Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ələvilik — islamda mövcud məzhəblərdən biri. Daha çox şiəliyə və bəktaşiliyə yaxındır.
İyerarxiya nərdivanı
- Aşiqlər – bunları assosiativ üzvlər də adlandırmaq olar, elektorat da. Təriqətə rəğbətlə yanaşan, amma hələ Yolu seçməyənlər belə adlanardı.
- Mühibb – təqdimetmə mərasimini keçmiş aşiqlərdir. Bunlara bir sıra mərasim və ayinlərin icrasında iştirak etməyə icazə verilərdi.
- Dərviş – özündən böyüklərə qulluq eləmək qaydalarını öyrənmiş, Yolu keçmək üçün and içib icazə al/götürmüş, xirqə və digər simvolları daşımaq hüququ əldə eləmiş kəslər.
- Ata – Dədə-baba və ya regional təkyənin xəlifəsi tərəfindən təyin olunardı. Bu titulun sahibi yerli təkyənin başçısı, ya da regional təkyədə şöbə rəhbəri ola bilərdi.
- Dərvişi-mücərrəd – nikahsızlıq andı içmiş dərviş. Xüsusi gizli mərasimləri olardı. Tək məbəddə yaşayar, bığlarını, saç və saqqallarını qırxar, fərqləndirici nişan olaraq sağ qulaqlarında mis ya gümüş sırğa olardı (qələndərilər kimi).
- Xəlifə – Çələbinin müavini. Regional təkyənin rəhbəri olardı. Ataların içərisindən seçilər və Dədə-baba tərəfindən imzalanan xüsusi icazənamə al/götürərdi. Bu icazənaməyə hakimiyyət simvolu kimi lampa, ələm, süfrə və s. əlavə olunardı.
Bəktaşilik Osmanlı mədəniyyətində
Bəktaşilik Osmanlı mədəniyyətində mühüm rol oynayıb. Qədim türklərdə qam-ozanların oxuduğu nəğmələrə bənzəyən bəktaşi nəfəsləri orta əsrlərdə əhali içərisində geniş yayılmışdı. Şəriətdə düz sayılmasa da, bəktaşilikdə rəsm sənətinin də işləkliyinin və inkişaf etdirildiyinin şahidi oluruq. Bəktaşi rəssamlar tərəfindən on iki imam, həzrət Əli, əhli-beyt, Hacı Vəli Bəktaşinin təsvirləri yaradılardı. Hürufiliyin təsiri ilə hərflərdən ibarət şəkillər çəkilməsi də yayılmışdı.
Sonun əvvəli
On səkkizinci əsrdən etibarən yeniçəri qazarmalarında tez-tez aclıq aksiyaları və qiyamlar olardı. Bunun nəticəsi olaraq yeniçəri dəstələrini ləğv etmək fikiri yetişməyə başladı. 1826-cı ildə yeniçəri ordusu məğlub ediləndən sonra ləğv edildi. Kırşehirdə Hacı Bəktaşın dəfn olunduğu məbəd isə bəktaşilərdən alınıb nəqşbəndilərə verildi. Bundan sonra bəktaşilər gizli fəaliyyət göstərməyə məcbur oldular. Ayrı-ayrı dönəmlərdə təşkilat zəifləyəndə bəktaşilər istehza predmetinə çevrilərdi. «Bəktaşi» sözü yolunu azmış və əhlikef mənasına yaxınlaşmışdı. Onlar haqqında lətifələr gəzər və bunların bir çoxunda bəktaşilər allahsız kimi hədəfə tutulardı: «Bir bəktaşi gəmi ilə gedirmiş. Birdən tufan qopur və gəmini atıb-tutmağa başlayır. Bəktaşi bərk qorxur. Ona deyirlər: «Qorxma, Allah rəhmlidir». Bəktaşi dəyər: «Elə mən də ondan qorxuram ki, Allahın ac balıqlara yazığı gələ və bizi onlara yem edə». Və ya: «Bir bəktaşi yol ilə gedən bir ağa görər. Ağanın ardınca yaxşı geyinmiş möhkəm nökərləri gedirmiş. Bəktaşi üzünü göyə tutub dəyər: «Ya Allah, bu ağaya bax, Sən də qullarını belə saxla».
İyirminci əsrdə
Birinci dünya müharibəsi zamanı Türkiyənin başı üzərini təhlükə sahədə bəktaşi Vəliəddin Çələbi yeddi minlik bəktaşi qoşunu yığıb əlindən gələni elədi. Mustafa Kamal Atatürk ilk zamanlar ruhani təşkilatlara dözümlülük göstərdiyindən, Vəliəddin hətta Millət Məclisinə deputat da seçilə bilmişdi. Onun ölümündən sonra təşkilata rəhbərlik qardaşı Cəmaləddinə keçdi. Cəmaləddin Çələbi vətənə və recimə sədaqətlə xidmət etməyə söz versə də, bəktaşiliyin taleyi artıq həll edilmişdi. 1925-ci ildə təkyələr yenidən bağlandı. 1928-ci ildə isə dinin dövlətdən ayrılması haqda fərmandan sonra fəaliyyətləri tamamilə söykəndirildi. Bundan sonra bəktaşilərin bir qismi Albaniyaya köçdü.
Ələvilikdə əhəmiyyətli şəxsiyyətlər
Mənbə
- Ələvilik nə deməkdir?[ölü keçid]
www.alevikonseyi.com 2017-06-02 at the Wayback Machine
- World Culture Encyclopedia : Kurds : Religion and Expressive Culture
Həmçinin bax
 | İslam ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Islam Islam TarixiImanin sertleriTovhid Melekler Kitablar Peygemberler Mead Axiret Qeza ve TalehIslamin bes sertiKelmeyi sehadet Namaz Oruc Hecc ZekatEseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler Cehmiyye Musebbihiler SelefilerFiqh mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Yox olmus mezhebler Zahiriler Auzailer Leysiler Sevriler Ceririler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Muhakkime Ecrediler Meymuniler Seelebiler Ezraqiler Beyhesiler Ibadiler Necdatiler SufrilerHemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rahmaniyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesi Elevilik islamda movcud mezheblerden biri Daha cox sieliye ve bektasiliye yaxindir Iyerarxiya nerdivaniAsiqler bunlari assosiativ uzvler de adlandirmaq olar elektorat da Teriqete regbetle yanasan amma hele Yolu secmeyenler bele adlanardi Muhibb teqdimetme merasimini kecmis asiqlerdir Bunlara bir sira merasim ve ayinlerin icrasinda istirak etmeye icaze verilerdi Dervis ozunden boyuklere qulluq elemek qaydalarini oyrenmis Yolu kecmek ucun and icib icaze al goturmus xirqe ve diger simvollari dasimaq huququ elde elemis kesler Ata Dede baba ve ya regional tekyenin xelifesi terefinden teyin olunardi Bu titulun sahibi yerli tekyenin bascisi ya da regional tekyede sobe rehberi ola bilerdi Dervisi mucerred nikahsizliq andi icmis dervis Xususi gizli merasimleri olardi Tek mebedde yasayar biglarini sac ve saqqallarini qirxar ferqlendirici nisan olaraq sag qulaqlarinda mis ya gumus sirga olardi qelenderiler kimi Xelife Celebinin muavini Regional tekyenin rehberi olardi Atalarin icerisinden seciler ve Dede baba terefinden imzalanan xususi icazename al goturerdi Bu icazenameye hakimiyyet simvolu kimi lampa elem sufre ve s elave olunardi Bektasilik Osmanli medeniyyetindeBektasilik Osmanli medeniyyetinde muhum rol oynayib Qedim turklerde qam ozanlarin oxudugu negmelere benzeyen bektasi nefesleri orta esrlerde ehali icerisinde genis yayilmisdi Serietde duz sayilmasa da bektasilikde resm senetinin de islekliyinin ve inkisaf etdirildiyinin sahidi oluruq Bektasi ressamlar terefinden on iki imam hezret Eli ehli beyt Haci Veli Bektasinin tesvirleri yaradilardi Hurufiliyin tesiri ile herflerden ibaret sekiller cekilmesi de yayilmisdi Sonun evveli On sekkizinci esrden etibaren yeniceri qazarmalarinda tez tez acliq aksiyalari ve qiyamlar olardi Bunun neticesi olaraq yeniceri destelerini legv etmek fikiri yetismeye basladi 1826 ci ilde yeniceri ordusu meglub edilenden sonra legv edildi Kirsehirde Haci Bektasin defn olundugu mebed ise bektasilerden alinib neqsbendilere verildi Bundan sonra bektasiler gizli fealiyyet gostermeye mecbur oldular Ayri ayri donemlerde teskilat zeifleyende bektasiler istehza predmetine cevrilerdi Bektasi sozu yolunu azmis ve ehlikef menasina yaxinlasmisdi Onlar haqqinda letifeler gezer ve bunlarin bir coxunda bektasiler allahsiz kimi hedefe tutulardi Bir bektasi gemi ile gedirmis Birden tufan qopur ve gemini atib tutmaga baslayir Bektasi berk qorxur Ona deyirler Qorxma Allah rehmlidir Bektasi deyer Ele men de ondan qorxuram ki Allahin ac baliqlara yazigi gele ve bizi onlara yem ede Ve ya Bir bektasi yol ile geden bir aga gorer Aganin ardinca yaxsi geyinmis mohkem nokerleri gedirmis Bektasi uzunu goye tutub deyer Ya Allah bu agaya bax Sen de qullarini bele saxla Iyirminci esrde Birinci dunya muharibesi zamani Turkiyenin basi uzerini tehluke sahede bektasi Velieddin Celebi yeddi minlik bektasi qosunu yigib elinden geleni eledi Mustafa Kamal Ataturk ilk zamanlar ruhani teskilatlara dozumluluk gosterdiyinden Velieddin hetta Millet Meclisine deputat da secile bilmisdi Onun olumunden sonra teskilata rehberlik qardasi Cemaleddine kecdi Cemaleddin Celebi vetene ve recime sedaqetle xidmet etmeye soz verse de bektasiliyin taleyi artiq hell edilmisdi 1925 ci ilde tekyeler yeniden baglandi 1928 ci ilde ise dinin dovletden ayrilmasi haqda fermandan sonra fealiyyetleri tamamile soykendirildi Bundan sonra bektasilerin bir qismi Albaniyaya kocdu Elevilikde ehemiyyetli sexsiyyetlerImam Eli Imam Hesen Imam Huseyn Cefer Sadiq Sah Ismayil Xetai Pir Sultan Abdal Haci Bektas Veli Nizami Gencevi Yunus Emre Mehemmed Fuzuli Imadeddin Nesimi Qul HimmetMenbeElevilik ne demekdir olu kecid www alevikonseyi com 2017 06 02 at the Wayback Machine World Culture Encyclopedia Kurds Religion and Expressive CultureHemcinin baxBektasilik Islam ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin