Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Stiven Uilyam Hokinq (ing. Stephen William Hawking; 8 yanvar 1942[…], Oksford – 14 mart 2018[…], Kembric) — müasir dövrün ən məşhur və ən nüfuzlu fizik-nəzəriyyəçilərindən biridir.
| Stiven Hokinq | |
|---|---|
| ing. Stephen William Hawking | |
 | |
| Doğum tarixi | 8 yanvar 1942[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 14 mart 2018[…](76 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | Yan amiotrofik skleroz |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | Ümumi nisbilik nəzəriyyəsi, nəzəri fizika, Kosmologiya, Tətbiqi riyaziyyat, kainat, qara dəlik |
| Elmi dərəcələri |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |     |
 | |
| hawking.org.uk | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Stiven Hokinq 1942-ci ildə Oksfordda anadan olmuşdur. 1962-ci ildə Oksford Universitetini bitirmiş və nəzəri fizika ilə məşğul olmağa başlamışdır. Elə həmin dövrdə Hokinqdə sonralar iflicə səbəb olacaq Yan amiotrofik sklerozun ilkin əlamətləri özünü büruzə verir. 1965-ci ildə Ceyn Vayldla evlənir, bir qız və iki oğlan atası olur. 1974-cü ildə Hokinq London Kral Cəmiyyətinin üzvü seçilir. 1985-ci ildə boğazından keçirdiyi əməliyyatdan sonra danışıq qabiliyyətini itirir.
Həmin dövrdən ölümünə qədər fizik ətrafdakı insanlar ilə dostlarının ona bağışladığı əlil arabasına quraşdırılmış nitq sintezatoru vasitəsi ilə ünsiyyət saxlamışdır. O bu sintezatora əmrləri öz hərəkət qabiliyyətini saxlamış sağ əlinin şəhadət barmağı vasitəsi ilə verir.
Ağır xəstəliyə baxmayaraq, Hokinq aktiv həyat tərzi sürmüşdür, 2007-ci ildə o, hətta xüsusi hazırlanmış kostyumda çəkisizlik şəraitində uçuş həyata keçirmişdir. Tamamilə hərəkət qabiliyyətini itirən Stiven Hokinq bu gün miqyasına görə heç bir analoqu olmayan COSMOS layihəsi üzərində çalışmışdır. Bu proqram Britaniya kosmoloji tədqiqatlarının başlıca nüvəsini formalaşdırmalıdır.
Bundan əlavə, Hokinq bir neçə dəfə "Simpsonlar" və "Futurama" kimi multiseriallarda öz rollarını səsləndirmişdir.
Stiven Hokinq üç əsr əvvəl İsaak Nyutonun tutduğu "Lukasian" professorluğu vəzifəsini tutmuşdur.
Elmi fəaliyyəti
Hokinqin əsas tədqiqat sahəsi kosmologiya və kvant qravitasiyası ilə əlaqədardır. Əsas nailiyyətləri:
- qara dəliklərin təsvirində termodinamikanın tətbiqi
- sübut etmişdir ki, "qara dəliklər" Hokinq şüalanması kimi tanınan proses nəticəsində "buxarlanırlar".
- 21 iyul 2004-cü ildə qara dəlikdə informasiyanın yoxa çıxması paradoksunu həllinə dair öz fikrini irəli sürür.
Yer kürəsinin və kainatın yaranması və Böyük Partlayış anından bugünkü günə qədər keçdiyi inkişaf yolu ilə bağlı ən məntiqi model məhz Hokinqə məxsusdur, o həmçinin qara dəlikləri araşdırılması ilə bağlı bir sıra kəşflərə imza atmışdır. Hokinq haqqında astronomiya, qara dəliklər nəzəriyyəsi, kosmologiya və Enşteyndən sonrakı dövrdə cazibə anlayışlarına ən çox töhfə etmiş alim kimi söz açırlar.
Hokinq nəzəriyyəsi
Bu nəzəriyyənin tərəfdarlarının fikirlərinə görə kainat genişlənməkdə davam edir. Nəzəriyyənin əsas tərəfdarlarından biri olan S.Hokinq idi. O, tarixən mövcud olan "Böyük partlayış" nəzəriyyəsini daha da inkişaf etdirmişdir. Onun fikrinə görə dəliklər əbədi deyil və onlar "buxarlanma" qabiliyyətinə malikdir. Özündən əvvəlki bir çox kosmoloqlar kimi o da iddia etmişdir ki, digər qalaktikalar bizdən uzaqlaşır və kainat genişlənir. Belə ki, biz fincanın stolun üstündən düşüb sınmasını görürük, amma heç kim sınan qəlpələrin bitişərək geri qayıtdığının görməmişdir. Kainatın genişlənməsi ilə nizamsızlıq artır, bu isə gələcəyi keçmişdən fərqləndirir və zamanın istiqamətini müəyyən edir. Əgər kainat sıxılsaydı, zamanın gedişi istiqamətini dəyişər və insanlar getdikcə gəncləşərdilər. Bu isə "Böyük partlayış"-ın əksi olan "Böyük sıxılma" nəticəsində kainatın məhvinə gətirərdi.
Yadplanetlilər
Stiven Honkinq yadplanetlilərin mövcud olduğunu söyləmişdir. Onun fikrincə, kainatda milyonlarla qalaktika və qalaktikada milyardlarla ulduz vardır. Bu qədər səma cisimləri arasında yalnız Yerdə həyatın mövcud olmasının ehtimalı çox azdır. Lakin o yadplanetlərin Yerə gəlməsinin bəşəriyyət üçün yaxşı nəticə verməyəcəyinə də əmin olmuşdur Həmçinin onların Yerə gəlməsi Yer planeti üçün çox ciddi fəsadlarla nəticələnəcəkdir. Onların yer kürəsinə gəlməsini o, avropalıların Amerikanı kəşf etməsinə bənzədirdi.
Elmi məşhurlaşdırması
Hokinq dünyada elmin məşhurlaşdırılmasında fəal iştirak etmişdir. 1988-ci ilin aprelində işıq üzü görən "Zamanın qısa tarixi" adlı kitabı tezliklə alimə dünya şöhrəti gətirmişdir. Giriş hissədə yazırdı:
Mənə dedilər ki, kitaba salacağım hər bir düstür alıcıların sayını iki dəfə azaldacaq. Onda mən ümumiyyətlə düstursuz keçinməyə qərar verdim. Düzdür, hər halda bir düstüru – Eynşteynin məşhur E=mc² düsturunu yazmalı oldum.
Bir qədər sonra "(1993), "" (2001) kitabları nəşr olunur. 2005-ci ildə "kitabının yeni nəşri "" işıq üzü görmüşdür.
2010-cu ildə o, "Discovery Channel"də göstərilən "Stiven Hokinq ilə kainata doğru" sənədli mini-filmlərin seriyasında iştirak etdi. Seriyanın premyerası ABŞ-də 2010-cu ildə aprelin 9-da baş verib, mayın 9-da isə "Stiven Hokinqin Kainatı" dəyişmiş ad ilə Birləşmiş Krallıqda.
İstinadlar
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Stephen Hawking // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Stephen Hawking // Stephen Hawking dies aged 76 (brit. ing.). BBC, 2018.
- Stephen Hawking, modern cosmology's brightest star, dies aged 76 (brit. ing.). The Guardian, 2018. ISSN 0261-3077
- Professor Stephen Hawking. Kembric Universiteti.
- Hawking gives up academic title (brit. ing.). 2009.
- People | Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics.
- Montenegro A. ORCID Public Data File 2023. 2023. doi:10.23640/07243.24204912.V1
- Hawking S. Properties of expanding universes (ing.). 1966. 117 p. doi:10.17863/CAM.11283
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- http://www.casinapioiv.va/content/accademia/en/academicians/ordinary/hawking.html.
- http://www.amphilsoc.org/memhist/search?creator=hawking&title=&subject=&subdiv=&mem=&year=&year-max=&dead=&keyword=&smode=advanced.
- NNDB (ing.). 2002.
- www.nasonline.org (ing.).
- http://www.damtp.cam.ac.uk/people/s.w.hawking/.
- Catalog of the German National Library (alm.).
- editor I. S. S. Stephen Hawking, modern cosmology's brightest star, dies aged 76 (brit. ing.). The Guardian, 2018. ISSN 0261-3077
- Stephen Hawking sera enterré au côté de Newton et Darwin à l'abbaye de Westminster (fr.). 2018.
- Hawking, Stephen, 1942-2018 // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Y.Qəribov, O.Alxasov, Ş.Hüseynli, M.Babayeva, Coğrafiya-10 cu sinif dərsliyi, səh:17–18
- "Arxivlənmiş surət". 2013-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-10-25.
- . 2012-04-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-25.
Xarici keçidlər
- Dünyanın 10 ən ağıllı insanı — modern.az saytı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Stiven Uilyam Hokinq ing Stephen William Hawking 8 yanvar 1942 Oksford 14 mart 2018 Kembric muasir dovrun en meshur ve en nufuzlu fizik nezeriyyecilerinden biridir Stiven Hokinqing Stephen William HawkingDogum tarixi 8 yanvar 1942 1942 01 08 Dogum yeri Oksford Oksford d Oksfordsir d Ingiltere Birlesmis KralliqVefat tarixi 14 mart 2018 2018 03 14 76 yasinda Vefat yeri Kembric Kembric d Kembricsir d Kembricsir qrafligi d Serqi Ingiltere d Ingiltere Birlesmis KralliqVefat sebebi Yan amiotrofik sklerozDefn yeri Vestminster abbatligiElm saheleri Umumi nisbilik nezeriyyesi nezeri fizika Kosmologiya Tetbiqi riyaziyyat kainat qara delikElmi dereceleri bakalavr d 1962 doktorluq derecesi d 1966 Is yerleri Qonvil ve Kayus Kolleci d 1965 1969 Kembric Universiteti 2018 Kaliforniya Texnologiya Institutu 1970 1975 Tehsili Universitet kolleci Oksford d 1959 1962 Triniti Holl d 1962 1966 Kembric UniversitetiUzvluyu Incesenet ve pese cemiyyeti 1974 Papa Elmler Akademiyasi 1986 Amerika Felsefe Cemiyyeti d 1984 ABS Milli Elmler Akademiyasi 1992 London Kral Cemiyyeti Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlarihawking org uk Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiStiven Hokinq 1942 ci ilde Oksfordda anadan olmusdur 1962 ci ilde Oksford Universitetini bitirmis ve nezeri fizika ile mesgul olmaga baslamisdir Ele hemin dovrde Hokinqde sonralar iflice sebeb olacaq Yan amiotrofik sklerozun ilkin elametleri ozunu buruze verir 1965 ci ilde Ceyn Vayldla evlenir bir qiz ve iki oglan atasi olur 1974 cu ilde Hokinq London Kral Cemiyyetinin uzvu secilir 1985 ci ilde bogazindan kecirdiyi emeliyyatdan sonra danisiq qabiliyyetini itirir Hemin dovrden olumune qeder fizik etrafdaki insanlar ile dostlarinin ona bagisladigi elil arabasina qurasdirilmis nitq sintezatoru vasitesi ile unsiyyet saxlamisdir O bu sintezatora emrleri oz hereket qabiliyyetini saxlamis sag elinin sehadet barmagi vasitesi ile verir Agir xesteliye baxmayaraq Hokinq aktiv heyat terzi surmusdur 2007 ci ilde o hetta xususi hazirlanmis kostyumda cekisizlik seraitinde ucus heyata kecirmisdir Tamamile hereket qabiliyyetini itiren Stiven Hokinq bu gun miqyasina gore hec bir analoqu olmayan COSMOS layihesi uzerinde calismisdir Bu proqram Britaniya kosmoloji tedqiqatlarinin baslica nuvesini formalasdirmalidir Bundan elave Hokinq bir nece defe Simpsonlar ve Futurama kimi multiseriallarda oz rollarini seslendirmisdir Stiven Hokinq uc esr evvel Isaak Nyutonun tutdugu Lukasian professorlugu vezifesini tutmusdur Elmi fealiyyetiHokinqin esas tedqiqat sahesi kosmologiya ve kvant qravitasiyasi ile elaqedardir Esas nailiyyetleri qara deliklerin tesvirinde termodinamikanin tetbiqi subut etmisdir ki qara delikler Hokinq sualanmasi kimi taninan proses neticesinde buxarlanirlar 21 iyul 2004 cu ilde qara delikde informasiyanin yoxa cixmasi paradoksunu helline dair oz fikrini ireli surur Yer kuresinin ve kainatin yaranmasi ve Boyuk Partlayis anindan bugunku gune qeder kecdiyi inkisaf yolu ile bagli en mentiqi model mehz Hokinqe mexsusdur o hemcinin qara delikleri arasdirilmasi ile bagli bir sira kesflere imza atmisdir Hokinq haqqinda astronomiya qara delikler nezeriyyesi kosmologiya ve Ensteynden sonraki dovrde cazibe anlayislarina en cox tohfe etmis alim kimi soz acirlar Hokinq nezeriyyesiBu nezeriyyenin terefdarlarinin fikirlerine gore kainat genislenmekde davam edir Nezeriyyenin esas terefdarlarindan biri olan S Hokinq idi O tarixen movcud olan Boyuk partlayis nezeriyyesini daha da inkisaf etdirmisdir Onun fikrine gore delikler ebedi deyil ve onlar buxarlanma qabiliyyetine malikdir Ozunden evvelki bir cox kosmoloqlar kimi o da iddia etmisdir ki diger qalaktikalar bizden uzaqlasir ve kainat genislenir Bele ki biz fincanin stolun ustunden dusub sinmasini goruruk amma hec kim sinan qelpelerin bitiserek geri qayitdiginin gormemisdir Kainatin genislenmesi ile nizamsizliq artir bu ise geleceyi kecmisden ferqlendirir ve zamanin istiqametini mueyyen edir Eger kainat sixilsaydi zamanin gedisi istiqametini deyiser ve insanlar getdikce gencleserdiler Bu ise Boyuk partlayis in eksi olan Boyuk sixilma neticesinde kainatin mehvine getirerdi YadplanetlilerStiven Honkinq yadplanetlilerin movcud oldugunu soylemisdir Onun fikrince kainatda milyonlarla qalaktika ve qalaktikada milyardlarla ulduz vardir Bu qeder sema cisimleri arasinda yalniz Yerde heyatin movcud olmasinin ehtimali cox azdir Lakin o yadplanetlerin Yere gelmesinin beseriyyet ucun yaxsi netice vermeyeceyine de emin olmusdur Hemcinin onlarin Yere gelmesi Yer planeti ucun cox ciddi fesadlarla neticelenecekdir Onlarin yer kuresine gelmesini o avropalilarin Amerikani kesf etmesine benzedirdi Elmi meshurlasdirmasiHokinq dunyada elmin meshurlasdirilmasinda feal istirak etmisdir 1988 ci ilin aprelinde isiq uzu goren Zamanin qisa tarixi adli kitabi tezlikle alime dunya sohreti getirmisdir Giris hissede yazirdi Mene dediler ki kitaba salacagim her bir dustur alicilarin sayini iki defe azaldacaq Onda men umumiyyetle dustursuz kecinmeye qerar verdim Duzdur her halda bir dusturu Eynsteynin meshur E mc dusturunu yazmali oldum Bir qeder sonra 1993 2001 kitablari nesr olunur 2005 ci ilde kitabinin yeni nesri isiq uzu gormusdur 2010 cu ilde o Discovery Channel de gosterilen Stiven Hokinq ile kainata dogru senedli mini filmlerin seriyasinda istirak etdi Seriyanin premyerasi ABS de 2010 cu ilde aprelin 9 da bas verib mayin 9 da ise Stiven Hokinqin Kainati deyismis ad ile Birlesmis Kralliqda IstinadlarMaktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Stephen Hawking Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Stephen Hawking Stephen Hawking dies aged 76 brit ing BBC 2018 Stephen Hawking modern cosmology s brightest star dies aged 76 brit ing The Guardian 2018 ISSN 0261 3077 Professor Stephen Hawking Kembric Universiteti Hawking gives up academic title brit ing 2009 People Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics Montenegro A ORCID Public Data File 2023 2023 doi 10 23640 07243 24204912 V1 Hawking S Properties of expanding universes ing 1966 117 p doi 10 17863 CAM 11283 Mathematics Genealogy Project ing 1997 http www casinapioiv va content accademia en academicians ordinary hawking html http www amphilsoc org memhist search creator hawking amp title amp subject amp subdiv amp mem amp year amp year max amp dead amp keyword amp smode advanced NNDB ing 2002 www nasonline org ing http www damtp cam ac uk people s w hawking Catalog of the German National Library alm editor I S S Stephen Hawking modern cosmology s brightest star dies aged 76 brit ing The Guardian 2018 ISSN 0261 3077 Stephen Hawking sera enterre au cote de Newton et Darwin a l abbaye de Westminster fr 2018 Hawking Stephen 1942 2018 Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Y Qeribov O Alxasov S Huseynli M Babayeva Cografiya 10 cu sinif dersliyi seh 17 18 Arxivlenmis suret 2013 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2010 10 25 2012 04 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 25 Xarici kecidlerDunyanin 10 en agilli insani modern az sayti