Koreya İmperiyası (kor. 대한 제국 Dehan Jequk)— 1897-ci ildə Kvanqmu Bərpasından 1910-cu ildə Koreyanın Yaponiya ilhaqına qədər Koreyanın adı. Yeni ad suverenliyini vurğulamaq və qədim Koreyanı Samxan dövlətləri ilə bənzətmək üçün Çoson krallığının 500 il boyu idarə etdiyi dövlətə verildi.
İmperiya | |||||
Koreya imperiyası | |||||
---|---|---|---|---|---|
대한제국 (大韓帝國) Dehan Jequk | |||||
| |||||
«광명천지 | |||||
Himn: "Böyük Koreya İmperiyasının vətənpərvər mahnısı" | |||||
| |||||
Paytaxt | Seul | ||||
Dilləri | koreya dili | ||||
Rəsmi dilləri | koreya dili | ||||
Dövlət dini | Konfutsiçilik, xristianlıq, buddizm | ||||
Ərazisi | 220 750 | ||||
Əhalisi | 13 mln. | ||||
İdarəetmə forması | mütləq monarxiya, konstitusiyalı monarxiya | ||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
Ümumi məlumat
Çoson sülaləsinin idarə etdiyi Koreya(1392-1897) diplomatik səbəbdən Çosonun Kral tərəfindən Çindən asılı olmayaraq idarə olunduğuna görə, Tzin sülaləsindəki Çinin (1636-1912) bir müştəri səltənəti idi. XIX əsrin sonlarında Koreyanı təsir dairəsinə almaq uğrunda Koreya Tzin və Yaponiya arasındakı münaqişə zonasına çevrildi. Birinci Çoson dövlətinin münaqişə döyüşlərinin özünün Koreya torpağında və ətraf dənizlərdə aparıldığı üçün xarici müdaxilələrə qarşı saxladığı hər hansı bir gücün sürətlə azalmasına gətirdi. Silinən və zəif Tzin sülaləsi üzərində yeni bir üstünlük qazanması ilə Yaponiya nümayəndələri Şimonoseki müqaviləsini Tzin ilə müzakirə etdi. Müqaviləni imzalamaqla, Rusiyanın cənub genişlənməsinin qarşısını almaq üçün hazırlanmış bir addım, Yaponiya Lyaodun yarımadasını Tzindən almaq və daha da önəmlisi Koreya üzərində nəzarət etmək üçün yarışdı. Ancaq Rusiya bu razılaşmanı Çinin şimal-şərqindəki maraqlarına qarşı bir hərəkət kimi tanıdı və nəticədə Fransa və Almaniyanı Lyaoudun yarımadasının Tzinə qaytarılması lazım olduğunu söylədi.
Bu zaman Yaponiya, xüsusilə daha inkişaf etmiş hesab etdiyi və təqlid etmək istədiyi millətlər tərəfindən bu cür xarici təzyiqlərə qarşı çıxa bilmədi və Lyaodun yarımadasına imtina etdi. Üç ölkə müdaxiləsinin (Rusiya, Fransa, Almaniya) müvəffəqiyyəti ilə Rusiya, Şərqi Asiyada başqa bir böyük güc olaraq ortaya çıxdı, Çoson məhkəməsinin bir çox hökumət məmurunun daha çox Yapon müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün yaxın əlaqələri müdafiə etdiyi bir qurum olaraq Koreya siyasətində Tzin sülaləsini əvəz etdi. Kraliça Gojonqun müşaviri Kraliça Min (ölümündən sonra İmperatoriça Mayongseong adlanır) da bu dəyişikliyi tanıdı və Yaponiyanın təsirinə qarşı çıxmaq üçün Rusiya ilə rəsmi diplomatik münasibətlər qurdu.
Kraliça Min Yapon təsirinə qarşı daha yüksək səviyyəli koreyalılararasında əsas fiqur olaraq ortaya çıxmağa başladı.Yaponiya, dizaynının kraliça tərəfindən təhlükə altına alındığını görərək, Koreyadakı səfiri Kont Иноуe Каоru, İmperator Yapon Ordusunda bir diplomat olan bir General-leytenant Vikont Miura Qoro ilə əvəz etdi. Bundan sonra, 8 oktyabr 1895-ci ildə, Gyeongbok Sarayındakı kralı rəsmi yataqxanası olan Geoncheong Sarayındakı iqamətgahında Kraliça Min'in öldürülməsini təşkil etdi.[]
İmperatorluğun elanı
Həyat yoldaşı Kraliça Minə olunan sui-qəsd səbəbi ilə King Qojonq və vəliəhd şahzadə (sonradan İmperator Sunjong oldu) 1896-cı ildə Rusiya səfirliyinə qaçdılar. Kraliça Minin ölümündən padşahın Rusiya müdafiəsindən qayıtmasına qədər olan müddətdə Koreyada həm daxildə, həm də xaricdə daha böyük dəyişiklik baş verdi. 1894-cü ilə, kral kabinetində mütərəqqi və islahatçılar tərəfindən qəbul edilən yeni qanunlar, Koreyanın antik cəmiyyətinin canlandırılmasına yönəlmiş çoxdan gözlənilən islahatlara məcbur edildi. Bu qanunlar başladığı il (1894) -ə istinadən Kabo İslahatı adlandırıldı.
Bu vaxt Koreya cəmiyyətini modernləşdirməyə yönəlmiş yeni islahatlar qısa müddətdə mübahisələrə səbəb oldu. Koreyanın Yapon işğalı (1592–1598) zamanı eyni şəkildə ortaqların və aristokratların zehnində yerləşmiş antikoopiya əhval-ruhiyyəsi, 1876-cı il Kanqva Müqaviləsindən sonra kral məhkəməsində və cəmiyyətin yuxarı eşelonlarında geniş yayıldı və məhkəmə siyasətində Yaponiyanın müdaxiləsi və Kraliça Minin öldürülməsindən sonra qısa müddətdə Koreyalıların əksəriyyətinə partlayıcı şəkildə yayıldı. Bununla birlikdə, ən mübahisəli olan ənənəvi kişi çörək dəstəsinin məcburi kəsilməsi, yapon tərəfdarları tərəfindən irəli sürülən yeni və müasir islahatlar, daha da narazılığı alovlandırdı. Bu, Eulmi müvəqqəti qoşunlarının Kraliça Minin sui-qəsdinin qisasını almağa yönəlmiş qiyamına səbəb oldu.
1897-ci ildə həm xaricdəki artan təzyiqlərə, həm də İstiqlal Birliyi rəhbərliyindəki rəyin tələblərinə cavab verən King Qojonq, Gyongungunga (müasir dövrün Deoksugung) qayıtdı. Orada "Böyük Koreya İmperiyası" nın quruluşunu elan etdi, rəsmi olaraq milli adını yenidən təyin etdi və yeni dövrün adını Qvanqmu (Hanqıl: 광무, Hanja: 光武) (işığın döyüşçüsü deməkdir) elan etdi, Koreyanın Çinin Tzin sülaləsinin bir qolu olaraq səmərəli şəkildə tarixi əlaqələrini kəsdi(Koreya 1636-cı ildə əvvəlcədən olan Mançuriya istilasından bəri asılı olan). Gojong Koreya imperiyasının ilk imperial dövlət başçısı və irsi suveren Qvanqmu imperatoru oldu. Bu, Uzaq Şərqdəki köhnə dünya nizamının və ənənəvi xərac sisteminin tamamilə sona çatması ilə nəticələndi. Koreyanın bir imperiya statusu alması yəni 1895-ci il Şimonoseki Müqaviləsinə görə Koreyanın Tzinin xaricdən təsirlənməməsi və müqaviləyə görə "tam və tam" müstəqillik həyata keçirməsi "Tzin sülaləsinin təsir dairəsindən tamamilə müstəqilliyi" demək idi.
Hərfi mənada "Böyük Han İmperiyası" mənasını verən Samhan, xüsusən Koreyanın Üç Krallığından (Cənubi Koreya yarımadasındakı qədim konfederasiyalardan deyil), yeni dövlətlərin tarixi dövlətlərdən sonra adlandırılması ənənəsində (Gubon Sinçam, Hanja:)舊 本 新 參, Hanqıl: 구본신 참). Bir İmperatorluğun elanının əhəmiyyəti, vəziyyəti anlayan Koreyanın Koreyanın Tzin sülaləsi ilə xaqan əlaqəsi olduğunu elan etməsi idi. Adətən İmperator yalnız Çin imperatoru, Cənnət Oğlu üçün qorunurdu. Koreya sülalələri Çin sülalələrinə xərac vermişdilər.Yaponiya Meydzi islahatı ilə qarşılaşdıqda, Yaponiya imperatoru Yaponiya hökumətində suverenliyin mənbəyi elan edildi. Meydzi islahatının Yaponiyada bərpası xəbərini aldıqdan sonra, Koreya hökuməti dəyişikliyi etiraf etməkdən imtina etdi. Bu, yalnız Tzin Çin imperatorunun Koreyanın simvolik suzerainaları kimi üstünlüyünə etiraz etmədi, lakin Yaponiyanın ünvanı Koreyaya Tzin sülaləsinin bir qolu kimi deyil, bir imperiya olaraq müraciət etdi. Koreyanın imperiya adının dəyişdirilməsi yalnız Çin-Yaponiya müharibəsindən sonra mümkün oldu.
Koreya imperiyası dövründə qərbləşmə siyasəti
Ümumi məlumat
Bir qrup Koreya rəsmisi və ziyalısı, digər modernləşdirilmiş ölkələrə müşahidə turundan sonra ölkənin hərtərəfli islahatına böyük ehtiyac hiss etdilər. Daha çox ziyalıya Qərb sivilizasiyası haqqında məlumat verildi və Avropanın və Amerikanın modernləşən güclü millətlərindən xəbərdar oldu. Daha sonra qrup daxilindəki mütərəqqi olanlar 1894-cü ildə Kabo İslahatına başladılar və mülayim islahatçılar Böyük Koreya İmperiyası dövründə Qvanqmu İslahatını həyata keçirdilər.
Koreyanın kral məhkəməsi ilə yaxın əlaqələri olan Amerika missionerləri də Qərb mədəniyyətinin yayılmasına kömək etdi. Kral maliyyəsi və dəstəyi ilə Amerikalı missioner həkimi Horake N. Allen Severns Xəstəxanası və Koreyanın ən qədim Qərb tipli xəstəxanası olacaq Gvanghayevon quraraq Qərb dərmanlarını tanıtdı. Bundan əlavə, missionerlər əvvəllər təhsil sistemindən kənarlaşdırılan Koreyalı qızlar üçün Qərb təhsili verirdilər.
Gvanqmu islahatı
Qvanqmu islahatı, sənaye inqilabının gec başlanğıcı olaraq Koreyanı modernləşdirmək və qərbləşdirmək məqsədi daşıyırdı. Yeni dövlət tərəfindən qəbul edilən ilk qanunvericilik, 1897-ci ildə Koreyanın ənənəvi çəkilər və ölçülərin yerli sistemlərini standartlaşdıran Ağırlıqlar və Tədbirlər Qanunu idi. Elə həmin il Qvanqmu hökuməti tərəfindən torpaq mülkiyyət sisteminin modernləşdirilməsini hədəfləyən kadastr tədqiqatı layihəsi başlandı. Anketdən sonra,aidiyyati orqanlar tərəfindən ərazinin dəqiq ölçüsünü göstərən "Jigye" mülkiyyət hüququ verildi. Bu islahat Koreyada pul islahatlarını da həyata keçirən Yi Yong-ikin rəhbərliyi altında həyata keçirilən torpaq vergi sisteminin islahatında yaxından iştirak etdi. Layihə 1904-1905-ci illərdə bütün torpağın üçdə ikisini bitirdikdən sonra Rus-Yapon müharibəsi səbəbindən dayandırıldı.
O dövrdə Qvanqmu hökuməti tərəfindən müasir şəhər infrastrukturu quruldu. 1898-ci ildə imperator Amerika iş adamları ilə birgə müəssisə yaratmağa icazə verdi. Nəticədə, elektrik işıqlandırma şəbəkəsi və elektrikli bir küçə sistemi işlədən Hanseonq Elektrik Şirkəti quruldu. Seul Təzə Bahar Su Şirkəti ilə də Amerika əlaqəsi var idi. 1902-ci ildə, Koreyada ilk telefon tətbiqetməsindən altı il sonra, ilk şəhərlərarası telefon quraşdırıldı.
Qvanqmu dövründə, sənaye təşviqi siyasəti də Koreya hökuməti tərəfindən aparıldı. Texniki və sənaye məktəblərinə dəstək verdi. O dövrdə, daxili bazarda toxuma ödəmək üçün qurulan müasir fabrikləri ilə birlikdə Koreyada sənayesi sahəsində texnoloji yeniliklər baş verdi. Məsələn, ipək istehsal etmək üçün iplik və maşınları xaricdən gətirilən bahalı maşınlara əvəz olunmaq üçün hazırlanmışdır.
Qvanqmu dövründə, Koreyada Qərb tipli rəsmi geyimlər təqdim edildi. Əvvəlcə Koreyalılar Qərb geyiminə olduqca düşmən idi və Meydzi islahatı sonra Qərb geyimini qəbul edən yaponlara lağ etdilər. Başlanğıcda, Koreya İmperatoru, Qərb kostyumları geyən Koreyalı diplomatlarla birlikdə Prussiya kral geyimlərini geyməyə başlamışdı. 1900-cü ildə Qərb geyimləri Koreyalı məmurlar üçün rəsmi forma oldu. Bir neçə il sonra bütün Koreyalı əsgər və polislərə Qərb geyimlərini geyinmək tapşırıldı.
Hərbi sahədə, 1890-cı illərin əvvəllərində olduğu kimi Koreya ordusu, təxminən 5000 əsgərdən ibarət idi və nRus-Yapon müharibəsində əvvəl çox böyük miqdarda 28.000-ə qədər artırıldı. 1896-cı ildə başlayan rus zabitləri tərəfindən təlim təkmilləşdirilmiş bir ordunun nüvəsi rolunu oynayan Berdan tüfəngləri ilə silahlanmış 1000 nəfərlik bir kral cangüdəninin təşkilinə səbəb oldu. Bu əsas bölmədən,əsgərlər bəzən hər biri təxminən 900 nəfərdən ibarət beş alayın olduğu digər hissələrə köçürüldü.
Ancaq Qvanqmu islahatı xarici öhdəliklər, demokratiyanın boğulması və yavaş bir tempə görə radikal deyildi. Bunun əvəzində Koreya Yaponiya ilə Rusiya arasında mübahisə obyektinə çevrildi.
Hərb
Sonrakı inkişaflar
22 avqust 1904-cü ildə Yaponiya və Koreya arasında ilk Yaponiya-Koreya Konvensiyası olaraq bilinən ilk müqavilə imzalanmışdır. Taft-Kasura Sazişi (Taft-Katsura Memorandumu olaraq da bilinir) 17 İyul 1905-ci ildə verildi və əslində ABŞ və Yaponiya arasında gizli bir pakt və ya razılaşma deyildi, əksinə Amerika Birləşmiş Ştatları və Yaponiya hökumət üzvləri arasında Yaponiya əlaqələri ABŞ-yə dair müzakirələrə dair qeydlər toplusu idi. Yaponiyanın Baş naziri Taro Katsura Müharibə Katibi Villiam Hovard Taftın Tokioda verdiyi fürsətdən istifadə edərək (Ruzvelt Administrasiyasının nümayəndəsi) Taftın Koreya məsələsinə münasibətini açıqladı..Taft Memorandumda Koreyaya rəhbərlik edən Yaponiya ilə bir suzerain əlaqəsinin "Uzaq Şərqdə davamlı sülhə töhfə verəcəyini" ifadə etdi.
1905-ci ilin sentyabrında Rusiya və Yaponiya Portsmut müqaviləsini imzaladı, Rus-Yapon müharibəsinə son qoydu və Yaponiyanın Koreyaya təsir gücünü möhkəmləndirdi. Gizli diplomatik təmaslar 1905-ci ilin payızında Qvanqmu İmperatoru tərəfindən Koreyanın xaricindəki qurumlara öz suverenliyini qorumaq üçün Koreyanın çıxılmaz vəziyyətini təqdim edən göndərildi, çünki normal diplomatik kanallar yaponlar tərəfindən davamlı nəzarət səbəbiylə bir seçim olmadı.
17 Noyabr 1905-ci ildə Protektoratlıq haqqında Yaponiya-Koreya Müqaviləsi ("1905 Sazişi", "Beş Maddə Müqaviləsi" və ya "İkinci Yaponiya-Koreya Konvensiyası" olaraq da bilinir) doktor Homer Hulbertin Vaşinqtona girməmişdən əvvəl Koreyada imzalanmışdır. Bildirilir ki, Koreya Xarici İşlər Nazirliyinin möhürü yaponların hazırladığı sənədə vurulub və bərkidilib. Məcburi "müqavilədən" sonra bir həftə sonra Dövlət Departamenti ABŞ-nin Koreyadan yeni "protektorat" statusu alması barədə xəbərdar etmədən Koreyadan çıxardı.
İmperiya o dövrdə yavaş-yavaş modernləşən bir ölkəyə qarşı yığılmış,beynəlxalq sistemin qanunu və qavranılması ilə başladı.Sonda, zəif bir hərbi qüvvə və Koreyanın Tzin sülaləsi ilə xütbəli əlaqəsinin qalan mirası Koreyanı xarici təcavüzdən çəkindirdi. Nəhayət Qvanqmu İmperatoru, Haaqa Sülh Konfransına (1907-ci il Haaqa Konvensiyası) nümayəndə göndərmək cəhdi səbəbiylə Koreyanın ikinci və sonuncu imperatoru olmuş oğlu İmperator Sundjonun lehinə ixtiyari olaraq tətbiq olunan Eulsa Müqaviləsinə görə imtina etməyə məcbur oldu. Haaqadakı nümayəndə heyətinə Yi Sanq-seol və müavini Yi Tjoune rəhbərlik edən Yi Vi-Jong, İmperiyanın suverenliyini geri almaq üçün diplomatik bir cəhd etdi. Koreyanın Haaqadakı müstəmləkə elit xalqlarının güclü üzvlərinə müraciət etməsinə baxmayaraq, Koreyaya böyüməkdə olan Yapon təsirlərindən Yaponiyanın protektorat vəziyyətinə baxışı XX əsrin ilk ongünlüyündə qərblilər üçün müstəmləkəçiliyin yüksəkliyində təbii və faydalı görünürdü. 22 avqust 1910-cu ildə Koreyanın suverenliyini ləğv edən Yaponiyanın 35 illik müstəmləkə hakimiyyətinə başlaması Koreya İmperiyası, Yaponiya tərəfindən Yaponiya-Koreyanın Əlavə Anlaşması müqaviləsi ilə ilhaq edildi.
Koreya imperiyası dövründə başlıq və üslub
- Hvangje (皇帝 황제), İmperator Əlahəzrət üslubu ilə (陛下 폐하 piha)
- Hvanghu (皇后 황후), İmperator Əlahəzrət üslubu ilə imperator (razılıq)
- Hvangtaehu (皇太后 황태후), İmperator Əlahəzrət üslubu ilə İmperatoriça dowager(mərhum ərindən alınan bir başlıq və ya əmlakı olan bir dul qadın.)
- Taehvangtaehu (太皇太后 태황태후), İmperator Əlahəzrət üslubu ilə hazırkı İmperatorun canlı nənəsi, böyük İmperatoriça dowager
- Hvangtaeja (皇太子 황태자), imperatorun böyük oğlu Imperial Highness üslubu ilə imperiyanın tac şahzadəsi,(殿下 전하 jeonha)
- Hvangtaeja-bi (皇太子妃 황태자비), Imperial Highness üslubu ilə İmperiyanın tac şahzadəsi (razılıq)
- Çinvan (親王 친왕), Şahzadə (imperator), Imperial Highness üslubu ilə İmperatorun oğlu
- Çivangbi (親王妃 친왕비), şahzadə (imperial) (razılıq), Imperial Highness üslubu ilə
- Gongju (公主 공주), Imperial Highness üslubu ilə İmperatorun qızı və imperator konsulu
- Ongju (翁主 옹주), Imperial Highness üslubu ilə İmperatorluğunun qızı və kanizalarından biri
Diplomatik münasibətlər
Qalereya
- Milli möhür
-
-
-
- Yi Yong-ik, Koreya İmperiyası dövründə Valyuta Bürosunun rəhbəri
-
-
-
- Yi Beomjin, rəsmi, sonradan yaponlara qarşı müstəqillik döyüşçüsü.O, Gojonqun 1907-ci ildə Haaqaya göndərdiyi gizli emissarları dəstəklədi.
- Qvanqmu İmperatoru, üç gizli emissarı, Yi Tjoune, Yi Sang-seol və Yi Vi-Jongu, 1907-ci ildə Hollandiyanın Haaqa şəhərinə göndərdi.
İstinadlar
- Pratt, Keith. Korea: A Historical and Cultural Dictionary. 1999. səh. 194.
- 이기환. "[이기환의 흔적의 역사]국호논쟁의 전말…대한민국이냐 고려공화국이냐". 경향신문 (koreya). The Kyunghyang Shinmun. 30 August 2017. 12 August 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2 July 2018.
- 이덕일. "[이덕일 사랑] 대~한민국". 조선닷컴 (koreya). Chosun Ilbo. 18 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 2 July 2018.
- Seth, Michael J. A History of Korea: From Antiquity to the Present. Rowman & Littlefield Publishers. 2010. səh. 225. ISBN . 2018-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-27.
- Jo, Gye Wen, Does Metric System Measure Up? // Rakove, Daniel (redaktor), The Hankyoreh, Seoul: Hankyoreh Media Co, 6 November 2006, 9 January 2011 tarixində , İstifadə tarixi: 26 September 2019.
- Jae-gon Cho. The Industrial Promotion Policy and Commercial Structure of the Taehan Empire. Seoul: Jimoondang Publishing Company (2006)
- Keltie, 1900. səh. 791
- Nahm, p. 10.
- Kim, Ki-Seok, "Emperor Gwangmu's Diplomatic Struggles to Protect His Sovereignty before and after 1905," Korea Journal, (Summer 2006). p. 239.
- Kim, p. 245.
Mənbə
- Dong-no Kim, John B. Duncan, Do-hyung Kim (2006), Reform and Modernity in the Taehan Empire (Yonsei Korean Studies Series No. 2), Seoul: Jimoondang Publishing Company
- Jae-gon Cho, The Industrial Promotion Policy and Commercial Structure of the Taehan Empire.
- Pratt, Keith L, Richard Rutt, and James Hoare. (1999). Korea: a historical and cultural dictionary, Richmond: Curzon Press. ISBN ; ISBN ; OCLC 245844259
- The Special Committee for the Virtual Museum of Korean History (2009), Living in Joseon Part 3: The Virtual Museum of Korean History-11, Paju: Sakyejul Publishing Ltd.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
1907-ci il Böyük Dirçəliş Hərəkatı Və Koreya kilsəsinə tarixi təsiri 2020-02-28 at the Wayback Machine (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Koreya Imperiyasi kor 대한 제국 Dehan Jequk 1897 ci ilde Kvanqmu Berpasindan 1910 cu ilde Koreyanin Yaponiya ilhaqina qeder Koreyanin adi Yeni ad suverenliyini vurgulamaq ve qedim Koreyani Samxan dovletleri ile benzetmek ucun Coson kralliginin 500 il boyu idare etdiyi dovlete verildi ImperiyaKoreya imperiyasi대한제국 大韓帝國 Dehan JequkBayraq d Gerb d 광명천지 Xanca 光明天地 Ingilis dili Torpaq isiqli olsun Himn Boyuk Koreya Imperiyasinin vetenperver mahnisi source source source track track track track track 12 oktyabr 1897 29 avqust 1910Paytaxt SeulDilleri koreya diliResmi dilleri koreya diliDovlet dini Konfutsicilik xristianliq buddizmErazisi 220 750Ehalisi 13 mln Idareetme formasi mutleq monarxiya konstitusiyali monarxiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarKoreya imperiyasinin mohuruTarixiUmumi melumat Coson sulalesinin idare etdiyi Koreya 1392 1897 diplomatik sebebden Cosonun Kral terefinden Cinden asili olmayaraq idare olunduguna gore Tzin sulalesindeki Cinin 1636 1912 bir musteri selteneti idi XIX esrin sonlarinda Koreyani tesir dairesine almaq ugrunda Koreya Tzin ve Yaponiya arasindaki munaqise zonasina cevrildi Birinci Coson dovletinin munaqise doyuslerinin ozunun Koreya torpaginda ve etraf denizlerde aparildigi ucun xarici mudaxilelere qarsi saxladigi her hansi bir gucun suretle azalmasina getirdi Silinen ve zeif Tzin sulalesi uzerinde yeni bir ustunluk qazanmasi ile Yaponiya numayendeleri Simonoseki muqavilesini Tzin ile muzakire etdi Muqavileni imzalamaqla Rusiyanin cenub genislenmesinin qarsisini almaq ucun hazirlanmis bir addim Yaponiya Lyaodun yarimadasini Tzinden almaq ve daha da onemlisi Koreya uzerinde nezaret etmek ucun yarisdi Ancaq Rusiya bu razilasmani Cinin simal serqindeki maraqlarina qarsi bir hereket kimi tanidi ve neticede Fransa ve Almaniyani Lyaoudun yarimadasinin Tzine qaytarilmasi lazim oldugunu soyledi Bu zaman Yaponiya xususile daha inkisaf etmis hesab etdiyi ve teqlid etmek istediyi milletler terefinden bu cur xarici tezyiqlere qarsi cixa bilmedi ve Lyaodun yarimadasina imtina etdi Uc olke mudaxilesinin Rusiya Fransa Almaniya muveffeqiyyeti ile Rusiya Serqi Asiyada basqa bir boyuk guc olaraq ortaya cixdi Coson mehkemesinin bir cox hokumet memurunun daha cox Yapon mudaxilesinin qarsisini almaq ucun yaxin elaqeleri mudafie etdiyi bir qurum olaraq Koreya siyasetinde Tzin sulalesini evez etdi Kralica Gojonqun musaviri Kralica Min olumunden sonra Imperatorica Mayongseong adlanir da bu deyisikliyi tanidi ve Yaponiyanin tesirine qarsi cixmaq ucun Rusiya ile resmi diplomatik munasibetler qurdu Kralica Min Yapon tesirine qarsi daha yuksek seviyyeli koreyalilararasinda esas fiqur olaraq ortaya cixmaga basladi Yaponiya dizayninin kralica terefinden tehluke altina alindigini gorerek Koreyadaki sefiri Kont Inoue Kaoru Imperator Yapon Ordusunda bir diplomat olan bir General leytenant Vikont Miura Qoro ile evez etdi Bundan sonra 8 oktyabr 1895 ci ilde Gyeongbok Sarayindaki krali resmi yataqxanasi olan Geoncheong Sarayindaki iqametgahinda Kralica Min in oldurulmesini teskil etdi menbe gosterin Imperatorlugun elani Heyat yoldasi Kralica Mine olunan sui qesd sebebi ile King Qojonq ve veliehd sahzade sonradan Imperator Sunjong oldu 1896 ci ilde Rusiya sefirliyine qacdilar Kralica Minin olumunden padsahin Rusiya mudafiesinden qayitmasina qeder olan muddetde Koreyada hem daxilde hem de xaricde daha boyuk deyisiklik bas verdi 1894 cu ile kral kabinetinde mutereqqi ve islahatcilar terefinden qebul edilen yeni qanunlar Koreyanin antik cemiyyetinin canlandirilmasina yonelmis coxdan gozlenilen islahatlara mecbur edildi Bu qanunlar basladigi il 1894 e istinaden Kabo Islahati adlandirildi Bu vaxt Koreya cemiyyetini modernlesdirmeye yonelmis yeni islahatlar qisa muddetde mubahiselere sebeb oldu Koreyanin Yapon isgali 1592 1598 zamani eyni sekilde ortaqlarin ve aristokratlarin zehninde yerlesmis antikoopiya ehval ruhiyyesi 1876 ci il Kanqva Muqavilesinden sonra kral mehkemesinde ve cemiyyetin yuxari eselonlarinda genis yayildi ve mehkeme siyasetinde Yaponiyanin mudaxilesi ve Kralica Minin oldurulmesinden sonra qisa muddetde Koreyalilarin ekseriyyetine partlayici sekilde yayildi Bununla birlikde en mubahiseli olan enenevi kisi corek destesinin mecburi kesilmesi yapon terefdarlari terefinden ireli surulen yeni ve muasir islahatlar daha da naraziligi alovlandirdi Bu Eulmi muveqqeti qosunlarinin Kralica Minin sui qesdinin qisasini almaga yonelmis qiyamina sebeb oldu 1897 ci ilde hem xaricdeki artan tezyiqlere hem de Istiqlal Birliyi rehberliyindeki reyin teleblerine cavab veren King Qojonq Gyongungunga muasir dovrun Deoksugung qayitdi Orada Boyuk Koreya Imperiyasi nin qurulusunu elan etdi resmi olaraq milli adini yeniden teyin etdi ve yeni dovrun adini Qvanqmu Hanqil 광무 Hanja 光武 isigin doyuscusu demekdir elan etdi Koreyanin Cinin Tzin sulalesinin bir qolu olaraq semereli sekilde tarixi elaqelerini kesdi Koreya 1636 ci ilde evvelceden olan Mancuriya istilasindan beri asili olan Gojong Koreya imperiyasinin ilk imperial dovlet bascisi ve irsi suveren Qvanqmu imperatoru oldu Bu Uzaq Serqdeki kohne dunya nizaminin ve enenevi xerac sisteminin tamamile sona catmasi ile neticelendi Koreyanin bir imperiya statusu almasi yeni 1895 ci il Simonoseki Muqavilesine gore Koreyanin Tzinin xaricden tesirlenmemesi ve muqavileye gore tam ve tam musteqillik heyata kecirmesi Tzin sulalesinin tesir dairesinden tamamile musteqilliyi demek idi Herfi menada Boyuk Han Imperiyasi menasini veren Samhan xususen Koreyanin Uc Kralligindan Cenubi Koreya yarimadasindaki qedim konfederasiyalardan deyil yeni dovletlerin tarixi dovletlerden sonra adlandirilmasi enenesinde Gubon Sincam Hanja 舊 本 新 參 Hanqil 구본신 참 Bir Imperatorlugun elaninin ehemiyyeti veziyyeti anlayan Koreyanin Koreyanin Tzin sulalesi ile xaqan elaqesi oldugunu elan etmesi idi Adeten Imperator yalniz Cin imperatoru Cennet Oglu ucun qorunurdu Koreya sulaleleri Cin sulalelerine xerac vermisdiler Yaponiya Meydzi islahati ile qarsilasdiqda Yaponiya imperatoru Yaponiya hokumetinde suverenliyin menbeyi elan edildi Meydzi islahatinin Yaponiyada berpasi xeberini aldiqdan sonra Koreya hokumeti deyisikliyi etiraf etmekden imtina etdi Bu yalniz Tzin Cin imperatorunun Koreyanin simvolik suzerainalari kimi ustunluyune etiraz etmedi lakin Yaponiyanin unvani Koreyaya Tzin sulalesinin bir qolu kimi deyil bir imperiya olaraq muraciet etdi Koreyanin imperiya adinin deyisdirilmesi yalniz Cin Yaponiya muharibesinden sonra mumkun oldu Koreya imperiyasi dovrunde qerblesme siyaseti Umumi melumat Bir qrup Koreya resmisi ve ziyalisi diger modernlesdirilmis olkelere musahide turundan sonra olkenin herterefli islahatina boyuk ehtiyac hiss etdiler Daha cox ziyaliya Qerb sivilizasiyasi haqqinda melumat verildi ve Avropanin ve Amerikanin modernlesen guclu milletlerinden xeberdar oldu Daha sonra qrup daxilindeki mutereqqi olanlar 1894 cu ilde Kabo Islahatina basladilar ve mulayim islahatcilar Boyuk Koreya Imperiyasi dovrunde Qvanqmu Islahatini heyata kecirdiler Koreyanin kral mehkemesi ile yaxin elaqeleri olan Amerika missionerleri de Qerb medeniyyetinin yayilmasina komek etdi Kral maliyyesi ve desteyi ile Amerikali missioner hekimi Horake N Allen Severns Xestexanasi ve Koreyanin en qedim Qerb tipli xestexanasi olacaq Gvanghayevon quraraq Qerb dermanlarini tanitdi Bundan elave missionerler evveller tehsil sisteminden kenarlasdirilan Koreyali qizlar ucun Qerb tehsili verirdiler Gvanqmu islahati Qvanqmu islahati senaye inqilabinin gec baslangici olaraq Koreyani modernlesdirmek ve qerblesdirmek meqsedi dasiyirdi Yeni dovlet terefinden qebul edilen ilk qanunvericilik 1897 ci ilde Koreyanin enenevi cekiler ve olculerin yerli sistemlerini standartlasdiran Agirliqlar ve Tedbirler Qanunu idi Ele hemin il Qvanqmu hokumeti terefinden torpaq mulkiyyet sisteminin modernlesdirilmesini hedefleyen kadastr tedqiqati layihesi baslandi Anketden sonra aidiyyati orqanlar terefinden erazinin deqiq olcusunu gosteren Jigye mulkiyyet huququ verildi Bu islahat Koreyada pul islahatlarini da heyata keciren Yi Yong ikin rehberliyi altinda heyata kecirilen torpaq vergi sisteminin islahatinda yaxindan istirak etdi Layihe 1904 1905 ci illerde butun torpagin ucde ikisini bitirdikden sonra Rus Yapon muharibesi sebebinden dayandirildi O dovrde Qvanqmu hokumeti terefinden muasir seher infrastrukturu quruldu 1898 ci ilde imperator Amerika is adamlari ile birge muessise yaratmaga icaze verdi Neticede elektrik isiqlandirma sebekesi ve elektrikli bir kuce sistemi isleden Hanseonq Elektrik Sirketi quruldu Seul Teze Bahar Su Sirketi ile de Amerika elaqesi var idi 1902 ci ilde Koreyada ilk telefon tetbiqetmesinden alti il sonra ilk seherlerarasi telefon qurasdirildi Qvanqmu dovrunde senaye tesviqi siyaseti de Koreya hokumeti terefinden aparildi Texniki ve senaye mekteblerine destek verdi O dovrde daxili bazarda toxuma odemek ucun qurulan muasir fabrikleri ile birlikde Koreyada senayesi sahesinde texnoloji yenilikler bas verdi Meselen ipek istehsal etmek ucun iplik ve masinlari xaricden getirilen bahali masinlara evez olunmaq ucun hazirlanmisdir Qvanqmu dovrunde Koreyada Qerb tipli resmi geyimler teqdim edildi Evvelce Koreyalilar Qerb geyimine olduqca dusmen idi ve Meydzi islahati sonra Qerb geyimini qebul eden yaponlara lag etdiler Baslangicda Koreya Imperatoru Qerb kostyumlari geyen Koreyali diplomatlarla birlikde Prussiya kral geyimlerini geymeye baslamisdi 1900 cu ilde Qerb geyimleri Koreyali memurlar ucun resmi forma oldu Bir nece il sonra butun Koreyali esger ve polislere Qerb geyimlerini geyinmek tapsirildi Herbi sahede 1890 ci illerin evvellerinde oldugu kimi Koreya ordusu texminen 5000 esgerden ibaret idi ve nRus Yapon muharibesinde evvel cox boyuk miqdarda 28 000 e qeder artirildi 1896 ci ilde baslayan rus zabitleri terefinden telim tekmillesdirilmis bir ordunun nuvesi rolunu oynayan Berdan tufengleri ile silahlanmis 1000 neferlik bir kral cangudeninin teskiline sebeb oldu Bu esas bolmeden esgerler bezen her biri texminen 900 neferden ibaret bes alayin oldugu diger hisselere kocuruldu Ancaq Qvanqmu islahati xarici ohdelikler demokratiyanin bogulmasi ve yavas bir tempe gore radikal deyildi Bunun evezinde Koreya Yaponiya ile Rusiya arasinda mubahise obyektine cevrildi Herb Esas meqale Sonraki inkisaflar 22 avqust 1904 cu ilde Yaponiya ve Koreya arasinda ilk Yaponiya Koreya Konvensiyasi olaraq bilinen ilk muqavile imzalanmisdir Taft Kasura Sazisi Taft Katsura Memorandumu olaraq da bilinir 17 Iyul 1905 ci ilde verildi ve eslinde ABS ve Yaponiya arasinda gizli bir pakt ve ya razilasma deyildi eksine Amerika Birlesmis Statlari ve Yaponiya hokumet uzvleri arasinda Yaponiya elaqeleri ABS ye dair muzakirelere dair qeydler toplusu idi Yaponiyanin Bas naziri Taro Katsura Muharibe Katibi Villiam Hovard Taftin Tokioda verdiyi fursetden istifade ederek Ruzvelt Administrasiyasinin numayendesi Taftin Koreya meselesine munasibetini aciqladi Taft Memorandumda Koreyaya rehberlik eden Yaponiya ile bir suzerain elaqesinin Uzaq Serqde davamli sulhe tohfe vereceyini ifade etdi 1905 ci ilin sentyabrinda Rusiya ve Yaponiya Portsmut muqavilesini imzaladi Rus Yapon muharibesine son qoydu ve Yaponiyanin Koreyaya tesir gucunu mohkemlendirdi Gizli diplomatik temaslar 1905 ci ilin payizinda Qvanqmu Imperatoru terefinden Koreyanin xaricindeki qurumlara oz suverenliyini qorumaq ucun Koreyanin cixilmaz veziyyetini teqdim eden gonderildi cunki normal diplomatik kanallar yaponlar terefinden davamli nezaret sebebiyle bir secim olmadi 17 Noyabr 1905 ci ilde Protektoratliq haqqinda Yaponiya Koreya Muqavilesi 1905 Sazisi Bes Madde Muqavilesi ve ya Ikinci Yaponiya Koreya Konvensiyasi olaraq da bilinir doktor Homer Hulbertin Vasinqtona girmemisden evvel Koreyada imzalanmisdir Bildirilir ki Koreya Xarici Isler Nazirliyinin mohuru yaponlarin hazirladigi senede vurulub ve berkidilib Mecburi muqavileden sonra bir hefte sonra Dovlet Departamenti ABS nin Koreyadan yeni protektorat statusu almasi barede xeberdar etmeden Koreyadan cixardi Imperiya o dovrde yavas yavas modernlesen bir olkeye qarsi yigilmis beynelxalq sistemin qanunu ve qavranilmasi ile basladi Sonda zeif bir herbi quvve ve Koreyanin Tzin sulalesi ile xutbeli elaqesinin qalan mirasi Koreyani xarici tecavuzden cekindirdi Nehayet Qvanqmu Imperatoru Haaqa Sulh Konfransina 1907 ci il Haaqa Konvensiyasi numayende gondermek cehdi sebebiyle Koreyanin ikinci ve sonuncu imperatoru olmus oglu Imperator Sundjonun lehine ixtiyari olaraq tetbiq olunan Eulsa Muqavilesine gore imtina etmeye mecbur oldu Haaqadaki numayende heyetine Yi Sanq seol ve muavini Yi Tjoune rehberlik eden Yi Vi Jong Imperiyanin suverenliyini geri almaq ucun diplomatik bir cehd etdi Koreyanin Haaqadaki mustemleke elit xalqlarinin guclu uzvlerine muraciet etmesine baxmayaraq Koreyaya boyumekde olan Yapon tesirlerinden Yaponiyanin protektorat veziyyetine baxisi XX esrin ilk ongunluyunde qerbliler ucun mustemlekeciliyin yuksekliyinde tebii ve faydali gorunurdu 22 avqust 1910 cu ilde Koreyanin suverenliyini legv eden Yaponiyanin 35 illik mustemleke hakimiyyetine baslamasi Koreya Imperiyasi Yaponiya terefinden Yaponiya Koreyanin Elave Anlasmasi muqavilesi ile ilhaq edildi Koreya imperiyasi dovrunde basliq ve uslubHvangje 皇帝 황제 Imperator Elahezret uslubu ile 陛下 폐하 piha Hvanghu 皇后 황후 Imperator Elahezret uslubu ile imperator raziliq Hvangtaehu 皇太后 황태후 Imperator Elahezret uslubu ile Imperatorica dowager merhum erinden alinan bir basliq ve ya emlaki olan bir dul qadin Taehvangtaehu 太皇太后 태황태후 Imperator Elahezret uslubu ile hazirki Imperatorun canli nenesi boyuk Imperatorica dowager Hvangtaeja 皇太子 황태자 imperatorun boyuk oglu Imperial Highness uslubu ile imperiyanin tac sahzadesi 殿下 전하 jeonha Hvangtaeja bi 皇太子妃 황태자비 Imperial Highness uslubu ile Imperiyanin tac sahzadesi raziliq Cinvan 親王 친왕 Sahzade imperator Imperial Highness uslubu ile Imperatorun oglu Civangbi 親王妃 친왕비 sahzade imperial raziliq Imperial Highness uslubu ile Gongju 公主 공주 Imperial Highness uslubu ile Imperatorun qizi ve imperator konsulu Ongju 翁主 옹주 Imperial Highness uslubu ile Imperatorlugunun qizi ve kanizalarindan biriDiplomatik munasibetlerAvstriya Macaristan 1892 1905 Belcika 1901 1905 CXR 1899 1905 Danimarka 1902 1905 Fransa 1886 1905 Almaniya 1883 1905 Italiya 1884 1905 Yaponiya 1876 1910 Rusiya 1884 1905 Boyuk Britaniya 1882 1905 ABS 1882 1905QalereyaMilli mohur Gerb Seuldaki kohne rus sefirliyi binasinin bir hissesi 1896 ci ilde King Gojong ve 1900 cu ilde Qerb geyimleri Koreyali memurlar ucun resmi forma oldu Bir nece il sonra butun Koreyali polislere modernlesdirilmis forma geyinmek tapsirildi Yi Yong ik Koreya Imperiyasi dovrunde Valyuta Burosunun rehberi Seulda tramvay 1903 cu il Hanseong Elektrik Sirketinin bas ofis binasi 1904 cu ilde Rus Yapon muharibesi zamani Yapon piyada gemisi Seuldan kecir Yi Beomjin resmi sonradan yaponlara qarsi musteqillik doyuscusu O Gojonqun 1907 ci ilde Haaqaya gonderdiyi gizli emissarlari destekledi Qvanqmu Imperatoru uc gizli emissari Yi Tjoune Yi Sang seol ve Yi Vi Jongu 1907 ci ilde Hollandiyanin Haaqa seherine gonderdi IstinadlarPratt Keith Korea A Historical and Cultural Dictionary 1999 seh 194 이기환 이기환의 흔적의 역사 국호논쟁의 전말 대한민국이냐 고려공화국이냐 경향신문 koreya The Kyunghyang Shinmun 30 August 2017 12 August 2019 tarixinde Istifade tarixi 2 July 2018 이덕일 이덕일 사랑 대 한민국 조선닷컴 koreya Chosun Ilbo 18 February 2020 tarixinde Istifade tarixi 2 July 2018 Seth Michael J A History of Korea From Antiquity to the Present Rowman amp Littlefield Publishers 2010 seh 225 ISBN 978 0742567160 2018 10 13 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 27 Jo Gye Wen Does Metric System Measure Up Rakove Daniel redaktor The Hankyoreh Seoul Hankyoreh Media Co 6 November 2006 9 January 2011 tarixinde Istifade tarixi 26 September 2019 Jae gon Cho The Industrial Promotion Policy and Commercial Structure of the Taehan Empire Seoul Jimoondang Publishing Company 2006 Keltie 1900 seh 791 Nahm p 10 Kim Ki Seok Emperor Gwangmu s Diplomatic Struggles to Protect His Sovereignty before and after 1905 Korea Journal Summer 2006 p 239 Kim p 245 MenbeDong no Kim John B Duncan Do hyung Kim 2006 Reform and Modernity in the Taehan Empire Yonsei Korean Studies Series No 2 Seoul Jimoondang Publishing Company Jae gon Cho The Industrial Promotion Policy and Commercial Structure of the Taehan Empire Pratt Keith L Richard Rutt and James Hoare 1999 Korea a historical and cultural dictionary Richmond Curzon Press ISBN 9780700704637 ISBN 9780700704644 OCLC 245844259 The Special Committee for the Virtual Museum of Korean History 2009 Living in Joseon Part 3 The Virtual Museum of Korean History 11 Paju Sakyejul Publishing Ltd Hemcinin baxKoreya tarixi Simonoseki muqavilesi Coson kralligi Koreya muharibesi Koreya milli azadliq gunuXarici kecidler1907 ci il Boyuk Dircelis Herekati Ve Koreya kilsesine tarixi tesiri 2020 02 28 at the Wayback Machine ing