Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Hənifə Numan bin Sabit bin Zuta bin Mah (5 sentyabr 699, Kufə, Əməvilər xilafəti[…] – 18 iyun 767, Bağdad, Abbasilər xilafəti, ərəb. أبو حنيفة النعمان بن ثابت الكوفي) — İslamın dörd fiqh məktəbindən biri olan Hənəfi məzhəbinin banisi, sünni fiqhinin ən böyük ustadlarından sayılan İslam fiqhi və hədis alimi. Əsl adı "Numan bin Sabit olmuşdur və tərəfdarları tərəfindən "İmam Əzam" ləqəbi ilə anılırlar.
| Əbu Hənifə | |
|---|---|
| ərəb. أَبُو حَنِيفَةَ النُّعْمَانُ | |
 | |
| Doğum adı | النُّعْمَانِ بْنِ ثَابِتٍ بْنِ مَرْزُبَان الكُوفِيّ التَّيْمِيّ بِالْوَلَاء |
| Doğum tarixi | 5 sentyabr 699 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 iyun 767 (67 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | fiqh |
| Tanınmış yetirmələri | Əbu Yusuf Yaqub bin İbrahim, Məhəmməd əl-Şeybani[d], Həsən bin Ziyad[d], Həmzə əl-Kufi[d], Abdulla ibn Mübarək |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
Əbu Hənifə 699-cu ildə dövrünün mühüm elm mərkəzlərindən biri olan Kufədə anadan olmuşdur. Atasının adı Sabit, babasının adı Zutadır. Əbu Hənifənin "Hənifə" adını haradan aldığı aydın deyil. Əbu Hənifə adı ərəbcə "qələm atası" deməkdir. Çox güman ki, bu adı onun tələbələri həniflərin atası kimi istifadə etmişlər.
Ailə və uşaqlıq
Babası Zuta Əfqanıstan ətrafında yaşamış və ərəblərin buranı zəbt etməsi nəticəsində əsir düşmüşdür. O, Teym qəbiləsinin quluna çevrilsə də, sonradan azadlığını əldə etmişdir. Lakin Əbu Hənifənin nəvələrindən olan İsmayıl, onun ulu babasının heç vaxt qul olmadığını bildirmişdir. Zuta Əli bin Əbu Talibin xəlifəliyi dövründə Kabildən gəlib Kufəyə yerləşmişdi.
Oğlu Sabit Termeze, Nesa və Ənbarda yaşamışdır. Hətta Əbu Hənifənin Ənbarda doğulduğu iddia edilir. O, varlı və dindar biri olub, sonralar məskunlaşdığı Kufədə parça ticarəti ilə məşğul olmuşdur. Onun Əli ibn Əbu Taliblə görüşüb özü, övladları və soyu üçün dualar alması barədə şayiələr vardır.
Əbu Hənifənin ailəsi Xorasanın görkəmli şəxsiyyətlərindən birinin nəslindəndir və onun ailəsinin ərəb olmadığı dəqiqdir. Onun fars olduğuna dair fikirlər daha çox yayılmışdır. Bəzi tarixçilər də onun Babildə yaşayan ərəb olduğunu söyləmişlər.
Yetkinlik dövrü
Ebu Hanifə gənc yaşlarında Quranı əzbərləmiş və ərəb qrafikasını, sintaksisini, şeirini və ədəbiyyatını öyrənmiş, daha sonra təsnifləşdirilmişdir. Gəncliyində hicri 102-ci ildə Məkkədə vəfat edən səhabələrdən Ənəs ibn Malik, Abdullah ibn Əbi Əvfa, Vasilə ibn Əska, Səhl ibn Səid və son olaraq Əbu't Tufeyl Amir ibn Vasiləni görmüş və bu səhabələrdən hədis dinlədiyi üçün tabiin hesab olunur.
Əbu Hənifə elmlə məşğul olmamışdan əvvəl uğurlu tacir olmuşdur. İmam Şəbinin tövsiyəsi ilə dərslərini davam etdirməyə başlamış və ondan kəlam, din, əqidə və mübahisə elmini öyrənmişdir. Daha sonra Həmməd ibn Süleymanın dərs dərnəyinə qatılaraq fiqh təhsilinə başlamış və on səkkiz il Həmmədin mühazirələrini davam etdirmişdir. Əbu Hənifə Məkkə və Mədinədə çoxu tabiin olan alimlərlə tez-tez görüşür, onlardan hədis rəvayətləri dinləyir və fiqhdən bəhs edərdi. O, Əhli-beytdən, Zeyd ibn Əlidən və Məhəmməd əl-Baqirdən elm öyrənmişdir.
O, təsəvvüfü Məhəmməd əl-Bakırdan, daha sonra Silsilə Əliyyədən olan Cəfər Sadiqdən almışdır. O, səhabə Abdullah ibn Abbasın elmini Məkkə fəqihi Ata bin Əbu Rebah və İkrimədən, xəlifə Ömər ibn Xəttab və oğlu Abdullahdan nəql etdiyi elmi Abdullah bin Ömərin azadlığı Nafidən öyrənmişdir. Abdullah ibn Məsuddan, Əlidən nəql etdiyi elmləri görüşdüyü və söhbət etdiyi tabiinlərdən öyrənmişdir.
Ölümü
Əbu Hənifə bütün məcburiyyətlərə baxmayaraq, Əməvi və Abbasi hökmdarlarına boyun əyməmiş, bəyənmədiyi Abbasilər dövlətinin ikinci xəlifəsi Əbu Cəfər əl-Mənsur Əbu Hənifəni Bağdadda həbs etdirmiş, işgəncə verərək, zəhərləyib öldürtmüşdür. Onun məzhəbi İslam dünyasının böyük əksəriyyətinə yayılır. Səlcuqların sultanı I Məlikşahın vəzirlərindən Əbu Sədi Harəzmi Əbu Hənifənin qəbri üzərində bir türbə və onun ətrafında isə mədrəsə tikdirmişdir.
Görüşləri, qaynaqları və metodları
- Əqidə və kəlam; Əbu Hənifəyə görə Quran məxluq (yaradılmış) deyil. Bu mənada Quran nə Özüdür, nə də Ondan başqası. Ərəb mətni məxluqdur.
- Fiqh; Əbu Hənifə fiqh məsələlərinin həllində müəyyən bir üsul təyin edən və onu sistemləşdirən ilk İslam alimidir. Əslində onun qurduğu bu sistem fiqh tarixində ilk məzhəbin yaranmasına və onun ilk məzhəb imamı adlandırılmasına səbəb olmuşdur.
Problemlərin həllində dörd dəlil olaraq xatırlanan Ədilleyi-şəriyyə (şəriətin əsas dəlilləri) məfhumunu Ənu Hənifə öz baxışları əsasında yenidən təşkil etmişdir. Onlar aşağıdakılardır:
- Quran: Əbu Hənifə Quran ayələrinin zahiri deyil, daxili mənalarına baxaraq fikrini ifadə etmişdir. Onun fikrincə, ibadətlə bağlı olanlar istisna olmaqla, hər bir ayədə deyilən hökmün arxasındakı səbəb tapılmalı və ona uyğun fətva verilməlidir.
- Sünnət: Fikir bildirərkən gəliş və xəbərdarlıqda vəsvəsilik göstərdiyi üçün sünnətlərin ağıl və ictimai mənafeyə uyğun olması fikrini irəli sürmüşdür. Bu səbəbdən ötürmə zənciri güclü olsa belə, bəzi hədislərə məhəl qoymadığı müşahidə edilmişdir. Bu anlayış öz dövrü üçün cəsarətli addım olsa da, bunun bədəlini "bidət"də ittiham edilərək ödəmişdir.
- Qiyas: Yenə də qiyasdan insanların və camaatın xeyrinə istifadə etmişdir.
- İcma
İndiyə qədər sayılan Ədilleyi şəriyyə adlı dörd əsas dəlil, fiqhin problemlərin həllində istifadə etdiyi və Əbu Hənifəyə qədər alimlərin heç bir ixtilafsız istifadə etdikləri alətlərdir. İmam bu alətləri yenidən təfsir edərək unikal istifadəni ortaya qoyur. Bu ənənəvi dəlillərə beşdə birini əlavə edərək, bu mövzuda fiqh metodunda əsl inqilab edir:
- İstihsan: Əbu Hənifə bu üsulu fiqh elminə gətirmiş və İslamı zamanla dəyişə biləcək şərtlərə uyğunlaşdırmağı qarşısına məqsəd qoymuşdur. İstihsan alimlərin, xüsusən də İmam Şafiinin şiddətli müqaviməti ilə üzləşmişdir.
İmam Əzəm Əbu Hənifə ilə İmam Zeyd arasındakı fikir oxşarlıqları
İmam Əzəm hicri 121/miladi 739-cu ildə "Xanədan Ələviyə" mənsublarından olan "İmam Zeyd bin Əli" tərəfindən Əməvi xəlifəsi Hişam ibn Əbdül-Məlikə qarşı apardığı mübarizəni, Məhəmməd peyğəmbərin rəhbərlik etdiyi Bədr döyüşü ilə müqayisə etmiş və onu dəstəkləməkdən heç vaxt çəkinməmişdir.
- "İmam Zeyd", – İmamiyyə şiəsindən olmasına baxmayaraq "Əfdal kimi səciyyələndirilən daha üstün bir şəxs olduğu halda, xilafət vəzifəsinə məfdül deyilən başqa bir az seçilən şəxs gətirilə bilər" fikri ilə,
- "İmam Əzəm" isə zalım hökumətlərə qarşı qılıncla üsyanı qəbul edən baxışı ilə bugünkü "Əhli-sünnə vəl camaat"ın rəhbəri kimi göstərilən əqidəsindən fərqli baxışı ilə seçilir.
Daha sonra Əhli-Beytə dəstək verən Əbu Hənifə Numan İbn Sabit də xəlifə Mənsur tərəfindən öldürülür.
Sosial status və qiymətləndirmələr
Əbu Hənifə ən böyük imam (İmam əzəm), müctəhid, mücəddid kimi fəxri sifətlərdən başqa, bəzən mötəbər dini mənbələri (Hədisləri) rədd etməklə bərabər, ağla zidd hesab etdiyi baxışlarına görə dini məhv edən, ən böyük fitnə və dəccal kimi müəyyən edən əks xarakterlərin hədəfidir.
Əbu Hənifə rey əhli kimi tanınır və hədisləri təkcə əməl və rəvayət baxımından deyil, həm də məna baxımından tənqid edir. O, məna baxımından Məhəmmədə aid edilə bilməyəcəyinə inandığı hədisləri qəbul etmir və bu hədislərə zidd fətvalar verməkdən çəkinmir. Bu yolla hədis əleyhinə 200-ə yaxın fətvası məlumdur. Bu səbəbdən hədisləri dində "mütləq mətn" kimi görən hədis alimlər tərəfindən sərt şəkildə tənqid edilir. Əldə olan mənbələrə görə, Əbu Hənifəni tənqid edənlər arasında Buxari birinci yerdədir. Buxari Əbu Hənifəni "əl-Câmiʿu’ṣ-ṣahhih"in bab başlıqlarında və digər əsərində adını çəkmədən "Kale ba’zu’n-nas" ifadəsini işlətməklə onu tənqid etmişdir. Mürjiyyə mənsub olması barədə şayiələri xatırladıb, onun islam dininə xələl gətirmişdir. Əslində Buxarinin "Əd-Duafâüs-Saqir" kitabının 388-ci maddəsində bildirilir ki, Əbu Hənifə küfr üzündən iki dəfə iman gətirməyə dəvət edilmişdir.
Əbu Hənifə öz zamanında "Dehriyyun" adlandırılan Cəbriyyə, Abdullah ibn Səbanin Səbaiyyə və Murciyyə kimi dini məzhəblərlə mübarizə aparmışdır.
Yaşar Nuri Öztürk, Əbu Hənifə haqqında yazdığı kitabında onu İslam dinini ərəblərin fitnə-fəsadından xilas edərək Quranın göstərdiyi xəttə qoymuş bir şəxs kimi təsvir edir.
İstinadlar
- Encyclopaedia of Islam, 2nd edition. Leyden: Brill.
- Абу-Ханифа (rus.). // Энциклопедический лексикон СПб: 1835. Т. 1. С. 56.
- Али-заде А. Абу Ханифа (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007. С. 38.
- Али-заде А. Шейбани Мухаммад ибн Хасан (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
- Mohsen Zakeri (1995), Sasanid soldiers in early Muslim society: the origins of 'Ayyārān and Futuwwa, s.293 [1] 2013-07-07 at the Wayback Machine
- "Semerkand Dergisi'nde hakkında yazılmış bir yazı (İlgili kısım:Yaklaşımı ve içtihat usulü". 2013-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-11-19.
- Muvaffık el-Mekkî, Menâkıb, Sahife 433–438.
- "Arxivlənmiş surət". 2013-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-06.
- Buhârî, "Îmân", 36; Vehbî Süleyman Gāvecî, s. 203–265
- et-Târîḫu’l-kebîr, VIII, 81; M. Rızâ el-Hakîmî, s. 343, TDV İslam Ansiklopedisi, Ebû Hanîfe maddesi
- "Arxivlənmiş surət". 2021-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Henife Numan bin Sabit bin Zuta bin Mah 5 sentyabr 699 Kufe Emeviler xilafeti 18 iyun 767 Bagdad Abbasiler xilafeti ereb أبو حنيفة النعمان بن ثابت الكوفي Islamin dord fiqh mektebinden biri olan Henefi mezhebinin banisi sunni fiqhinin en boyuk ustadlarindan sayilan Islam fiqhi ve hedis alimi Esl adi Numan bin Sabit olmusdur ve terefdarlari terefinden Imam Ezam leqebi ile anilirlar Ebu Henifeereb أ ب و ح ن يف ة الن ع م ان Dogum adi الن ع م ان ب ن ث اب ت ب ن م ر ز ب ان الك وف ي الت ي م ي ب ال و ل اءDogum tarixi 5 sentyabr 699 0699 09 05 Dogum yeri Kufe Emeviler xilafeti Vefat tarixi 18 iyun 767 0767 06 18 67 yasinda Vefat yeri Bagdad Abbasiler xilafetiDefn yeri BagdadElm saheleri fiqhTaninmis yetirmeleri Ebu Yusuf Yaqub bin Ibrahim Mehemmed el Seybani d Hesen bin Ziyad d Hemze el Kufi d Abdulla ibn Mubarek Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyaEbu Henife mescidi Ebu Henife 699 cu ilde dovrunun muhum elm merkezlerinden biri olan Kufede anadan olmusdur Atasinin adi Sabit babasinin adi Zutadir Ebu Henifenin Henife adini haradan aldigi aydin deyil Ebu Henife adi erebce qelem atasi demekdir Cox guman ki bu adi onun telebeleri heniflerin atasi kimi istifade etmisler Aile ve usaqliq Babasi Zuta Efqanistan etrafinda yasamis ve ereblerin burani zebt etmesi neticesinde esir dusmusdur O Teym qebilesinin quluna cevrilse de sonradan azadligini elde etmisdir Lakin Ebu Henifenin nevelerinden olan Ismayil onun ulu babasinin hec vaxt qul olmadigini bildirmisdir Zuta Eli bin Ebu Talibin xelifeliyi dovrunde Kabilden gelib Kufeye yerlesmisdi Oglu Sabit Termeze Nesa ve Enbarda yasamisdir Hetta Ebu Henifenin Enbarda doguldugu iddia edilir O varli ve dindar biri olub sonralar meskunlasdigi Kufede parca ticareti ile mesgul olmusdur Onun Eli ibn Ebu Talible gorusub ozu ovladlari ve soyu ucun dualar almasi barede sayieler vardir Ebu Henifenin ailesi Xorasanin gorkemli sexsiyyetlerinden birinin neslindendir ve onun ailesinin ereb olmadigi deqiqdir Onun fars olduguna dair fikirler daha cox yayilmisdir Bezi tarixciler de onun Babilde yasayan ereb oldugunu soylemisler Yetkinlik dovru Ebu Hanife genc yaslarinda Qurani ezberlemis ve ereb qrafikasini sintaksisini seirini ve edebiyyatini oyrenmis daha sonra tesniflesdirilmisdir Gencliyinde hicri 102 ci ilde Mekkede vefat eden sehabelerden Enes ibn Malik Abdullah ibn Ebi Evfa Vasile ibn Eska Sehl ibn Seid ve son olaraq Ebu t Tufeyl Amir ibn Vasileni gormus ve bu sehabelerden hedis dinlediyi ucun tabiin hesab olunur Ebu Henife elmle mesgul olmamisdan evvel ugurlu tacir olmusdur Imam Sebinin tovsiyesi ile derslerini davam etdirmeye baslamis ve ondan kelam din eqide ve mubahise elmini oyrenmisdir Daha sonra Hemmed ibn Suleymanin ders derneyine qatilaraq fiqh tehsiline baslamis ve on sekkiz il Hemmedin muhazirelerini davam etdirmisdir Ebu Henife Mekke ve Medinede coxu tabiin olan alimlerle tez tez gorusur onlardan hedis revayetleri dinleyir ve fiqhden behs ederdi O Ehli beytden Zeyd ibn Eliden ve Mehemmed el Baqirden elm oyrenmisdir O tesevvufu Mehemmed el Bakirdan daha sonra Silsile Eliyyeden olan Cefer Sadiqden almisdir O sehabe Abdullah ibn Abbasin elmini Mekke feqihi Ata bin Ebu Rebah ve Ikrimeden xelife Omer ibn Xettab ve oglu Abdullahdan neql etdiyi elmi Abdullah bin Omerin azadligi Nafiden oyrenmisdir Abdullah ibn Mesuddan Eliden neql etdiyi elmleri gorusduyu ve sohbet etdiyi tabiinlerden oyrenmisdir OlumuEbu Henife butun mecburiyyetlere baxmayaraq Emevi ve Abbasi hokmdarlarina boyun eymemis beyenmediyi Abbasiler dovletinin ikinci xelifesi Ebu Cefer el Mensur Ebu Henifeni Bagdadda hebs etdirmis isgence vererek zeherleyib oldurtmusdur Onun mezhebi Islam dunyasinin boyuk ekseriyyetine yayilir Selcuqlarin sultani I Meliksahin vezirlerinden Ebu Sedi Harezmi Ebu Henifenin qebri uzerinde bir turbe ve onun etrafinda ise medrese tikdirmisdir Gorusleri qaynaqlari ve metodlariEqide ve kelam Ebu Henifeye gore Quran mexluq yaradilmis deyil Bu menada Quran ne Ozudur ne de Ondan basqasi Ereb metni mexluqdur Fiqh Ebu Henife fiqh meselelerinin hellinde mueyyen bir usul teyin eden ve onu sistemlesdiren ilk Islam alimidir Eslinde onun qurdugu bu sistem fiqh tarixinde ilk mezhebin yaranmasina ve onun ilk mezheb imami adlandirilmasina sebeb olmusdur Problemlerin hellinde dord delil olaraq xatirlanan Edilleyi seriyye serietin esas delilleri mefhumunu Enu Henife oz baxislari esasinda yeniden teskil etmisdir Onlar asagidakilardir Quran Ebu Henife Quran ayelerinin zahiri deyil daxili menalarina baxaraq fikrini ifade etmisdir Onun fikrince ibadetle bagli olanlar istisna olmaqla her bir ayede deyilen hokmun arxasindaki sebeb tapilmali ve ona uygun fetva verilmelidir Sunnet Fikir bildirerken gelis ve xeberdarliqda vesvesilik gosterdiyi ucun sunnetlerin agil ve ictimai menafeye uygun olmasi fikrini ireli surmusdur Bu sebebden oturme zenciri guclu olsa bele bezi hedislere mehel qoymadigi musahide edilmisdir Bu anlayis oz dovru ucun cesaretli addim olsa da bunun bedelini bidet de ittiham edilerek odemisdir Qiyas Yene de qiyasdan insanlarin ve camaatin xeyrine istifade etmisdir Icma Indiye qeder sayilan Edilleyi seriyye adli dord esas delil fiqhin problemlerin hellinde istifade etdiyi ve Ebu Henifeye qeder alimlerin hec bir ixtilafsiz istifade etdikleri aletlerdir Imam bu aletleri yeniden tefsir ederek unikal istifadeni ortaya qoyur Bu enenevi delillere besde birini elave ederek bu movzuda fiqh metodunda esl inqilab edir Istihsan Ebu Henife bu usulu fiqh elmine getirmis ve Islami zamanla deyise bilecek sertlere uygunlasdirmagi qarsisina meqsed qoymusdur Istihsan alimlerin xususen de Imam Safiinin siddetli muqavimeti ile uzlesmisdir Imam Ezem Ebu Henife ile Imam Zeyd arasindaki fikir oxsarliqlari Imam Ezem hicri 121 miladi 739 cu ilde Xanedan Eleviye mensublarindan olan Imam Zeyd bin Eli terefinden Emevi xelifesi Hisam ibn Ebdul Melike qarsi apardigi mubarizeni Mehemmed peygemberin rehberlik etdiyi Bedr doyusu ile muqayise etmis ve onu desteklemekden hec vaxt cekinmemisdir Imam Zeyd Imamiyye siesinden olmasina baxmayaraq Efdal kimi seciyyelendirilen daha ustun bir sexs oldugu halda xilafet vezifesine mefdul deyilen basqa bir az secilen sexs getirile biler fikri ile Imam Ezem ise zalim hokumetlere qarsi qilincla usyani qebul eden baxisi ile bugunku Ehli sunne vel camaat in rehberi kimi gosterilen eqidesinden ferqli baxisi ile secilir Daha sonra Ehli Beyte destek veren Ebu Henife Numan Ibn Sabit de xelife Mensur terefinden oldurulur Sosial status ve qiymetlendirmelerEbu Henife en boyuk imam Imam ezem muctehid muceddid kimi fexri sifetlerden basqa bezen moteber dini menbeleri Hedisleri redd etmekle beraber agla zidd hesab etdiyi baxislarina gore dini mehv eden en boyuk fitne ve deccal kimi mueyyen eden eks xarakterlerin hedefidir Ebu Henife rey ehli kimi taninir ve hedisleri tekce emel ve revayet baximindan deyil hem de mena baximindan tenqid edir O mena baximindan Mehemmede aid edile bilmeyeceyine inandigi hedisleri qebul etmir ve bu hedislere zidd fetvalar vermekden cekinmir Bu yolla hedis eleyhine 200 e yaxin fetvasi melumdur Bu sebebden hedisleri dinde mutleq metn kimi goren hedis alimler terefinden sert sekilde tenqid edilir Elde olan menbelere gore Ebu Henifeni tenqid edenler arasinda Buxari birinci yerdedir Buxari Ebu Henifeni el Camiʿu ṣ ṣahhih in bab basliqlarinda ve diger eserinde adini cekmeden Kale ba zu n nas ifadesini isletmekle onu tenqid etmisdir Murjiyye mensub olmasi barede sayieleri xatirladib onun islam dinine xelel getirmisdir Eslinde Buxarinin Ed Duafaus Saqir kitabinin 388 ci maddesinde bildirilir ki Ebu Henife kufr uzunden iki defe iman getirmeye devet edilmisdir Ebu Henife oz zamaninda Dehriyyun adlandirilan Cebriyye Abdullah ibn Sebanin Sebaiyye ve Murciyye kimi dini mezheblerle mubarize aparmisdir Yasar Nuri Ozturk Ebu Henife haqqinda yazdigi kitabinda onu Islam dinini ereblerin fitne fesadindan xilas ederek Quranin gosterdiyi xette qoymus bir sexs kimi tesvir edir IstinadlarEncyclopaedia of Islam 2nd edition Leyden Brill Abu Hanifa rus Enciklopedicheskij leksikonSPb 1835 T 1 S 56 Ali zade A Abu Hanifa rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 S 38 ISBN 978 5 98443 025 8 Ali zade A Shejbani Muhammad ibn Hasan rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 Mohsen Zakeri 1995 Sasanid soldiers in early Muslim society the origins of Ayyaran and Futuwwa s 293 1 2013 07 07 at the Wayback Machine Semerkand Dergisi nde hakkinda yazilmis bir yazi Ilgili kisim Yaklasimi ve ictihat usulu 2013 07 05 tarixinde Istifade tarixi 2021 11 19 Muvaffik el Mekki Menakib Sahife 433 438 Arxivlenmis suret 2013 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 06 Buhari Iman 36 Vehbi Suleyman Gaveci s 203 265 et Tariḫu l kebir VIII 81 M Riza el Hakimi s 343 TDV Islam Ansiklopedisi Ebu Hanife maddesi Arxivlenmis suret 2021 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 06