Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hissəciklər fizikası- maddə və radiasiya meydana gətirən hissəciklərin təbiətini öyrənən fizikanın bir sahəsidir.
Maddə hissəcikləri normal şəraitdə müstəqil olaraq müşahidə edilə bilməz, çünki onların ömrü çox azdır. Bu məqsədlə yaradılan hissəcik sürətləndirici deyilən nəhəng qurğuları, yüksək elektrik sahəsi təsiri ilə sürətləndirilmiş hissəciklərin maqnit sahə təsiri ilə fokuslanaraq çarpıştırılması ilə ortaya çıxan fərqli hissəciklər araşdırıla bilən hala gətirilməyə çalışılır. Bu əməliyyatlar və toqquşmalar zamanı meydana gələn enerji miqdarı çox olduğu üçün hissəciklər fizikası da yüksək enerjili fizika adlanır. Zərrəcikləri və onların qarşılıqlı təsirini izah edən ən aktual nəzəriyyə Standart Model adlanır.
Tarix
Bütün maddələrin əsaslı şəkildə elementar hissəciklərdən ibarət olduğu fikri ən azı 6-cı əsrə aiddir. 19-cu əsrdə John Dalton, stoiometriya üzərində apardığı işlər nəticəsində təbiətin hər bir elementinin tək, bənzərsiz bir hissəcikdən ibarət olduğu qənaətinə gəldi. Əvvəlcə atom (yunanca atomos- bölünməz) tapıldı. Daha sonra isə atomlar üzərində işlənərək kimyəvi elemet anlayışı fizikaya əlavə olundu. Lakin fiziklər tezliklə atomun bölünməz olmadığı, əslində atomun özünün də elektron kimi kiçik hissəciklərdən ibarət olduğu qənaətinə gəldilər. Erkən 20-ci əsrin tədqiqatlar zamanı nüvə fizikası və kvant fizikası dəlilləri əsasında nüvə parçalanma yolu ilə 1939-cu ildə Lise Meitner (Otto Hahn ilə təcrübələr əsasında ) nüvə silahının inkişafına da səbəb oldu. 1950-1960 illəri boyunca getdikcə yüksək enerjili şüalardan gələn hissəciklərin toqquşmasında heyrətamiz bir müxtəlif hissəcik tapıldı. Qeyri-rəsmi olaraq bu proses " hissəciklər zooparkı " adlandırılırdı. Daha sonralar bu hissəciklər toplanaraq Standart Model tərtib edildi.
Hissəciklər
Fermionlar və digər hissəciklərdən hazırlanmayan bilinən ən əsas hissəciklərdir.
Fermiyonlar
Fermiyonlar Fermi-Dirak qanununa tabe olan hissəciklərdir. Fermiyonlar iki qrupa bölünür:
Leptonlar
Leptonlardan ən məşhuru elektrondur . Hal hazırda elektron digər hissəciklərdən düzəldilməmiş hesab olunur. Leptonların spin 'i (dönüş; hissəciyin daxili bucaq momentumu) ½ və elektrik yükləri -1 və ya 0 dır. Yunanca lepton yüngül əsas hissəcik deməkdir. Hal hazırda 6 məlum lepton var:
- e elektron (Elektrik yükü = -1)
- ν e elektron-neytrino (Elektrik yükü = 0)
- τ tau (Elektrik yükü = -1)
- ν τ tau-neytrino (Elektrik yükü = 0)
- μ muon (Elektrik yükü = -1)
- mu μ muon-neytrino (Elektrik yükü = 0)
Kvarklar
Kvarklar spini ½ və elektrik yükü 2/3 və ya -1/3 olan hissəciklərdir.Hal-hazırda 6 məlum kvark var:
- u up (ap) (yuxarı, elektrik yükü = 2/3)
- d down (davn) (alt, elektrik yükü = -1 / 3)
- c charm (çarm) (çəkic, elektrik yükü = 2/3)
- s strange (streync) (qəribə, elektrik yükü = -1 / 3)
- t top (tap) (tavan, elektrik yükü = 2/3)
- b bottom (batım, elektrik yükü = -1 / 3)
Bosonlar
Bosonlar Bose-Einstein sıxlaşması qanununa uyan hissəciklərdir. 3 əsas boson qrupu vardır:
İstinadlar
- "Fundamentals of Physics and Nuclear Physics" (PDF). 2 October 2012 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 21 July 2012.
- "Scientific Explorer: Quasiparticles". 22 May 2012. 15 August 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 21 July 2012.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hissecikler fizikasi madde ve radiasiya meydana getiren hisseciklerin tebietini oyrenen fizikanin bir sahesidir Madde hissecikleri normal seraitde musteqil olaraq musahide edile bilmez cunki onlarin omru cox azdir Bu meqsedle yaradilan hissecik suretlendirici deyilen neheng qurgulari yuksek elektrik sahesi tesiri ile suretlendirilmis hisseciklerin maqnit sahe tesiri ile fokuslanaraq carpistirilmasi ile ortaya cixan ferqli hissecikler arasdirila bilen hala getirilmeye calisilir Bu emeliyyatlar ve toqqusmalar zamani meydana gelen enerji miqdari cox oldugu ucun hissecikler fizikasi da yuksek enerjili fizika adlanir Zerrecikleri ve onlarin qarsiliqli tesirini izah eden en aktual nezeriyye Standart Model adlanir TarixButun maddelerin esasli sekilde elementar hisseciklerden ibaret oldugu fikri en azi 6 ci esre aiddir 19 cu esrde John Dalton stoiometriya uzerinde apardigi isler neticesinde tebietin her bir elementinin tek benzersiz bir hissecikden ibaret oldugu qenaetine geldi Evvelce atom yunanca atomos bolunmez tapildi Daha sonra ise atomlar uzerinde islenerek kimyevi elemet anlayisi fizikaya elave olundu Lakin fizikler tezlikle atomun bolunmez olmadigi eslinde atomun ozunun de elektron kimi kicik hisseciklerden ibaret oldugu qenaetine geldiler Erken 20 ci esrin tedqiqatlar zamani nuve fizikasi ve kvant fizikasi delilleri esasinda nuve parcalanma yolu ile 1939 cu ilde Lise Meitner Otto Hahn ile tecrubeler esasinda nuve silahinin inkisafina da sebeb oldu 1950 1960 illeri boyunca getdikce yuksek enerjili sualardan gelen hisseciklerin toqqusmasinda heyretamiz bir muxtelif hissecik tapildi Qeyri resmi olaraq bu proses hissecikler zooparki adlandirilirdi Daha sonralar bu hissecikler toplanaraq Standart Model tertib edildi HisseciklerFermionlar ve diger hisseciklerden hazirlanmayan bilinen en esas hisseciklerdir Fermiyonlar Fermiyonlar Fermi Dirak qanununa tabe olan hisseciklerdir Fermiyonlar iki qrupa bolunur Leptonlar Leptonlardan en meshuru elektrondur Hal hazirda elektron diger hisseciklerden duzeldilmemis hesab olunur Leptonlarin spin i donus hisseciyin daxili bucaq momentumu ve elektrik yukleri 1 ve ya 0 dir Yunanca lepton yungul esas hissecik demekdir Hal hazirda 6 melum lepton var e elektron Elektrik yuku 1 n e elektron neytrino Elektrik yuku 0 t tau Elektrik yuku 1 n t tau neytrino Elektrik yuku 0 m muon Elektrik yuku 1 mu m muon neytrino Elektrik yuku 0 Kvarklar Kvarklar spini ve elektrik yuku 2 3 ve ya 1 3 olan hisseciklerdir Hal hazirda 6 melum kvark var u up ap yuxari elektrik yuku 2 3 d down davn alt elektrik yuku 1 3 c charm carm cekic elektrik yuku 2 3 s strange streync qeribe elektrik yuku 1 3 t top tap tavan elektrik yuku 2 3 b bottom batim elektrik yuku 1 3 Bosonlar Bosonlar Bose Einstein sixlasmasi qanununa uyan hisseciklerdir 3 esas boson qrupu vardir Fotonlar W ve Z bosonlari QluonlarIstinadlar Fundamentals of Physics and Nuclear Physics PDF 2 October 2012 tarixinde PDF Istifade tarixi 21 July 2012 Scientific Explorer Quasiparticles 22 May 2012 15 August 2019 tarixinde Istifade tarixi 21 July 2012 Hemcinin baxFotonlar Kvarklar