Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | molibden, Mo, 42 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 6, 5, d | |||||
| Xarici görünüşü |  | |||||
| Atom kütləsi | 95.96(1) q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Kr] 5s1 4d5 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | 2623 °C (2896 K, 4753 °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 4639 °C (4912 K, 8382 °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Molibden (Mo) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 42-ci element. İstiliyə və aşınmağa qarşı müqavimətli olan müəyyən nikel əsaslı ərintilər istehsalında istifadə edilir. Nüvə enerji tətbiqlərində, elektrik qızdırıcılarının incə tellərində, raket və hava nəqliyyat vasitəsilərinin parçalarının istehsalında da istifadə olunur. Neftin ayrılması əməliyyatlarında əhəmiyyətli bir katalizatordur. Bitkilər üçün əhəmiyyət daşıyan bir əsər elementdir. Molibden sülfit, xüsusilə yağların pozulmağa məruz qaldığı yüksək temperaturda, rahat bir yağlayıcı maddədir. Ultra-yüksək gücdəki çəliklərin demək olar hamısı, % 8-25 arası nisbətdə molibden ibarətdir. Bitkilərdə molibdenin miqdarı 0,0001-dən 0,001 % (kütlə ilə) qədər intervalda dəyişir. O əsasən cavan, böyüyən orqanlarda (xüsusən bitkilərin toxumaları onunla zəngin olur) toplanır. O, elə fermentlərin tərkibinə daxildir ki, onların təsiri ilə hüceyrələrdə azotun reduksiyası baş verir. Azot mübadiləsində və zülal maddələrinin sintezində böyük rol oynayır, suda həll olmuş azotun mənimsənilməsinə kömək edir, nuklein turşularının sintezində iştirak edir. Molibdenin təsiri ilə bitkilərdə karbohidratların, askarbin turşusunun, zülal maddələrinin, xlorofillin miqdarı artır və fotosintezin intensivliyi artır.
Bitkilərdə molibden çatışmadıqda çoxlu miqdarda nitratlar toplanır. Köhnə və orta yaşlı yarpaqlarda ləkələr əmələ gəlir, onların kənarları xırda damarlar yaşıl rəngini itirir, damarlar arasında parlaq sarı ləkələr əmələ gəlir. Molibden paxlalı bitkilər üçün xüsusi əhəmiyyətlidir. Belə ki, paxlalırarın kökləri üzərində kök yumrusu bakteriyalarında toplanır ki, onlar da kökün inkişafına səbəb olur.
Molibdenin böyük dozaları bitkilər üçün olduqca zəhərlidir. Molibdenin artıq miqdarı pomidroların yarpaqlarında ləkəlilik yaradır, gül kələmində isə yarpaqların sapabənzər olmasına səbəbdir. Heyvanların orqanizmində molibdenin miqdarı 0,000001-0,00001% (kütlə ilə) insan orqanizmində isə (kütləsi 70 kq olan) 0,8-1,0 mq olur.
Molibden başlıca olaraq qara ciyərdə, böyrəklərdə, daxili sekresiya vəzilərində və dəridə toplanır. Qanda o, forma elementləri və plazma arasında bərabər paylanır. Purinlərin mübadiləsində, sidik turşusu mübadilsinin tənzimlənməsində iştirak edən ksantinoksidazanın tərkibinə daxildir. B12 və E vitaminlərinin sintezində oksidləşdirici –reduksiyaedici proseslərdə iştirak edir. Dişlərdə kariesin inkişafına mane olur. Ammonium tiomolibdat (molibdenin həll olan duzu) misin antoqonistidir və onun orqanizmdə utilləşməsini pozur. Məməlilərin orqanizmində molibdenin toplanması baş vermir. Qida məhsullarında molibdenin az dozası toksinlərin (zəhərlərin) zərərsizləşdirilməsinə kömək edir, onun böyrəklərdə və qida məhsullarında artıq miqdarda anemiyanın, padaqranın, endemik zobun (eyni zamanda yod çatışmadıqda) oynaqların xəstəliklərinin yaranmasında, bağırsağın işinin pozulmasına səbəb olur.
Molibdenin orqanizmə daxil olmasının əsas mənbələri aşağıdakılardır.
Bitki mənşəli məhsullar: noxud, paxlalılar, qarabaşaq, cəfəri, ispanaq, kartof, kök, baş soğan, pomidor, dənli bitkilər, turp.
Molibdenin daha çox məlum olan və insan tərəfindən istifadə olunan birləşmələri aşağıdakılardır:
H2MoO4 – molibdat turşusu.
(NH4)6Mo7O24 ∙ 4H2O – ammonium molibdat
MoS2 – molibden sulfid, molibdenit
Pb[MoO4] – vulfenit
Təmiz molibden 1817-ci ildə İ.Berselius tərəfindən alınmışdır. Onun adi yunan sözü “molyubdos” sözündən olub kağız üzərində qara iz qoyan istənilən material mənasındadır. Onun alındığı əsas mineral molibdenitdir MoS2.
İnsan bədənində molibden atomlarının sayı 0,32∙1020, bir insan hücerəsində 0,32∙106 ədəddir.
Yaşlı adamın orqanizminin molibdenə sutkalıq tələbatı 0,075-0,250mq, uşağın isə 0,06mq təşkil edir.
Ammonium molibdat (NH4)6 Mo7O244H2O mikroorqanizmlər üçün öldürücüdür və ondan dezinfeksiyaedici maddə kimi istifadə olunur.
Tibbdə molibden baş beyinin şişlərinin müalicəsində və kişi dölsüzlüyünün müalicəsində istifadə olunur.
Vulfenit qeyri-adi strukturlu kristal olub 56% qurğuşuna və 26% molibdenə malik olur. Avstriya mineroloqu Frans fon Vulfenin (1728-1805) şərəfinə adlandırılmışdır. Mineralın formulu Pb [MoO4] – dür. Tərkibində qurğuşun nə qədər çox olarsa bu daş bir o qədər ağır olur.
Yaponiyada XIV əsrdən tərkibində molibden olan poladdan qılınclar hazırlanırdı. Samuray qılınclarını hazırlamaq üçün istifadə olunan poladın tərkibi uzun müddət gizli saxlanılırdı. Bu qılıncların sirri məhz poladın tərkibindəki molibdendə idi. Molibden qılınca möhkəmlik verir və poladın keyfiyyətini yaxşılaşdırır.
İstinadlar
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
42 niobium molibden texnesiumCr Mo W dovri cedvelUmumiAd Isare Nomre molibden Mo 42Qrup Dovr Blok 6 5 dXarici gorunusuAtom kutlesi 95 96 1 q molElektron formulu Kr 5s1 4d5Fiziki xasselerHaliSixligi 0 C 101 325 kPa q LErime temperaturu 2623 C 2896 K 4753 F Qaynama temperaturu 4639 C 4912 K 8382 F ElektromenfiliyiOksidlesme derecesiSpektr Ionlasma enerjisi kCmol 1 Molibden Mo D I Mendeleyevin elementlerin dovri sisteminde 42 ci element Istiliye ve asinmaga qarsi muqavimetli olan mueyyen nikel esasli erintiler istehsalinda istifade edilir Nuve enerji tetbiqlerinde elektrik qizdiricilarinin ince tellerinde raket ve hava neqliyyat vasitesilerinin parcalarinin istehsalinda da istifade olunur Neftin ayrilmasi emeliyyatlarinda ehemiyyetli bir katalizatordur Bitkiler ucun ehemiyyet dasiyan bir eser elementdir Molibden sulfit xususile yaglarin pozulmaga meruz qaldigi yuksek temperaturda rahat bir yaglayici maddedir Ultra yuksek gucdeki celiklerin demek olar hamisi 8 25 arasi nisbetde molibden ibaretdir Bitkilerde molibdenin miqdari 0 0001 den 0 001 kutle ile qeder intervalda deyisir O esasen cavan boyuyen orqanlarda xususen bitkilerin toxumalari onunla zengin olur toplanir O ele fermentlerin terkibine daxildir ki onlarin tesiri ile huceyrelerde azotun reduksiyasi bas verir Azot mubadilesinde ve zulal maddelerinin sintezinde boyuk rol oynayir suda hell olmus azotun menimsenilmesine komek edir nuklein tursularinin sintezinde istirak edir Molibdenin tesiri ile bitkilerde karbohidratlarin askarbin tursusunun zulal maddelerinin xlorofillin miqdari artir ve fotosintezin intensivliyi artir Bitkilerde molibden catismadiqda coxlu miqdarda nitratlar toplanir Kohne ve orta yasli yarpaqlarda lekeler emele gelir onlarin kenarlari xirda damarlar yasil rengini itirir damarlar arasinda parlaq sari lekeler emele gelir Molibden paxlali bitkiler ucun xususi ehemiyyetlidir Bele ki paxlalirarin kokleri uzerinde kok yumrusu bakteriyalarinda toplanir ki onlar da kokun inkisafina sebeb olur Molibdenin boyuk dozalari bitkiler ucun olduqca zeherlidir Molibdenin artiq miqdari pomidrolarin yarpaqlarinda lekelilik yaradir gul keleminde ise yarpaqlarin sapabenzer olmasina sebebdir Heyvanlarin orqanizminde molibdenin miqdari 0 000001 0 00001 kutle ile insan orqanizminde ise kutlesi 70 kq olan 0 8 1 0 mq olur Molibden baslica olaraq qara ciyerde boyreklerde daxili sekresiya vezilerinde ve deride toplanir Qanda o forma elementleri ve plazma arasinda beraber paylanir Purinlerin mubadilesinde sidik tursusu mubadilsinin tenzimlenmesinde istirak eden ksantinoksidazanin terkibine daxildir B12 ve E vitaminlerinin sintezinde oksidlesdirici reduksiyaedici proseslerde istirak edir Dislerde kariesin inkisafina mane olur Ammonium tiomolibdat molibdenin hell olan duzu misin antoqonistidir ve onun orqanizmde utillesmesini pozur Memelilerin orqanizminde molibdenin toplanmasi bas vermir Qida mehsullarinda molibdenin az dozasi toksinlerin zeherlerin zerersizlesdirilmesine komek edir onun boyreklerde ve qida mehsullarinda artiq miqdarda anemiyanin padaqranin endemik zobun eyni zamanda yod catismadiqda oynaqlarin xesteliklerinin yaranmasinda bagirsagin isinin pozulmasina sebeb olur Molibdenin orqanizme daxil olmasinin esas menbeleri asagidakilardir Bitki menseli mehsullar noxud paxlalilar qarabasaq ceferi ispanaq kartof kok bas sogan pomidor denli bitkiler turp Molibdenin daha cox melum olan ve insan terefinden istifade olunan birlesmeleri asagidakilardir H2MoO4 molibdat tursusu NH4 6Mo7O24 4H2O ammonium molibdat MoS2 molibden sulfid molibdenit Pb MoO4 vulfenit Temiz molibden 1817 ci ilde I Berselius terefinden alinmisdir Onun adi yunan sozu molyubdos sozunden olub kagiz uzerinde qara iz qoyan istenilen material menasindadir Onun alindigi esas mineral molibdenitdir MoS2 Insan bedeninde molibden atomlarinin sayi 0 32 1020 bir insan huceresinde 0 32 106 ededdir Yasli adamin orqanizminin molibdene sutkaliq telebati 0 075 0 250mq usagin ise 0 06mq teskil edir Ammonium molibdat NH4 6 Mo7O244H2O mikroorqanizmler ucun oldurucudur ve ondan dezinfeksiyaedici madde kimi istifade olunur Tibbde molibden bas beyinin sislerinin mualicesinde ve kisi dolsuzluyunun mualicesinde istifade olunur Vulfenit qeyri adi strukturlu kristal olub 56 qurgusuna ve 26 molibdene malik olur Avstriya mineroloqu Frans fon Vulfenin 1728 1805 serefine adlandirilmisdir Mineralin formulu Pb MoO4 dur Terkibinde qurgusun ne qeder cox olarsa bu das bir o qeder agir olur Yaponiyada XIV esrden terkibinde molibden olan poladdan qilinclar hazirlanirdi Samuray qilinclarini hazirlamaq ucun istifade olunan poladin terkibi uzun muddet gizli saxlanilirdi Bu qilinclarin sirri mehz poladin terkibindeki molibdende idi Molibden qilinca mohkemlik verir ve poladin keyfiyyetini yaxsilasdirir IstinadlarXarici kecidlerHemcinin bax