Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Birləşmiş Ştatlar coğrafi anlayışına bitişik Birləşmiş Ştatlar, Alyaska və Havay ştatları və ABŞ Federal Torpaqları, o cümlədə Puerto-Riko, Şimali Marian adaları, ABŞ Vircin adaları, Quam, Amerika Samoası və başqa kiçik ərazilər daxildir.
| ABŞ coğrafiyası | |
|---|---|
| Qitə | Amerika |
| Region | Şimali Amerika |
| Koordinatlar | 38° ş.e, 97° q.u. |
| Sahə |
|
| Sahil xəttinin uzunluğu | 19 924 km |
| Sərhədlər | 12 217 kм /(Kanada 8 893 kм, Meksika 3 326 kм)6999,982 km |
| Ən yüksək nöqtə | , Alyaska 6 195 m |
| Ən alçaq nöqtə | Ölüm vadisi Kaliforniya (-86 m) |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sərhədləri və sahəsi
Amerika Birləşmiş Ştatları şimaldan Kanada, cənubdan Meksika, şərqdən Atlantika okeanı və qərbdən Sakit okeanla əhatə olunur. Ərazisi üç hissədən (ABŞ-nin özü, Alyaska yarımadası və Havay adaları) ibarətdir. Əsas ərazisi şimaldan cənuba 2500 km, şərqdən qərbə 4500 km məsafədə uzanır. Sahəsi 9518,9 min km². Əhalisi 287,7 mln. (2002). Paytaxtı Vaşinqton şəhəridir. Rəsmi dili – ingilis dili, pul vahidi ABŞ dollarıdır. İnzibati cəhətdən 50 ştata və Kolumbiya federal paytaxt dairəsinə bölünür. Puerto-Riko və Virciniya adaları (Karib dənizində), Şərqi Samoa, Quam, Miduey və Ueyk adaları (Sakit okeanda) ABŞ-nin mülkləridir.
Geoloji quruluşu və faydalı qazıntıları
Ölkənin daxili və şimal hissəsini Şimali Amerika platforması tutur. Platformanın bünövrəsi üzəri Paleozoy süxurları (şistlər, qırmızı qumdaşıları və s.) ilə örtülmüş Kembridən əvvəlki sistem süxurlarından (qranit, qneys, kvarsit və s.) ibarətdir. Şərq və cənub-şərq hissə Paleozoy yaşlı çökmə və kristallik süxurlarla örtülüdür. Atlantik okeanı sahillərində bu süxurların üzərində daha cavan çökmə süxurlar yatır. Tektonik çökəklik olan Meksika körfəzinin sahilləri Üst Paleozoy–Antropogen sisteminin çöküntülərindən ibarətdir. Ölkənin qərb hissəsini kəskin dislokasiyaya uğramış müxtəlif yaşlı Kordilyer geosinklinalı süxurları tutur. Nevada qırışıqlığı (Yura–Təbaşir) vaxtı yaranmış strukturlar daha çox inkişaf etmişdir. Kordilyer dağlarının şərq hissəsini Larami yaşlı (Təbaşir–Paleogen) strukturlar, Sakit okean sahillərini isə Alp yaşlı qırışıqlıqlar əmələ gətirir. Şimali Amerika platforması ərazisində dəmir filizi, kömür, qaz, neft, qurğuşun və sink yataqları var. Paleozoy yaşlı qırışıqlıqlarda antrasit, dəmir filizi, Meksika körfəzi tektonik çökəkliyində neft, qaz, Kordilyer dağlarının qırışıqlıstruk turlarında isə mis, polimetal filizlər, qızıl və uran yataqları var.
Relyefi
ABŞ, əsasən, dağlıq ölkədir. Orta və şərq hissəsini ovalıqlar, düzənliklər və Appalaç dağları, qərb hissəsini Kordilyer dağlarının yüksək silsilələri, yayla və platoları tutur. Şərq və cənub-şərqdə Atlantikyanı (Florida yarımadası ilə birlikdə) və Meksika boyu ovalıqlardır. Atlantikyanı ovalıqdan qərbdə hündürlüyü 2037 m-ə çatan Appalaç dağları uzanır. Appalaç dağlarından şərqdə geniş ərazini Mərkəzi Düzənliklər (hündürlüyü 200–500 m) və qərbdə Böyük Düzənliklər (hündürlüyü 500–1700 m) tutur. Düzənliklərin relyefi şimalda təpəli-morenli, cənubda yastıdır; çay dərələri və yarğanlarla parçalanmışdır. Mərkəzi Düzənliklərin cənubunda alçaq Ozark platosu və Uoşito dağları var. Kordilyer dağları paralel uzanan 3 sıra silsilədən (Qayalı dağlar; Syera-Nevada dağları və Kaskad dağları; Sahil silsiləsi), daxili yayla və platolardan (Kolumbiya platosu, Böyük Hövzə, Kolorado platosu) və tektonik çökəklərdən (Kaliforniya, Uilla-mett dərələri, Ölüm Dərəsi) ibarətdir. Alyaska ərazisinin əsas hissəsi də Kordilyer dağlarına (şimalda böyük silsilə, mərkəzdə Yukon yaylası, cənubda Aleut və Alyaska silsilələri) aiddir.Şimali Amerikada ən yüksək zirvə Alyaska silsiləsindəki Denari (Mak-Kinli) dağıdır (6193 m).
İqlimi
ABŞ-nin ərazisi (Alyaskadan başqa) 25–49° şm.enlikləri arasında, mülayim iqlim qurşağındadır. Okeanların təsiri, relyef və coğrafi mövqedən asılı olaraq iqlimi müxtəlifdir. Ümumiyyətlə, Alyaskada Arktika və subarktika, 40° şm.enliyindən şimalda mülayim, 40° şm.enlikdən cənubda subtropik, Florida yarımadasının cənubunda tropik iqlim xarakterikdir. Orta tempuratur yanvarda –24,8 °C (Alyaskanın şimalında), –18 °C ilə (Mərkəzi Düzənliklərin şimalında) 12 °C (ölkənin cənub-qərbində) və 20 °C (Florida) arasında, iyul da 14–22 °C (qərb sahilboyunda) ilə 16–26 °C (şərq sahilboyunda) arasında dəyişir. Cənubda daxili yayla və platolarda temperatur 32 °C-yə qalxır. Ən yüksək temperatur (56,7 °C) Ölüm Dərəsində, ən alçaq temperatur (–64 °C) isə Yukon yaylasında qeyd olunmuşdur. İllik yağıntı şərqdə və şimal-qərbdə sahil zolağında 1000–2000 mm, Mərkəzi Düzənliklərdə 600–900 mm, Böyük Düzənliklərdə 400–600 mm, daxili yayla və platolarda 400 mm-dən, bəzən isə 100 mm-dən (Mohave səhrası) də az dır. ABŞ ərazisində ən çox yağıntı (ildə 10000 mm-dən çox) Havay adalarına düşür.
Şəhərlər üzrə iqlim göstəriciləri
Cədvəldə bəzi şəhərlər üzrə iqlim göstəriciləri göstərilib.
| Şəhər | Mütləq minimum, °C | Ən soyuq ayın temperaturu, °C | Ən soyuq üç ayın temperaturu, °C | Orta illik temperatur, °C | Ən isti ayın temperaturu, °C | Ən isti üç ayın temperaturu, °C | Mütləq maksimum, °C | Orta illik yağıntıların miqdarı, мм |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ankoric | −38,9 | −8,3 | −7,4 | 2,8 | 14,9 | 13,8 | 30,0 | 423 |
| Atlanta | −22,8 | 6,3 | 7,4 | 17,0 | 26,8 | 26,1 | 40,6 | 1263 |
| Boston | −27,8 | −1,7 | −0,1 | 10,8 | 23,0 | 21,7 | 40,0 | 1112 |
| Vaşinqton | −26,1 | 2,2 | 3,5 | 14,5 | 26,6 | 25,4 | 41,1 | 1010 |
| Honolulu | 11,7 | 22,8 | 23,1 | 25,4 | 27,7 | 27,5 | 35,0 | 436 |
| Dallas | −22,2 | 8,3 | 9,3 | 19,5 | 30,3 | 29,5 | 45,0 | 955 |
| Denver | −33,9 | −1,1 | −0,5 | 10,2 | 23,4 | 21,9 | 40,6 | 379 |
| Detroyt | −29,4 | −3,6 | −2,3 | 10,1 | 23,1 | 22,0 | 40,6 | 851 |
| Kodiak | −26,7 | −0,8 | −0,6 | 4,9 | 12,9 | 11,7 | 30,0 | 1984 |
| Kanzas Siti | −30,6 | −1,8 | −0,4 | 12,5 | 25,7 | 24,6 | 45,0 | 987 |
| Kotzebue | −48,3 | −19,3 | −18,2 | −5,2 | 12,6 | 10,4 | 29,4 | 280 |
| Las-Veqas | −13,3 | 9,3 | 9,9 | 20,8 | 33,6 | 32,2 | 47,2 | 106 |
| Los-Anceles (sahil) | −2,8 | 13,7 | 13,8 | 17,0 | 20,9 | 20,6 | 43,3 | 326 |
| Mayami | −2,8 | 20,1 | 20,9 | 25,1 | 29,0 | 28,7 | 37,8 | 1573 |
| Memfis | −25,0 | 5,1 | 6,3 | 17,2 | 28,2 | 27,5 | 42,2 | 1364 |
| Minneapolis | −40,6 | −9,1 | −7,4 | 7,9 | 23,2 | 21,8 | 42,2 | 779 |
| Nyu Orlean | −11,7 | 11,8 | 13,0 | 21,3 | 29,2 | 28,8 | 38,9 | 1443 |
| Nyu-York | −26,1 | 0,3 | 1,7 | 12,7 | 24,7 | 23,5 | 41,1 | 1270 |
| Oklahoma-Siti | −27,2 | 4,0 | 5,1 | 16,4 | 28,3 | 27,3 | 45,0 | 926 |
| −7,2 | 12,5 | 12,8 | 18,8 | 26,3 | 25,5 | 46,7 | 315 | |
| San-Dieqo | −3,9 | 13,6 | 14,0 | 17,6 | 22,0 | 21,5 | 43,9 | 265 |
| San-Fransisko | −4,4 | 10,2 | 10,7 | 14,5 | 18,2 | 18,0 | 41,1 | 524 |
| Sietl | −17,8 | 4,8 | 5,6 | 11,4 | 18,9 | 18,0 | 39,4 | 953 |
| Solt-Leyk-Siti | −34,4 | −1,4 | −0,4 | 11,5 | 25,9 | 23,9 | 41,7 | 413 |
| Filadelfiya | −23,9 | 0,6 | 1,9 | 13,2 | 25,6 | 24,4 | 41,1 | 1054 |
| Feniks | −8,9 | 13,0 | 14,0 | 23,9 | 34,9 | 33,9 | 50,0 | 204 |
| Hyuston | −12,8 | 11,7 | 12,6 | 21,0 | 29,2 | 28,8 | 42,8 | 1265 |
| Çikaqo | −32,8 | −4,6 | −3,1 | 9,9 | 23,3 | 22,1 | 40,6 | 940 |
Daxili suları
ABŞ-nin çayları, əsasən, Atlantik okeanına və Sakit okeana, az qismi Şimal Buzlu okeanına tökülür. Ən böyük çayı Missisipidir. Onun hövzəsi ölkə ərazisinin təqribən 40%-ini tutur; qollarından ən uzunu – Missuri, ən sulusu – Ohayodur. Kordilyer dağlarından axan çoxsulu çaylar (Kolumbiya, Kolorado və s.) böyük hidroenerji ehtiyatına malikdir. Appalaç dağlarından və Atlantikayanı ovalıqdan axan çaylar qısa, lakin çox suludur; aşağı axınları gəmiçiliyə yararlıdır. Əsas nəqliyyat əhəmiyyətli çayları Müqəddəs Lavrenti və Hudzondur. Mühüm göl sistemi Kanada ilə sərhəddəki buzlaq-tektonik mənşəli Böyük Göllərdir. Bu göllər bir-birilə çaylar vasitəsilə əlaqələnir. Məşhur Niaqara şəlaləsi Niaqara çayındadır. Müqəddəs Lavrenti çayında astanaların yanında dərin kanallar qazıldıqdan sonra Böyük Göllərə okean gəmilərinin daxil olması üçün şərait yaranmışdır.
Ölkənin on ən böyük gölü
| s/n | Adı | Sahəsi, km² |
|---|---|---|
| 1 | Yuxarı göl | 82 103 |
| 2 | Huron gölü | 59 570 |
| 3 | Miçiqan gölü | 57 757 |
| 4 | Eri gölü | 25 667 |
| 5 | Ontario gölü | 19 011 |
| 6 | Böyük Duzlu göl | 5483 |
| 7 | Meşəli göl | 3846 |
| 8 | 2626 | |
| 9 | 1774 | |
| 10 | 1715 |
Torpaqları, bitki örtüyü və heyvanat aləmi
Alyaskanın qərbində və Aleut adalarında çimli-torflu subpolyar torpaqlar inkişaf etmişdir. Lavrenti yüksəkliyinin mərkəzi hissələrində və Yukon yaylasının çökəkliklərində donuşluq tayqa torpaqları geniş yer tutur. Bu torpaqlar Labrador yarımadasının cənub hissəsində podzol, Lavrenti yüksəkliyinin cənub-qərbində və Böyük Düzənliklərin şimalında çimli-pod zol torpaqlarla əvəz olunur. Böyük Göllər rayonu və Şimali Appalaç üçün qonur meşə torpaqları səciyyə vidir. Böyük Göllərdən cənubda və Mərkəzi Düzənliklərin şimal-qərbində prerilərin qara torpaqlarına bənzəyən torpaqlar, Böyük Düzənliklərdə qara və şabalıdı torpaqlar yayılmışdır. Böyük Hövzədə şorlaşmış qonur yarımsəhra torpaqları inkişaf etmişdir. Materikin rütubətli cənub-şərq hissəsində qırmızı və sarı torpaqlar, Missisipidən qərbdə qırmızımtıl-qara, qəhvəyi və boz qəhvəyi, Meksika yaylasının daxili hissələrində boz, Kaliforniya yarımadasında tropik səhra, Mərkəzi Amerikanın ovalıqlarında, əsasən, qırmızı-sarı və qırmızı-ferrallit, Kordilyer dağlarının yamaclarında müxtəlif dağ torpaqları yayılmışdır.
Mülayim qurşağın meşələri tayqa, okeanyanı iynəyarpaqlı, qarışıq və enliyarpaqlı meşələr yarımzonalarına bölünür. Alyaskada Arktika səhralar zonası, tundra və meşə-tundralar yayılmışdır. Şimal-şərq üçün iynəyarpaqlı və qarışıq meşələr səciyyəvidir; cənuba doğru bunlar enliyarpaqlı və subtropik meşələrlə əvəzlənir. Subtropiklərdə meşələr həmişəyaşıl qarışıq (şərdə) və iynəyarpaqlı (qərdə) meşə zonalarından ibarətdir. Meksika yaylasının və Floridanın cənub hissələri, Mərkəzi Amerika və Vest-Hind tropik bitki örtüyünə malikdir. Kordilyer dağlarının yamacları iynəyarpaqlı meşələrlə örtülmüşdür; daxili yaylalar üçün yarımsəhra və səhra bitkiliyi səciyyəvidir. ABŞ ərazisinin bitki və torpaq örtüyü insan fəaliyyəti nəticəsində olduqca dəyişmiş, qırılma və yanğınlar nəticəsində meşələrin sahəsi xeyli azalmış, prerilərin təbii bitkiliyi tamamilə məhv edilmişdir.
Tundra zonası üçün şimal maralı (karibu), ağ ayı, tundra tülküsü, lemminq, ağ bayquş, , tayqa zonası üçün sığın, vapiti maralı, Amerika dələsi, qonur ayı, porsuq, qunduz, oxlu kirpi, və s. səciyyəvidir. Qarışıq və enliyarpaqlı meşələrdə Virciniya maralı, boz tülkü, qırmızı vaşaq, ağ sincab, köstəbək, quşlardan çəngəlquyruq beli bağlı, ular və s. var. Subtropiklərdə, ölkənin cənub-şərqində enliyarpaqlı meşələrin heyvanları ilə yanaşı tropik faunaya (alliqator, kayman tısbağası, qızılqaz, tutuquşu və s.)da rast gəlinir. Meşə-çöl və çöl heyvanları (bizon, çəngəlbuynuz və s.) çox qırılmışdır. Çoxlu sürünən (zınqırovlu ilan, çöl yatağanı, zəhərdiş kərtənkələ və s.) var. Mərkəzi Amerikada, Vest-Hinddə, qismən Meksika yaylasının cənubunda tropik heyvanlar (meymun, yarasa, tutuquşu, timsah və s.) üstündür.
Qorunan ərazilər
ABŞ-də təqrribən 270 qorunan təbii ərazilər (milli parklar, təbiət abidələri, qoruqlar və s.) vardır. Ən iri milli parklar: Yellouston, Yosemit, Sekvoya, Qrand-Kanyon.
Həmçinin bax
Mənbə
- ABŞ // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 417–418. ISBN .
İstinadlar
- U.S. State Department, Common Core Document to U.N. Committee on Human Rights 2017-07-15 at the Wayback Machine, December 30, 2011, Item 22, 27, 80; Homeland Security Public Law 107-296 2017-12-10 at the Wayback Machine Sec.2.(16)(A); Presidential Proclamation of national jurisdiction [1] 2017-08-22 at the Wayback Machine
- Атлас мира, ПКО «Картография» федеральной службы геодезии и картографии России, Москва, 2005
- Атлас мира, обзорно-географический, ИПУ РАН, ООО «УНИИНТЕХ», Москва, 2004[ölü keçid]
- U.S. State Department, Common Core Document to U.N. Committee on Human Rights 2017-07-15 at the Wayback Machine, December 30, 2011, Item 22, 27, 80; Homeland Security Public Law 107-296 2017-12-10 at the Wayback Machine Sec.2.(16)(A); Presidential Proclamation of national jurisdiction [2] 2017-08-22 at the Wayback Machine
- . 2017-07-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-25.
- Diana Leone. Rain supreme. 2011-08-10 at the Wayback Machine
- . 2012-05-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-25.
- "Largest Rivers in the United States". 2012-04-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-25.
- Science Basis for Changing Forest Structure to Modify Wildfire Behavior and Severity 2022-04-01 at the Wayback Machine U.S. Department of Agriculture Forest Service April 2004
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Birlesmis Statlar cografi anlayisina bitisik Birlesmis Statlar Alyaska ve Havay statlari ve ABS Federal Torpaqlari o cumlede Puerto Riko Simali Marian adalari ABS Vircin adalari Quam Amerika Samoasi ve basqa kicik eraziler daxildir ABS cografiyasiQite AmerikaRegion Simali AmerikaKoordinatlar 38 s e 97 q u Sahe 4 sahesine gore yeri 9 518 900 97 77 su 2 23 Sahil xettinin uzunlugu 19 924 kmSerhedler 12 217 km Kanada 8 893 km Meksika 3 326 km 6999 982 kmEn yuksek noqte Alyaska 6 195 mEn alcaq noqte Olum vadisi Kaliforniya 86 m Vikianbarda elaqeli mediafayllarSerhedleri ve sahesiAmerika Birlesmis Statlari simaldan Kanada cenubdan Meksika serqden Atlantika okeani ve qerbden Sakit okeanla ehate olunur Erazisi uc hisseden ABS nin ozu Alyaska yarimadasi ve Havay adalari ibaretdir Esas erazisi simaldan cenuba 2500 km serqden qerbe 4500 km mesafede uzanir Sahesi 9518 9 min km Ehalisi 287 7 mln 2002 Paytaxti Vasinqton seheridir Resmi dili ingilis dili pul vahidi ABS dollaridir Inzibati cehetden 50 stata ve Kolumbiya federal paytaxt dairesine bolunur Puerto Riko ve Virciniya adalari Karib denizinde Serqi Samoa Quam Miduey ve Ueyk adalari Sakit okeanda ABS nin mulkleridir Geoloji qurulusu ve faydali qazintilariOlkenin daxili ve simal hissesini Simali Amerika platformasi tutur Platformanin bunovresi uzeri Paleozoy suxurlari sistler qirmizi qumdasilari ve s ile ortulmus Kembriden evvelki sistem suxurlarindan qranit qneys kvarsit ve s ibaretdir Serq ve cenub serq hisse Paleozoy yasli cokme ve kristallik suxurlarla ortuludur Atlantik okeani sahillerinde bu suxurlarin uzerinde daha cavan cokme suxurlar yatir Tektonik cokeklik olan Meksika korfezinin sahilleri Ust Paleozoy Antropogen sisteminin cokuntulerinden ibaretdir Olkenin qerb hissesini keskin dislokasiyaya ugramis muxtelif yasli Kordilyer geosinklinali suxurlari tutur Nevada qirisiqligi Yura Tebasir vaxti yaranmis strukturlar daha cox inkisaf etmisdir Kordilyer daglarinin serq hissesini Larami yasli Tebasir Paleogen strukturlar Sakit okean sahillerini ise Alp yasli qirisiqliqlar emele getirir Simali Amerika platformasi erazisinde demir filizi komur qaz neft qurgusun ve sink yataqlari var Paleozoy yasli qirisiqliqlarda antrasit demir filizi Meksika korfezi tektonik cokekliyinde neft qaz Kordilyer daglarinin qirisiqlistruk turlarinda ise mis polimetal filizler qizil ve uran yataqlari var RelyefiDenali zirvesi ABS esasen dagliq olkedir Orta ve serq hissesini ovaliqlar duzenlikler ve Appalac daglari qerb hissesini Kordilyer daglarinin yuksek silsileleri yayla ve platolari tutur Serq ve cenub serqde Atlantikyani Florida yarimadasi ile birlikde ve Meksika boyu ovaliqlardir Atlantikyani ovaliqdan qerbde hundurluyu 2037 m e catan Appalac daglari uzanir Appalac daglarindan serqde genis erazini Merkezi Duzenlikler hundurluyu 200 500 m ve qerbde Boyuk Duzenlikler hundurluyu 500 1700 m tutur Duzenliklerin relyefi simalda tepeli morenli cenubda yastidir cay dereleri ve yarganlarla parcalanmisdir Merkezi Duzenliklerin cenubunda alcaq Ozark platosu ve Uosito daglari var Kordilyer daglari paralel uzanan 3 sira silsileden Qayali daglar Syera Nevada daglari ve Kaskad daglari Sahil silsilesi daxili yayla ve platolardan Kolumbiya platosu Boyuk Hovze Kolorado platosu ve tektonik cokeklerden Kaliforniya Uilla mett dereleri Olum Deresi ibaretdir Alyaska erazisinin esas hissesi de Kordilyer daglarina simalda boyuk silsile merkezde Yukon yaylasi cenubda Aleut ve Alyaska silsileleri aiddir Simali Amerikada en yuksek zirve Alyaska silsilesindeki Denari Mak Kinli dagidir 6193 m Iqlimi ABS nin iqlim zonalari ABS nin erazisi Alyaskadan basqa 25 49 sm enlikleri arasinda mulayim iqlim qursagindadir Okeanlarin tesiri relyef ve cografi movqeden asili olaraq iqlimi muxtelifdir Umumiyyetle Alyaskada Arktika ve subarktika 40 sm enliyinden simalda mulayim 40 sm enlikden cenubda subtropik Florida yarimadasinin cenubunda tropik iqlim xarakterikdir Orta tempuratur yanvarda 24 8 C Alyaskanin simalinda 18 C ile Merkezi Duzenliklerin simalinda 12 C olkenin cenub qerbinde ve 20 C Florida arasinda iyul da 14 22 C qerb sahilboyunda ile 16 26 C serq sahilboyunda arasinda deyisir Cenubda daxili yayla ve platolarda temperatur 32 C ye qalxir En yuksek temperatur 56 7 C Olum Deresinde en alcaq temperatur 64 C ise Yukon yaylasinda qeyd olunmusdur Illik yaginti serqde ve simal qerbde sahil zolaginda 1000 2000 mm Merkezi Duzenliklerde 600 900 mm Boyuk Duzenliklerde 400 600 mm daxili yayla ve platolarda 400 mm den bezen ise 100 mm den Mohave sehrasi de az dir ABS erazisinde en cox yaginti ilde 10000 mm den cox Havay adalarina dusur Seherler uzre iqlim gostericileri Cedvelde bezi seherler uzre iqlim gostericileri gosterilib Seher Mutleq minimum C En soyuq ayin temperaturu C En soyuq uc ayin temperaturu C Orta illik temperatur C En isti ayin temperaturu C En isti uc ayin temperaturu C Mutleq maksimum C Orta illik yagintilarin miqdari mmAnkoric 38 9 8 3 7 4 2 8 14 9 13 8 30 0 423Atlanta 22 8 6 3 7 4 17 0 26 8 26 1 40 6 1263Boston 27 8 1 7 0 1 10 8 23 0 21 7 40 0 1112Vasinqton 26 1 2 2 3 5 14 5 26 6 25 4 41 1 1010Honolulu 11 7 22 8 23 1 25 4 27 7 27 5 35 0 436Dallas 22 2 8 3 9 3 19 5 30 3 29 5 45 0 955Denver 33 9 1 1 0 5 10 2 23 4 21 9 40 6 379Detroyt 29 4 3 6 2 3 10 1 23 1 22 0 40 6 851Kodiak 26 7 0 8 0 6 4 9 12 9 11 7 30 0 1984Kanzas Siti 30 6 1 8 0 4 12 5 25 7 24 6 45 0 987Kotzebue 48 3 19 3 18 2 5 2 12 6 10 4 29 4 280Las Veqas 13 3 9 3 9 9 20 8 33 6 32 2 47 2 106Los Anceles sahil 2 8 13 7 13 8 17 0 20 9 20 6 43 3 326Mayami 2 8 20 1 20 9 25 1 29 0 28 7 37 8 1573Memfis 25 0 5 1 6 3 17 2 28 2 27 5 42 2 1364Minneapolis 40 6 9 1 7 4 7 9 23 2 21 8 42 2 779Nyu Orlean 11 7 11 8 13 0 21 3 29 2 28 8 38 9 1443Nyu York 26 1 0 3 1 7 12 7 24 7 23 5 41 1 1270Oklahoma Siti 27 2 4 0 5 1 16 4 28 3 27 3 45 0 926 7 2 12 5 12 8 18 8 26 3 25 5 46 7 315San Dieqo 3 9 13 6 14 0 17 6 22 0 21 5 43 9 265San Fransisko 4 4 10 2 10 7 14 5 18 2 18 0 41 1 524Sietl 17 8 4 8 5 6 11 4 18 9 18 0 39 4 953Solt Leyk Siti 34 4 1 4 0 4 11 5 25 9 23 9 41 7 413Filadelfiya 23 9 0 6 1 9 13 2 25 6 24 4 41 1 1054Feniks 8 9 13 0 14 0 23 9 34 9 33 9 50 0 204Hyuston 12 8 11 7 12 6 21 0 29 2 28 8 42 8 1265Cikaqo 32 8 4 6 3 1 9 9 23 3 22 1 40 6 940Daxili sulariABS nin cay ve gollerinin xeritesi ABS nin caylari esasen Atlantik okeanina ve Sakit okeana az qismi Simal Buzlu okeanina tokulur En boyuk cayi Missisipidir Onun hovzesi olke erazisinin teqriben 40 ini tutur qollarindan en uzunu Missuri en sulusu Ohayodur Kordilyer daglarindan axan coxsulu caylar Kolumbiya Kolorado ve s boyuk hidroenerji ehtiyatina malikdir Appalac daglarindan ve Atlantikayani ovaliqdan axan caylar qisa lakin cox suludur asagi axinlari gemiciliye yararlidir Esas neqliyyat ehemiyyetli caylari Muqeddes Lavrenti ve Hudzondur Muhum gol sistemi Kanada ile serheddeki buzlaq tektonik menseli Boyuk Gollerdir Bu goller bir birile caylar vasitesile elaqelenir Meshur Niaqara selalesi Niaqara cayindadir Muqeddes Lavrenti cayinda astanalarin yaninda derin kanallar qazildiqdan sonra Boyuk Gollere okean gemilerinin daxil olmasi ucun serait yaranmisdir Olkenin on en boyuk golu s n Adi Sahesi km 1 Yuxari gol 82 1032 Huron golu 59 5703 Miciqan golu 57 7574 Eri golu 25 6675 Ontario golu 19 0116 Boyuk Duzlu gol 54837 Meseli gol 38468 26269 177410 1715Torpaqlari bitki ortuyu ve heyvanat alemiNeheng sekvoya agaci Alyaskanin qerbinde ve Aleut adalarinda cimli torflu subpolyar torpaqlar inkisaf etmisdir Lavrenti yuksekliyinin merkezi hisselerinde ve Yukon yaylasinin cokekliklerinde donusluq tayqa torpaqlari genis yer tutur Bu torpaqlar Labrador yarimadasinin cenub hissesinde podzol Lavrenti yuksekliyinin cenub qerbinde ve Boyuk Duzenliklerin simalinda cimli pod zol torpaqlarla evez olunur Boyuk Goller rayonu ve Simali Appalac ucun qonur mese torpaqlari seciyye vidir Boyuk Gollerden cenubda ve Merkezi Duzenliklerin simal qerbinde prerilerin qara torpaqlarina benzeyen torpaqlar Boyuk Duzenliklerde qara ve sabalidi torpaqlar yayilmisdir Boyuk Hovzede sorlasmis qonur yarimsehra torpaqlari inkisaf etmisdir Materikin rutubetli cenub serq hissesinde qirmizi ve sari torpaqlar Missisipiden qerbde qirmizimtil qara qehveyi ve boz qehveyi Meksika yaylasinin daxili hisselerinde boz Kaliforniya yarimadasinda tropik sehra Merkezi Amerikanin ovaliqlarinda esasen qirmizi sari ve qirmizi ferrallit Kordilyer daglarinin yamaclarinda muxtelif dag torpaqlari yayilmisdir Mulayim qursagin meseleri tayqa okeanyani iyneyarpaqli qarisiq ve enliyarpaqli meseler yarimzonalarina bolunur Alyaskada Arktika sehralar zonasi tundra ve mese tundralar yayilmisdir Simal serq ucun iyneyarpaqli ve qarisiq meseler seciyyevidir cenuba dogru bunlar enliyarpaqli ve subtropik meselerle evezlenir Subtropiklerde meseler hemiseyasil qarisiq serde ve iyneyarpaqli qerde mese zonalarindan ibaretdir Meksika yaylasinin ve Floridanin cenub hisseleri Merkezi Amerika ve Vest Hind tropik bitki ortuyune malikdir Kordilyer daglarinin yamaclari iyneyarpaqli meselerle ortulmusdur daxili yaylalar ucun yarimsehra ve sehra bitkiliyi seciyyevidir ABS erazisinin bitki ve torpaq ortuyu insan fealiyyeti neticesinde olduqca deyismis qirilma ve yanginlar neticesinde meselerin sahesi xeyli azalmis prerilerin tebii bitkiliyi tamamile mehv edilmisdir Tundra zonasi ucun simal marali karibu ag ayi tundra tulkusu lemminq ag bayqus tayqa zonasi ucun sigin vapiti marali Amerika delesi qonur ayi porsuq qunduz oxlu kirpi ve s seciyyevidir Qarisiq ve enliyarpaqli meselerde Virciniya marali boz tulku qirmizi vasaq ag sincab kostebek quslardan cengelquyruq beli bagli ular ve s var Subtropiklerde olkenin cenub serqinde enliyarpaqli meselerin heyvanlari ile yanasi tropik faunaya alliqator kayman tisbagasi qizilqaz tutuqusu ve s da rast gelinir Mese col ve col heyvanlari bizon cengelbuynuz ve s cox qirilmisdir Coxlu surunen zinqirovlu ilan col yatagani zeherdis kertenkele ve s var Merkezi Amerikada Vest Hindde qismen Meksika yaylasinin cenubunda tropik heyvanlar meymun yarasa tutuqusu timsah ve s ustundur Qorunan erazilerABS de teqrriben 270 qorunan tebii eraziler milli parklar tebiet abideleri qoruqlar ve s vardir En iri milli parklar Yellouston Yosemit Sekvoya Qrand Kanyon Hemcinin baxABSMenbeABS Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 417 418 ISBN 978 9952 441 02 4 IstinadlarU S State Department Common Core Document to U N Committee on Human Rights 2017 07 15 at the Wayback Machine December 30 2011 Item 22 27 80 Homeland Security Public Law 107 296 2017 12 10 at the Wayback Machine Sec 2 16 A Presidential Proclamation of national jurisdiction 1 2017 08 22 at the Wayback Machine Atlas mira PKO Kartografiya federalnoj sluzhby geodezii i kartografii Rossii Moskva 2005 Atlas mira obzorno geograficheskij IPU RAN OOO UNIINTEH Moskva 2004 olu kecid U S State Department Common Core Document to U N Committee on Human Rights 2017 07 15 at the Wayback Machine December 30 2011 Item 22 27 80 Homeland Security Public Law 107 296 2017 12 10 at the Wayback Machine Sec 2 16 A Presidential Proclamation of national jurisdiction 2 2017 08 22 at the Wayback Machine 2017 07 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 10 25 Diana Leone Rain supreme 2011 08 10 at the Wayback Machine 2012 05 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 10 25 Largest Rivers in the United States 2012 04 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 25 Science Basis for Changing Forest Structure to Modify Wildfire Behavior and Severity 2022 04 01 at the Wayback Machine U S Department of Agriculture Forest Service April 2004