Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şimali Koreya və ya rəsmi adı ilə Koreya Xalq Demokratik Respublikası (qısaca: KXDR, kor. 조선민주주의인민공화국) — Şərqi Asiyada dövlət. KXDR Koreya yarımadasının şimal hissəsində yerləşir. Şimal və şimal-qərbdə Çin, şimal-şərqdə Amonk (Çində Yalu kimi tanınır) və Tümen çayları boyunca Rusiya, cənubda isə Cənubi Koreya ilə həmsərhəddir. Ölkənin qərbində Sarı dəniz, şərqində isə Yapon dənizi yerləşir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Pxenyan, ümumi sahəsi 120,540 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 25 milyon nəfərdən çoxdur. Ölkənin adı kütləvi informasiya vasitələrində qeyri-rəsmi şəkildə "Şimali Koreya" kimi işlənir.
| Şimali Koreya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
kor. 조선민주주의인민공화국 Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk | |||||
| |||||
| Himn: 애국가 | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Müstəqillik | 15 avqust 1945 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Pxenyan | ||||
| İdarəetmə forması | diktatura altında | ||||
| Ali lider və Dövlət başçısı | Kim Çen In | ||||
| Müdafiə Komissiyasının sədri | Kim Çen In | ||||
| Ali Xalq Məclisinin sədri | Choe Ryong-hae | ||||
| Baş Nazir | Pak Ponq Yu | ||||
| Sahəsi | Dünyada 98-ci | ||||
| • Ümumi | 120,540 km² km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 4.87 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 24,895,000 nəfər (48-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (2008) | 24,052,231 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 198.3 nəf./km² (63-cü) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 40 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 1,800 dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2015) | 25 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 1,000 dollar | ||||
| İİİ (1995) | 0.766 | ||||
| Valyuta | Şimali Koreya vonu | ||||
| İnternet domeni | .kp | ||||
| KP | |||||
| BOK kodu | PRK | ||||
| Telefon kodu | +850 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Coğrafiyası
Ölkənin ərazisi 122.762 km²-dir .
Ölkə ərazisinin təxminən 80%-i sıra dağlardan və yaylalardan ibarətdir. Ölkənin şimal-şərqində orta yüksəkliyi 1000 m olan Kema yaylası yerləşir. Bu yaylanın şimalında ölkənin ən yüksək zirvəsi olan Pektu dağı (2774 m) yerləşir. Bu dağın zirvəsində vulkan mənşəli böyük bir göl vardır. Ölkənin ortasından şimaldan cənuba doğru Nanqim dağları uzanır. Bu dağlardan başlayaraq cənub-qərbə doğru istiqamətlənən Kanqnam, Myohyanq, Ancin və Myarak dağları bir-birinə qoşularaq sıra dağlar yaradır. Bu dağlar arasındakı geniş çay vadiləri Pyonqyanq və Çeryanq ovalıqları ilə birləşir.
Tarixi
Koreya orta əsrlərdə
Şimali Koreya XX əsrdə
Şimali Koreya Xalq Demokratik Respublikası yaranan ilk gündən hakimiyyətə gəlmiş Kormi ticarət dövlət nəzarətindədir.
Ölkənin ərazisi 120 540 kvadratkilometr, əhalisi 24 milyon nəfərdir. Paytaxtı Pxenyan şəhəridir.
1970-ci illərdə ağır iqtisadiyyatın, ordu xərclərinin və neft qiymətlərinin kəskin artımı ölkə iqtisadiyyatının tənəzüllünə səbəb olub və bu, 1980-ci ildə defoltla nəticələnib.
1994-cü ildə vəfat edən Kim İr Senin ardınca hakimiyyətə onun oğlu Kim Çen İr yiyələnib və ölkə iqtisadiyyatındakı durğunluq və izolyasiya onun rəhbərliyi illərində də davam edib.
2002-ci ildə hakimiyyət islahatlara başlayıb — milli valyuta devalvasiya edilib, kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti sərbəstləşdirilib, kəndlərdəki kollektiv təsərrüfat növü ailə təsərrüfatlarıyla əvəz edilib. Nəticədə xarici investisiyaların həcmi kəskin artıb. Təkcə Çin 2004-cü ildə Şimali Koreya iqtisadiyyatına 200 milyon ABŞ dolları həcmində yatırım qoyub. 2007-ci ildə — Cənubi Koreya prezidentinin Şimali Koreyaya səfərindən sonra bu ölkələr birləşməyə qərar veriblər və yardım üçün BMT-yə müraciət ediblər. Ancaq son illərdə Şimali Koreyada sərt kurs tərəfdarlarının artması bu prosesin inkişafına mane olub, Cənubi Koreyaya rəsmi münasibət dəyişib. İqtisadi islahatlar da dayandırılıb, ölkə nüvə problemi üzrə altıtərəfli danışıqlarda iştirakdan imtina edib.
2009-cu ildə Şimali Koreya Konstitusiyasında dəyişiklik edərək kommunizmlə bağlı bütün sözləri əsas qanunundan çıxarıb. Yeni dəyişikliklərə görə, güclü ordu ideologiyası önə çıxarılıb və dövlət başçısı Kim Çen İrin səlahiyyətləri artırılıb. Əgər 1998-ci il Konstitusiyasında dövlət başçısının sadəcə dövlət məsələləri ilə məşğul olması nəzərdə tutulurdusa, yeni dəyişikliklərə görə o, ali baş komandandır. Yeni Konstitusiyada insan haqlarının qorunmasının zəruriliyi də vurğulanıb.
2009-cu ildə Şimali Koreya texnologiyada böyük irəliləyiş edərək kosmosa süni peyk buraxıb. Şimali Koreya, 2012-ci ilin 12 və 16 aprel tarixləri arasında Unha-3 mərmisiylə orbitə 100 kilo ağırlığındakı müşahidə peyki buraxıb.
İqtisadiyyat
Şimali Koreya ölkənin təbii resurslarla zəngin olmasına baxmayaraq, adambaşına düşən ÜDM-ə görə dünyada 150-ci yerlərin birindədir. Ölkədə silah sənayesi inkişaf edib, amma vaxtaşırı ölkədə ərzaq qıtlığı yaranır.
Əhali
2009-cu ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən Şimali Koreyanın əhalisi 24.051.218 nəfərdir . 2016 ilin məlumatlarına görə KXDR-ın əhalisi təxminən 25 milyon nəfər təşkil edir. Etnik baxımdan son dərəcə homogen bir struktura malik olan Şimali Koreya əhalisinin 99,8%-i koreyalılar, 0,2%-i isə çinlilər, yaponlar, vyetnamlılar və təşkil edir.
Mətbuat
Şimali Koreyada mətbuat dövlətin sərt nəzarətindədir. Konstitusiyada ifadə və mətbuat azadlığı qeyd olunsa da, praktikada tətbiq olunmur. "Sərhədsiz Reportyorlar"ın 2010-cu il hesabatına əsasən mətbuat azadlığının vəziyyətinə görə Şimali Koreya 178 dövlət içində yalnız Eritreyanı qabaqlayaraq 177-ci olub. Yalnız rejimin icazə verdiyi xəbərlər yayımlana bilər, xaricdən rejimi tənqid etmək qadağandır. Media Kim Yonq-ilin şəxsiyyət kultu altında fəaliyyət göstərir, onun gündəlik fəaliyyəti mütəmadi yayımlanır. Media üçün əsas xəbərləri Koreya Mərkəzi Xəbər Agentliyi təmin edir. Şimali Koreyada 12 əsas qəzet və 20 əsas dövri nəşr var, hansı ki bütün nəşrlər Pxenyandadır. Qəzetlərə Rodonq Sinmun, Yoson İnminqun, Minju Çoson, Rodonqja Sinmum daxildir. Özəl mətbuat yoxdur. Şimali Koreyanın 2008-ci ildə 1.18 milyon mövcud xətti olmuş adekvat telefon sistemi var. Pxenyanda mobil telefonların sayı 2002-ci ildə 3000 olsa da, 2004-cü ilədək artıb təxminən 20.000-ə çatmışdır. 2004-cü ilin iyununda mobil telefonlar yenidən 2008-ci ildə Misirin "Orascom" Telefon Holdinqi ilə birgə fəaliyyət nəticəsində Koryolink 3G şəbəkəsi tətbiq olunana qədər qadağan olunmuşdur. 2010-cu ilin mayında 120.000 Şimali Koreya vətəndaşı mobil telefondan istifadə etmiş, həmin ilin sentyabrında bu rəqəm 2 dəfədən çox artaraq 301.000-ə çatmışdır.
Şimali Koreyada ilk internet kafe Cənubi Koreyanın internet şirkəti "Hoonnet"lə birgə fəaliyyət nəticəsində 2002-ci ildə açılmışdır. Adi şimali koreyalının qlobal internet şəbəkəsinə çıxış imkanı yoxdur, lakin Kvanqmyonq adlı yerli intranet xidməti ilə təmin olunub, hansı ki, bura yerli xəbərlər, e-mail xidməti və xarici internet saytlarından senzuradan keçmiş daha çox elmi informasiya daxildir.
İstinadlar
- N Korea to adjust time zone to match the South (ing.). 2018.
- "The Major Cities and Agglomerations of the World – Overview : North Korea". 2009-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-24.
- . 2009-10-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-09-29.
- "Administrative Divisions of Countries ("Statoids") : Provinces of North Korea". 2009-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-24.
Həmçinin bax
 | Şimali Koreya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Simali Koreya ve ya resmi adi ile Koreya Xalq Demokratik Respublikasi qisaca KXDR kor 조선민주주의인민공화국 Serqi Asiyada dovlet KXDR Koreya yarimadasinin simal hissesinde yerlesir Simal ve simal qerbde Cin simal serqde Amonk Cinde Yalu kimi taninir ve Tumen caylari boyunca Rusiya cenubda ise Cenubi Koreya ile hemserheddir Olkenin qerbinde Sari deniz serqinde ise Yapon denizi yerlesir Paytaxti ve en boyuk seheri Pxenyan umumi sahesi 120 540 kvadrat kilometr ehalisinin sayi 25 milyon neferden coxdur Olkenin adi kutlevi informasiya vasitelerinde qeyri resmi sekilde Simali Koreya kimi islenir Simali Koreyakor 조선민주주의인민공화국 Chosŏn Minjujuŭi Inmin KonghwagukBayraq Gerb d Himn 애국가Tarixi Musteqillik 15 avqust 1945Resmi dilleri koreya diliPaytaxt PxenyanIdareetme formasi diktatura altindaAli lider ve Dovlet bascisi Kim Cen InMudafie Komissiyasinin sedri Kim Cen InAli Xalq Meclisinin sedri Choe Ryong haeBas Nazir Pak Ponq YuSahesi Dunyada 98 ci Umumi 120 540 km km Su sahesi 4 87Ehalisi Ehali 24 895 000 nefer 48 ci Siyahiyaalma 2008 24 052 231 nef Sixliq 198 3 nef km 63 cu UDM AQP Umumi 40 milyard dollar Adambasina 1 800 dollarUDM nominal Umumi 2015 25 milyard dollar Adambasina 1 000 dollarIII 1995 0 766Valyuta Simali Koreya vonuInternet domeni kpKPBOK kodu PRKTelefon kodu 850Saat qursaqlari UTC 09 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarSimali KoreyaCografiyasiOlkenin erazisi 122 762 km dir Olke erazisinin texminen 80 i sira daglardan ve yaylalardan ibaretdir Olkenin simal serqinde orta yuksekliyi 1000 m olan Kema yaylasi yerlesir Bu yaylanin simalinda olkenin en yuksek zirvesi olan Pektu dagi 2774 m yerlesir Bu dagin zirvesinde vulkan menseli boyuk bir gol vardir Olkenin ortasindan simaldan cenuba dogru Nanqim daglari uzanir Bu daglardan baslayaraq cenub qerbe dogru istiqametlenen Kanqnam Myohyanq Ancin ve Myarak daglari bir birine qosularaq sira daglar yaradir Bu daglar arasindaki genis cay vadileri Pyonqyanq ve Ceryanq ovaliqlari ile birlesir TarixiEsas meqale Koreya tarixiKoreya orta esrlerde Esas meqale Imcin muharibesiSimali Koreya XX esrde Simali Koreya Xalq Demokratik Respublikasi yaranan ilk gunden hakimiyyete gelmis Kormi ticaret dovlet nezaretindedir Olkenin erazisi 120 540 kvadratkilometr ehalisi 24 milyon neferdir Paytaxti Pxenyan seheridir 1970 ci illerde agir iqtisadiyyatin ordu xerclerinin ve neft qiymetlerinin keskin artimi olke iqtisadiyyatinin tenezullune sebeb olub ve bu 1980 ci ilde defoltla neticelenib 1994 cu ilde vefat eden Kim Ir Senin ardinca hakimiyyete onun oglu Kim Cen Ir yiyelenib ve olke iqtisadiyyatindaki durgunluq ve izolyasiya onun rehberliyi illerinde de davam edib 2002 ci ilde hakimiyyet islahatlara baslayib milli valyuta devalvasiya edilib kend teserrufati mehsullarinin qiymeti serbestlesdirilib kendlerdeki kollektiv teserrufat novu aile teserrufatlariyla evez edilib Neticede xarici investisiyalarin hecmi keskin artib Tekce Cin 2004 cu ilde Simali Koreya iqtisadiyyatina 200 milyon ABS dollari hecminde yatirim qoyub 2007 ci ilde Cenubi Koreya prezidentinin Simali Koreyaya seferinden sonra bu olkeler birlesmeye qerar veribler ve yardim ucun BMT ye muraciet edibler Ancaq son illerde Simali Koreyada sert kurs terefdarlarinin artmasi bu prosesin inkisafina mane olub Cenubi Koreyaya resmi munasibet deyisib Iqtisadi islahatlar da dayandirilib olke nuve problemi uzre altiterefli danisiqlarda istirakdan imtina edib 2009 cu ilde Simali Koreya Konstitusiyasinda deyisiklik ederek kommunizmle bagli butun sozleri esas qanunundan cixarib Yeni deyisikliklere gore guclu ordu ideologiyasi one cixarilib ve dovlet bascisi Kim Cen Irin selahiyyetleri artirilib Eger 1998 ci il Konstitusiyasinda dovlet bascisinin sadece dovlet meseleleri ile mesgul olmasi nezerde tutulurdusa yeni deyisikliklere gore o ali bas komandandir Yeni Konstitusiyada insan haqlarinin qorunmasinin zeruriliyi de vurgulanib 2009 cu ilde Simali Koreya texnologiyada boyuk irelileyis ederek kosmosa suni peyk buraxib Simali Koreya 2012 ci ilin 12 ve 16 aprel tarixleri arasinda Unha 3 mermisiyle orbite 100 kilo agirligindaki musahide peyki buraxib IqtisadiyyatSimali Koreya olkenin tebii resurslarla zengin olmasina baxmayaraq adambasina dusen UDM e gore dunyada 150 ci yerlerin birindedir Olkede silah senayesi inkisaf edib amma vaxtasiri olkede erzaq qitligi yaranir Ehali2009 cu ilde aparilmis resmi siyahiya almaya esasen Simali Koreyanin ehalisi 24 051 218 neferdir 2016 ilin melumatlarina gore KXDR in ehalisi texminen 25 milyon nefer teskil edir Etnik baximdan son derece homogen bir struktura malik olan Simali Koreya ehalisinin 99 8 i koreyalilar 0 2 i ise cinliler yaponlar vyetnamlilar ve teskil edir MetbuatSimali Koreyada metbuat dovletin sert nezaretindedir Konstitusiyada ifade ve metbuat azadligi qeyd olunsa da praktikada tetbiq olunmur Serhedsiz Reportyorlar in 2010 cu il hesabatina esasen metbuat azadliginin veziyyetine gore Simali Koreya 178 dovlet icinde yalniz Eritreyani qabaqlayaraq 177 ci olub Yalniz rejimin icaze verdiyi xeberler yayimlana biler xaricden rejimi tenqid etmek qadagandir Media Kim Yonq ilin sexsiyyet kultu altinda fealiyyet gosterir onun gundelik fealiyyeti mutemadi yayimlanir Media ucun esas xeberleri Koreya Merkezi Xeber Agentliyi temin edir Simali Koreyada 12 esas qezet ve 20 esas dovri nesr var hansi ki butun nesrler Pxenyandadir Qezetlere Rodonq Sinmun Yoson Inminqun Minju Coson Rodonqja Sinmum daxildir Ozel metbuat yoxdur Simali Koreyanin 2008 ci ilde 1 18 milyon movcud xetti olmus adekvat telefon sistemi var Pxenyanda mobil telefonlarin sayi 2002 ci ilde 3000 olsa da 2004 cu iledek artib texminen 20 000 e catmisdir 2004 cu ilin iyununda mobil telefonlar yeniden 2008 ci ilde Misirin Orascom Telefon Holdinqi ile birge fealiyyet neticesinde Koryolink 3G sebekesi tetbiq olunana qeder qadagan olunmusdur 2010 cu ilin mayinda 120 000 Simali Koreya vetendasi mobil telefondan istifade etmis hemin ilin sentyabrinda bu reqem 2 defeden cox artaraq 301 000 e catmisdir Simali Koreyada ilk internet kafe Cenubi Koreyanin internet sirketi Hoonnet le birge fealiyyet neticesinde 2002 ci ilde acilmisdir Adi simali koreyalinin qlobal internet sebekesine cixis imkani yoxdur lakin Kvanqmyonq adli yerli intranet xidmeti ile temin olunub hansi ki bura yerli xeberler e mail xidmeti ve xarici internet saytlarindan senzuradan kecmis daha cox elmi informasiya daxildir IstinadlarN Korea to adjust time zone to match the South ing 2018 The Major Cities and Agglomerations of the World Overview North Korea 2009 04 16 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 24 2009 10 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 09 29 Administrative Divisions of Countries Statoids Provinces of North Korea 2009 10 16 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 24 Hemcinin bax Simali Koreya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin