Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мolekulyar fizika — fizikanın bir bölməsi olub , maddənin daxili quruluşuna və onu təşkil edən hissəciklərin (atom və molekulların) hərəkət qanunlarına əsaslanaraq onun xassələrini, müxtəlif aqreqat halları arasında baş verən keçidlərin qanunauyğunluqlarını, müəyyən xarici təsirlər nəticəsində baş verən fiziki hadisələri öyrənir.
Tarixi
Maddə quruluşu haqqında ilk fikir eramızdan əvvəl IV əsrdə yunan mütəfəkkiri Demokrit tərəfindən irəli sürülmüşdür. Demokritə görə, maddənin ən kiçik və bölünməz hissəciyi atomlardır. Yunanca tərcüməsi “bölünməz” olan atom sözünün bir termin kimi qəbul olunma səbəbi də, məhz budur. Maddə quruluşu haqqında o dövr üçün çox ciddi sayılan bu fikir nə Demokritin özü, nə də onun ardıclıları tərəfindən inkişaf etdirilməmişdir – atomların təbiəti və onların bir-biri ilə qarşılıqlı münasibətləri haqqında heç bir fikir söylənməmişdir. Maddə quruluşu haqqındakı atomistik ideyalar, fizikanın elmi əsaslarının qoyulduğu sayılan XVII əsrdən inkişaf etməyə başlamışdır. Elə bu vaxtdan etibarən maddə quruluşunun molekulyar-kinetik nəzəriyyəsinin təməli qoyulmağa başlamışdır. Uzun müddət bu sahədə aparılan tədqiqat işlərinin nəticəsi olaraq XIX əsrin II yarısında molekulyar-kinetik nəzəriyyə, əsas etibarı ilə Maksvel, Bolsman və Klauzius tərəfindən inkişaf etdirilərək mükəmməl şəklə salınmışdır.
Molekulyar fizikanın mövzusu
Molekulyar fizika sahəsi çox geniş sahədir. Elə fiziki hadisələr var ki, onları öyrənmək üçün maddənin daxili quruluşunu və onun halını müəyyən edən makroskopik parametrləri - temperatur, təzyiq, daxili enerji və sairləri bilmək, həmçinin, bunlar arasında əlaqə yaratmaq lazım gəlir. Molekulyar fizika, çoxlu sayda hissəciklərdən (atom və molekullardan) ibarət olan sistemləri və bu sistemlərdə baş verən hadisələri öyrəndiyinə görə, belə sistemlər üçün səciyyəvi olan bəzi məsələlər üzərində dayanmaq lazımdır. Onu da qeyd edək ki, sistemin çoxlu sayda hissəciklərdən ibarət olması, onun daxilində baş verən prosesləri öyrənmək üçün xüsusi metodlardan istifadə etmək zəruriyəti yaradır.
Metodlar
Dinamik metod
Qarşıya qoyulan məsələni həll etmək üçün, sistemi təşkil edən hissəciklərdən hər birinin kütləsini və ona təsir edən yekun qüvvəni bilmək kifayətdir. Çünki, hissəciklərin hər biri üçün hərəkət tənliyini ( Nyutonun 2-ci qanunuun riyazi ifadəsini) tərtib etdikdən sonra alınan diferensial tənliklər sistemini başlanğıc şərtlər daxilində həll etməklə, sistemə daxil olan hissəciklərdən hər birinin yerdəyişmə vektorunun zamandan asılılığı müəyyən oluna bilər. Yerdəyişmə vektorunun zamana görə birinci tərtib törəmə alsaq, maddi hissəciyin sürətini, ikinci tərtib törəmə alsaq isə təcilini təyin edə bilərik. Bu kəmiyyətləri bildikdən sonra maddi hissəciyin impulsunu (hərəkət miqdarını), kinetik enerjisini və onun hərəkətini xarakterizə edən digər fiziki kəmiyyətləri müəyyən etmək olar. Məsələnin belə həll metodu dinamik metod adlanır.
Statistik metod
Çoxlu sayda hissəciklərdən ibarət sistemləri, ayrı-ayrı hissəciklərə aid fərdi kəmiyyətlərlə deyil, hissəciklər toplusuna, yəni bütövlüklə sistemə xas olan kəmiyyətlərlə xarakterizə etdikdə, ümid verici nəticələr alınır. Belə sistemlər statistik qanunlara tabedir. Sistemi təşkil edən hissəciklərin sayı çox olduqca, statistik yolla əldə edilən nəticələr daha etibarlı olur. Statistik sistemlərdə mövcud olan qanunlar, ehtimal nəzəriyyəsinə əsaslanaraq statistik metodla müəyyənləşdirilir. Bu metodla az miqdarda hissəciklərdən ibarət sistemlərdə gedən fiziki prosesləri öyrənmək olmaz. Statistikada, sistemi təşkil edən hissəciklərdən hər biri, hissəciklər toplusunun orta xarakteristikaları ilə təsvir olunur. Məsələn, statistik metodda söhbət ayrı-ayrı hissəciklərin (fərdi hissəciklərin) enerjisindən deyil, bir hissəciyə düşən orta enerjidən gedir.
Termodinamik metod
Müəyyən olunmuşdur ki, sistemdə baş verən hadisələrin daxili mexanizminə fikir vermədən də, sistemi bütövlükdə xarakterizə edən makroskopik fiziki kəmiyyətləri və onlar arasındakı əlaqələri müəyyən etmək mümkündür. Belə yanaşma üsulu termodinamik metod adlanır. Termodinamik metodun mümkünlüyü, sistemin çoxlu sayda hissəciklərdən ibarət olmasındadır. Bu mümkünlük onunla əlaqədardır ki, çoxlu sayda hissəciklərdən ibarət sistemin termodinamik tarazlıq halında, sistemin halını xarakterizə edən makroskopik parametrlər, onu təşkil edən hissəciklərin koordinat və impulslara görə ilkin paylanma detallarına qarşı həssas deyildir. Termodinamik tarazlıqdakı sistemin təcrübi yolla ölçülmüş parametrləri (temperatur, təzyiq və sair) sistemin orta xarakteristikaları olmaqla yanaşı, hal parametrləridir. Sistemin makroskopik xarakteristikası olan hal parametrləri onun, yalnız verilmiş konkret halını xarakterizə edir, onun bu hala haradan və hansı yolla gəlməsindən asılı deyildir.
Ədəbiyyat
- Niftalı Qocayev ÜMUMİ FİZİKA KURSU II Cild MOLEKULYAR FİZİKA. Bakı-2008.192s.
- Ахматов А. С. Молекулярная физика граничного трения. М.: ФМЛ, 1963. — 472с.
- Гиршфельдер Дж., Кертисс Ч., Берд Р. Молекулярная теория газов и жидкостей. М.: ИЛ, 1961. — 931с.
- Дерягин Б. В., Чураев Н. В., Муллер В. М. Поверхностные силы.[ölü keçid] М.: Наука, 1985.
- Квасников И. А. Молекулярная физика. М.: Едиториал УРСС, 2011. — 230с.
- Кикоин А. К., Кикоин И. К. Молекулярная физика. 2-е изд. М.: Наука, 1976.
- Матвеев А. Н. Молекулярная физика. М.: Высшая школа, 1981. — 400 с.
- Оно С. Кондо С. Молекулярная теория поверхностного натяжения в жидкостях. Пер. с англ. М.: ИИЛ, 1963. — 292с.
Mənbə
- Molekulyar Fizika[ölü keçid]
- ОСНОВЫ МОЛЕКУЛЯРНОЙ ФИЗИКИ
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Molekulyar fizika fizikanin bir bolmesi olub maddenin daxili qurulusuna ve onu teskil eden hisseciklerin atom ve molekullarin hereket qanunlarina esaslanaraq onun xasselerini muxtelif aqreqat hallari arasinda bas veren kecidlerin qanunauygunluqlarini mueyyen xarici tesirler neticesinde bas veren fiziki hadiseleri oyrenir TarixiMadde qurulusu haqqinda ilk fikir eramizdan evvel IV esrde yunan mutefekkiri Demokrit terefinden ireli surulmusdur Demokrite gore maddenin en kicik ve bolunmez hisseciyi atomlardir Yunanca tercumesi bolunmez olan atom sozunun bir termin kimi qebul olunma sebebi de mehz budur Madde qurulusu haqqinda o dovr ucun cox ciddi sayilan bu fikir ne Demokritin ozu ne de onun ardiclilari terefinden inkisaf etdirilmemisdir atomlarin tebieti ve onlarin bir biri ile qarsiliqli munasibetleri haqqinda hec bir fikir soylenmemisdir Madde qurulusu haqqindaki atomistik ideyalar fizikanin elmi esaslarinin qoyuldugu sayilan XVII esrden inkisaf etmeye baslamisdir Ele bu vaxtdan etibaren madde qurulusunun molekulyar kinetik nezeriyyesinin temeli qoyulmaga baslamisdir Uzun muddet bu sahede aparilan tedqiqat islerinin neticesi olaraq XIX esrin II yarisinda molekulyar kinetik nezeriyye esas etibari ile Maksvel Bolsman ve Klauzius terefinden inkisaf etdirilerek mukemmel sekle salinmisdir Molekulyar fizikanin movzusuMolekulyar fizika sahesi cox genis sahedir Ele fiziki hadiseler var ki onlari oyrenmek ucun maddenin daxili qurulusunu ve onun halini mueyyen eden makroskopik parametrleri temperatur tezyiq daxili enerji ve sairleri bilmek hemcinin bunlar arasinda elaqe yaratmaq lazim gelir Molekulyar fizika coxlu sayda hisseciklerden atom ve molekullardan ibaret olan sistemleri ve bu sistemlerde bas veren hadiseleri oyrendiyine gore bele sistemler ucun seciyyevi olan bezi meseleler uzerinde dayanmaq lazimdir Onu da qeyd edek ki sistemin coxlu sayda hisseciklerden ibaret olmasi onun daxilinde bas veren prosesleri oyrenmek ucun xususi metodlardan istifade etmek zeruriyeti yaradir MetodlarDinamik metod Qarsiya qoyulan meseleni hell etmek ucun sistemi teskil eden hisseciklerden her birinin kutlesini ve ona tesir eden yekun quvveni bilmek kifayetdir Cunki hisseciklerin her biri ucun hereket tenliyini Nyutonun 2 ci qanunuun riyazi ifadesini tertib etdikden sonra alinan diferensial tenlikler sistemini baslangic sertler daxilinde hell etmekle sisteme daxil olan hisseciklerden her birinin yerdeyisme vektorunun zamandan asililigi mueyyen oluna biler Yerdeyisme vektorunun zamana gore birinci tertib toreme alsaq maddi hisseciyin suretini ikinci tertib toreme alsaq ise tecilini teyin ede bilerik Bu kemiyyetleri bildikden sonra maddi hisseciyin impulsunu hereket miqdarini kinetik enerjisini ve onun hereketini xarakterize eden diger fiziki kemiyyetleri mueyyen etmek olar Meselenin bele hell metodu dinamik metod adlanir Statistik metod Coxlu sayda hisseciklerden ibaret sistemleri ayri ayri hisseciklere aid ferdi kemiyyetlerle deyil hissecikler toplusuna yeni butovlukle sisteme xas olan kemiyyetlerle xarakterize etdikde umid verici neticeler alinir Bele sistemler statistik qanunlara tabedir Sistemi teskil eden hisseciklerin sayi cox olduqca statistik yolla elde edilen neticeler daha etibarli olur Statistik sistemlerde movcud olan qanunlar ehtimal nezeriyyesine esaslanaraq statistik metodla mueyyenlesdirilir Bu metodla az miqdarda hisseciklerden ibaret sistemlerde geden fiziki prosesleri oyrenmek olmaz Statistikada sistemi teskil eden hisseciklerden her biri hissecikler toplusunun orta xarakteristikalari ile tesvir olunur Meselen statistik metodda sohbet ayri ayri hisseciklerin ferdi hisseciklerin enerjisinden deyil bir hisseciye dusen orta enerjiden gedir Termodinamik metod Mueyyen olunmusdur ki sistemde bas veren hadiselerin daxili mexanizmine fikir vermeden de sistemi butovlukde xarakterize eden makroskopik fiziki kemiyyetleri ve onlar arasindaki elaqeleri mueyyen etmek mumkundur Bele yanasma usulu termodinamik metod adlanir Termodinamik metodun mumkunluyu sistemin coxlu sayda hisseciklerden ibaret olmasindadir Bu mumkunluk onunla elaqedardir ki coxlu sayda hisseciklerden ibaret sistemin termodinamik tarazliq halinda sistemin halini xarakterize eden makroskopik parametrler onu teskil eden hisseciklerin koordinat ve impulslara gore ilkin paylanma detallarina qarsi hessas deyildir Termodinamik tarazliqdaki sistemin tecrubi yolla olculmus parametrleri temperatur tezyiq ve sair sistemin orta xarakteristikalari olmaqla yanasi hal parametrleridir Sistemin makroskopik xarakteristikasi olan hal parametrleri onun yalniz verilmis konkret halini xarakterize edir onun bu hala haradan ve hansi yolla gelmesinden asili deyildir EdebiyyatNiftali QocayevUMUMI FIZIKA KURSU II Cild MOLEKULYAR FIZIKA Baki 2008 192s Ahmatov A S Molekulyarnaya fizika granichnogo treniya M FML 1963 472s Girshfelder Dzh Kertiss Ch Berd R Molekulyarnaya teoriya gazov i zhidkostej M IL 1961 931s Deryagin B V Churaev N V Muller V M Poverhnostnye sily olu kecid M Nauka 1985 Kvasnikov I A Molekulyarnaya fizika M Editorial URSS 2011 230s ISBN 978 5 8360 0560 3 Kikoin A K Kikoin I K Molekulyarnaya fizika 2 e izd M Nauka 1976 Matveev A N Molekulyarnaya fizika M Vysshaya shkola 1981 400 s Ono S Kondo S Molekulyarnaya teoriya poverhnostnogo natyazheniya v zhidkostyah Per s angl M IIL 1963 292s MenbeMolekulyar Fizika olu kecid OSNOVY MOLEKULYaRNOJ FIZIKI