Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mahnı — musiqi ilə müşayiət olunan şeir, mətn.
Mahnı necə yarandı?
Azərbaycan musiqisinin, eləcə də digər xalq musiqiləri arasında ən çox işlənən və ən çox sevilən musiqi növü mahnıdır. Yəqin ki, mahnıların yaşı insanın, bəşər övladının yaşı ilə eynidir. Mahnının insanın danışmağa başlamasından əvvəl yaranması şübhə doğurmamalıdır: bu, sözsüz mahnılar, dövrü idi. Dilin, danışığın, sözün yaranmasından sonra isə sözlü mahnı, yəni şeiri müsiqi ilə ifa etməkdən yaranan söz-musiqi vəhdəti yarandı. Bu mahnıların müəllifləri həssas və istedadlı insanlar idilər.
Musiqi alətləri meydana çıxdıqdan sonra mahnı üç ölçüyə malik oldu – səs, söz və çalğı (müşayiət). Bu dövrdə mahnı müəllifləri ya müğənnilər, ya , ya da bu məclislərin istedadlı, musiqi duyumlu iştirakçıları arasından çıxırdı. Mahnılar ifa oluna-oluna cilalanır, yadda qalır, sevilir, nəsildən nəsilə yol gedirdi.
adlanan mahnıların müəllifi sözsüz ki "xalq" deyildi, bu mahnını ilk dəfə meydana çıxaran konkret adamlar idi. Lakin o dövrdə musiqinin kodlaşdırılması, nota alınması olmadığı üçün, səsyazma sistemi olmadığı üçün bu mahnı müəlliflərinin adı unudulur və populyarlaşan bu manhılar "xalq mahnısı" olurdular.
Mahnıların yazıya alınması
Qədim Yunanıstanda və musiqi riyaziyyat elminin bir qolu hesab edilirdi. Pifaqor iki simin uzunluqları arasındakı nisbətin gözəl səslənməyə səbəb olduğunu aşkar etmişdi (1:2-oktava, 2:3-kvinta,…). Orta əsrlərdə İslam şərqində bir sıra məsələlərlə yanaşı müəyyən üzərində işlədilər. əl-Kindi (ölümü 873), əl-Fərabi (öl 950), İbn Sina (öl 1037), (öl 1048), (öl 1294), (öl 1435) bu sahənin əsas simaları hesab olunurlar. Qeyd edək ki, əl-Fərabi türk idi, sonuncu iki musiqi nəzəriyyəçisi isə Azərbaycanlıdırlar.
Orta əsrlərdə Avropada musiqinin not yazısı ilə kodlaşdırılması, yəni çağdaş musiqi not sisteminin yaradılması musiqinin bütün növlərinin, o cümlədən mahnıların nəsildən nəsilə ötürülməsi məsələsini həll etdi. Fizikanın inkişafı nəticəsində alim və ixtiraçılar havaya göstərilən təzyiqin periodikliyi ilə musiqili səsin arasındakı əlaqəni müəyyən edə bildilər. Harmonik analiz belə yarandı. tərəfindən səsin yazıya alınması və bu yazının yenidən səsləndirilməsi musiqinin inkişafında həlledici addım oldu. 19-cu əsrin axırlarından başlayaraq artıq mahnıları vallara yazmaq və oxutmaq mümkün oldu.
Mahnı müəllifləri və ya mahnı bəstələyənlər
Mahnılar yenə də qədim zamanlarda olduğu kimi müğənnilər, çalğıçılar, müəyyən musiqi təhsili almış insanlar, aşıqlar və ya sadəcə güclü musiqi duyumu, istedadı olan şəxslər tərəfindən bəstələnir. Yüksək peşəkar musiqi təhsili görmüş mahnı janrına da müraciət etmişlər. Lakin onların bir qismi daha çox simfonik musiqi meyilli olmuş, digər qismi isə daha çox mahnı yazmağa meyl göstəmişlər. Səid Rüstəmov, Tofiq Quliyev, Emin Sabitoğlu kimi bəstəkarlar xalq arasında məhz bir silsilə gözəl mahnılar müəllifi kimi şöhrətlənmişlər.
Konservatoriyaya daxil olub sinfini bitirmək hələ gözəl mahnı müəllifi olmağa təminat vermir. Konservatoriya təhsili olmaq əlbəttə ki, üstünlükdür. Lakin mahnı, melodiya insanın daxilində təbii olaraq yaranır və zümzümə ilə meydana çıxır. Sonra onun fortepianoda və ya digər musiqi alətlərində, və ya orkestrdə ifası hazırlanılır. Mahnı bəstələmək şeir yazmaq kimidir, şair olmaq üçün ədəbiyyat fakültəsi bitirmək qəti zəruri deyil. Bəstəkarlıq ixtisası üzrə təhsil almış insanların bir qismi mahnı yaza bilir, digər qismi isə bəstəkarlıq sinfi bitirməyən, amma gözəl mahnı bəstələyən şəxslərin mahnılarının musiqi tərtibatını verir, "aranjirovka" edirlər.
Tanınmış mahnı müəllifləri, mahnı bəstələyənlər arasında Hacı Hüsü, Aşıq Ələsgər, Aşıq Hüseyn Cavan, Cabbar Qaryağdı oğlu, Hüseynqulu Sarabski, Xan Şuşinski, Məşədi Cəmil Əmirov, Ələkbər Tağıyev, Əbülfət Əliyev, Əlibaba Məmmədov, Arif Babayev, İbrahim Topçubaşov, Əli Səlimi, Aşıq Pənah, Aşıq Hüseyn Saraçlı, Qulu Əsgərov, Habil Əliyev, Aşıq Qurban, Zeynəb Xanlarova, Məmmədbağır Bağırzadə, Niyaməddin Musayev, Vaqif Gərayzadə, , Nailə İsayeva, Kamaləddin Heydərov, Elçin İmanov, Dilarə Qulamova və digərlərinin adını çəkmək olar. Görkəmli xanəndələrin az qala hamısı mahnı bəstələmişlər, ifa etdikləri bəzi təsniflərin müsiqisi onların özünə məxsusdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Musiqi dinləmək üçün bir oyunçu seçmək üçün necə". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-11-12.
Ədəbiyyat
- Firudin Şuşinski. Azərbaycan xalq musiqiçiləri, Bakı, "Yazıçı", 1985.
 | Musiqi ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mahni musiqi ile musayiet olunan seir metn Mahni nece yarandi Azerbaycan musiqisinin elece de diger xalq musiqileri arasinda en cox islenen ve en cox sevilen musiqi novu mahnidir Yeqin ki mahnilarin yasi insanin beser ovladinin yasi ile eynidir Mahninin insanin danismaga baslamasindan evvel yaranmasi subhe dogurmamalidir bu sozsuz mahnilar dovru idi Dilin danisigin sozun yaranmasindan sonra ise sozlu mahni yeni seiri musiqi ile ifa etmekden yaranan soz musiqi vehdeti yarandi Bu mahnilarin muellifleri hessas ve istedadli insanlar idiler Musiqi aletleri meydana cixdiqdan sonra mahni uc olcuye malik oldu ses soz ve calgi musayiet Bu dovrde mahni muellifleri ya mugenniler ya ya da bu meclislerin istedadli musiqi duyumlu istirakcilari arasindan cixirdi Mahnilar ifa oluna oluna cilalanir yadda qalir sevilir nesilden nesile yol gedirdi adlanan mahnilarin muellifi sozsuz ki xalq deyildi bu mahnini ilk defe meydana cixaran konkret adamlar idi Lakin o dovrde musiqinin kodlasdirilmasi nota alinmasi olmadigi ucun sesyazma sistemi olmadigi ucun bu mahni muelliflerinin adi unudulur ve populyarlasan bu manhilar xalq mahnisi olurdular Mahnilarin yaziya alinmasiQedim Yunanistanda ve musiqi riyaziyyat elminin bir qolu hesab edilirdi Pifaqor iki simin uzunluqlari arasindaki nisbetin gozel seslenmeye sebeb oldugunu askar etmisdi 1 2 oktava 2 3 kvinta Orta esrlerde Islam serqinde bir sira meselelerle yanasi mueyyen uzerinde islediler el Kindi olumu 873 el Ferabi ol 950 Ibn Sina ol 1037 ol 1048 ol 1294 ol 1435 bu sahenin esas simalari hesab olunurlar Qeyd edek ki el Ferabi turk idi sonuncu iki musiqi nezeriyyecisi ise Azerbaycanlidirlar Orta esrlerde Avropada musiqinin not yazisi ile kodlasdirilmasi yeni cagdas musiqi not sisteminin yaradilmasi musiqinin butun novlerinin o cumleden mahnilarin nesilden nesile oturulmesi meselesini hell etdi Fizikanin inkisafi neticesinde alim ve ixtiracilar havaya gosterilen tezyiqin periodikliyi ile musiqili sesin arasindaki elaqeni mueyyen ede bildiler Harmonik analiz bele yarandi terefinden sesin yaziya alinmasi ve bu yazinin yeniden seslendirilmesi musiqinin inkisafinda helledici addim oldu 19 cu esrin axirlarindan baslayaraq artiq mahnilari vallara yazmaq ve oxutmaq mumkun oldu Mahni muellifleri ve ya mahni besteleyenlerMahnilar yene de qedim zamanlarda oldugu kimi mugenniler calgicilar mueyyen musiqi tehsili almis insanlar asiqlar ve ya sadece guclu musiqi duyumu istedadi olan sexsler terefinden bestelenir Yuksek pesekar musiqi tehsili gormus mahni janrina da muraciet etmisler Lakin onlarin bir qismi daha cox simfonik musiqi meyilli olmus diger qismi ise daha cox mahni yazmaga meyl gostemisler Seid Rustemov Tofiq Quliyev Emin Sabitoglu kimi bestekarlar xalq arasinda mehz bir silsile gozel mahnilar muellifi kimi sohretlenmisler Konservatoriyaya daxil olub sinfini bitirmek hele gozel mahni muellifi olmaga teminat vermir Konservatoriya tehsili olmaq elbette ki ustunlukdur Lakin mahni melodiya insanin daxilinde tebii olaraq yaranir ve zumzume ile meydana cixir Sonra onun fortepianoda ve ya diger musiqi aletlerinde ve ya orkestrde ifasi hazirlanilir Mahni bestelemek seir yazmaq kimidir sair olmaq ucun edebiyyat fakultesi bitirmek qeti zeruri deyil Bestekarliq ixtisasi uzre tehsil almis insanlarin bir qismi mahni yaza bilir diger qismi ise bestekarliq sinfi bitirmeyen amma gozel mahni besteleyen sexslerin mahnilarinin musiqi tertibatini verir aranjirovka edirler Taninmis mahni muellifleri mahni besteleyenler arasinda Haci Husu Asiq Elesger Asiq Huseyn Cavan Cabbar Qaryagdi oglu Huseynqulu Sarabski Xan Susinski Mesedi Cemil Emirov Elekber Tagiyev Ebulfet Eliyev Elibaba Memmedov Arif Babayev Ibrahim Topcubasov Eli Selimi Asiq Penah Asiq Huseyn Saracli Qulu Esgerov Habil Eliyev Asiq Qurban Zeyneb Xanlarova Memmedbagir Bagirzade Niyameddin Musayev Vaqif Gerayzade Naile Isayeva Kamaleddin Heyderov Elcin Imanov Dilare Qulamova ve digerlerinin adini cekmek olar Gorkemli xanendelerin az qala hamisi mahni bestelemisler ifa etdikleri bezi tesniflerin musiqisi onlarin ozune mexsusdur Hemcinin baxTurku Azerbaycan medeniyyetiIstinadlar Musiqi dinlemek ucun bir oyuncu secmek ucun nece 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 11 12 EdebiyyatFirudin Susinski Azerbaycan xalq musiqicileri Baki Yazici 1985 Musiqi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin