
- [4] 2015-11-02 at the Wayback Machine Российское научное сексологическое общество
- Фрейд З. Очерки по психологии сексуальности. 2014-07-16 at the Wayback Machine М., 1989.
- [5] 2023-08-16 at the Wayback Machine Larsson, IngBeth. Child sexuality and sexual behaviour
- Дерягин Г. Б. Криминальная сексология. Курс лекций для юридических факультетов. М., 2008. С. 36—40. .
- Дерягин Г. Б. Криминальная сексология. Курс лекций для юридических факультетов. М., 2008. С. 37, 180—182. .
- Поведение сексуальное 2015-01-30 at the Wayback Machine // Коджаспирова Г. М., Коджаспиров А. Ю. Педагогический словарь. — 2003.
- Поведение сексуальное 2015-01-30 at the Wayback Machine // Головин С. Ю. Словарь практического психолога.
- Психология сексуальности 2015-09-23 at the Wayback Machine // Кон И. С. Введение в сексологию. — М., 1988
- Эллард, 2016
Xarici keçidlər
- Francoeur, Robert T. (ed.),
- Haeberle, Erwin J., Edited by Erwin J. Haeberle. Original editors: Vern L. Bullough and Bonnie Bullough
- Janssen, D. F.,
- из Encyclopedia of Behavioral Statistics
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seksualliq bura istiqametlendirir Diger istifade formalari ucun Seksualliq deqiqlesdirme sehifesine baxin Insanin seksualligi ve ya insanin cinselliyi insanin cinsi hevesinin tezahuru ve odenilmesi ile bagli olan bioloji psixofizioloji psixi ve emosional reaksiyalarin tecrube ve hereketlerin mecmusu A V Buqro Psixeyanin ogurlanmasi 1895 Ketan yagli boya Sexsi kolleksiya Seksualliq insan orqanizminin teneffus hezm ve s kimi anadangelme ehtiyaci ve funksiyasidir Insan fizioloji olaraq mueyyen seksual potensialla dogulur sonra ferdi heyat tecrubesi cercivesinde seksualliq formalasir Umumiyyetle insanin seksualligi bioloji psixi ve sosial medeni amillerin inteqrasiya olunmus qarsiliqli tesiri ile mueyyen edilir Insan seksualliginin komponentleriInsan seksualliginin coxsayli formalari var Insan seksualligi genis spektrli davranis ve prosesleri cinsiyyetin fizioloji psixoloji sosial medeni siyasi menevi ve ya dini aspektlerini habele insanin cinsi davranisini ehate edir Seksualliq insan davranisinin diger aspektleri kimi hem bioloji hem de sosial xarakter dasiyir cinsiyyetin bezi xususiyyetleri genetik digerleri ise sosiallasma prosesinde formalasir Bu baximdan insan seksualliginin bir nece komponenti ferqlendirilir bioloji cins cinsi xromosomlar cinsi hormonlar cinsiyyet huceyreleri xarici ve daxili cinsiyyet orqanlari ikinci dereceli cinsi elametler kimi elametler toplusu gender kimliyi bioloji cinsle mutleq ust uste dusmeyen mueyyen cinse mensubiyyet hissi gender rolu cemiyyetde bu ve ya diger adeten kisi ve ya adeten qadin davranisini teyin eden mueyyen cemiyyetin medeni normalarina uygun gelen davranis seksual oriyentasiya eks cinsden heteroseksual oriyentasiya eyni cinsden homoseksual oriyentasiya ve ya her iki cinsden biseksual oriyentasiya insanlara emosional romantik ve hessas cazibe ve ya umumiyyetle her hansi cazibenin olmamasi aseksual oriyentasiya cinsi kimlik ozunu bu ve ya diger cinsi oriyentasiyaya malik olan insanlarla eynilesdirmesi ozunu mueyyen oriyentasiyali sexs kimi derk etmesi Felsefe xususile etika ve exlaq elmi ile yanasi ilahiyyatin da predmetine bu movzu daxildir Demek olar ki her bir tarixi dovr ve medeniyyetde incesenet o cumleden edebi ve tesviri incesenet elece de populyar medeniyyetcinsiyyete ictimai baxislara muhum tohfeler vermisdir Ekser cemiyyetlerde cinsi davranisa mueyyen mehdudiyyetler qoyan qanunlar var Seksualliq medeniyyetden medeniyyete bolgeden bolgeye deyisir ve beser tarixi boyunca davamli olaraq deyismekdedir Insan seksualliginin muxtelif formalari ucun genis cesidde edebiyyat tehsil saytlari yerli tehsil ve sosial destek teskilatlari movcuddur Seksualligin menasiSeksualliq insanin sosial fealiyyetinin hereketverici quvvesidir cunki o tekce seksual memnuniyyete deyil hem de xosbextlik adlanan sosial psixoloji veziyyete nail olmaq ve heyat keyfiyyetini yaxsilasdirmaq meqsedi dasiyir Genderle elaqeli tecrubeler hetta dar menada cinsi elaqe ile aciq sekilde elaqeli olmayan veziyyetlerde bele bu ve ya diger davranis variantinin secimini mueyyenlesdirir Seksualliq insanin etrafdaki realligi derk etmesinde muhum hereketverici amillerden biridir Ziqmund Freyd yazirdi ki usaqlarda biliye olan heves hetta onlar terefinden oyandirilan seksual problemlerde teeccublu sekilde erken ve gozlenilmeden intensiv sekilde dayanir Seksualliq insanlari bir yerde yasamaga ve islemeye sovq eden amil insanlari bir araya getiren birlesdiren hereketverici quvve aile heyatinin esas terkib hisselerinden biridir Seksualliq maddi muhitde davranisin xarici tezahurunu deyisdirmek ucun oz daxili libidosunu ifade etmeye yonelmis ayrilmaz istekdir Seksualligin formalasmasiSeksual reaksiyalarin emele gelmesini ve heyata kecirilmesini teyin eden fizioloji mexanizmler insanlara bioloji nov kimi xasdir onlarin formalasmasi genetik olaraq mueyyen edilir Eyni zamanda insan tekce bioloji deyil hem de sosial tebiete malik oldugundan seksualligin formalasmasi onun movcudlugu sertleri ile elaqeli olur sosial muhit yasayis seraiti ve s Seksualligin formalasmasina meselen duzgun qidalanma kimi amiller de tesir gosterir Usaqliq seksualligi Evveller bele hesab olunurdu ki usaqlar mueyyen yasa qeder seksualliqdan tamamile mehrumdurlar Usaq seksualligi haqqinda ciddi danisan ilk tedqiqatcilardan biri Z Freyd olmusdur Onun psixoseksual inkisaf konsepsiyasi ve ya Edip kompleksi kimi bir cox fikirleri indi kohnelmis hesab edilse de usaqliq seksualliginin movcudlugunun taninmasi psixologiya ve seksologiya sahesinde bir irelileyis olmusdur de meshur Kinsi Hesabatlari nda usaq seksualligindan behs etmisir Usaqlar oz bedenlerine o cumleden cinsiyyet orqanlarina tebii maraq gosterir kisiler ve qadinlar arasinda anatomik ferqleri gorur ve tez tez cinsiyyet orqanlari ile oynayirlar Bu adeten boyukler terefinden masturbasiya kimi qebul edilir baxmayaraq ki bu hemise bele deyil Bir cox usaq adeten dostlari ve ya bacilari ile birlikde seks oyununda istirak edir Seks oyunu bir birinin cinsi orqanlarinin ifsa edilmesini ve arasdirilmasini nezerde tutur Ibtidai mekteb yasinda seksual oyunlara maraq bir qeder azalir baxmayaraq ki usaqlar hemyasidlari ucun romantik hissler yasaya bilerler Kecid dovrunde artan cinsi maragin yeni dalgasi musahide olunur Yetkinlik seksualligi Yetkinlik dovrunun baslangici ile insana xas olan cinsi ehtiyaclar ozunu gostermeye baslayanda insanin sexsiyyeti artiq boyuk olcude formalasdigindan cinsiyyetin inkisafina bu dovrde artiq movcud olan sexsiyyet xususiyyetleri tesir edir Meselen exlaq normalarinin aqressivliyin ve diger musbet ve menfi sosial elametlerin menimsenilme derecesi Yetkinlik dovrunde aqressiv ve diger antisosial xarakter elametlerinin ustunluk teskil etmesi deviant ve hetta dagidici seksual ehtiyaclarin formalasmasina sebeb ola biler Seksualligin formalasmasina intellektual inkisaf seviyyesi de tesir gosterir cunki insan seksualliginin inkisafinin en yuksek formasi insani diger heyvanlardan ferqlendiren erotik sevgi ilk novbede intellekte esaslanir Seksualligin formalasmasi prosesinde esas sey sexsiyyetin realliga musteqil sekilde yiyelenmesinin izleri ve diger formalari olsa da ona hem de cemiyyetde fealiyyet gosteren seksualligin formalasmasi ucun meqsedyonlu proqramlar tesir edir ki bu da hem butun qeyri normativliyi sixisdira bilir Burada ezere almaq lazimdir ki cinsi reaksiyalarin yatirilmasi cox vaxt cinsi gerginliyin diger emosional formalara o cumleden aqressiya ile elaqeli formalara kecmesine getirib cixarir Seksualliq hem genclikde hem de qocaliqda fiziki ve psixi saglamligin ayrilmaz elametidir Qeyd olunur ki qocaliqda cinsi ehtiyaclarin qorunub saxlanmasi intellekt seviyyesi yuksek olan heyat keyfiyyeti yuxari olan ve genc yasda daha cox cinsi aktivlik numayis etdiren insanlar ucun xarakterikdir Seksual medeniyyetlerin novleriSeksualligin sosial tebietine gore cinsi hisslerin meqbul tezahurlerinin tebietine gore ferqlenen bir nece medeni tip ayird etmek olar Apollon tipi antik cemiyyet ve muasir dovrde Yaponiya ve bezi Sakit okean adalarinin yerli sakinleri ucun xarakterikdir Bu medeni tipde seksualliq insanin diger ehtiyaclari yemek yuxu ve s ile beraber esasda nezere alinir cinsi elaqe ile bagli inkisaf etmis tabular ve mehdudiyyetler sistemi yoxdur Bu medeniyyetin ayri ayri komponentlerini muasir naturizm herekatlarinda elece de bezi dini teriqetlerde ademiler izlemek olar Liberal tip seksualligin muxtelif tezahurlerine qarsi dozumluluk cinsi davranisin mueyyen normativ formalarina mecbur edilmemesi ile xarakterize olunur Eyni zamanda medeniyyetin bu novu seksualliga ciddi sekilde insan heyatinin tebii bioloji komponenti kimi baxmir ondaki seksualliq sosial munasibetlerin vacib komponentlerinden biridir Patriarxal enenelerin nezere carpan tesiri ile hem inkisaf etmis hem de inkisaf etmekde olan olkelerde proletar ve kendli muhitinde formalasan yoxsulluq medeniyyetleri Bu medeniyyet ayri ayri subyektleri seksualliq problemleri haqqinda melumatliliginin asagi seviyyede olmasi mutesekkil cinsi terbiye sisteminin o cumleden ailede olmamasi kisilerin dominant rolu cinsi ve aile heyatinda zorakiliq ile xarakterize olunur Ikili exlaq standartlarinin ustunluk teskil etmesi ile xarakterize olunan seksualligin aciq tezahurlerini pisleyen lakin cinsi azadligin mueyyen tezahurlerine o cumleden xeyanet bir ve ya her iki terefdas ucun qapali qapilar arxasinda icaze veren sevgi medeniyyetleri Cinsi elaqe neticesinde hezz elde etmek meqsedini mutleqlesdiren ve bunun ucun seksual fealiyyetin butun formalarina o cumleden homoseksual munasibetlere cinsi fealiyyetin qrup formalarina cinsi deviasiyalarina ve s daxil olan Orgiastika medeniyyetinin elementleri Qedim Roma xristianligin ilk esrlerinin kommunist teriqetleri Yeni dovrun saray aristokratik ve bohem muhiti libertin herekati hippi kommunalari ucun xarakterik olmusdur ve indi de bezi seher subkulturalarinda rast gelinir Cinsi davranisin dini ve felsefi qaydalarin heyata kecirilmesi formasi oldugunu hesab eden mistik medeniyyetler doastik cinsi tecrubeler tantrik seks Cinsi elaqenin demek olar ki tamamile basdirilmasina calisan repressiv medeniyyetler nikahdankenar ve nikahdan evvelki munasibetlere son derece sert qadagalar qoyan cinsi tehsil sisteminin olmamasi ve nikahda cinsi elaqenin rolunun yalniz nesil artirma ile mehdudlasdirilmasi ile ifade olunur Gosterilir ki bu cur medeniyyetler seksualliqla elaqeli sexsiyyet xususiyyetlerinin o cumleden romantik sevginin inkisafinin qarsisini alir Puritan medeniyyeti dini esasen protestant xristian munasibetinin dunyevi lezzetlerden o cumleden cinsi zovqlerden imtina edilmesine yonelen ifrat ifadesidir Puritan medeniyyeti edebiyyat ve incesenetin butun movzularina hetta tebabete en azi dolayi yolla cinsi elaqeye aid olan senzura qadagalari cinsi elaqenin tehlukeleri haqqinda yanlis fikirlerin yayilmasi ile xarakterize olunur meselen erektil disfunksiya korluga ovuclarin tuklu olmasina sebeb olur Puritan medeniyyeti 17 ci esrde Ingilterede meydana cixmisdir Onun ciceklenmesi 19 cu esrde kralica Viktoriyanin hakimiyyeti ile elaqelendirilir Viktorianliq sonralar Avropa ve ABS a yayilmisdir Puritan medeniyyetinin Qerb sivilizasiyasindaki movqeyi XX esrde cinsi inqilablar neticesinde xeyli zeifledi lakin bezi olkelerde onun tesiri kifayet qeder yuksek olaraq qalir Seksualliq ve romantik sevgi arasinda qarsiliqli elaqe modelleriPolyak psixiatr Zbiqnev Lev Starovic dunya medeniyyetlerinde movcud olan seksualliq ve romantik sevgi arasinda qarsiliqli elaqenin bes esas modelini mueyyen edir Platonik model Bu modelde sevgi deseksuallasdirilib ideal sevginin yalniz hissi beden tezahurleri ile xarakterize olunmadigina inanilir Bu model xristianliqda ve buddizmin bezi sahelerinde movcuddur Hissi model Bu modelde sevgi ve cinsi istek mueyyen edilir seks sevginin esas tezahurudur daosizm tantrizm Qerb sivilizasiyasinin bezi muasir medeniyyetleri Inteqral ve ya psixofiziki model sevgi ve seks ayrilmaz bir vehdet kimi nezerden kecirilir biri digeri olmadan movcud ola bilmez Bu anlayis hem ibtidai hem de yuksek inkisaf etmis medeniyyetler o cumleden xristianligin ve islamin bezi muasir qollari ucun xarakterik ola biler Sevgi ve seksualliq arasindaki ziddiyyet modeli Seks ve mehebbet partnyorlar arasinda munasibetlerin musteqil formalari hesab olunur hem sekssiz sevgi hem de sevgisiz seks ola biler Bu anlayis Qerb sivilizasiyasinin orgiastik medeniyyetleri ve seher subkulturalari ucun xarakterikdir Sevgisiz seks modeli Bu modelde terefdaslari birlesdiren yegane amil seksdir romantik tezahurler arzuolunmaz hesab olunur ve sixisdirilir Insan seksual davranisiInsanin seksual davranisi ferdler arasinda onlarin cinsi ehtiyaclari ile motivasiya olunan muxtelif qarsiliqli elaqe formalarini ehate edir Bir insanin seksual davranisi onun seksual oriyentasiyasina uygun gelmeye biler Insan seksual davranisi uc funksiyani yerine yetirir reproduktiv hedonik hezz almaga yonelmis ve kommunikativ Bir insanin seksual davranisi onun menasindan ve hansi xususi ehtiyaclarin odenilmesinden asili olaraq koklu sekilde deyisir I Konson meqsed ve yasindan asili olaraq insanin cinsi davranisinin bir nece esas formasini mueyyen etmisdir Seksual davranisin esas meqsedi cinsi gerginliyi aradan qaldirmaqdir Veziyyetin erotizmine boyuk ehemiyyet verilmekle hessas hezz aparici yer tutur Qeyri seksual faydalara nail olmaq ucun vasitedir meselen razilasdirilmis evlilik Evlilik ritualini saxlamaq ucun bir vasitedir Kommunikativ seksualliq cinsi davranisin teklikden qacma formasidir Cinsi maraqlari temin edir Seksual ozunutesdiqleme vasitesidir Obyekt seksualligiPsixoloqlar qeyd edirler ki insanlarda cansiz cisimlere de sevgi var Meselen Isvec vetendasi Eija Rita Eklof Berlin divarina asiq olmus ve nikahda ozunu ona baglamisdir Toy merasiminden sonra o Eklof Berliner Mauer soyadini goturmusdur Yaxud amerikali Erika Eyfel qizliq soyadi Labri 2007 ci ilde Eyfel qullesi ile evlenmisdir Bu cur psixoloji mexanizmin patoloji yigilma ile izah eden bir fikir var Hemcinin baxSevgi Cinsi heves Cinsi cazibe Insanin seksual fealiyyeti SeksologiyaEdebiyyatSeks i kultura Beseda sociologa Sergeya Goloda s pisatelem Alekseem Samojlovym Avrora 1990 4 S 92 114 Bass D Pochemu muzhchiny delayut eto Korni seksualnogo obmana domogatelstv i nasiliya David M Buss When Men Behave Badly The Hidden Roots of Sexual Deception Harassment and Assault M Alpina non fikshn 2022 372 s ISBN 978 5 00139 756 4 Bovuar S Vtoroj pol M Progress SPb Aletejya 1997 831 s Deryagin G B Kriminalnaya seksologiya Kurs lekcij dlya yuridicheskih fakultetov M 2008 552 s ISBN 978 5 93004 274 0 Rikyor P Seksualnost chudo zabluzhdenie zagadka Rikyor P Istoriya i istina SPb Aletejya 2002 C 221 233 Rouch M Seks dlya nauki Nauka dlya seksa Per Galina Shulga 6 izd M Alpina non fikshn 2020 2019 354 s Alpina Popular Science 5000 ekz ISBN 978 5 91671 922 2 ISBN 978 5 91671 895 9 ISBN 978 5 91671 519 4 ISBN 978 5 91671 678 8 Rend A Golos razuma Filosofiya obektivizma Esse M Alpina Pablisher 2021 ISBN 978 5 9614 7286 8 Fatyhov C G Mirovaya istoriya zhenshiny 2 e izd ispr i dop Ekaterinburg Bank kulturnoj informacii 2008 943 s ISBN 978 5 7851 0653 6 Ellard K Sreda obitaniya Kak arhitektura vliyaet na nashe povedenie i samochuvstvie Colin Ellard Places of the Heart The Psychogeography of Everyday Life M Alpina Pablisher 2016 282 p 2000 ekz ISBN 978 5 9614 5390 4 IstinadlarAkimova L Psihologiya seksualnosti Uchebnoe posobie Odessa SMIL 2005 1 2018 01 25 at the Wayback Machine Social and ethical determinants of human sexuality G Benagiano et al Minerva Ginecol 2010 2 2018 01 25 at the Wayback Machine Imagining reproduction in science and history R Pierson R Stephanson J Med Humanit 2010 Arhivirovannaya kopiya 2007 10 10 tarixinde Istifade tarixi 2007 10 10 The International Encyclopedia of Sexuality 3 2011 06 14 at the Wayback Machine I S Kon Seksologiya Novaya informaciya 4 2015 11 02 at the Wayback Machine Rossijskoe nauchnoe seksologicheskoe obshestvo Frejd Z Ocherki po psihologii seksualnosti 2014 07 16 at the Wayback Machine M 1989 5 2023 08 16 at the Wayback Machine Larsson IngBeth Child sexuality and sexual behaviour Deryagin G B Kriminalnaya seksologiya Kurs lekcij dlya yuridicheskih fakultetov M 2008 S 36 40 ISBN 978 5 93004 274 0 Deryagin G B Kriminalnaya seksologiya Kurs lekcij dlya yuridicheskih fakultetov M 2008 S 37 180 182 ISBN 978 5 93004 274 0 Povedenie seksualnoe 2015 01 30 at the Wayback Machine Kodzhaspirova G M Kodzhaspirov A Yu Pedagogicheskij slovar 2003 Povedenie seksualnoe 2015 01 30 at the Wayback Machine Golovin S Yu Slovar prakticheskogo psihologa Psihologiya seksualnosti 2015 09 23 at the Wayback Machine Kon I S Vvedenie v seksologiyu M 1988 Ellard 2016Xarici kecidlerVikianbarda Insan seksualligi ile elaqeli mediafayllar var Francoeur Robert T ed Haeberle Erwin J Edited by Erwin J Haeberle Original editors Vern L Bullough and Bonnie Bullough Janssen D F iz Encyclopedia of Behavioral Statistics