Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ataxaqan / Patriarxat (atanın hakimiyyəti, q.yun. πατήρ — "ata" və ἀρχή — "hakimlik, başlanğıc, hakimiyyət", hən də andrarxiya, androkratiya) — əsas hakimiyyət, siyasi liderlik, mənəvi nüfuz, sosial imtiyaz və mülkiyyətə nəzarət rollarında kişilərin üstünlük təşkil etdiyi sosial sistem.
Tarixən patriarxat bir sıra fərqli mədəniyyətlərin sosial, hüquqi, siyasi, dini və iqtisadi təşkilatlanmasına təsir etmişdir.
Tarixən ataxaqanlıq bir sıra fərqli mədəniyyətlərin sosial, hüquqi, siyasi, dini və iqtisadi təşkilatlanmasına təsir etmişdir.
Tarixən ataxaqan termini ailə başçısının kişi tərəfindən avtokratik idarəçiliyinə istinad etmək üçün istifadə edilmişdir; lakin, XX əsrin sonlarından etibarən o, hakimiyyətin əsasən yetkin kişilərin əlində olduğu sosial sistemlərə istinad etmək üçün də istifadə edilmişdir. Termin xüsusilə Kate Millett kimi ikinci dalğa feminizmi ilə əlaqəli yazıçılar tərəfindən istifadə edilmişdir; bu yazıçılar qadınları kişi hökmranlığından azad etmək üçün ataxaqan ictimai münasibətlər anlayışından istifadə etməyə çalışırdılar. Bu ataxaqan konsepsiyası kişi hökmranlığını bioloji deyil, sosial bir fenomen kimi izah etmək üçün hazırlanmışdır.
Tarix və əhatə dairəsi
Sosioloq Silvia Uolbi ataxaqanlığı “kişilərin qadınlara hökmranlıq etdiyi, əzdiyi və istismar etdiyi sosial strukturlar və təcrübələr sistemi” kimi müəyyən edir. Əksər cəmiyyətlərdə hakimiyyətin əsasən kişilər tərəfindən idarə olunduğu cinsiyyət xətti üzrə sosial təbəqələşmə müşahidə edilmişdir.
Kişi cinayətkarlığı
Kişi cinayəti də bioloji obyektiv vasitəsilə araşdırılıb. Cinayətlərin əksəriyyəti kişilər tərəfindən törədilir. Sosioloq/kriminoloq Lee Ellis təkamül neyroandrogenik (ENA) nəzəriyyəsi kimi tanınan kişi cinayətlərinin təkamül izahını irəli sürdü. Dünyanın ən qəddar cinayətkarları, daha zərərsiz cinayətlərə görə cəza çəkənlərlə müqayisədə ən çox testosterona sahib idilər. Buna görə də Ellis insan kişi beyninin belə inkişaf etdiyini iddia edir. Risk və qanqsterizm astanasında rəqabətə davamlı olmağın yolu kişi davranışının ifrat formasına misaldır. Amsterdamdakı VU Universitetindən psixoloq və professor Mark van Vuqt, ( Hollandiya ) insan kişilərinin resurslara, ərazilərə, həyat yoldaşlarına və daha yüksək statusa çıxış əldə etmək üçün daha aqressiv və qrup yönümlü davranışlar inkişaf etdirdiyini iddia etdi. Onun nəzəriyyəsi, Kişi Döyüşçü fərziyyəsi, hominidlər tarixi boyu kişilərin qruplararası təcavüzdə iştirak etmək və onların resurslar, həyat yoldaşları və ərazi əldə etmək şanslarını artırmaq üçün koalisiya və ya qruplar yaratmaq üçün təkamül etdiyini irəli sürür. Vugt iddia edir ki, bu inkişaf etmiş kişi sosial dinamikası müharibənin bəşər tarixini müasir şəbəkə rəqabətinə izah edir.
Yaranması
Tunc dövründə kişi əməyinə tələbat artdı. Ona görə də qadının mövqeyi zəiflədi və kişilərin nüfuzu yüksəldi. Bu dövrdə anaxaqanlığını ataxaqanlığı əvəz etdi. İqtisadi sahədə baş verən irəliləyişlər ictimai münasibətlərin də inkişafına səbəb oldu. Erkən Tunc dövründə bir neçə qohum qəbiləni birləşdirən tayfalar yarandı. Tayfanı ağsaqqallar idarə edirdilər.
İstinadlar
- Malti-Douglas, Fedwa. Encyclopedia of Sex and Gender. Detroit: Macmillan. 2007. ISBN .
- Sosioloq Silvia Uolbi [1] Arxivləşdirilib 2022-06-30 at the Wayback Machine
- Banda
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ataxaqan Patriarxat atanin hakimiyyeti q yun pathr ata ve ἀrxh hakimlik baslangic hakimiyyet hen de andrarxiya androkratiya esas hakimiyyet siyasi liderlik menevi nufuz sosial imtiyaz ve mulkiyyete nezaret rollarinda kisilerin ustunluk teskil etdiyi sosial sistem Tarixen patriarxat bir sira ferqli medeniyyetlerin sosial huquqi siyasi dini ve iqtisadi teskilatlanmasina tesir etmisdir Tarixen ataxaqanliq bir sira ferqli medeniyyetlerin sosial huquqi siyasi dini ve iqtisadi teskilatlanmasina tesir etmisdir Tarixen ataxaqan termini aile bascisinin kisi terefinden avtokratik idareciliyine istinad etmek ucun istifade edilmisdir lakin XX esrin sonlarindan etibaren o hakimiyyetin esasen yetkin kisilerin elinde oldugu sosial sistemlere istinad etmek ucun de istifade edilmisdir Termin xususile Kate Millett kimi ikinci dalga feminizmi ile elaqeli yazicilar terefinden istifade edilmisdir bu yazicilar qadinlari kisi hokmranligindan azad etmek ucun ataxaqan ictimai munasibetler anlayisindan istifade etmeye calisirdilar Bu ataxaqan konsepsiyasi kisi hokmranligini bioloji deyil sosial bir fenomen kimi izah etmek ucun hazirlanmisdir Tarix ve ehate dairesiSosioloq Silvia Uolbi ataxaqanligi kisilerin qadinlara hokmranliq etdiyi ezdiyi ve istismar etdiyi sosial strukturlar ve tecrubeler sistemi kimi mueyyen edir Ekser cemiyyetlerde hakimiyyetin esasen kisiler terefinden idare olundugu cinsiyyet xetti uzre sosial tebeqelesme musahide edilmisdir Kisi cinayetkarligi Kisi cinayeti de bioloji obyektiv vasitesile arasdirilib Cinayetlerin ekseriyyeti kisiler terefinden toredilir Sosioloq kriminoloq Lee Ellis tekamul neyroandrogenik ENA nezeriyyesi kimi taninan kisi cinayetlerinin tekamul izahini ireli surdu Dunyanin en qeddar cinayetkarlari daha zerersiz cinayetlere gore ceza cekenlerle muqayisede en cox testosterona sahib idiler Buna gore de Ellis insan kisi beyninin bele inkisaf etdiyini iddia edir Risk ve qanqsterizm astanasinda reqabete davamli olmagin yolu kisi davranisinin ifrat formasina misaldir Amsterdamdaki VU Universitetinden psixoloq ve professor Mark van Vuqt Hollandiya insan kisilerinin resurslara erazilere heyat yoldaslarina ve daha yuksek statusa cixis elde etmek ucun daha aqressiv ve qrup yonumlu davranislar inkisaf etdirdiyini iddia etdi Onun nezeriyyesi Kisi Doyuscu ferziyyesi hominidler tarixi boyu kisilerin qruplararasi tecavuzde istirak etmek ve onlarin resurslar heyat yoldaslari ve erazi elde etmek sanslarini artirmaq ucun koalisiya ve ya qruplar yaratmaq ucun tekamul etdiyini ireli surur Vugt iddia edir ki bu inkisaf etmis kisi sosial dinamikasi muharibenin beser tarixini muasir sebeke reqabetine izah edir YaranmasiTunc dovrunde kisi emeyine telebat artdi Ona gore de qadinin movqeyi zeifledi ve kisilerin nufuzu yukseldi Bu dovrde anaxaqanligini ataxaqanligi evez etdi Iqtisadi sahede bas veren irelileyisler ictimai munasibetlerin de inkisafina sebeb oldu Erken Tunc dovrunde bir nece qohum qebileni birlesdiren tayfalar yarandi Tayfani agsaqqallar idare edirdiler IstinadlarMalti Douglas Fedwa Encyclopedia of Sex and Gender Detroit Macmillan 2007 ISBN 978 0 02 865960 2 Sosioloq Silvia Uolbi 1 Arxivlesdirilib 2022 06 30 at the Wayback Machine Banda