Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sim nəzəriyyəsi, hissəcik fizikasında, kvant mexanikası ilə Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsini birləşdirən bir nəzəriyyədir. "Sim" adı, klassik yanaşmada "sıfır ölçülü nöqtələr" formasında təsvir edilən atom altı zərrəciklərin, əslində "bir ölçülü varlıqlar və tezlik tipli varlıqlar" ola biləcəyi fərziyyəsinə dayanır.
Sim nəzəriyyəsi, müəyyən bir şəkildə titrəşən tezliklərin, kütlə və yük kimi xüsusiyyətlərə sahib hissəciklər kimi davrana biləcəyini deyir. 1980-ci illərdə fiziklər, sim nəzəriyyəsinin təbiətdəki başlıca dörd qüvvə (cazibə, elektromaqnetizm, güclü qarşılıqlı təsir [qüvvətli nüvə enerjisi] və zəif qarşılıqlı təsir [zəif nüvə enerjisi]) ilə maddənin bütün növlərini bir kvant mexaniki modelində (uzun müddətdir gözlənilən "birləşmiş sahə nəzəriyyəsi") birləşdirmə potensialına sahib olduğunu fərqinə vardılar.
Sim nəzəriyyəsi sürətlə inkişaf edən və üzərində çox çalışılan bir sahə olmaqdan əlavə, hələ təcrübə etmək kimi müşahidəsi mümkün olmamış, riyazi bir modeldir.
Təfərrüatlar
Nəzəriyyədəki əsas fikir, həqiqətin əsas komponentlərinin rezonans tezliklərində titrəşən və plank uzunluğunda olan (10-35 mm təxmini) simlər olduğudur.
Sim nəzəriyyəsi 6 yeni ölçü daha tövsiyə edir, lakin bu ölçüləri standart mənadakı məkan və zaman ölçüləri deyil, bunlara bağlı alt ölçülər. kimi anlayışlar (bildiyimiz 3 kosmos və 1 zaman ölçüsü üzərində dairəvi olaraq bükülmüş əlavə ölçülər.) Nümunə olaraq bu ölçülərdən biri 5 ölçü olan və ya zamanda qırılma baş verən ölçüdür. Bilindiyi kimi hər hansı bir atomdakı hər hansı bir elektron belə lay dəyişdirsə yeni bir paralel kainat meydana gələ bilər. Yenə nümunə olaraq çox incə bir tel düşünək 2 mm qalınlığında, bu tel uzaqdan baxanda bizim üçün tək ölçülü bir doğrudur, digər ölçüləri bizim üçün yox kimidir. Lakin bu telin üzərində hərəkət edən bir qarışqa üçün telin üzərində sağa və sola gedib dövr edə bilər və o istiqamətlərdə də ölçü vardır. Budur o ölçülər ancaq o səviyyəyə enincə məna qazanar və hər zaman görünməzlər. Membranların meydana gətirdiyi hissəciklərin də çox kiçik səthlər olduğu və onların səviyyəsinə enincə aydın ola biləcəyi düşünülməkdədir. Bu səthlər fərqli titrəşmələrlə fərqli atom altı hissəcikləri, bu atom altı hissəciklər də birləşərək atomları meydana gətirməkdədirlər.
Atomun təməl elementləri olan proton və elektron əslində özünü meydana gətirən alt hissəciklərdən ibarət olmaqdadırlar. Bu hissəciklər, sürətləndirici və vuruşdurucu laboratoriyalarda edilən təcrübələrlə kəşf edilmişlərdir; lakin, "bu hissəciklərin altında hansı hissəciklər var" və "bunların təməli nədir" suallarına cavab verilə bilinməməkdədir. Məhz bu hissəcikləri bir-birindən fərqli edən sim nəzəriyyəsinə görə, 6 fərqli ölçü daxil olmaqla və müxtəlif titrəşimləri ilə sim kimi hissəciklərdir. Bu simlər bir tezlikdə titrəşib protonu, başqa bir tezlikdə titrəşib elektronu meydana gətirirlər. Simlər fərqli titrəşmələr edərək fərqli təməl hissəcikləri meydana gətirir. Bu səbəblə bildiyimizdən artıq ölçü anlayışı ortaya çıxmışdır.
Hazırda kainatı açıqlayan iki fizika nəzəriyyəsi vardır: Birincisi, ulduzlar, qalaktikalar kimi çox böyük ölçülü maddələri açıqlaya bilən, Eynşteynin Ümumi Nisbilik nəzəriyyəsi, ikincisi isə atomlar kimi çox kiçik ölçüdəki maddələri açıqlaya bilən kvant mexanikası. Bu iki nəzəriyyə də eyni kainatı açıqladığına görə, ikisini bir nəzəriyyədə birləşdirsək kainatı tamamilə anlamaq mümkün olmalıdır. Ancaq bu günə qədər buna nail olunmamışdır. Edilən bir neçə sınaqda bəzi ehtimallar tapılmış ancaq bu ehtimallar sonsuz dəyər verməkdə olduğu görülmüşdür. Halbuki ehtimal 0-dan kiçik 1-dən böyük olmamalıdır. Sim nəzəriyyəsindən faydalanılaraq tapılan həllərdən bu sonsuzluqlardan xilas olunub məqbul nəticələr əldə edilmişdir. Bu birləşmə, indidən elm tarixinin ən böyük addımı olaraq qəbul edilməkdədir.
Sim nəzəriyyəsi son inkişaflar işığında membran (incə pərdə) nəzəriyyəsi (M-Nəzəriyyəsi) olaraq xatırlanmaqdadır. Hissəciklərin sim deyil, bir membran kimi olduğu və fərqli ölçülərdə büzüşdüyü düşünülməkdədir. Membran- M olaraq da adlandırılmaqdadır.
Bir çox fizik sübut edilə bilinməyən bir nəzəriyyə olmadığı üçün bu nəzəriyyəni mənimsəməməkdədir. Çünki bəhs edilən sim membran hissəcikləri işığın ən kiçik dalğa boyundan belə kiçik olduğundan göstərilməsi hələlik qeyri-mümkündür. Başqa bir dəlil yolu da hələ tapılmamışdır.
Membran nəzəriyyəsinə (M-nəzəriyyəsi) görə membran hissəcikləri fərqli ölçülərdə büzüşərək onuncu ölçünü meydana gətirməkdədir (tenthdimension). Membran hissəciklərinin fərqli ölçülərdəki hər bir büzüşməsinə fərqli kainatlar meydana gəlməkdədir və onuncu ölçü bu olabiləcək kainatlar və bu kainatlar arasındakı keçidləri də ehtiva etməkdədir. On birinci ölçüsü isə daha fərqli membran hissəciklərin titrəşmələri ilə yaranan və adına kainat deyə bilməyəcəyimiz "slackenuc"lar yaratmaqdadır. Slackenuc, bilmədiyimiz digər kainatlara verilən bir ad deyil, tamamilə fərqli membran hissəciklərin titrəşməsi ilə yaranan, kainat ekvivalentində və bəzi qabaqcıl fiziklər tərəfindən qəbul edilən bir faktdır. Fərqli membran hissəciklərin meydana gətirdiyi "slackenuc"lar arasındakı keçişlər də "anerk" adı verilən on ikinci ölçünü meydana gətirməkdədir və anerkin olabiləcək bütün ehtimalları saxladığı düşünülməkdədir. Anerk, bir mənada, fiziklərin tanrı anlayışı üçün inkişaf etdirdikləri bir qaydadır.
M-nəzəriyyəsi 5 ədəd sim nəzəriyyəsini (tip I, tip IIa, tip IIb, HO, HE) və supercazibəqüvvəsi nəzəriyyəsini birləşdirən birləşmiş bir nəzəriyyədir. Bir çox nəzəri fizik təbiətin doğru təməl şərhi istiqamətində bir addım olduğuna inananlar (bunların arasında Stephen Hawking, Edward Witten, və Juan Maldacena) vardır. Çünki sim nəzəriyyəsi kvant sahə nəzəriyyəsi və ümumi nisbilik üçün birləşdirilmiş bir açıqlama verir, kvant cazibənin içində aralarında ümumi baxımdan eyni fikirdə holoqrafik prinsip və qara dəlik termodinamika kimi anlayışları qəbul edər, və çünki daxili tutarlılığı əhəmiyyətsiz olmayan bir çox nəzarətdən keçdi Hokinqə görə xüsusi olaraq, "M-nəzəriyyəsi təkbaşına kainatın tam bir nəzəriyyəsi üçün namizəddir." Digər fiziklər aralarında Richard Feynman, Roger Penrose, və Sheldon Lee Glashow, əlçatan enerji ölçümlərinə yeni eksperimental proqnozlar təmin edən olmadığı üçün sim nəzəriyyəsini tənqid etdi və hər şeyin bir nəzəriyyə olaraq bir müvəffəqiyyətsizlik olduğunu söyləyənlər də var.
Ümumi baxış
| Ölçü səviyyələri: |
|---|
| 1. Makroskobik səviyyə: Maddə. |
| 2. Molekulyar səviyyə. |
| 3. Atomik səviyyə: Protonlar, neytronlar və elektronlar. |
| 4. Atom altı səviyyə: Elektron. |
| 5. Atom altı səviyyə: Kvarklar. |
| 6. Sim səviyyəsi. |
Sim nəzəriyyəsi üçün başlanğıc nöqtəsi təməl hissəciklər fizikasının nöqtə kimi hissəciklər də simləri deyilən tək ölçülü cismlər olaraq qurula bilir fikridir. Sim nəzəriyyəsinə görə, simlərin bir çox istiqamətdən sallantı ola bilər. Sim, radiusu daha böyük məsafəli ölçəklərdə, hər sallantı rejimi, kütlə, yük və sim dinamiklərini tərəfindən təyin olunan digər xüsusiyyətləri ilə, hissəciyin fərqli bir növünə gətirib çıxarmaqdadır. Hissəcik emissiya və sovurmaya qarşılıq isə simlərin bölmə və rekombinasiya hissəciklər arasındakı qarşılıqlı təsirə səbəb olur verən, partikul emissiya və sovurma qarşılıq gəlməkdədir. Simlərin titrəşmə rejimləri üçün bir bənzətmə birdən çox fərqli musiqi notları olan bir gitara teli əsəridir. Bu bənzətmədə, fərqli qeydlər fərqli hissəciklərə qarşılıq gəlməkdədir.
Sim nəzəriyyəsi olaraq, sim tullantı rejimləri biri kütləsiz, spin- 2 hissəcik qarşılıq gəlir. Cazibə qüvvəsinin xüsusiyyətlərə sahib olan bir qüvvət vasitəçiliyi ilə belə bir hissəcik qüvvə olaraq adlandırılır. Sim nəzəriyyəsi bir riyazi tutarlı bir kvant mexaniki nəzəriyyə olduğuna inanıldığından, bu graviton vəziyyətləri varlığı, sim nəzəriyyəsi bir kvant cazibə nəzəriyyəsidir mənasını verər.
Sim nəzəriyyəsi tam bir dövr yaratmaq üçün iki ayrı uca sahib həm açıq simlər və həm də dairəvi simlər ehtiva edir. Simlər iki forma da fərqli hissəcik növləri verən, bir az fərqli formalarda davranırlar. Məsələn, bütün sim nəzəriyyələrində graviton sim rejimləri bağlıdır, ancaq açıq simlərə yalnız foton olaraq bilinən hissəciklərə qarşılıq gələ bilər. Açıq bir simin iki ucu hər zaman qarşı-qarşıya gələ bilər və dairəvi bir sim yaradıb bağlana bilər bu səbəblə hər sim nəzəriyyəsi bağlı simlər ehtiva edir.
İlk sim modeli, bozonik sim bozonları olaraq bilinən hissəciklər ancaq bu sinifə daxildir. Bu model, kifayət qədər aşağı enerjilərdə ehtiva edən bir kvant cazibə nəzəriyyəsi, (əgər açıq simlər də daxildirsə) bu foton kimi miqyaslı bozonları açıqlayır. Ancaq, bu modelin problemləri vardır. Nə ən əhəmiyyətli olan nəzəriyyə təməl bir qeyri-sabitlik olmasıdır, özünün kosmos-zamanın (ən azı qismən) çürüməsinə səbəb olduğuna inanılır. Adından da aydın olacağı kimi əlavə olaraq, hissəciklər spektri ancaq bozonları, foton kimi, xüsusi davranış qaydalarına uyğun gələn hissəcikləri daxildir. Kobudca desək, bozonlarda radiasiya komponentləri var, ancaq bu fermiyonlardan edilmiş bir maddə, supersimmetriya icadı bir sim nəzəriyyəsi necə araşdırılacağı bozonları və fermiyonlar arasında riyazi bir əlaqə səbəbiylə fermiyonlar ola bilər. Fermiyonik titrəşmələr ehtiva edən sim nəzəriyyələri indi supersim nəzəriyyələri olaraq bilinir, bir neçə növ təsvir edilmişdir, amma indi M - nəzəriyyəsi adı verilən sərhədləri fərqli bir nəzəriyyə olduğu düşünülməkdədir.
Sim nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsi də daxil olmaq üzrə əsas təsirlərdən bu yana hamısını ehtiva edir. Bir çox fizik deyir ki tamamilə bizim kainatı açıqlayan bu hər şeyin bir nəzəriyyəsi olacağını ümid edirik. Sim nəzəriyyəsinin aktiv tədqiqat hədəflərindən biri, qaranlıq maddə və kosmik inflyasiya məqbul bir mexanizm ehtiva edən, kiçik bir kosmik sabit ilə, standart model ilə kəmiyyət eynidir nəzəriyyəsinə bir həll tapmaqdır. Hələ nə belə bir sim nəzəriyyəsi vardır, nə də nəzəriyyə detalları nə qədər azad seçmək imkanı verdiyi bilinməməkdədir.
Sim nəzəriyyəsinin çətinliklərdən biri hələ hər şərtdə təmin edici tam nəzəriyyə tərifinin var olmamasıdır. Simlərin saçılması ən irəli səviyyəli petrubasiya nəzəriyyəsinin texnikaları istifadə edilərək müəyyən edilir, ancaq nonperturbativ sim nəzəriyyəsini təsvir etmək üçün necə ümumilik olacağı bilinmir. Bundan əlavə sim nəzəriyyəsi, bizim kainatın xüsusiyyətlərini təyin edən kosmos-zaman konfiqurasiya vakuum vəziyyəti seçər hər hansı bir qanunun var olub olmadığı mövzusunda açıq deyil.
Bu məqalə . |
Mənbələr
- "String theory." Britannica.com. Daxil olma: 11 İyul 2014. Mənbəyindən arxivləndi.
- Sheldon Glashow. "NOVA – The elegant Universe". Pbs.org. Retrieved on 2012-07-11.
Xarici keçidlər
- Why String Theory—An introduction to string theory.
- Dialogue on the Foundations of String Theory at MathPages
- Superstrings! String Theory Home Page—Online tutorial
- A Layman’s Guide to String Theory—An explanation for the layperson
- Not Even Wrong—A blog critical of string theory
- The Official String Theory Web Site
- The Elegant Universe—A three-hour miniseries with by NOVA (original PBS Broadcast Dates: October 28, 8–10 p.m. and November 4, 8–9 p.m., 2003). Various images, texts, videos and animations explaining string theory.
- Beyond String Theory—A project by a string physicist explaining aspects of string theory to a broad audience
- The Elegant Universe: Series (Sim nəzəriyyəsi ilə əlaqədar çox gözəl bir film. Bu keçiddəki 3 ədəd 8 hissədən ibarət olan bir saatlıq filmdən, sim nəzəriyyəsi ilə əlaqədar xülasə məlumatları, fizika məlumatı olan olmayan hər kəs əldə edə bilər.)
- Beyond String Theory 2013-11-05 at the Wayback Machine (Sim nəzəriyyəsini, fizik olmayanlar üçün də daha asan dildə izah etməyi hədəfləmiş bir sayt. Nyuton və Eynşteynin modellərindən başlayaraq sim nəzəriyyəsinin əsasını təşkil edir və sim nəzəriyyəsinin özünü də ola biləcək ən sadə şəkildə izah edir.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sim nezeriyyesi hissecik fizikasinda kvant mexanikasi ile Eynsteynin umumi nisbilik nezeriyyesini birlesdiren bir nezeriyyedir Sim adi klassik yanasmada sifir olculu noqteler formasinda tesvir edilen atom alti zerreciklerin eslinde bir olculu varliqlar ve tezlik tipli varliqlar ola bileceyi ferziyyesine dayanir Sim nezeriyyesi mueyyen bir sekilde titresen tezliklerin kutle ve yuk kimi xususiyyetlere sahib hissecikler kimi davrana bileceyini deyir 1980 ci illerde fizikler sim nezeriyyesinin tebietdeki baslica dord quvve cazibe elektromaqnetizm guclu qarsiliqli tesir quvvetli nuve enerjisi ve zeif qarsiliqli tesir zeif nuve enerjisi ile maddenin butun novlerini bir kvant mexaniki modelinde uzun muddetdir gozlenilen birlesmis sahe nezeriyyesi birlesdirme potensialina sahib oldugunu ferqine vardilar Sim nezeriyyesi suretle inkisaf eden ve uzerinde cox calisilan bir sahe olmaqdan elave hele tecrube etmek kimi musahidesi mumkun olmamis riyazi bir modeldir TeferruatlarNezeriyyedeki esas fikir heqiqetin esas komponentlerinin rezonans tezliklerinde titresen ve plank uzunlugunda olan 10 35 mm texmini simler oldugudur Sim nezeriyyesi 6 yeni olcu daha tovsiye edir lakin bu olculeri standart menadaki mekan ve zaman olculeri deyil bunlara bagli alt olculer kimi anlayislar bildiyimiz 3 kosmos ve 1 zaman olcusu uzerinde dairevi olaraq bukulmus elave olculer Numune olaraq bu olculerden biri 5 olcu olan ve ya zamanda qirilma bas veren olcudur Bilindiyi kimi her hansi bir atomdaki her hansi bir elektron bele lay deyisdirse yeni bir paralel kainat meydana gele biler Yene numune olaraq cox ince bir tel dusunek 2 mm qalinliginda bu tel uzaqdan baxanda bizim ucun tek olculu bir dogrudur diger olculeri bizim ucun yox kimidir Lakin bu telin uzerinde hereket eden bir qarisqa ucun telin uzerinde saga ve sola gedib dovr ede biler ve o istiqametlerde de olcu vardir Budur o olculer ancaq o seviyyeye enince mena qazanar ve her zaman gorunmezler Membranlarin meydana getirdiyi hisseciklerin de cox kicik sethler oldugu ve onlarin seviyyesine enince aydin ola bileceyi dusunulmekdedir Bu sethler ferqli titresmelerle ferqli atom alti hissecikleri bu atom alti hissecikler de birleserek atomlari meydana getirmekdedirler Atomun temel elementleri olan proton ve elektron eslinde ozunu meydana getiren alt hisseciklerden ibaret olmaqdadirlar Bu hissecikler suretlendirici ve vurusdurucu laboratoriyalarda edilen tecrubelerle kesf edilmislerdir lakin bu hisseciklerin altinda hansi hissecikler var ve bunlarin temeli nedir suallarina cavab verile bilinmemekdedir Mehz bu hissecikleri bir birinden ferqli eden sim nezeriyyesine gore 6 ferqli olcu daxil olmaqla ve muxtelif titresimleri ile sim kimi hisseciklerdir Bu simler bir tezlikde titresib protonu basqa bir tezlikde titresib elektronu meydana getirirler Simler ferqli titresmeler ederek ferqli temel hissecikleri meydana getirir Bu sebeble bildiyimizden artiq olcu anlayisi ortaya cixmisdir Hazirda kainati aciqlayan iki fizika nezeriyyesi vardir Birincisi ulduzlar qalaktikalar kimi cox boyuk olculu maddeleri aciqlaya bilen Eynsteynin Umumi Nisbilik nezeriyyesi ikincisi ise atomlar kimi cox kicik olcudeki maddeleri aciqlaya bilen kvant mexanikasi Bu iki nezeriyye de eyni kainati aciqladigina gore ikisini bir nezeriyyede birlesdirsek kainati tamamile anlamaq mumkun olmalidir Ancaq bu gune qeder buna nail olunmamisdir Edilen bir nece sinaqda bezi ehtimallar tapilmis ancaq bu ehtimallar sonsuz deyer vermekde oldugu gorulmusdur Halbuki ehtimal 0 dan kicik 1 den boyuk olmamalidir Sim nezeriyyesinden faydalanilaraq tapilan hellerden bu sonsuzluqlardan xilas olunub meqbul neticeler elde edilmisdir Bu birlesme indiden elm tarixinin en boyuk addimi olaraq qebul edilmekdedir Sim nezeriyyesi son inkisaflar isiginda membran ince perde nezeriyyesi M Nezeriyyesi olaraq xatirlanmaqdadir Hisseciklerin sim deyil bir membran kimi oldugu ve ferqli olculerde buzusduyu dusunulmekdedir Membran M olaraq da adlandirilmaqdadir Bir cox fizik subut edile bilinmeyen bir nezeriyye olmadigi ucun bu nezeriyyeni menimsememekdedir Cunki behs edilen sim membran hissecikleri isigin en kicik dalga boyundan bele kicik oldugundan gosterilmesi helelik qeyri mumkundur Basqa bir delil yolu da hele tapilmamisdir Membran nezeriyyesine M nezeriyyesi gore membran hissecikleri ferqli olculerde buzuserek onuncu olcunu meydana getirmekdedir tenthdimension Membran hisseciklerinin ferqli olculerdeki her bir buzusmesine ferqli kainatlar meydana gelmekdedir ve onuncu olcu bu olabilecek kainatlar ve bu kainatlar arasindaki kecidleri de ehtiva etmekdedir On birinci olcusu ise daha ferqli membran hisseciklerin titresmeleri ile yaranan ve adina kainat deye bilmeyeceyimiz slackenuc lar yaratmaqdadir Slackenuc bilmediyimiz diger kainatlara verilen bir ad deyil tamamile ferqli membran hisseciklerin titresmesi ile yaranan kainat ekvivalentinde ve bezi qabaqcil fizikler terefinden qebul edilen bir faktdir Ferqli membran hisseciklerin meydana getirdiyi slackenuc lar arasindaki kecisler de anerk adi verilen on ikinci olcunu meydana getirmekdedir ve anerkin olabilecek butun ehtimallari saxladigi dusunulmekdedir Anerk bir menada fiziklerin tanri anlayisi ucun inkisaf etdirdikleri bir qaydadir M nezeriyyesi 5 eded sim nezeriyyesini tip I tip IIa tip IIb HO HE ve supercazibequvvesi nezeriyyesini birlesdiren birlesmis bir nezeriyyedir Bir cox nezeri fizik tebietin dogru temel serhi istiqametinde bir addim olduguna inananlar bunlarin arasinda Stephen Hawking Edward Witten ve Juan Maldacena vardir Cunki sim nezeriyyesi kvant sahe nezeriyyesi ve umumi nisbilik ucun birlesdirilmis bir aciqlama verir kvant cazibenin icinde aralarinda umumi baximdan eyni fikirde holoqrafik prinsip ve qara delik termodinamika kimi anlayislari qebul eder ve cunki daxili tutarliligi ehemiyyetsiz olmayan bir cox nezaretden kecdi Hokinqe gore xususi olaraq M nezeriyyesi tekbasina kainatin tam bir nezeriyyesi ucun namizeddir Diger fizikler aralarinda Richard Feynman Roger Penrose ve Sheldon Lee Glashow elcatan enerji olcumlerine yeni eksperimental proqnozlar temin eden olmadigi ucun sim nezeriyyesini tenqid etdi ve her seyin bir nezeriyye olaraq bir muveffeqiyyetsizlik oldugunu soyleyenler de var Umumi baxisOlcu seviyyeleri 1 Makroskobik seviyye Madde 2 Molekulyar seviyye 3 Atomik seviyye Protonlar neytronlar ve elektronlar 4 Atom alti seviyye Elektron 5 Atom alti seviyye Kvarklar 6 Sim seviyyesi Sim nezeriyyesi ucun baslangic noqtesi temel hissecikler fizikasinin noqte kimi hissecikler de simleri deyilen tek olculu cismler olaraq qurula bilir fikridir Sim nezeriyyesine gore simlerin bir cox istiqametden sallanti ola biler Sim radiusu daha boyuk mesafeli olceklerde her sallanti rejimi kutle yuk ve sim dinamiklerini terefinden teyin olunan diger xususiyyetleri ile hisseciyin ferqli bir novune getirib cixarmaqdadir Hissecik emissiya ve sovurmaya qarsiliq ise simlerin bolme ve rekombinasiya hissecikler arasindaki qarsiliqli tesire sebeb olur veren partikul emissiya ve sovurma qarsiliq gelmekdedir Simlerin titresme rejimleri ucun bir benzetme birden cox ferqli musiqi notlari olan bir gitara teli eseridir Bu benzetmede ferqli qeydler ferqli hisseciklere qarsiliq gelmekdedir Sim nezeriyyesi olaraq sim tullanti rejimleri biri kutlesiz spin 2 hissecik qarsiliq gelir Cazibe quvvesinin xususiyyetlere sahib olan bir quvvet vasiteciliyi ile bele bir hissecik quvve olaraq adlandirilir Sim nezeriyyesi bir riyazi tutarli bir kvant mexaniki nezeriyye olduguna inanildigindan bu graviton veziyyetleri varligi sim nezeriyyesi bir kvant cazibe nezeriyyesidir menasini verer Sim nezeriyyesi tam bir dovr yaratmaq ucun iki ayri uca sahib hem aciq simler ve hem de dairevi simler ehtiva edir Simler iki forma da ferqli hissecik novleri veren bir az ferqli formalarda davranirlar Meselen butun sim nezeriyyelerinde graviton sim rejimleri baglidir ancaq aciq simlere yalniz foton olaraq bilinen hisseciklere qarsiliq gele biler Aciq bir simin iki ucu her zaman qarsi qarsiya gele biler ve dairevi bir sim yaradib baglana biler bu sebeble her sim nezeriyyesi bagli simler ehtiva edir Ilk sim modeli bozonik sim bozonlari olaraq bilinen hissecikler ancaq bu sinife daxildir Bu model kifayet qeder asagi enerjilerde ehtiva eden bir kvant cazibe nezeriyyesi eger aciq simler de daxildirse bu foton kimi miqyasli bozonlari aciqlayir Ancaq bu modelin problemleri vardir Ne en ehemiyyetli olan nezeriyye temel bir qeyri sabitlik olmasidir ozunun kosmos zamanin en azi qismen curumesine sebeb olduguna inanilir Adindan da aydin olacagi kimi elave olaraq hissecikler spektri ancaq bozonlari foton kimi xususi davranis qaydalarina uygun gelen hissecikleri daxildir Kobudca desek bozonlarda radiasiya komponentleri var ancaq bu fermiyonlardan edilmis bir madde supersimmetriya icadi bir sim nezeriyyesi nece arasdirilacagi bozonlari ve fermiyonlar arasinda riyazi bir elaqe sebebiyle fermiyonlar ola biler Fermiyonik titresmeler ehtiva eden sim nezeriyyeleri indi supersim nezeriyyeleri olaraq bilinir bir nece nov tesvir edilmisdir amma indi M nezeriyyesi adi verilen serhedleri ferqli bir nezeriyye oldugu dusunulmekdedir Sim nezeriyyesi cazibe quvvesi de daxil olmaq uzre esas tesirlerden bu yana hamisini ehtiva edir Bir cox fizik deyir ki tamamile bizim kainati aciqlayan bu her seyin bir nezeriyyesi olacagini umid edirik Sim nezeriyyesinin aktiv tedqiqat hedeflerinden biri qaranliq madde ve kosmik inflyasiya meqbul bir mexanizm ehtiva eden kicik bir kosmik sabit ile standart model ile kemiyyet eynidir nezeriyyesine bir hell tapmaqdir Hele ne bele bir sim nezeriyyesi vardir ne de nezeriyye detallari ne qeder azad secmek imkani verdiyi bilinmemekdedir Sim nezeriyyesinin cetinliklerden biri hele her sertde temin edici tam nezeriyye terifinin var olmamasidir Simlerin sacilmasi en ireli seviyyeli petrubasiya nezeriyyesinin texnikalari istifade edilerek mueyyen edilir ancaq nonperturbativ sim nezeriyyesini tesvir etmek ucun nece umumilik olacagi bilinmir Bundan elave sim nezeriyyesi bizim kainatin xususiyyetlerini teyin eden kosmos zaman konfiqurasiya vakuum veziyyeti secer her hansi bir qanunun var olub olmadigi movzusunda aciq deyil Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Menbeler String theory Britannica com Daxil olma 11 Iyul 2014 Menbeyinden arxivlendi Sheldon Glashow NOVA The elegant Universe Pbs org Retrieved on 2012 07 11 Xarici kecidlerWhy String Theory An introduction to string theory Dialogue on the Foundations of String Theory at MathPages Superstrings String Theory Home Page Online tutorial A Layman s Guide to String Theory An explanation for the layperson Not Even Wrong A blog critical of string theory The Official String Theory Web Site The Elegant Universe A three hour miniseries with by NOVA original PBS Broadcast Dates October 28 8 10 p m and November 4 8 9 p m 2003 Various images texts videos and animations explaining string theory Beyond String Theory A project by a string physicist explaining aspects of string theory to a broad audience The Elegant Universe Series Sim nezeriyyesi ile elaqedar cox gozel bir film Bu keciddeki 3 eded 8 hisseden ibaret olan bir saatliq filmden sim nezeriyyesi ile elaqedar xulase melumatlari fizika melumati olan olmayan her kes elde ede biler Beyond String Theory 2013 11 05 at the Wayback Machine Sim nezeriyyesini fizik olmayanlar ucun de daha asan dilde izah etmeyi hedeflemis bir sayt Nyuton ve Eynsteynin modellerinden baslayaraq sim nezeriyyesinin esasini teskil edir ve sim nezeriyyesinin ozunu de ola bilecek en sade sekilde izah edir