Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mövləvilik (osmanlıca: مولويه, türkcə, farsca, ərəbcə mövləvi deyilir) — Avropada "rəqs edən dərvişlər" cəmiyyəti adlandırılan sufi cəmiyyətidir. Onun adı mövlana, yəni bizim ağamız sözündən götürülmüşdür.
Yaranması
Təriqət Mövlanə Cəlaləddin Ruminin (1207–1273) adı ilə bağlıdır. Rumi Bəlxdə dünyaya gəlmişdir. 1213-cü ildə atası və ilk müəllimi Bəhaəddin Vələd ailəsi ilə birlikdə Hicaza, daha sonra Səlcuqluların hakimiyyəti altında olan Konyaya köçmüşdür. 1244-cü ildə onun ölümündən sonra təhsilini atasının davamçısı Bürhanəddin Tirmizidən almış, mədrəsədə dərs deməyə başlamışdır. Həmin dövrdə Cəlaləddin kübravilər təriqətinin "ayıqlıq" adlandırdığı mənəvi yola üstünlük vermiş, lakin 1244-cü ildə dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra sufiliyin "eşq" yolunun tərəfdarı olmuş və ilhamını fars poeziyasının bədii obrazlarından almışdır.
Mövlanə öz təriqətini sonralar formalaşdırmışdır. Vəfatından sonra isə bu təriqət onun adını daşımış və ardıcılları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Mövləvilər təriqətinin xüsusi mənəvi yolu vardır. Bu onu digər təriqətlərdən əsaslı şəkildə fərqləndirir. Bundan başqa, onlar Mövlanənin "Məsnəvi" adlı poetik kitabına böyük əhəmiyyət verirmişlər. Mövlanənın başqa əsərləri də olmuş və onlar türk ədəbiyyatı inciləri hesab olunmuşlar. Cəmiyyətin Avropadakı adı mövlana sufilərinin xüsusi zikr mərasimi ilə bağlıdır. Həmin mərasim zamanı sufilər musiqi alətlərinin təranələri altında bədənlərini müxtəlif şəkildə hərəkət etdirir, o cümlədən sağ ayaqlarını yerə dayayaraq hərlənirlər. Cəmiyyətin mərkəzi Konya şəhərində, mövləvilərin fəaliyyəti isə əsasən Kiçik Asiya hüdudlarında idi. Mövləvi sufilərinin Türkiyədə öz mövləviyyəxanaları (məktəb-yataqxanaları) və təkkələri (ribatın türk variantıdır) vardır. 1925-ci ildə Türkiyə hökumətinin dekreti ilə bütün təkkələr bağlanmış, Konya şəhərindəki mövliyyəxana isə şəhər muzeyinə çevrilmişdir. Son illərdə cəmiyyət öz fəaliyyətini bərpa etmişdir.
Yayılması
Mövləvilik təriqəti Osmanlı İmperiyasının zadəgan dairələri tərəfindən bəyənilərək dəstəklənmiş, beləliklə, elitar təriqətə çevrilmişdir. Buna görə də mövləvilik Anadoluda, Suriyada, Misirdə, Balkanlarda və Krımda geniş yayılmışdır.
Üsulları
Təriqətin başçıları varislik yoluyla təyin olunur və varislik zənciri Mövlanəyədək yüksəlir. Onlar öz şeyxlərini "çələbi" adlandırırlar. Təriqətin mərkəzi dərgahı (asitanı) Türkiyənin Konya şəhərində yerləşir. Mövləvilərin dərgahları başqa sufi təriqətlərinin dərgahlarından daha böyükdür. Bu, mövləvilərin mənəvi ayinlərinin özəlliyi ilə izah olunur. Onları yerinə yetirmək üçün böyük ərazi lazımdır. Mövləvi təriqətinin xüsusi zikrləri vardır. Onlar öz yığıncaqlarında (səmalarda) musiqi sədaları altında rəqsə bənzəyən hərəkətlər edirlər. Hərəkət zamanı mövləvilər (səmazənlər) bir yerdə dayanaraq uzun müddət fırlanırlar. Buna görə də Avropada onları "fırlanan dərvişlər" adlandırırlar. Onların toplantılarında əsasən ney musiqi alətindən istifadə edilir.
Mövləvilər 1001 gün davam edən xəlvətə və tərkidünyalığa (çiləyə) böyük əhəmiyyət verirlər. Xəlvətə çəkilənə "çiləkeş" deyirlər. Çiləni bitirmiş dərvişə "dədə" adı verilir.
Bu təriqət tarixi dövr ərzində müxtəlif təriqətlərə parçalansa da, hazırda yalnız Türkiyədə fəaliyyət göstərir.
Mənbə
- İslam (qısa məlumat kitabı). Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş Redaksiyası. Bakı: 1989, səh.89.
- Aydın Əlizadə. "Cəmiyyət və din" qəzeti.
Xarici keçidlər
 | İslam ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Islam Islam TarixiImanin sertleriTovhid Melekler Kitablar Peygemberler Mead Axiret Qeza ve TalehIslamin bes sertiKelmeyi sehadet Namaz Oruc Hecc ZekatEseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler Cehmiyye Musebbihiler SelefilerFiqh mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Yox olmus mezhebler Zahiriler Auzailer Leysiler Sevriler Ceririler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Muhakkime Ecrediler Meymuniler Seelebiler Ezraqiler Beyhesiler Ibadiler Necdatiler SufrilerHemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rahmaniyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesi Movlevilik osmanlica مولويه turkce farsca erebce movlevi deyilir Avropada reqs eden dervisler cemiyyeti adlandirilan sufi cemiyyetidir Onun adi movlana yeni bizim agamiz sozunden goturulmusdur Movleviler Istanbulda 2006 Yaranmasi Teriqet Movlane Celaleddin Ruminin 1207 1273 adi ile baglidir Rumi Belxde dunyaya gelmisdir 1213 cu ilde atasi ve ilk muellimi Behaeddin Veled ailesi ile birlikde Hicaza daha sonra Selcuqlularin hakimiyyeti altinda olan Konyaya kocmusdur 1244 cu ilde onun olumunden sonra tehsilini atasinin davamcisi Burhaneddin Tirmiziden almis medresede ders demeye baslamisdir Hemin dovrde Celaleddin kubraviler teriqetinin ayiqliq adlandirdigi menevi yola ustunluk vermis lakin 1244 cu ilde dervis Sems Tebrizi ile gorusdukden sonra sufiliyin esq yolunun terefdari olmus ve ilhamini fars poeziyasinin bedii obrazlarindan almisdir Movlane oz teriqetini sonralar formalasdirmisdir Vefatindan sonra ise bu teriqet onun adini dasimis ve ardicillari terefinden inkisaf etdirilmisdir Movleviler teriqetinin xususi menevi yolu vardir Bu onu diger teriqetlerden esasli sekilde ferqlendirir Bundan basqa onlar Movlanenin Mesnevi adli poetik kitabina boyuk ehemiyyet verirmisler Movlanenin basqa eserleri de olmus ve onlar turk edebiyyati incileri hesab olunmuslar Cemiyyetin Avropadaki adi movlana sufilerinin xususi zikr merasimi ile baglidir Hemin merasim zamani sufiler musiqi aletlerinin teraneleri altinda bedenlerini muxtelif sekilde hereket etdirir o cumleden sag ayaqlarini yere dayayaraq herlenirler Cemiyyetin merkezi Konya seherinde movlevilerin fealiyyeti ise esasen Kicik Asiya hududlarinda idi Movlevi sufilerinin Turkiyede oz movleviyyexanalari mekteb yataqxanalari ve tekkeleri ribatin turk variantidir vardir 1925 ci ilde Turkiye hokumetinin dekreti ile butun tekkeler baglanmis Konya seherindeki movliyyexana ise seher muzeyine cevrilmisdir Son illerde cemiyyet oz fealiyyetini berpa etmisdir Yayilmasi Movlevilik teriqeti Osmanli Imperiyasinin zadegan daireleri terefinden beyenilerek desteklenmis belelikle elitar teriqete cevrilmisdir Buna gore de movlevilik Anadoluda Suriyada Misirde Balkanlarda ve Krimda genis yayilmisdir Usullari Teriqetin bascilari varislik yoluyla teyin olunur ve varislik zenciri Movlaneyedek yukselir Onlar oz seyxlerini celebi adlandirirlar Teriqetin merkezi dergahi asitani Turkiyenin Konya seherinde yerlesir Movlevilerin dergahlari basqa sufi teriqetlerinin dergahlarindan daha boyukdur Bu movlevilerin menevi ayinlerinin ozelliyi ile izah olunur Onlari yerine yetirmek ucun boyuk erazi lazimdir Movlevi teriqetinin xususi zikrleri vardir Onlar oz yigincaqlarinda semalarda musiqi sedalari altinda reqse benzeyen hereketler edirler Hereket zamani movleviler semazenler bir yerde dayanaraq uzun muddet firlanirlar Buna gore de Avropada onlari firlanan dervisler adlandirirlar Onlarin toplantilarinda esasen ney musiqi aletinden istifade edilir Movleviler 1001 gun davam eden xelvete ve terkidunyaliga cileye boyuk ehemiyyet verirler Xelvete cekilene cilekes deyirler Cileni bitirmis dervise dede adi verilir Bu teriqet tarixi dovr erzinde muxtelif teriqetlere parcalansa da hazirda yalniz Turkiyede fealiyyet gosterir MenbeIslam qisa melumat kitabi Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinin Bas Redaksiyasi Baki 1989 seh 89 Aydin Elizade Cemiyyet ve din qezeti Xarici kecidler Islam ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin