Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əxbarilik (ərəb. الاخبارية; əl-əxbariyyə) On iki imam şiəliyinin azlıq məktəbidir. On iki şiələrin əksəriyyətini təşkil edən Üsulilar kimi Əxbarilər də Quran və Hədislərə iman edirlər. Bununla belə, Əxbarilər ictihaddan (İslam fəqihləri ilə əsaslandırma) istifadə etməyi rədd edirlər. Bu o deməkdir ki, Əxbarilər Mərcənin təqlidini rədd edir və “On dörd məsum”dan başqa hər kəsin qanuni hökmlərinə tabe olmağın haram olduğuna inanırlar.
Əxbarilər İmam Muhəmməd Mehdinin təqlid etdiyi usul-ul-fiqh Əxbarilər İmamın məsum olması və yeganə etibarlı mərcə olduğunu əsas gətirərək qəbul etmirlər. Əxbarilər dini hökmlər və ya islam fiqhi haqqında biliklərini On dörd Məsumdan (ə) gələn hədislərdən, heç bir insanın təfsir etməsinə icazə vermədən əldə edirlər. Əxbarilər həmçinin Quranın təfsirini və tam İslami bilikləri imamlardan müasir dövrümüzə qədər ötürürlər.
Əxbarilər ictihad ve müctəhidləri rədd edirlər. Onlar bunu İmam Mehdinin Kiçik Qeybənin dördüncü etibarlı yoldaşı olan Əli ibn Məhəmmədə yazdığı son məktub əsasında tətbiq edirlər. Məktubda İmam Mehdi buyurur:
 | Kim mənim qeybim zamanı özünü imam naibi deyirsə, yalançıdırsa və Allahın dinindən uzaqlaşdırılıbsa, Allaha böhtan atmış olur; özü də azmışdır və başqalarını da azdırır. O, həmişə zərər içində olacaq. Mənın, Allahın, Allahın peyğəmbəri, və peyğəmbərin nəslinin lənəti onun üzərinə olsun, hər an və hər şəraitdə. |  |
Əxbarilər Hədis-ül-Tariqə əsaslanaraq yalnız imamları Ayatullah (آيات الله "Allahın nişanələri") adlandıra biləcəyini iddia edirlər.
İyirmi birinci əsrdən etibarən Əxbarilər Şiə İslamında kiçik bir azlıq təşkil edir, Usulilər isə əsas əksəriyyət təşkil edir. Əxbarilik bir hərəkat olaraq Məhəmməd Əmin əl-Astarabadinin (ö. 1627) yazıları ilə başlamış və ən böyük təsirini mərhum Səfəvi (1501-1736) və Səfəvidən sonrakı erkən dövrlərdə əldə etmişdir. Lakin az sonra Məhəmməd Baqir Behbəhani (ö. 1792) digər Üsuli müctəhidləri ilə birlikdə Əxbariləri soyqırım etməyə və Əxbari hərəkatını aradan qaldırmağa cəhd etdi.
Zəmin
Əxbariliyin məqsədi budur ki, İslamda Məsumların hədislərindən başqa heç bir şey mötəbər dəlil ola bilməz. Əxbarilər təməllərini "İki əhəmiyyətli şeyin hədisi"nə (Səqaleyn hədisi) həsr edirlər, burada İslam peyğəmbəri Məhəmməd öz ardıcıllarına ölümündən sonra yalnız iki ilahi hidayət mənbəyinə - Qurana və onun nəslinə tabe olmağı buyurmuşdur, Əhli-Beyt. Buna görə də, Mehdinin Böyük Qeybə getməsindən sonra baş verən yeni hadisələrdə belə, əxbarilər Əhli-beyt ənənələrinə əməl etməyə davam edirlər, İmam Məhəmməd əl-Mehdinin dediyi kimi: Ey qeybəm, bizim rəvayətlərimizin rəvayətçilərinə müraciət et, çünki onlar sənin üçün mənim dəlilim, mən isə onlar üçün Allahın hüccətiyəm”. Əxbarilər ictihada əsaslanan fətvaları rədd edir, Əhli-beytdən rəvayətlər gətirmədən Quran təfsirinin yazılmasının caiz olduğunu da rədd edirlər. Əxbari təfsir əməlini qadağan etmək üçün “Səqəleyn” hədisini və on iki imamın bir neçə səhih hədislərini sitat gətirir. Əxbarilər hədisin ümumiləşdirilməsinə inanmırlar, hədisi ya doğru, ya da zəif deyirlər; daha sonra onlar şiələrin dörd kitabında toplanmış hədislərin etibarlı olduğuna inanırlar.
Əxbarilər Vilayəti-Fəqih qəti şəkildə rədd edərək deyirlər ki, din təbliğatçılarının siyasətdə heç bir rolu yoxdur və din xadimləri siyasi liderlərə nəsihət etməli, lakin Əhli-beyt kimi kamil olmadığı üçün heç nəyi idarə etməməlidirlər. Əxbarilər on ikinci imamın qeybində din və dövlətin ayrılmasına inanır, deyirlər ki, ancaq məsum hakim imam dini və dövləti birləşdirəcək lazımi elm və nemətə malikdir; və yalnız gözlənilən şiə imamının gəlişindən sonra yerinə yetiriləcək.
Əxbarilər şəriətin yalnız məsumlardan olan əbədiliyinə inanırlar, ona görə də Quranı təfsir etmək hüququ yalnız tam biliyə malik olan 14 məsumun (əl-rasıxun fil-ilm; ərəb: الراسخون فی العلم) qədərdir. Usulilər zamanla fiqhin dəyişməsi və təkamülünə inandıqları halda, Usul-ul-fiqh. Əxbarilər, On dörd Məsumun hökmlərini təfsir etmədən rəvayət edən və ya rəvayət edən ölü və ya diri Mühəddisdən dini hökmləri və ya İslam fiqhini axtarırlar. Bundan əlavə, Əxbarilər deyirlər ki, On dörd Məsum (bura şiə imamları da daxildir) heç vaxt ictihad etməyə icazə verməmişdir. Əgər əxbarilər bir şeyin haram və ya halal olduğuna əmin deyillərsə, həmişə onu haram zənn edib, Allah və əhli-beyt üçün ondan bəraət alırlar.
İstinadlar
- "Welcome to Akhbari.com". akhbari.org. 2023-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- "Akhbari". akhbari.com. 2006-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- İzahlı Dini Terminlər Lüğəti. 82–83. ISBN .
- "Welcome to Akhbari.com". akhbari.org. 2023-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- : p.xvi
- Bihar al-Anwar, Allamah Majlisi
- "Hadith-e-Tariq" (PDF). 2023-11-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- , An introduction to Shi'i Islam : the history and doctrines of Twelver Shi'ism (Athna Ashri "اثناء عشری"), Oxford: G. Ronald, 1985, səh. 222, ISBN
- , An introduction to Shi'i Islam : the history and doctrines of Twelver Shi'ism, Oxford: G. Ronald, 1985, səh. 127, ISBN
- Bahar al-Anwar Vol. 53, p. 181
- Kohlberg, E. "AḴBĀRĪYA". Encyclopædia Iranica. 6 April 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 24 April 2016.
- , An introduction to Shi'i Islam : the history and doctrines of Twelver Shi'ism, Oxford: G. Ronald, 1985, səh. 185, ISBN
- "The Stages of Development of Shi'a Jurisprudence". Al-Islam.org. 2016-08-15. 2019-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-15.
- "Our Misfortune Regarding Ijtihad Against the Texts | Books on Islam and Muslims". Al-Islam.org. 2012-10-15. 2013-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-31.
- "History of Khalifa Umar bin al-Khattab – Testament and Assessment of Umar – Section 16 – Islamic History". alim.org. 2020-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-15.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Exbarilik ereb الاخبارية el exbariyye On iki imam sieliyinin azliq mektebidir On iki sielerin ekseriyyetini teskil eden Usulilar kimi Exbariler de Quran ve Hedislere iman edirler Bununla bele Exbariler ictihaddan Islam feqihleri ile esaslandirma istifade etmeyi redd edirler Bu o demekdir ki Exbariler Mercenin teqlidini redd edir ve On dord mesum dan basqa her kesin qanuni hokmlerine tabe olmagin haram olduguna inanirlar Exbariler Imam Muhemmed Mehdinin teqlid etdiyi usul ul fiqh Exbariler Imamin mesum olmasi ve yegane etibarli merce oldugunu esas getirerek qebul etmirler Exbariler dini hokmler ve ya islam fiqhi haqqinda biliklerini On dord Mesumdan e gelen hedislerden hec bir insanin tefsir etmesine icaze vermeden elde edirler Exbariler hemcinin Quranin tefsirini ve tam Islami bilikleri imamlardan muasir dovrumuze qeder otururler Exbariler ictihad ve muctehidleri redd edirler Onlar bunu Imam Mehdinin Kicik Qeybenin dorduncu etibarli yoldasi olan Eli ibn Mehemmede yazdigi son mektub esasinda tetbiq edirler Mektubda Imam Mehdi buyurur Kim menim qeybim zamani ozunu imam naibi deyirse yalancidirsa ve Allahin dininden uzaqlasdirilibsa Allaha bohtan atmis olur ozu de azmisdir ve basqalarini da azdirir O hemise zerer icinde olacaq Menin Allahin Allahin peygemberi ve peygemberin neslinin leneti onun uzerine olsun her an ve her seraitde Exbariler Hedis ul Tariqe esaslanaraq yalniz imamlari Ayatullah آيات الله Allahin nisaneleri adlandira bileceyini iddia edirler Iyirmi birinci esrden etibaren Exbariler Sie Islaminda kicik bir azliq teskil edir Usuliler ise esas ekseriyyet teskil edir Exbarilik bir herekat olaraq Mehemmed Emin el Astarabadinin o 1627 yazilari ile baslamis ve en boyuk tesirini merhum Sefevi 1501 1736 ve Sefeviden sonraki erken dovrlerde elde etmisdir Lakin az sonra Mehemmed Baqir Behbehani o 1792 diger Usuli muctehidleri ile birlikde Exbarileri soyqirim etmeye ve Exbari herekatini aradan qaldirmaga cehd etdi ZeminExbariliyin meqsedi budur ki Islamda Mesumlarin hedislerinden basqa hec bir sey moteber delil ola bilmez Exbariler temellerini Iki ehemiyyetli seyin hedisi ne Seqaleyn hedisi hesr edirler burada Islam peygemberi Mehemmed oz ardicillarina olumunden sonra yalniz iki ilahi hidayet menbeyine Qurana ve onun nesline tabe olmagi buyurmusdur Ehli Beyt Buna gore de Mehdinin Boyuk Qeybe getmesinden sonra bas veren yeni hadiselerde bele exbariler Ehli beyt enenelerine emel etmeye davam edirler Imam Mehemmed el Mehdinin dediyi kimi Ey qeybem bizim revayetlerimizin revayetcilerine muraciet et cunki onlar senin ucun menim delilim men ise onlar ucun Allahin huccetiyem Exbariler ictihada esaslanan fetvalari redd edir Ehli beytden revayetler getirmeden Quran tefsirinin yazilmasinin caiz oldugunu da redd edirler Exbari tefsir emelini qadagan etmek ucun Seqeleyn hedisini ve on iki imamin bir nece sehih hedislerini sitat getirir Exbariler hedisin umumilesdirilmesine inanmirlar hedisi ya dogru ya da zeif deyirler daha sonra onlar sielerin dord kitabinda toplanmis hedislerin etibarli olduguna inanirlar Exbariler Vilayeti Feqih qeti sekilde redd ederek deyirler ki din tebligatcilarinin siyasetde hec bir rolu yoxdur ve din xadimleri siyasi liderlere nesihet etmeli lakin Ehli beyt kimi kamil olmadigi ucun hec neyi idare etmemelidirler Exbariler on ikinci imamin qeybinde din ve dovletin ayrilmasina inanir deyirler ki ancaq mesum hakim imam dini ve dovleti birlesdirecek lazimi elm ve nemete malikdir ve yalniz gozlenilen sie imaminin gelisinden sonra yerine yetirilecek Exbariler serietin yalniz mesumlardan olan ebediliyine inanirlar ona gore de Qurani tefsir etmek huququ yalniz tam biliye malik olan 14 mesumun el rasixun fil ilm ereb الراسخون فی العلم qederdir Usuliler zamanla fiqhin deyismesi ve tekamulune inandiqlari halda Usul ul fiqh Exbariler On dord Mesumun hokmlerini tefsir etmeden revayet eden ve ya revayet eden olu ve ya diri Muheddisden dini hokmleri ve ya Islam fiqhini axtarirlar Bundan elave Exbariler deyirler ki On dord Mesum bura sie imamlari da daxildir hec vaxt ictihad etmeye icaze vermemisdir Eger exbariler bir seyin haram ve ya halal olduguna emin deyillerse hemise onu haram zenn edib Allah ve ehli beyt ucun ondan beraet alirlar Istinadlar Welcome to Akhbari com akhbari org 2023 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 15 Akhbari akhbari com 2006 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 15 Izahli Dini Terminler Lugeti 82 83 ISBN 978 9952 8370 9 4 Welcome to Akhbari com akhbari org 2023 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 15 p xvi Bihar al Anwar Allamah Majlisi Hadith e Tariq PDF 2023 11 15 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 11 15 An introduction to Shi i Islam the history and doctrines of Twelver Shi ism Athna Ashri اثناء عشری Oxford G Ronald 1985 seh 222 ISBN 978 0 85398 201 2 An introduction to Shi i Islam the history and doctrines of Twelver Shi ism Oxford G Ronald 1985 seh 127 ISBN 978 0 85398 201 2 Bahar al Anwar Vol 53 p 181 Kohlberg E AḴBARiYA Encyclopaedia Iranica 6 April 2016 tarixinde Istifade tarixi 24 April 2016 An introduction to Shi i Islam the history and doctrines of Twelver Shi ism Oxford G Ronald 1985 seh 185 ISBN 978 0 85398 201 2 The Stages of Development of Shi a Jurisprudence Al Islam org 2016 08 15 2019 04 06 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 15 Our Misfortune Regarding Ijtihad Against the Texts Books on Islam and Muslims Al Islam org 2012 10 15 2013 07 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 31 History of Khalifa Umar bin al Khattab Testament and Assessment of Umar Section 16 Islamic History alim org 2020 11 24 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 15