Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Appalaç dağları (ing. Appalachian Mountains) — Şimali Amerikanın şərqində (Kanada və ABŞ ərazisində) . Cənub-qərbdən şimal-şərqə 2600 km uzanır. Ən hündür zirvəsi 2037 metrdir (Mitçell dağı). Turizm, idman və ovçuluq rayonu kimi böyük əhəmiyyəti var.
| Appalaç dağları | |
|---|---|
| ing. Appalachian Mountains | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 2037 m |
| Hündür zirvəsi | Mitçell dağı |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  ABŞ Kanada |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Relyefi
Hudzon və Mohok çayları Appalaç dağlarını 2 hissəyə (Şimali və Cənubi Appalaç dağları) bölür. Şimali Appalaç dağları ayrı-ayrı dağ massivləri (Adirondak – hündürlüyü 1629 metrədək, Yaşıl dağlar – hündündürlüyü 1339 metrədək, Ağ dağlar – hündündürlüyü 1917 metrədək) olan yayladan ibarətdir. Massivlər bir-birindən tektonik dərələrlə ayrılır. Cənubi Appalaç dağları bir neçə paralel silsilədən, onların arasındakı dərələrdən və dağ massivindən (Mavi silsilə, Böyük Vadi, , ) ibarətdir. Qırışıqlı-qaymalı və qaymalı silsilələr erozion dərələr və çökəkliklərlə parçalanmışdır.
Geoloji quruluşu
Appalaç dağları eyni adlı Paleozoy yaşlı qırışıqlı - örtük orogenik sistemdir. Cənub-şərq və şimal-şərq hissələri kristallik süxurlardan (qneyslər, şistlər, kvarsitlər), qərb və cənub-qərb hissələri isə çökmə süxurlardan (əhəngdaşılar, qumdaşılar, dolomitlər) ibarətdir. Mezozoyun sonunda və Kaynozoyda indiki Appalaç dağlarının tağ hissəsi qalxmağa başlamış, səthi parçalanmış və müasir relyefi formalaşmışdır. Dördüncü dövrdə (Antropogen d.) Appalaç dağlarının şimal hissəsi buzlaşmaya məruz qalmışdır; cənub hissəsi nisbətən isti və şəraitində olduğundan, burada enliyarpaqlı və həmişəyaşıl meşələr məhv olmamışdır və sonradan Appalaç dağlarının çox hissəsinə yayılmışdır.
Faydalı qazıntıları
Daş kömür (Appalaç daş kömür hövzəsi), neft, təbii qaz, dəmir və mis kolçedanı, qızıl, gümüş, kobalt, titan, volfram, molibden, litium, asbest yataqları ilə zəngindir.
İqlimi
Appalaç dağlarının iqlimi Atlantik okeanı və xüsusilə Meksika körfəzinin təsiri ilə əlaqədar yumşaqdır.; şimalda mülayim, cənubda subtropikdir. Orta temperatur yanvarda şimalda –12°C-dən cənubda 8°C-yədək, iyulda müvafiq olaraq 18°C-dən 26°C-yədəkdir. İllik yağıntı 1000–2000 mm-dir. Dağların yuxarı qurşaqlarında qış şaxtalı və qarlıdır. Yay rütubətli, buludlu və yağışlı keçir.
Daxili suları
Appalaç dağlarının çay şəbəkəsi sıxdır. Çayları gursuludur, böyük hidroenerji ehtiyatına malikdir. İri çayları: Konnektikut, Hudzon, Saskuehanna, Tennessi. Şimal hissəsinin iri çayları yararlıdır. Pidmont platosunun şərq kənarından axan çay dərələri meyilli və astanalıdır; çoxlu şəlalələr və SES-lər var. İri gölləri: Şampleyn, Uinnipesoki, Mushed, Çesankuk.
Torpaq örtüyü
Şimalda, əsasən, podzollu və çimlipodzollu torpaqlar, cənubda dağ-qonur meşə, öndağlıqda qırmızı və sarı torpaqlar inkişaf etmişdir.
Flora və faunası
Yamacları 1000 m. hündürlüyə qədər enliyarpaqlı, 1000 m-dən yuxarı iynəyarpaqlı və qarışıq meşələrdir. Şimali Appalaç dağlarında küknar, ağ şam, tuya (səlb), ağcaqayın, qarağac, fıstıq, sarı tozağacı və cökə ağaclarından ibarət iynəyarpaqlı və qarışıq meşələr yayılmışdır. Cənubi Appalaç dağlarında təqribən 1000 m-ədək hündürlüyündə palıdın, ağcaqayının və göyrüşün çoxsaylı növləri, həmçinin xeyli endemik və relikt növlər (zanbaq ağacı, maqnoliya, çinar, ağ akasiya və s.), daha yuxarılarda Şimali Appalaç dağları üçün səciyyəvi olan qarışıq və iynəyarpaqlı meşələr yayılmışdır. İlkin meşələr, demək olar ki, tamamilə qırılmışdır. Dağların yuxarı qurşağında rododendron, qızılağac kolları da daxil olmaqla subalp bitkiləri üstünlük təşkil edir.
Appalaç dağlarının heyvanlar aləmi rəngarəngdir. Ağaclıq (), , vaşaq, yenot, skuns, samur və s., endemik növlərdən Virciniya opossumu, Virciniya maralı, vəhşi hinduşka və müxtəlif yarasa növlərinə rast gəlinir.
Xarici keçidlər
- Appalachian/Blue Ridge Forests images at bioimages.vanderbilt.edu
- Appalachian Mixed Mesophytic Forests images at bioimages.vanderbilt.edu
- Forests of the Central Appalachians Project
İstinadlar
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 578–579. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Appalac daglari ing Appalachian Mountains Simali Amerikanin serqinde Kanada ve ABS erazisinde Cenub qerbden simal serqe 2600 km uzanir En hundur zirvesi 2037 metrdir Mitcell dagi Turizm idman ve ovculuq rayonu kimi boyuk ehemiyyeti var Appalac daglariing Appalachian MountainsUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 2037 mHundur zirvesi Mitcell dagiYerlesmesi38 00 sm e 79 02 q u Olke ABS Kanada Fayl 280px Appalac daglari xeritede Appalac daglari Vikianbarda elaqeli mediafayllarRelyefiHudzon ve Mohok caylari Appalac daglarini 2 hisseye Simali ve Cenubi Appalac daglari bolur Simali Appalac daglari ayri ayri dag massivleri Adirondak hundurluyu 1629 metredek Yasil daglar hundundurluyu 1339 metredek Ag daglar hundundurluyu 1917 metredek olan yayladan ibaretdir Massivler bir birinden tektonik derelerle ayrilir Cenubi Appalac daglari bir nece paralel silsileden onlarin arasindaki derelerden ve dag massivinden Mavi silsile Boyuk Vadi ibaretdir Qirisiqli qaymali ve qaymali silsileler erozion dereler ve cokekliklerle parcalanmisdir Geoloji qurulusuAppalac daglari eyni adli Paleozoy yasli qirisiqli ortuk orogenik sistemdir Cenub serq ve simal serq hisseleri kristallik suxurlardan qneysler sistler kvarsitler qerb ve cenub qerb hisseleri ise cokme suxurlardan ehengdasilar qumdasilar dolomitler ibaretdir Mezozoyun sonunda ve Kaynozoyda indiki Appalac daglarinin tag hissesi qalxmaga baslamis sethi parcalanmis ve muasir relyefi formalasmisdir Dorduncu dovrde Antropogen d Appalac daglarinin simal hissesi buzlasmaya meruz qalmisdir cenub hissesi nisbeten isti ve seraitinde oldugundan burada enliyarpaqli ve hemiseyasil meseler mehv olmamisdir ve sonradan Appalac daglarinin cox hissesine yayilmisdir Faydali qazintilariDas komur Appalac das komur hovzesi neft tebii qaz demir ve mis kolcedani qizil gumus kobalt titan volfram molibden litium asbest yataqlari ile zengindir IqlimiAppalac daglarinin iqlimi Atlantik okeani ve xususile Meksika korfezinin tesiri ile elaqedar yumsaqdir simalda mulayim cenubda subtropikdir Orta temperatur yanvarda simalda 12 C den cenubda 8 C yedek iyulda muvafiq olaraq 18 C den 26 C yedekdir Illik yaginti 1000 2000 mm dir Daglarin yuxari qursaqlarinda qis saxtali ve qarlidir Yay rutubetli buludlu ve yagisli kecir Daxili sulariAppalac daglarinin cay sebekesi sixdir Caylari gursuludur boyuk hidroenerji ehtiyatina malikdir Iri caylari Konnektikut Hudzon Saskuehanna Tennessi Simal hissesinin iri caylari yararlidir Pidmont platosunun serq kenarindan axan cay dereleri meyilli ve astanalidir coxlu selaleler ve SES ler var Iri golleri Sampleyn Uinnipesoki Mushed Cesankuk Torpaq ortuyuSimalda esasen podzollu ve cimlipodzollu torpaqlar cenubda dag qonur mese ondagliqda qirmizi ve sari torpaqlar inkisaf etmisdir Flora ve faunasiAppalac meseleri Yamaclari 1000 m hundurluye qeder enliyarpaqli 1000 m den yuxari iyneyarpaqli ve qarisiq meselerdir Simali Appalac daglarinda kuknar ag sam tuya selb agcaqayin qaragac fistiq sari tozagaci ve coke agaclarindan ibaret iyneyarpaqli ve qarisiq meseler yayilmisdir Cenubi Appalac daglarinda teqriben 1000 m edek hundurluyunde palidin agcaqayinin ve goyrusun coxsayli novleri hemcinin xeyli endemik ve relikt novler zanbaq agaci maqnoliya cinar ag akasiya ve s daha yuxarilarda Simali Appalac daglari ucun seciyyevi olan qarisiq ve iyneyarpaqli meseler yayilmisdir Ilkin meseler demek olar ki tamamile qirilmisdir Daglarin yuxari qursaginda rododendron qizilagac kollari da daxil olmaqla subalp bitkileri ustunluk teskil edir Appalac daglarinin heyvanlar alemi rengarengdir Agacliq vasaq yenot skuns samur ve s endemik novlerden Virciniya opossumu Virciniya marali vehsi hinduska ve muxtelif yarasa novlerine rast gelinir Xarici kecidlerAppalachian Blue Ridge Forests images at bioimages vanderbilt edu Appalachian Mixed Mesophytic Forests images at bioimages vanderbilt edu Forests of the Central Appalachians ProjectIstinadlarAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 578 579 ISBN 978 9952 441 02 4