Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Yetkinlik (puberty), insanlarda baş verən "yetkinliyə ilk addım" dövrüdür. Yetkinlik, uşaqlıq dövrü ilə yetkinlik dövrü arasında olan keçid dövrüdür. Yetkinlik, insanda uşaqca hərəkət və davranışlarının yerini yetkinlik hərəkət və davranışlarının aldığı, cinsiyyət bacarıqlarının qazanıldığı, insanın yetkin roluna psixoloji olaraq hazırlandığı dövürdür. Uşaqlıq dövrü olaraq adlandırılan yaşlarda, sosial cəmiyyət şüuru (super-eqo) inkişaf etməmişkən, yetkinlik dövrünə girən gənclərdə ictimai qəbullanmaq, bir qrupun tərkibi olma (super-eqo və eqo) anlayışları inkişaf edir. Bədən hormonlarından cinsiyyət ilə əlaqəli olan (sekonder cinsi hormonları) estrogen və ya lərin yaranması bu dövürdə pik həddə çatdığından yetkin insanın psixologiyasında səbəbsiz yerə dəyişikliklər baş verir. Yetkinlik dövrü insanlarda əsas 5 dövürdən biridir. Lakin alimlərin yetkinlik dövrü ilə əlaqəli fikirləri sadəcə uşaqlar müəyyən bir yaşa gəldikdə bu dövürə girəndə və sadəcə yavaş-yavaş yetkinlik qazandıqları üçün BMT və alimlər yetkinlik dövrünə girənlərin hələ də uşaq olduğunu qəbul edirlər.
Ümumi olaraq 12–21 yaş arası yetkinlik dövrü olaraq adlandırılır.
Yetkinliyə giriş yaşı; genetika (ailə içi), , sosial-iqtisadi şərtlər (uşaq yaşda evləndirmə, ağır fiziki yük altında işlədilən uşaqlar) və iqlim kimi faktorlardan təsirlənir. Bəzi qara dərili qəbilələr və qədim ərəblərdə yetkinlik dövrü iqlimin təsiri ilə daha tez baş verərkən Şimali yarımkürədə Norveç, Finlandiya kimi az Günəş alan soyuq yerlərdə yetkinlik yaşı daha gec başlayır.
Yetkinlik dövrü üçün dəqiq bir yaş həddi olmasada ümumi olaraq qızlar 9–13 yaş arasında oğlanlardan daha tez yetkinlik dövrünə girirlər. Bu səbəblə həyatın bu dövründə qızlar oğlanlardan fiziki olaraq bir neçə il əvvəl inkişaf edirlər.
Yetkinlik dövründə baş verən fiziki dəyişikliklər
Qızlarda fiziki yetkinlik dəyişikliyi
Bu dövrdə qızlarda döş, omba kimi bəzi yerlər genişlənir. Yeniyetmənin bədəni yetkin bir qadın bədəninin formasını almağa başlayır. Yeniyetmənin yumurtalıqlarında yumurta çoxalması olduğundan heyz başlayır.
Oğlanlarda fiziki yetkinlik dəyişikliyi
Bədən çəkisi 7–20 kq artır. Boyları 10–30 sm uzanır. Səs qalınlaşmağa başlayaraq kişiyə xas şəkildə formalaşır və eyni zamanda boğaz inkişaf edir. Dəri yağlanır və yaxud çivzə çıxır. Pubertal irəliləyiş adı verilən boyda uzanma, həcmdə isə böyümə baş verir. Əzələ toxuması artaraq orqanizmə iri kişi görünüşü verir. Penis xaricində genital sahə, döş və ayaqlar kişiyə xas şəkildə tüklənir və üzdə bığ və saqqal çıxmağa başlayır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Yetkinlik puberty insanlarda bas veren yetkinliye ilk addim dovrudur Yetkinlik usaqliq dovru ile yetkinlik dovru arasinda olan kecid dovrudur Yetkinlik insanda usaqca hereket ve davranislarinin yerini yetkinlik hereket ve davranislarinin aldigi cinsiyyet bacariqlarinin qazanildigi insanin yetkin roluna psixoloji olaraq hazirlandigi dovurdur Usaqliq dovru olaraq adlandirilan yaslarda sosial cemiyyet suuru super eqo inkisaf etmemisken yetkinlik dovrune giren genclerde ictimai qebullanmaq bir qrupun terkibi olma super eqo ve eqo anlayislari inkisaf edir Beden hormonlarindan cinsiyyet ile elaqeli olan sekonder cinsi hormonlari estrogen ve ya lerin yaranmasi bu dovurde pik hedde catdigindan yetkin insanin psixologiyasinda sebebsiz yere deyisiklikler bas verir Yetkinlik dovru insanlarda esas 5 dovurden biridir Lakin alimlerin yetkinlik dovru ile elaqeli fikirleri sadece usaqlar mueyyen bir yasa geldikde bu dovure girende ve sadece yavas yavas yetkinlik qazandiqlari ucun BMT ve alimler yetkinlik dovrune girenlerin hele de usaq oldugunu qebul edirler Umumi olaraq 12 21 yas arasi yetkinlik dovru olaraq adlandirilir Yetkinliye giris yasi genetika aile ici sosial iqtisadi sertler usaq yasda evlendirme agir fiziki yuk altinda isledilen usaqlar ve iqlim kimi faktorlardan tesirlenir Bezi qara derili qebileler ve qedim ereblerde yetkinlik dovru iqlimin tesiri ile daha tez bas vererken Simali yarimkurede Norvec Finlandiya kimi az Gunes alan soyuq yerlerde yetkinlik yasi daha gec baslayir Yetkinlik dovru ucun deqiq bir yas heddi olmasada umumi olaraq qizlar 9 13 yas arasinda oglanlardan daha tez yetkinlik dovrune girirler Bu sebeble heyatin bu dovrunde qizlar oglanlardan fiziki olaraq bir nece il evvel inkisaf edirler Yetkinlik dovrunde bas veren fiziki deyisikliklerQizlarda fiziki yetkinlik deyisikliyi Bu dovrde qizlarda dos omba kimi bezi yerler genislenir Yeniyetmenin bedeni yetkin bir qadin bedeninin formasini almaga baslayir Yeniyetmenin yumurtaliqlarinda yumurta coxalmasi oldugundan heyz baslayir Oglanlarda fiziki yetkinlik deyisikliyi Beden cekisi 7 20 kq artir Boylari 10 30 sm uzanir Ses qalinlasmaga baslayaraq kisiye xas sekilde formalasir ve eyni zamanda bogaz inkisaf edir Deri yaglanir ve yaxud civze cixir Pubertal irelileyis adi verilen boyda uzanma hecmde ise boyume bas verir Ezele toxumasi artaraq orqanizme iri kisi gorunusu verir Penis xaricinde genital sahe dos ve ayaqlar kisiye xas sekilde tuklenir ve uzde big ve saqqal cixmaga baslayir