Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koreya dili (Cənubi koreyaca: 한국어/韓國語 hangugeo, Şimali koreyaca: 조선말/朝鮮말 chosŏnmal ) — koreyalıların dili və Koreya yarımadasında yerləşən hər iki dövlətin, yəni Koreya Xalq Demokratik Respublikasının və Koreya Respublikasının rəsmi dövlət dilidir.
| Koreya dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | 한국어, 조선말 |
| Ölkələr | KXDR, Cənubi Koreya, Çin, Yaponiya, ABŞ, Kanada, Malayziya, Rusiya |
| Rəsmi status |  KXDR  Cənubi Koreya  ÇXR: • |
| Tənzimləyən təşkilat | Milli Koreya dili İnstitutu (Cənubi Koreyada) |
| Danışanların ümumi sayı | 78 milyon |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| Yazı | hanqıl, |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | коо 330 |
| ISO 639-1 | ko |
| ISO 639-2 | kor |
| ISO 639-3 | kor |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | kor |
| kor | |
| Linguasphere | 45-AAA-a, 45-A |
| ABS ASCL | 7301 |
| IETF | ko |
| Glottolog | kore1280 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixən yazısı 1446-cı ildən bu yana məlumdur. Çin yazı sisteminə əsaslanan Hanqıl yazısıdır.
Koreya dili tərkibcə altı dialektə bölünür: şimal-şərqi, şimal-qərbi, mərkəzi, cənub-şərqi, şərq-qərbi və Çejudo dialekti. Koreya dilinin fonoloji sistemi 40 fonemdən ibarətdir. Bunlardan 19-u samit, 21-i isə sait fonemlərdir. Koreya dili nominativ quruluşlu aqqlütinativ dillərdən hesab olunur.
Dilin adı
1945-ci ilinə gədər bütün koreyalılar öz dilinə əsasən "çosonmal" kor. 조선말, və ya "çosono" (kor. 조선어, ) deyirdilər; bu ad hələ də Şimali Koreyada istifadə edilir. Cənubi Koreyada indi "hanquqmal" (kor. 한국말, ) və ya "hanquqo" (kor. 한국어, ) adları istifadə edilir; bəzən isə, sadəcə "kuqo" (kor. 국어, , "dövlət dili"). Danışıqda Koreyanın hər iki hissəsində "urimal" (우리말, "dilimiz") sözü istifadə oluna bilər.
Sinifləndirmə
Koreya dili bir çox linqvistlər tərəfindən təcrid olunmuş dil hesab olunur. Bəzi mənbələrdə Altay dilləri ilə, digər mənbələrdə isə tunqus-mancur dilləri ilə genetik qohumluğunun olduğu fikirlərinə rast gəlinir.
Yazı sistemi
Müasir Koreya əlifbasının yaradılmasından öncə Koreyada özlərinin Hanqıldan öncəki fonetik yazı sistemləri ilə yanaşı, Klassik Çin dili yazı sistemindən istifadə edilirdi. Koreya və Çin dili arasındakı əsaslı fərqlərə və əzbərlənilməsi lazım olan simvolların sayının çoxluğuna görə və çox vaxt təhsil almaq imkanlarının olmaması səbəbindən aşağı təbəqədən olanlar Çin simvollarını oxuyub-yazmağı öyrənməkdə çətinlik çəkirdilər. Bu problemi həll etmək və xalqın ana dilində oxuma-yazma, bilik səviyyəsini yüksəltmək üçün Kral Seconq (1418–1450) bənzərsiz Hanqıl əlifbasını yaratdı.
Yanbyan aristokratları öyrənilməsi çox asan olduğuna görə Koreya əlifbasına yuxarıdan aşağı baxırdılar. Buna baxmayaraq, xalq arasında çox geniş yayıldı və nəşrlərdə bu yazı sistemindən istifadə olunmağa başlandı. XIX əsrdə Koreya milliyyətçiliyinin inkişafı ilə Hanqıl məktəblərdə öyrədilməyə başlandı və 1894-cü ildə Koreyanın milli yazısı kimi Hanqıl Hancanı əvəz etdi. Cənubi Koreyada hal hazırda müəyyən dərəcədə Hanca istifadə olunur.
Aşağıdakı cədvəldə Koreya əlifbasındakı simvollar və onların səsləri göstərilib:
| Hanqıl 한글 | ㅂ | ㄷ | ㅈ | ㄱ | ㅃ | ㄸ | ㅉ | ㄲ | ㅍ | ㅌ | ㅊ | ㅋ | ㅅ | ㅎ | ㅆ | ㅁ | ㄴ | ㅇ | ㄹ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tələffüzü | b | d | c | k, g | b | d | c | q | p | t | ç | k | s | h | ss | m | n | ng | r, l |
| Hanqıl 한글 | ㅣ | ㅔ | ㅚ | ㅐ | ㅏ | ㅗ | ㅜ | ㅓ | ㅡ | ㅢ | ㅖ | ㅒ | ㅑ | ㅛ | ㅠ | ㅕ | ㅟ | ㅞ | ㅙ | ㅘ | ㅝ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tələffüzü | i | e | oe | e | a | o | u | ʌ | ı | ıi | ye | ye | ya | yo | yu | yʌ | ui | ue | oe | oa | uo |
Əksər dillərdən fərqli olaraq, Koreya dilində hərflər yanaşı deyil, hecaları formalaşdıran bloklar şəklində yazılır. Məsələn, Hanqıl sözünün Koreya dilindəki yazılışı 한글 iki heca blokundan ibarətdir. Heca blokları soldan sağa və yuxarıdan aşağıya doğru yazılır. Çağdaş Koreya dilini Çin və Yapon dillərindən fərqləndirən xüsusiyyətlərdən biri sözlərin arasında boşluqlarla ayrılaraq yazılmasıdır. Keçmişdə bu dil sütunlar şəklində yuxarıdan aşağıya, sağdan sola doğru yazılmış olsa da, günümüzdə soldan sağa sətirlər şəklində yazılır.
Qrammatikası
Koreya dili aqqlütinativ dildir. Doqquz nitq hissəsinin mövcud olduğu hesab edilir.
Koreya dilində cümlə üzvlərinin ardıcıllığı mübtəda-tamamlıq-xəbər şəklindədir. Digər bir çox aqqlütinativ dillərdə olduğu kimi cümlə üzvlərinin yeri dəyişkənlik göstərə bilsə də, xəbərin yeri həmişə sabitdir.
| A: | 가게에 | 가셨어요? | ||
| kaqe-e | qa-şyo-sso-yo | |||
| mağaza + [yer/istiqamət bildirən şəkilçi (에)] | [get (felin kökü) (가)] + [hörmət bildirən şəkilçi (시)] + [bitişdirici (어)] + [keçmiş zaman şəkilçisi (ㅆ)] + [bitişdirici (어)] + [nəzakətli xəbər sonluğu (요)] |
- "[Siz] mağazaya getdiniz?" ("Siz" məzmuna əsasən bəlli olur)
| B: | 예. (or 네.) | |
| ye (və ya ne) | ||
| bəli, hə |
- "Bəli."
Hörmət dərəcələri
Tanış olmayan, özündən yuxarı və ya aşağı statusda şəxslərlə söhbət əsnasında müvafiq hörmət səviyyəsini bildirən sözlər və şəkilçilərdən istifadə edilir. Yuxarı statuslu dedikdə, yad şəxslər, yaşı eyni və ya yuxarı olan şəxslər, müəllim, müdir və s., aşağı statuslu dedikdə isə, yaşca kiçik olan yad şəxslər, tələbələr, işçilər və s. nəzərdə tutulur.
Cinsiyyət
Koreya dilində qrammatik gender mövcud deyildir. Çox az olan istisnalardan birini nümunə göstərmək olar ki, III şəxsi bildirən əvəzlik təkdə iki formada olur: 그 qı (kişi) və 그녀 qınyo (qadın).
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Glottolog 4.2.1 - Korean". glottolog.org. 12 Okytabr 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 8 Avqust 2020.
- Kim-Renaud, Young-Key. The Korean Alphabet: Its History and Structure (ingilis). University of Hawaii Press. 1997. səh. 15. ISBN . 29 July 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 16 May 2018.
- "알고 싶은 한글". 국립국어원 (koreya). Milli Koreya dili İnstitutu. 2020-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 4 Dekabr 2017.
- Sohn, Ho-Min. Korean Language in Culture and Society. Boston: Twayne Publishers. 2006. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Koreya dili Cenubi koreyaca 한국어 韓國語 hangugeo Simali koreyaca 조선말 朝鮮말 chosŏnmal koreyalilarin dili ve Koreya yarimadasinda yerlesen her iki dovletin yeni Koreya Xalq Demokratik Respublikasinin ve Koreya Respublikasinin resmi dovlet dilidir Koreya diliOrijinal adi 한국어 조선말Olkeler KXDR Cenubi Koreya Cin Yaponiya ABS Kanada Malayziya RusiyaResmi status KXDR Cenubi Koreya CXR Tenzimleyen teskilat Milli Koreya dili Institutu Cenubi Koreyada Danisanlarin umumi sayi 78 milyonTesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriYazi hanqil Dil kodlariQOST 7 75 97 koo 330ISO 639 1 koISO 639 2 korISO 639 3 korDilin strukturlarinin dunya atlasi korkorLinguasphere 45 AAA a 45 AABS ASCL 7301IETF koGlottolog kore1280 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Tarixen yazisi 1446 ci ilden bu yana melumdur Cin yazi sistemine esaslanan Hanqil yazisidir Koreya dili terkibce alti dialekte bolunur simal serqi simal qerbi merkezi cenub serqi serq qerbi ve Cejudo dialekti Koreya dilinin fonoloji sistemi 40 fonemden ibaretdir Bunlardan 19 u samit 21 i ise sait fonemlerdir Koreya dili nominativ quruluslu aqqlutinativ dillerden hesab olunur Dilin adi1945 ci iline geder butun koreyalilar oz diline esasen cosonmal kor 조선말 ve ya cosono kor 조선어 deyirdiler bu ad hele de Simali Koreyada istifade edilir Cenubi Koreyada indi hanquqmal kor 한국말 ve ya hanquqo kor 한국어 adlari istifade edilir bezen ise sadece kuqo kor 국어 dovlet dili Danisiqda Koreyanin her iki hissesinde urimal 우리말 dilimiz sozu istifade oluna biler SiniflendirmeKoreya dili bir cox linqvistler terefinden tecrid olunmus dil hesab olunur Bezi menbelerde Altay dilleri ile diger menbelerde ise tunqus mancur dilleri ile genetik qohumlugunun oldugu fikirlerine rast gelinir Yazi sistemiMuasir Koreya elifbasinin yaradilmasindan once Koreyada ozlerinin Hanqildan onceki fonetik yazi sistemleri ile yanasi Klassik Cin dili yazi sisteminden istifade edilirdi Koreya ve Cin dili arasindaki esasli ferqlere ve ezberlenilmesi lazim olan simvollarin sayinin coxluguna gore ve cox vaxt tehsil almaq imkanlarinin olmamasi sebebinden asagi tebeqeden olanlar Cin simvollarini oxuyub yazmagi oyrenmekde cetinlik cekirdiler Bu problemi hell etmek ve xalqin ana dilinde oxuma yazma bilik seviyyesini yukseltmek ucun Kral Seconq 1418 1450 benzersiz Hanqil elifbasini yaratdi Yanbyan aristokratlari oyrenilmesi cox asan olduguna gore Koreya elifbasina yuxaridan asagi baxirdilar Buna baxmayaraq xalq arasinda cox genis yayildi ve nesrlerde bu yazi sisteminden istifade olunmaga baslandi XIX esrde Koreya milliyyetciliyinin inkisafi ile Hanqil mekteblerde oyredilmeye baslandi ve 1894 cu ilde Koreyanin milli yazisi kimi Hanqil Hancani evez etdi Cenubi Koreyada hal hazirda mueyyen derecede Hanca istifade olunur Asagidaki cedvelde Koreya elifbasindaki simvollar ve onlarin sesleri gosterilib Samitler Hanqil 한글 ㅂ ㄷ ㅈ ㄱ ㅃ ㄸ ㅉ ㄲ ㅍ ㅌ ㅊ ㅋ ㅅ ㅎ ㅆ ㅁ ㄴ ㅇ ㄹTeleffuzu b d c k g b d c q p t c k s h ss m n ng r lSaitler Hanqil 한글 ㅣ ㅔ ㅚ ㅐ ㅏ ㅗ ㅜ ㅓ ㅡ ㅢ ㅖ ㅒ ㅑ ㅛ ㅠ ㅕ ㅟ ㅞ ㅙ ㅘ ㅝTeleffuzu i e oe e a o u ʌ i ii ye ye ya yo yu yʌ ui ue oe oa uo Ekser dillerden ferqli olaraq Koreya dilinde herfler yanasi deyil hecalari formalasdiran bloklar seklinde yazilir Meselen Hanqil sozunun Koreya dilindeki yazilisi 한글 iki heca blokundan ibaretdir Heca bloklari soldan saga ve yuxaridan asagiya dogru yazilir Cagdas Koreya dilini Cin ve Yapon dillerinden ferqlendiren xususiyyetlerden biri sozlerin arasinda bosluqlarla ayrilaraq yazilmasidir Kecmisde bu dil sutunlar seklinde yuxaridan asagiya sagdan sola dogru yazilmis olsa da gunumuzde soldan saga setirler seklinde yazilir QrammatikasiKoreya dili aqqlutinativ dildir Doqquz nitq hissesinin movcud oldugu hesab edilir Koreya dilinde cumle uzvlerinin ardicilligi mubteda tamamliq xeber seklindedir Diger bir cox aqqlutinativ dillerde oldugu kimi cumle uzvlerinin yeri deyiskenlik gostere bilse de xeberin yeri hemise sabitdir A 가게에 가셨어요 kaqe e qa syo sso yomagaza yer istiqamet bildiren sekilci 에 get felin koku 가 hormet bildiren sekilci 시 bitisdirici 어 kecmis zaman sekilcisi ㅆ bitisdirici 어 nezaketli xeber sonlugu 요 Siz magazaya getdiniz Siz mezmuna esasen belli olur B 예 or 네 ye ve ya ne beli he Beli Hormet dereceleriTanis olmayan ozunden yuxari ve ya asagi statusda sexslerle sohbet esnasinda muvafiq hormet seviyyesini bildiren sozler ve sekilcilerden istifade edilir Yuxari statuslu dedikde yad sexsler yasi eyni ve ya yuxari olan sexsler muellim mudir ve s asagi statuslu dedikde ise yasca kicik olan yad sexsler telebeler isciler ve s nezerde tutulur CinsiyyetKoreya dilinde qrammatik gender movcud deyildir Cox az olan istisnalardan birini numune gostermek olar ki III sexsi bildiren evezlik tekde iki formada olur 그 qi kisi ve 그녀 qinyo qadin Hemcinin baxCin dili Koreya medeniyyeti Koreya tarixi Koreya muharibesi Koreya dalgasi K popIstinadlar Glottolog 4 2 1 Korean glottolog org 12 Okytabr 2014 tarixinde Istifade tarixi 8 Avqust 2020 Kim Renaud Young Key The Korean Alphabet Its History and Structure ingilis University of Hawaii Press 1997 seh 15 ISBN 9780824817237 29 July 2020 tarixinde Istifade tarixi 16 May 2018 알고 싶은 한글 국립국어원 koreya Milli Koreya dili Institutu 2020 02 18 tarixinde Istifade tarixi 4 Dekabr 2017 Sohn Ho Min Korean Language in Culture and Society Boston Twayne Publishers 2006 ISBN 978 0 8248 2694 9