Yeniyetmə

Yeniyetməlik — uşaqlıq və yetkinlik arasında baş verən əhəmiyyətli fiziki, psixoloji və sosial inkişaf dövrü. Bu, adətən yetkinliyin başlanğıcı əsnasında başlayır və fərd 20 yaşlarına çatana qədər davam edir.

Yeniyetməlik dövründə fərdlərin bədəni və zehni sürətli şəkildə inkişaf etməyə doğru gedir. Yeniyetmələrin bədənləri uşaq bədənindən böyük bədəninə çevrilir. Bu dövrdə yeniyetmələr öz şəxsiyyətlərini inkişaf etdirməyə və daha mürəkkəb sosial münasibətlər formalaşdırmağa başlayırlar. Yeniyetmələr həm də yetkinliyə hazırlaşarkən təhsilləri, karyeraları və münasibətləri ilə bağlı qərarlar qəbul etmək kimi yeni problemlər və məsuliyyətlərlə üzləşirlər.

Yeniyetməlik dövrü gənclərin valideynlərindən daha çox sərbəst olmağa başladığı dövrdür. Bu, emosional ayrılığı ehtiva edə bilər, çünki onlar evdən uzaqda daha çox vaxt keçirməyə və öz qərarlarını verməyə başlayırlar. Yeniyetməlik tipik olaraqı şəxsiyyətin formalaşması və cinsi istəklərin yaranması ilə xarakterizə olunur.

Yeniyetmə psixologiyası

Yeniyetmə psixologiyası

Yeniyetməlik yaşında "böhran" probleminə dair nəzəriyyələr

Yeniyetməlik dövründə bioloji amilin-cinsi yetişkənliyin üstün rolu haqqında nəzəriyyələrin yaranması XX əsrin 20-ci illərinə təsadüf edir. Biogenetik universalizmin baniləri sayılan və görə yeniyetməlik yaşı, ilk növbədə, bioloji amillərlə, o cümlədən cinsi yetişkənliklə şərtlənir. Stenli Xoll passiv pedaqogika tərəfdarı idi: o belə hesab edirdi ki, yeniyetmənin şəxsiyyətində mövcud olan nəyisə dəyişmək, yenidən tərbiyə etmək məqsədyönlü deyil, tamamilə faydasızdır. Onun fikrincə, təbiətin verdiyini dəyişmək olmaz. Biogenetik amillərə üstünlük verən, biogenetik nəzəriyyənin təməlini təşkil edən bu nəzəriyyə ilk dəfə çətin tərbiyə olunan yeniyetmələr üzərində apardığı tədqiqatlarla təsbit olundu. Biogenetik nəzəriyyəyə ikinci zərbəni amerikan etnoqraflarının apardığı tədqiqatlar vurdu. insan şəxsiyyətinin formalaşmasına mühitin və ictimai tarixi şəraitin təsirini müəyyənləşdirmək məqsədilə yaşayan yeniyetmələr üzərində tədqiqat aparmış və aşkar etmişdir ki, qız və oğlanlarda yeniyetməlik dövrünün böhranı heç də bioloji amillərlə deyil, sosioloji amillərlə şərtlənir. Antropolo uşaqlıqdan yaşlılığa keçidin, daha doğrusu, yeniyetməlik dövrünə keçidin iki tipini göstərir. 1) fasiləsiz keçid 2) uşağın əvvəllər, uşaqlıq dövründə öyrəndikləri ilə böyük rolunu həyata keçirmək üçün lazım olan davranış tərzləri və təsəvvürləri arasında uyğunsuzluğun, uçurum olduğu keçid.

Yeniyetmənin orqanizmində baş verən anatomik-fizioloji dəyişikliklər

Yeniyetmənin fizioloji inkişaf xüsusiyyətlərini nəzərə almadan onun tərbiyəsini, böyüklərlə qarşılıqlı münasibətlərini tənzim etmək və həyata keçirmək imkan xaricindədir. Yeniyetməlik dövrü boyun sürətlə inkişafı, orqanizmdə gedən maddələr mübadiləsinin yüksəlməsi, daxili sekresiya vəziləri fəaliyyətinin kəskin surətdə güclənməsi və cinsi yetişkənliyin baş verməsi ilə xarakterizə olunur. Uşaq yeniyetməlik dövrünə qədəm qoyduğu andan onun orqanizmində əsaslı dəyişikliklər baş verir: hipofiz və qalxanabənzər vəzilərin fəaliyyəti intensivləşir ki, bunun sayəsində orqanizmdə maddələr mübadiləsi yüksəlir, bədənin aşağı və yuxarı ətrafları uzununa sürətlə inkişaf, oğlanlarda səsdə qalınlaşma, bədəndə tüklənmə, hərəkətləri yöndəmsizlik müşahidə olunur. Yeniyetməlik dövründə nəzərə çarpan ən mühüm cəhətlərdən biri fiziki inkişafla əlaqədar cinsi yetişkənliyin baş verməsidir.

İstinadlar