Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şafi məzhəbi — Əhli Sünnədə 4 haqq məzhəbdən biri. Məzhəb imam Şafinin dini elmi görüşləri əsasında formalaşıb.
Yaranması
İslam dünyasında ən geniş yayılmış hüquq məktəblərindən olan Şafii məzhəbinin qurucusu Məhəmməd ibn İdris əş-Şafii 767-ci ildə Qəzzədə (Fələstində) dünyaya gəlmişdir. Soyu Qüreyş tayfasındandır. Erkən yaşlarından atasını itirib ehtiyac içində böyüyən, lakin istedadlı olan gənc Məhəmməd Quran və hədisləri mükəmməl öyrənmiş, sonra isə Məkkəyə köçüb, tanınmış alimlərdən müxtəlif elmlərə dair dərs almışdır. Daha sonra bacarıq və istedadı sayəsində çeşidli dövlət vəzifələrində çalışmış, müəllimlik fəaliyyəti ilə də məşğul olmuşdur. Ömrünün çox hissəsini Bağdadda, son illərini isə Misirdə keçirmiş və 820-ci ildə orada da vəfat etmişdir. O, "Üsulul-fiqh" adlanan hüquq metodologiyasında mühakimə çıxarmaq prinsiplərini işləyib hazırlamış və fətvaların yalnız həmin prinsiplər əsasında verilməsi fikrini irəli sürmüşdür. Ona qədər də müctəhidlər fətva vermək məsələsində müəyyən metodlara əsaslanırdılar. Lakin əş-Şafii ancaq istinadları təqdim etməklə kifayətlənməmiş, hüquqi mühakimələr irəli sürülərkən riayət ediləsi vacib metodoloji prinsipləri də göstərmişdir.
Özəllikləri
Məhəmməd ibn İdris Hicaz və İraq hüquq məktəblərinin metodlarını mükəmməl mənimsədikdən sonra öz hüquq metodunun əsasını qurmuşdur. Bu metod onun sələflərinin: Əbu Hənifə, Malik ibn Ənəs, Məhəmməd Şeybani və Əbu Yusuf Yaqub bin İbrahimin prinsiplərinə əsaslansa da, özünəməxsus özəllikləri ilə də seçilmişdir. Şafiinin hüquqi metodu aşağıdakı mənbələrə əsaslanır:
- Quran və Sünnə. Allahdan gələn açıq və aydın ayələr (nasslar) ikimənalı anlaşılıb yozula bilməz. Bütün başqa mənbələr də Quran və Sünnəyə uyğun olmalı, ziddiyyət təşkil etməməlidir. Hətta, əgər hər hansı səhabənin müəyyən məsələdə dediyi vəhyə uyğun deyilsə, onun mühakiməsi də sübut kimi qəbul edilə bilməz.
əş-Şafiiyə görə, vəhy Quran və Sünnə cütlüyüdür. Bu cür yanaşma onu bəzi sələflərindən – məsələn, Quranı birinci Vəhy, Sünnəni isə ikinci Vəhy saymış Əbu Hənifədən fərqləndirirdi.
- İcma. Əgər hansısa problem üzrə bir neçə alim nəsli eyni nəticə əldə etmişsə, onda bu nəticə dəlil kimi qəbul edilməlidir. Örnək üçün keçmiş və çağdaş alimlərin hamısı əsr namazının (günün ikinci yarısı qılınan namaz) məhz 4 rükətdən ibarət olduğunu qeyd etmişlər. Bu – icmadır. İcma yalnız Quran və Sünnənin aydın göstərişlərindən sonra tətbiq edilə bilər.
- Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrinin dedikləri. Bu, Həzrət Peyğəmbərin (s) səhabələrinin çeşidli məsələlər haqqında razılaşdırılmış fikirləridir.
- Qiyas. Mülahizə irəli sürərəkən və hüquqi mühakimələr zamanı Məhəmməd ibn İdris bənzətmə (analogiya) metodundan da dəlil kimi istifadə etmişdir. Sələfləri kimi o da problemin çözümünü İlahi vəhylərdə birbaşa tapmayanda bu metoda əl atmışdır. Onun fikrincə, şəriət zaman və məkanla məhdudlaşmır. Buna görə də mövcud olan müqəddəs mətnlərlə bütün hüquqi problemləri çözmək lazımdır. Əgər bunu vəhyin açıq-aydın mənaları ilə etmək mümkün deyilsə, onda problemi müqəddəs mətnlərdə xatırlanan olaylara bənzətmək yolu ilə çözmək lazımdır. Bunu xüsusi hazırlığı olan hüquqşünas (müctəhid) hərtərəfli tədqiqat (ictihad) aparandan sonra edə bilər.
İnkişafı
Məhəmməd ibn İdris əş-Şafii dünyasını dəyişəndən sonra tələbələri hüquq elmində onun işlərinin davam etdirərək, irəli sürdüyü nəzəri əsasları irəlilətmişlər. 816-cı ildən başlayaraq, əş-Şafii məzhəbi Misirdə yayılmağa başladı. Həmin vaxtlar orada yaşan əş-Şafiinin özü də əsərlərinə bəzi düzəlişlər edib, onları yeni şəraitə uyğunlaşdırmışdı (bax:"Risalə" və "Məbsut" kitabları). Onun keçmiş problemlərə yeni yanaşmalarını Fustat şəhərinin azançısı Rəbi ibn Süleyman Muradi toplamışdır. Məhəmməd ibn İdrisin özü də Bağdadda yazdığı əsərlərin ləğv olunduğunu və Misirdə yazdığı son əsərlərinə üstünlük verilməsini vəsiyyət etmişdir. Buna görə də onun irsinin öncəki və sonrakı dövrlərə bölünməsi məqsədəuyğundur. Ardıcılları onun son əsərlərinə əsaslanaraq fətvalar versələr də, bəziləri müəyyən hallarda onun ilk əsərlərinə istinad olunmasını da doğru hesab etmişlər. İsmaili olan Fatimilər sülaləsi Misirdə hakimiyyəti ələ alandan sonra da məzhəbin mövqeyi zəifləməmişdir. Hakimiyyətə Əyyubilər gələndən sonra isə Misirdə şafii məzhəbinin mövqeləri daha da bərkimişdir. Çünki sünni olan Əyyubilər ölkədə ismaililərin zəifləməsində maraqlı idi. Şafiilərin hakimiyyəti məmlük sultanı Bəybarsın idarəçilik dövrünədək davam etmişdir. Misirdə Osmanlı hakimiyyəti qurulandan sonra imperiyanın rəsmi dövlət hüququ Hənəfi məzhəbinin üzərində qurulsa da xalq arasında Şafii məzhəbi öz mövqeyini qoruyub saxlaya bilmişdir. Bu məzhəb uzun müddət İranda da geniş yayılmışdır. Lakin sonra orada şiəlik üstün mövqeyə keçmişdir. Buna baxmayaraq, Şafii məzhəbinin ardıcıllarına bu gün də İranda və İraqda rast gəlmək mümkündür.
Həmçinin bax
Mənbə
- Müəllif: Aydın Əlizadə- "Cəmiyyət və din" qəzeti
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Islam Islam TarixiImanin sertleriTovhid Melekler Kitablar Peygemberler Mead Axiret Qeza ve TalehIslamin bes sertiKelmeyi sehadet Namaz Oruc Hecc ZekatEseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler Cehmiyye Musebbihiler SelefilerFiqh mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Yox olmus mezhebler Zahiriler Auzailer Leysiler Sevriler Ceririler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Muhakkime Ecrediler Meymuniler Seelebiler Ezraqiler Beyhesiler Ibadiler Necdatiler SufrilerHemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rahmaniyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesi Safi mezhebi Ehli Sunnede 4 haqq mezhebden biri Mezheb imam Safinin dini elmi gorusleri esasinda formalasib YaranmasiIslam dunyasinda en genis yayilmis huquq mekteblerinden olan Safii mezhebinin qurucusu Mehemmed ibn Idris es Safii 767 ci ilde Qezzede Felestinde dunyaya gelmisdir Soyu Qureys tayfasindandir Erken yaslarindan atasini itirib ehtiyac icinde boyuyen lakin istedadli olan genc Mehemmed Quran ve hedisleri mukemmel oyrenmis sonra ise Mekkeye kocub taninmis alimlerden muxtelif elmlere dair ders almisdir Daha sonra bacariq ve istedadi sayesinde cesidli dovlet vezifelerinde calismis muellimlik fealiyyeti ile de mesgul olmusdur Omrunun cox hissesini Bagdadda son illerini ise Misirde kecirmis ve 820 ci ilde orada da vefat etmisdir O Usulul fiqh adlanan huquq metodologiyasinda muhakime cixarmaq prinsiplerini isleyib hazirlamis ve fetvalarin yalniz hemin prinsipler esasinda verilmesi fikrini ireli surmusdur Ona qeder de muctehidler fetva vermek meselesinde mueyyen metodlara esaslanirdilar Lakin es Safii ancaq istinadlari teqdim etmekle kifayetlenmemis huquqi muhakimeler ireli surulerken riayet edilesi vacib metodoloji prinsipleri de gostermisdir OzellikleriMehemmed ibn Idris Hicaz ve Iraq huquq mekteblerinin metodlarini mukemmel menimsedikden sonra oz huquq metodunun esasini qurmusdur Bu metod onun seleflerinin Ebu Henife Malik ibn Enes Mehemmed Seybani ve Ebu Yusuf Yaqub bin Ibrahimin prinsiplerine esaslansa da ozunemexsus ozellikleri ile de secilmisdir Safiinin huquqi metodu asagidaki menbelere esaslanir Quran ve Sunne Allahdan gelen aciq ve aydin ayeler nasslar ikimenali anlasilib yozula bilmez Butun basqa menbeler de Quran ve Sunneye uygun olmali ziddiyyet teskil etmemelidir Hetta eger her hansi sehabenin mueyyen meselede dediyi vehye uygun deyilse onun muhakimesi de subut kimi qebul edile bilmez es Safiiye gore vehy Quran ve Sunne cutluyudur Bu cur yanasma onu bezi seleflerinden meselen Qurani birinci Vehy Sunneni ise ikinci Vehy saymis Ebu Henifeden ferqlendirirdi Icma Eger hansisa problem uzre bir nece alim nesli eyni netice elde etmisse onda bu netice delil kimi qebul edilmelidir Ornek ucun kecmis ve cagdas alimlerin hamisi esr namazinin gunun ikinci yarisi qilinan namaz mehz 4 ruketden ibaret oldugunu qeyd etmisler Bu icmadir Icma yalniz Quran ve Sunnenin aydin gosterislerinden sonra tetbiq edile biler Mehemmed peygemberin sehabelerinin dedikleri Bu Hezret Peygemberin s sehabelerinin cesidli meseleler haqqinda razilasdirilmis fikirleridir Qiyas Mulahize ireli surereken ve huquqi muhakimeler zamani Mehemmed ibn Idris benzetme analogiya metodundan da delil kimi istifade etmisdir Selefleri kimi o da problemin cozumunu Ilahi vehylerde birbasa tapmayanda bu metoda el atmisdir Onun fikrince seriet zaman ve mekanla mehdudlasmir Buna gore de movcud olan muqeddes metnlerle butun huquqi problemleri cozmek lazimdir Eger bunu vehyin aciq aydin menalari ile etmek mumkun deyilse onda problemi muqeddes metnlerde xatirlanan olaylara benzetmek yolu ile cozmek lazimdir Bunu xususi hazirligi olan huquqsunas muctehid herterefli tedqiqat ictihad aparandan sonra ede biler InkisafiMehemmed ibn Idris es Safii dunyasini deyisenden sonra telebeleri huquq elminde onun islerinin davam etdirerek ireli surduyu nezeri esaslari ireliletmisler 816 ci ilden baslayaraq es Safii mezhebi Misirde yayilmaga basladi Hemin vaxtlar orada yasan es Safiinin ozu de eserlerine bezi duzelisler edib onlari yeni seraite uygunlasdirmisdi bax Risale ve Mebsut kitablari Onun kecmis problemlere yeni yanasmalarini Fustat seherinin azancisi Rebi ibn Suleyman Muradi toplamisdir Mehemmed ibn Idrisin ozu de Bagdadda yazdigi eserlerin legv olundugunu ve Misirde yazdigi son eserlerine ustunluk verilmesini vesiyyet etmisdir Buna gore de onun irsinin onceki ve sonraki dovrlere bolunmesi meqsedeuygundur Ardicillari onun son eserlerine esaslanaraq fetvalar verseler de bezileri mueyyen hallarda onun ilk eserlerine istinad olunmasini da dogru hesab etmisler Ismaili olan Fatimiler sulalesi Misirde hakimiyyeti ele alandan sonra da mezhebin movqeyi zeiflememisdir Hakimiyyete Eyyubiler gelenden sonra ise Misirde safii mezhebinin movqeleri daha da berkimisdir Cunki sunni olan Eyyubiler olkede ismaililerin zeiflemesinde maraqli idi Safiilerin hakimiyyeti memluk sultani Beybarsin idarecilik dovrunedek davam etmisdir Misirde Osmanli hakimiyyeti qurulandan sonra imperiyanin resmi dovlet huququ Henefi mezhebinin uzerinde qurulsa da xalq arasinda Safii mezhebi oz movqeyini qoruyub saxlaya bilmisdir Bu mezheb uzun muddet Iranda da genis yayilmisdir Lakin sonra orada sielik ustun movqeye kecmisdir Buna baxmayaraq Safii mezhebinin ardicillarina bu gun de Iranda ve Iraqda rast gelmek mumkundur Hemcinin baxEhli Sunne Henefi mezhebi Henbeli mezhebi Maliki mezhebiMenbeMuellif Aydin Elizade Cemiyyet ve din qezeti