Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Niderland (nid. Koninkrijk der Nederlanden), köhnə qaynaqlarda Fələməng — Qərbi Avropada dövlət. Şimal dənizinin sahilində yerləşir (sahilin uzunluğu – 451 km). Almaniya və Belçika ilə həmsərhəddir (sərhəddin uzunluğu – 1027 km).
| Niderland | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Koninkrijk der Nederlanden | |||||
| |||||
| "Je maintiendrai" (fr.) "Ik zal handhaven" (nid.) "Mən qoruyacağam" | |||||
| Himn: "Het Wilhelmus" | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Müstəqilliyin elanı | 26 iyul 1581 | ||||
| • Müstəqilliyin tanınması | 30 yanvar 1648 | ||||
| • Aİ-yə qəbul | 25 mart 1957 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Amsterdam | ||||
| İdarəetmə forması | Konstitusiyalı monarxiya | ||||
| Monarx | [30.IV.2013] | ||||
| Baş nazir | Mark Rutte [14.X.2010 ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 134-cü | ||||
| • Ümumi | 41,543 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 18.41 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 17,896,600 nəfər (67-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (2011) | 16,655,799 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 520 nəf./km² (16-cı) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | ▲ $1.290 trilyon dollar (28-ci) | ||||
| • Adambaşına | ▲ $69,715 dollar () | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2023) | ▲ $1.080 trilyon dollar (17-ci) | ||||
| • Adambaşına | ▲ $61,098 dollar (10-cu) | ||||
| İİİ (2021) | 0.941 (artım; 10-cu) | ||||
| Valyuta | avro | ||||
| İnternet domeni | .nl | ||||
| BOK kodu | NED | ||||
| Telefon kodu | +31 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Paytaxtı – Amsterdam, hökumətin iqamətgahı – Haaqa şəhəridir.
Digər iri şəhərləri Rotterdam – dünyanın ən iri limanı, Utrext – ölkənin dəmir yolu sisteminin mərkəzi və Eyndhovendir.
Niderland xüsusi statusa malik olan Aruba adası və Niderland Antil adaları ilə birlikdə Niderland Krallığını təşkil edir. Bu ərazilər arasındakı münasibətlər 1954-cü ildə qəbul edilmiş "Niderland Krallığının Statusu" (Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden) adlı sənədlə tənzimlənir.
Etimologiyası
"Niderland" sözünün yerli dildə mənası "alçaq ərazilər" deməkdir. Bəzən Niderland Hollandiya adlandırılır. Bu adın ölkə üçün istifadə edilməsi düzgün deyil, ölkənin 12 inzibati bölgəsindən ikisi Hollandiya adlanır: Şimali və Cənubi Hollandiya.
Hollandiya adı əslində yalnız ölkənin şimal-qərb qisimindən Birləşmiş Hollandiya Krallığının ən əhəmiyyətli əyaləti olan Hollandiya Əyalətindən gəlməkdədir. qısaca Hollandiya olaraq adlandırılmaqdadır. XIX əsrin ikinci yarısından etibarən bu əyalət iki əyalətə bölünmüş vəziyyətdədir: Şimal Hollandiya (Paytaxt: Haarlem) və Cənub Hollandiya (Paytaxt: Den Haag). Hollandiya tərəfindəndə "Hollandiya" ifadəsi yalnız bu iki əyalət üçün istifadə edilər. Bunun xaricində "Hollandiya" daha çox, insanların özlərini təyin etdikləri lağlağı bir addır. Hollandiyanın xaricindəki ölkələrdə Hollandiyalılar ümumiyyətlə "Hollandiyalı" olaraq adlandırılarlar və Hollandiya turizim sənayesi və digər sənayelər də ölkələrini "Hollandiya" olaraq satışa çıxarmaqdadırlar (həm İngiliscədə, həm də Almancada). Hollandiya əyalətindən gəlməyən Hollandiyalılar, adı verən bölgə olan Hollandiyanın ölkənin geri qalan hissələrində hər kəs tərəfindən sevilmədiyi üçün, "Nederland" üçün "Hollandiya" adına və "Nederlander" üçün "Hollandiyalı" adına müəyyən bir antipatiya bəsləməkdədirlər. İngiliscə "Dutch" adı, "duutsc" kimi Orta Hollandiya formalarından ortaya çıxmışdır. "duutcs" və "dietsc" kimi Orta Hollandiya formaları xalq arasında danışılan ləhcələrin adlarıdır və bu ləhcələrin, rəhbərliyin, elmin və kilsənin dili olan Latıncadan ayırd edilməsinə yaramışlar. "Dutch" və "duutsc" formaları Almanca bir söz olan "deutsch" ilə əlaqəlidir, eyni mənşədən gəlir. 2019-cu ildə Niderland hökuməti "Hollandiya" adından tamamilə imtina edilməsi barədə qərar qəbul edib. Qərar 2019-cu ilin sonuna kimi qüvvəyə minəcək.
Tarix
Niderland inqilabı gedişində bağlı Şimal Hollandiya əyalətləri (Cənub Hollandiya, Zeeland, Utrext, , Overijssel, və Friesland) 26 iyul 1581-ci ildə İspaniya kralı müstəqilliklərini elan etdilər.
Sürətlə inkişaf edən Hollandiya artıq 1600-cü ildə 10.000 gəmiyə malik idi və bütün XVII əsrdə onlar Şimali Avropa donanmasının böyük hissəsini təşkil edirdilər. Onlar İspaniya, Fransa, İngiltərə və Baltik dənizi arasında mal daşıyanlar idilər. Fransa limanları arasındakı yük daşımalarının çoxu hollandların əlində idi. Onlar şərab almaq üçün Bordoda məskən salmışdılar, üzümçülərə borc pul verirdilər və tezliklə Fransanın özündə çoxlu üzüm plantasiylarına sahib oldular. Hollandlar Şpitsbergen ətrafındakı suları tədqiq etmişdilər və demək olar ki, Arktika balina ovunu öz inhisarına almışdılar. Holland gəmiləri Cənubi Amerika yolu ilə Sakit okeana daxil olmuşdular, burada Buynuz körfəzini keçib onu holland dilində Hoorn adlandırmışdılar. 1602-ci ildə şirkətini yaradaraq onların tacirləri Hindistanda və uzaq şərqdə getdikcə daha artıq qaydada portuqaliyalıların yerini tutdular. 1619-cu ildə hollandlar Yava adasında Hollandiyanın latın adı olan Bataviya şəhərini saldılar. Ədviyyat adalarında tapdıqları ingilisləri əzab verərək öldürdükdən sonra hollandlar İndoneziyada qaldılar və buranı tədricən öz müstəmləkələrinə çevirdilər. 1600-cü ildən bir az sonra hollandlar Yaponiyaya gəlib çıxdılar, lakin xristian nüfuzunun siyasi nəticələrindən qorxan yaponlar 1641-ci ildə hollandlardan başqa digər bütün avropalıları Yaponiyadan qovdular, hollandlara isə məhdud fəaliyyət üçün Naqasaki yaxınlığındakı adada qalmalarına icazə verdilər. Hollandiya iki əsrdən artıq bir müddət ərzində Avropanın Yaponiya ilə yeganə əlaqə həlqəsi olaraq qaldılar.
1609-cu ildə hollandlar əsasını qoydular. O vaxtlar Avropa maliyyəsi xaos vəizyyətində idi, sikkələr təkcə iri monarxlar tərəfindən deyil, Almaniyanın və İtalyanın kiçik dövlətləri və şəhərləri tərəfindən də buraxılırdı. Hətta özəl şəxslər də öz sikkələrini döydürürdü. Üstəlik, inflyasiya təzyiqləri altında krallar və digərləri adətən öz sikkələrinin dəyərini ona ərinti əlavə etməklə aşağı salırdılar. Tərk edilən köhnə sikkələr yenilərlə birlikdə dövriyyədə qalırdı. Amsterdam bankı bütün şəxslərdən və ölkələrdən belə qarışıq pul əmanətlərini qəbul edirdi, onların mübadilə dərəcələrini müəyyən edirdi, əmanətçilərə icazə verirdi ki, Amsterdam Bankının özünün buraxdığı qızıl florinlərdə bərabər qiymətdə olmaqla öz əmanətlərini götürsünlər. Amsterdam fransız inqilabına qədər Avropanın maliyyə mərkəzi olaraq qaldı.
1648-ci ildə imzalanan Vestfalya Andlaşmasında Hollandiya vilayətlərinin müstəqilliyi İspaniya tərəfindən tanındı. Bu təxminən olaraq, daha sonra qurulacaq olan Hollandiyanın yerləşdiyi bölgə idi. Buna qarşı, bu bölgənin cənubunda qalan bölgələr, Flanderler daxil olmaq üzrə, krallıqda qaldı; daha sonra buradan Belçika meydana gəldi. Bu tarixdən sonra Şimal Hollandiyalılar və Cənub Hollandiyalılar üzrə iki cəmiyyətdən bəhs edilməyə başlandı.
Coğrafiyası
Mövqe: Qərb Avropa, Şimal Dənizi sahilində, Belçika və Almaniya arasında yerləşir. Coğrafi mövqesi: 52 30 Şimal paraleli, 5 45 Şərq meridianı. Xəritədəki mövqesi: Avropa. Sahə: 41,526 km² cəmi: 1,027 km. sərhəd qonşuları: Belçika 450 km, Almaniya 577 km. Sahil sulları 451 km. İqlimi: Ilıman; dəniz iqlimi, yazlar sərin və qışlar ılıman keçər. Ərazi quruluşu: Əksəriyyətlə sahil bölgəsində alçaq düzənliklər və düzlüklər, cənub-şərqdə təpəliklər iştirak edər. Dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi: ən alçaq nöqtəsi: Prins Alexanderpolder −7 m; ən yüksək nöqtəsi: Vaalserberg 322 m. Təbii qaynaqları: Təbii qaz, neft, işlənə bilər ərazi. Ərazi istifadəsi: əkinçiliyə uyğun torpaqlar: %21.96. daimi əkinlər: %0.77. digər: %77.27 (2005 məlumatları). Sulanan ərazi: 5,650 km² (2005 məlumatları). Təbii fəlakətlər: Su basqınları.
Əhalisi
Əhali: 16 491 461 (iyul 2006 məlumatları).
Əhalinin artım tempi: 0,49% (2006 məlumatları).
İmmiqrantların nisbəti: 2,72 immiqrant/1 000 nəfər əhali (2006 təxmini).
Körpə ölüm nisbəti: 4,96 ölüm/1 000 doğulan körpə (2006 təxmini).
Orta həyat müddəti: Cəmi əhali: 78,96 il.
kişilərdə: 76,39 il.
qadınlarda: 81,67 il (2006 məlumatları).
Uşaqların orta sayı: 1,66 uşaq/1 qadın (2006 təxmini).
HIV/AIDS – xəstəliklərinə tutulan yetkin sayı: 0,2% (2001 məlumatları).
HIV/AIDS – xəstəliklərindən ölənlərin sayı: 100 (2003 məlumatları).
Demonim: Niderlandlı.
Əhalinin etnik dağılımı: 91% Hollandiyalı, 9% Türk, Faslı və digər.
Din: Katoliklər 27%, 15,7%, Müsəlmanlar 5,7%, digər 2,3%, ateistlər 48,2%.
Dil: Niderland dili.
Qeydlər
- Niderland Krallığı ilə qarışdırılmamalıdır.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2019-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-08-01.
- "World Economic Outlook Database, April 2009". 2021-04-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-05-29.
- https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erkende-talen.
- http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=142936&pno=50 2022-03-21 at the Wayback Machine Lüğət rusi və türki, Qənizadə, Sultan Məcid. (Şeyda bəy Şirvani), Bakı (s.97)
- Sultan Məcid Qənizadə Lüğəti (Русско-татарский словарь), Bakı, 1909(s.84)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Niderland nid Koninkrijk der Nederlanden kohne qaynaqlarda Felemeng Qerbi Avropada dovlet Simal denizinin sahilinde yerlesir sahilin uzunlugu 451 km Almaniya ve Belcika ile hemserheddir serheddin uzunlugu 1027 km NiderlandKoninkrijk der NederlandenBayraq Gerb d Je maintiendrai fr Ik zal handhaven nid Men qoruyacagam Himn Het Wilhelmus source source track track track track track track track track track Tarixi Musteqilliyin elani 26 iyul 1581 Musteqilliyin taninmasi 30 yanvar 1648 AI ye qebul 25 mart 1957Resmi dilleri niderland diliPaytaxt AmsterdamIdareetme formasi Konstitusiyali monarxiyaMonarx 30 IV 2013 Bas nazir Mark Rutte 14 X 2010 Sahesi Dunyada 134 cu Umumi 41 543 km Su sahesi 18 41Ehalisi Ehali 17 896 600 nefer 67 ci Siyahiyaalma 2011 16 655 799 nef Sixliq 520 nef km 16 ci UDM AQP Umumi 1 290 trilyon dollar 28 ci Adambasina 69 715 dollar UDM nominal Umumi 2023 1 080 trilyon dollar 17 ci Adambasina 61 098 dollar 10 cu III 2021 0 941 artim 10 cu Valyuta avroInternet domeni nlBOK kodu NEDTelefon kodu 31Saat qursaqlari UTC 01 00UTC 02 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllar Paytaxti Amsterdam hokumetin iqametgahi Haaqa seheridir Diger iri seherleri Rotterdam dunyanin en iri limani Utrext olkenin demir yolu sisteminin merkezi ve Eyndhovendir Niderland xususi statusa malik olan Aruba adasi ve Niderland Antil adalari ile birlikde Niderland Kralligini teskil edir Bu eraziler arasindaki munasibetler 1954 cu ilde qebul edilmis Niderland Kralliginin Statusu Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden adli senedle tenzimlenir EtimologiyasiEsl Hollandiya Niderland sozunun yerli dilde menasi alcaq eraziler demekdir Bezen Niderland Hollandiya adlandirilir Bu adin olke ucun istifade edilmesi duzgun deyil olkenin 12 inzibati bolgesinden ikisi Hollandiya adlanir Simali ve Cenubi Hollandiya Hollandiya adi eslinde yalniz olkenin simal qerb qisiminden Birlesmis Hollandiya Kralliginin en ehemiyyetli eyaleti olan Hollandiya Eyaletinden gelmekdedir qisaca Hollandiya olaraq adlandirilmaqdadir XIX esrin ikinci yarisindan etibaren bu eyalet iki eyalete bolunmus veziyyetdedir Simal Hollandiya Paytaxt Haarlem ve Cenub Hollandiya Paytaxt Den Haag Hollandiya terefindende Hollandiya ifadesi yalniz bu iki eyalet ucun istifade ediler Bunun xaricinde Hollandiya daha cox insanlarin ozlerini teyin etdikleri laglagi bir addir Hollandiyanin xaricindeki olkelerde Hollandiyalilar umumiyyetle Hollandiyali olaraq adlandirilarlar ve Hollandiya turizim senayesi ve diger senayeler de olkelerini Hollandiya olaraq satisa cixarmaqdadirlar hem Ingiliscede hem de Almancada Hollandiya eyaletinden gelmeyen Hollandiyalilar adi veren bolge olan Hollandiyanin olkenin geri qalan hisselerinde her kes terefinden sevilmediyi ucun Nederland ucun Hollandiya adina ve Nederlander ucun Hollandiyali adina mueyyen bir antipatiya beslemekdedirler Ingilisce Dutch adi duutsc kimi Orta Hollandiya formalarindan ortaya cixmisdir duutcs ve dietsc kimi Orta Hollandiya formalari xalq arasinda danisilan lehcelerin adlaridir ve bu lehcelerin rehberliyin elmin ve kilsenin dili olan Latincadan ayird edilmesine yaramislar Dutch ve duutsc formalari Almanca bir soz olan deutsch ile elaqelidir eyni menseden gelir 2019 cu ilde Niderland hokumeti Hollandiya adindan tamamile imtina edilmesi barede qerar qebul edib Qerar 2019 cu ilin sonuna kimi quvveye minecek TarixNiderland inqilabi gedisinde bagli Simal Hollandiya eyaletleri Cenub Hollandiya Zeeland Utrext Overijssel ve Friesland 26 iyul 1581 ci ilde Ispaniya krali musteqilliklerini elan etdiler Suretle inkisaf eden Hollandiya artiq 1600 cu ilde 10 000 gemiye malik idi ve butun XVII esrde onlar Simali Avropa donanmasinin boyuk hissesini teskil edirdiler Onlar Ispaniya Fransa Ingiltere ve Baltik denizi arasinda mal dasiyanlar idiler Fransa limanlari arasindaki yuk dasimalarinin coxu hollandlarin elinde idi Onlar serab almaq ucun Bordoda mesken salmisdilar uzumculere borc pul verirdiler ve tezlikle Fransanin ozunde coxlu uzum plantasiylarina sahib oldular Hollandlar Spitsbergen etrafindaki sulari tedqiq etmisdiler ve demek olar ki Arktika balina ovunu oz inhisarina almisdilar Holland gemileri Cenubi Amerika yolu ile Sakit okeana daxil olmusdular burada Buynuz korfezini kecib onu holland dilinde Hoorn adlandirmisdilar 1602 ci ilde sirketini yaradaraq onlarin tacirleri Hindistanda ve uzaq serqde getdikce daha artiq qaydada portuqaliyalilarin yerini tutdular 1619 cu ilde hollandlar Yava adasinda Hollandiyanin latin adi olan Bataviya seherini saldilar Edviyyat adalarinda tapdiqlari ingilisleri ezab vererek oldurdukden sonra hollandlar Indoneziyada qaldilar ve burani tedricen oz mustemlekelerine cevirdiler 1600 cu ilden bir az sonra hollandlar Yaponiyaya gelib cixdilar lakin xristian nufuzunun siyasi neticelerinden qorxan yaponlar 1641 ci ilde hollandlardan basqa diger butun avropalilari Yaponiyadan qovdular hollandlara ise mehdud fealiyyet ucun Naqasaki yaxinligindaki adada qalmalarina icaze verdiler Hollandiya iki esrden artiq bir muddet erzinde Avropanin Yaponiya ile yegane elaqe helqesi olaraq qaldilar 1609 cu ilde hollandlar esasini qoydular O vaxtlar Avropa maliyyesi xaos veizyyetinde idi sikkeler tekce iri monarxlar terefinden deyil Almaniyanin ve Italyanin kicik dovletleri ve seherleri terefinden de buraxilirdi Hetta ozel sexsler de oz sikkelerini doydururdu Ustelik inflyasiya tezyiqleri altinda krallar ve digerleri adeten oz sikkelerinin deyerini ona erinti elave etmekle asagi salirdilar Terk edilen kohne sikkeler yenilerle birlikde dovriyyede qalirdi Amsterdam banki butun sexslerden ve olkelerden bele qarisiq pul emanetlerini qebul edirdi onlarin mubadile derecelerini mueyyen edirdi emanetcilere icaze verirdi ki Amsterdam Bankinin ozunun buraxdigi qizil florinlerde beraber qiymetde olmaqla oz emanetlerini gotursunler Amsterdam fransiz inqilabina qeder Avropanin maliyye merkezi olaraq qaldi 1648 ci ilde imzalanan Vestfalya Andlasmasinda Hollandiya vilayetlerinin musteqilliyi Ispaniya terefinden tanindi Bu texminen olaraq daha sonra qurulacaq olan Hollandiyanin yerlesdiyi bolge idi Buna qarsi bu bolgenin cenubunda qalan bolgeler Flanderler daxil olmaq uzre kralliqda qaldi daha sonra buradan Belcika meydana geldi Bu tarixden sonra Simal Hollandiyalilar ve Cenub Hollandiyalilar uzre iki cemiyyetden behs edilmeye baslandi CografiyasiNiderlandin xeritesi Movqe Qerb Avropa Simal Denizi sahilinde Belcika ve Almaniya arasinda yerlesir Cografi movqesi 52 30 Simal paraleli 5 45 Serq meridiani Xeritedeki movqesi Avropa Sahe 41 526 km cemi 1 027 km serhed qonsulari Belcika 450 km Almaniya 577 km Sahil sullari 451 km Iqlimi Iliman deniz iqlimi yazlar serin ve qislar iliman kecer Erazi qurulusu Ekseriyyetle sahil bolgesinde alcaq duzenlikler ve duzlukler cenub serqde tepelikler istirak eder Deniz seviyyesinden yuksekliyi en alcaq noqtesi Prins Alexanderpolder 7 m en yuksek noqtesi Vaalserberg 322 m Tebii qaynaqlari Tebii qaz neft islene biler erazi Erazi istifadesi ekinciliye uygun torpaqlar 21 96 daimi ekinler 0 77 diger 77 27 2005 melumatlari Sulanan erazi 5 650 km 2005 melumatlari Tebii felaketler Su basqinlari EhalisiEhali 16 491 461 iyul 2006 melumatlari Ehalinin artim tempi 0 49 2006 melumatlari Immiqrantlarin nisbeti 2 72 immiqrant 1 000 nefer ehali 2006 texmini Korpe olum nisbeti 4 96 olum 1 000 dogulan korpe 2006 texmini Orta heyat muddeti Cemi ehali 78 96 il kisilerde 76 39 il qadinlarda 81 67 il 2006 melumatlari Usaqlarin orta sayi 1 66 usaq 1 qadin 2006 texmini HIV AIDS xesteliklerine tutulan yetkin sayi 0 2 2001 melumatlari HIV AIDS xesteliklerinden olenlerin sayi 100 2003 melumatlari Demonim Niderlandli Ehalinin etnik dagilimi 91 Hollandiyali 9 Turk Fasli ve diger Din Katolikler 27 15 7 Muselmanlar 5 7 diger 2 3 ateistler 48 2 Dil Niderland dili Avtomobil yollari 134 000 km 6 183 km Boru xetleri Xam neft 418 km neft mehsullari 965 km tebii qaz 10 230 km Limanlari Amsterdam Rotterdam Delfzijl Dordrext Eemshaven Haarlem Ijmuiden Maastrixt Terneuzen Utrext Vlissingen Aeroportlar 27 Vertolyot saheleri 1QeydlerNiderland Kralligi ile qarisdirilmamalidir Istinadlar Arxivlenmis suret 2019 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2010 08 01 World Economic Outlook Database April 2009 2021 04 13 tarixinde Istifade tarixi 2009 05 29 https www rijksoverheid nl onderwerpen erkende talen http web2 anl az 81 read page php bibid 142936 amp pno 50 2022 03 21 at the Wayback Machine Luget rusi ve turki Qenizade Sultan Mecid Seyda bey Sirvani Baki s 97 Sultan Mecid Qenizade Lugeti Russko tatarskij slovar Baki 1909 s 84