Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeyxiyyə— Şiəliyin təriqətlərindən biri.
Tarixi
Şeyxiyyə firqəsi şiə məzhəbindən ayrılan və Şeyx Əhməd Əhsai tərəfindən tə᾿sis olunmuş kiçik cərəyanlardan biridir.
Şeyx Əhməd hicrətin 1166-cı ilində İran körfəzinin qərbində, yə᾿ni Ərəbistan yarmadasının Qətif məntəqəsində yerləşən "İhsa" və ya "Lihsa" şəhərində dünyaya gəlmişdir. O, 1186-cı ildə elm və təhsil əldə etmək məqsədilə Kərbəlaya gəlmiş və orada məşhur şiə alimlərindən olan "Ağa Baqir Behbəhani", "Seyyid Mehdi Bəhrul-ulum", "Şeyx Cə᾿fər Kaşiful-Ğita" və bu kimi digər görkəmli şəxsiyyətlərdən dərs almışdır. Fiqh, üsul və hədis elmləri ilə yanaşı tibb, astronomiya, riyaziyyat və bu kimi digər dəqiq elmlərə də yiyələnmişdir. Şeyx İhsai hicri tarixi ilə 1221-ci ildə İrana gələrkən "Fətəli Şah" tərəfindən səmimiyyətlə qarşılanır, daha sonra Fətəli şahın oğlu "Məhəmmədəli Mirzə"nin də᾿vəti ilə Kermana gələrək üç il orada qalır. 1241-ci ildə ziyarət məqsədilə Məkkəyə gedir, qayıtdıqda Mədinə yolunda dünyasını dəyişir və elə oradaca dəfn olunur.
Şeyx Məhəmməd İranda olduğu illər ərzində bir çox şəhərlərə səfər edir. Yiyələndiyi elmlərin sayəsində böyük bir kütlənin diqqətini özünə cəlb edə bilir.
Bu müddət ərzində ilk dəfə Qəzvin alimləri ilə görüşüb orada tədrisə başlayır. Lakin büruzə verdiyi əqidələrinin bəzilərinə görə Şəhid Salis kimi tanınan Molla Məhəmməd Təqi Bərğani tərəfindən təkfir və ifşa olunur. Şəhid Salisin verdiyi fətva İran və İraq alimləri tərəfindən qəbul edilir. Şeyx Əhməd İhsainin ölümündən sonra şagirdi Seyid Kazım Rəşti ustadının yerini tutur. O, Şeyx Əhməd Yəzd şəhərində olduğu illərdə ondan dərs almış və şeyxin qabaqcıl şagirdlərindən biri olmuşdur. Seyyid Kazim Kərbəlaya gedib orada ömrünün sonunadək Şeyxiyyə əqidəsinin təbliği ilə məşğul olur və hicrətin 1259-cu ilində vəfat edir. Deyilənlərə görə o, Osmanlı hakimi Nəcib paşanın xəfiyyələri tərəfindən zəhərlənlərək qətlə yetirilmişdir. Onun ölümündən sonra bəzi şagirdləri təriqətin rəhbəri olmaq arzusuna düşürlər. Halbuki Seyyid Kazım özündən sonra heç bir rəhbər təyin etməmişdir. O hər dəfə qətiyyətlə deyirdi ki, onun ölümündən çox qısa zaman sonra Vəd Olunmuş Qaim (Mehdi) zühur edəcək, ona görə də hamı özünü ona beyət etmək üçün hazırlamalıdır. Şagirdlərinin çoxu imanının böyüklüyü, möminliyinə görə Molla Hüseyn Büşruyini onun canişini sayır, hətta bəziləri daha irəli gedərək, Molla Hüseynin Qaim olduğunu düşünməyə başlayır. Lakin Molla Hüseyn bu fikirləri qətiyyətlə rədd edir. Lakin Seyyid Kazımın şagirdlərindən hamısı heç də belə deyildi. Onlardan biri İbrahim xan Qacar Kirmaninin oğlu Mirzə Kərim xan idi. Bu şəxsin bir gözü kor idi, özü də kosa idi. Hacı Kərim xan bir neçə il Seyyidin hüzurunda qaldıqdan sonra ondan icazə aldı ki, Kirmana getsin, orada İslamı gücləndirməklə, doğru yol göstərən imamların hədislərini yaymaqla məşğul olsun. Bir gün bir nəfər içəri girib Hacı Kərim xanın yazdığı kitabı Seyyid Rəştiyə verdi ki, oxuyub onun barəsində müsbət rəy yazsın. Seyyid Rəşti kitabın bir neçə fəslini oxuduqdan sonra həmin şəxsə qaytarıb dedi: «Kərim xana de ki, öz kitabını hamıdan yaxşı özü tərifləyə bilər». Həmin adam Seyyidin hüzurundan mürəxxəs olduqdan sonra, Seyyid kədərli bir səslə dilləndi: «Allah Kərim xana lənət eləsin! Neçə illər mənim yanımda qalıb və məndən ayrılıqdan sonra gördüyü yeganə iş bu olub ki, küfr və dinsizliklə dolu bir kitab yazıb. İndi də istəyir ki, mən onun barəsində müsbət rəy yazım və onu tərifləyim. O, bir neçə dinsiz şəxslə birləşib Kirmanda rəhbərlik etmək üçün mərkəz yaratmağa çalışır. Məqsədi budur ki, mən bu dünyanı tərk edəndən sonra rəhbərliyi ələ alsın. Gör, o necə səhv bir yola və yanlış bir xəyala düşüb! Amma hidayətin bahar fəslində əsən ilahi vəhy küləyi onun tonqalını söndürəcək və o, ziyandan başqa bir nəticə görməyəcək. Ey Şeyx Əbu Turab (yanındakı şagirdinə müraciət edir) , sən Kərim xanın indicə dediyim bütün bu işlərinin şahidi olacaqsan. Allahdan arzum budur ki, səni gələcəkdə vəd olunmuş Həzrətlə düşmənçilik edəcək bu dəccalın şərindən qorusun!» Sonra da əlavə etdi: «Sənə dediklərimi yadında saxla və qiyamət gününə, yəni qeybin əli ilə insanların qəlbindəki sirlərin və gizli niyyətlərin aşkar olacağı günə qədər heç kəsə söyləmə! Həmin gün isə var gücünlə Allahın əmrinə yardımçı ol və O Gün gördüklərini və eşitdiklərini başqalarına danış!»
Seyyid Kazim vəfat etdikdən sonra bir müddət canişinlik məsələsində ixtilaf meydana gəlir. Nəhayət, münasib ictimai mövqeyə malik olan Məhəmməd Kərim Xan Kermani firqəyə rəhbərliyi öz üzərinə götürür. Şagirdlər arasında rəğbət qazanmasına ilk növbədə onun müəllimi ilə səmimi münasibətdə olması, digər tərəfdən də Qacar şahlarına yaxın olması səbəb olmuşdur. Çünki Zəhirud-dövlə ləqəbi ilə məşhur olan atası İbrahim xan, Fətəli şahın həm əmisi oğlu, həm kürəkəni, həm də Xorasan və Kerman vilayətinin valisi idi. O da Şeyx Əhmədlə səmimi münasibətdə olmuş və onun şahla görüşünün təşkil olunmasında mühüm rol oynamışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, Şeyxiyyə firqəsinin əqidələrinin bir çoxu, o cümlədən "dörd bünövrə" əqidəsi Məhəmməd Kərim xanın uydurmaları olmuşdur.
dövründə Şeyxiyyə firqəsinin mərkəzi Kirman şəhərində yerləşmişdir. Lakin o, öz təbliğatçılarını ətraf şəhərlərə də göndərirdi. Hicrətin 1288-ci ilində vəfat etdikdən sonra oğlu "Hacı Məhəmməd Xan" onun canişini tə᾿yin olunsa da, iki əsaslı səbəbdən bu məsələ ətrafında ixtilaf meydana gəldi.
Əvvəla ona görə ki, oğlanları Hacı Rəhim, Hacı Zeynəlabidin, Məhəmməd xan və canişinlik arzusunda olan tərəfdarları arasında böyük ixtilaf və qarşıdurmalar meydana gəlmişdi. Bu səbəbdən də Hacı Kərim xanın ölümündən sonra Şeyxiyyə firqəsi bir neçə yerə bölündü.
Məhəmməd Baqir Xəndəq Abadinin adı ilə bağlı olan "Baqiriyyə" firqəsinin meydana gəlməsini buna misal çəkmək olar. O, əvvəllər Hacı Kərim Xanın Hindistandakı nümayəndəsi olsa da, sonralar Kerman şeyxiyyələrindən ayrılmışdı. Bu səbəbdən də onun tərəfdarları "Baqiriyyə" adlandırıldı.
"Azərbaycan Şeyxiyyələri" adlanan başqa bir firqə də Azərbaycanda meydana gəldi. Mirzə Şəfi Siqətul-islam Təbrizinin tərəfdarları olduqları üçün, bu firqə "Siqətul-islamiyyə" kimi məşhurlaşdı.
Şeyxiyyə firqəsinin "İhqaqiyyə" adlanan bir qolu da Kərbəlada meydana gəldi. Onlar Molla Baqir Üskuyinin tərəfdarları idilər. Yazdığı "İhqaqul-həqq və ibtalul-batil" adlı kitabında Məhəmməd Kərim Xanla müxalif olduğunu bildirdiyi üçün onun tərəfdarları "İhqaqiyyə" ləqəbi ilə şöhrət tapmağa başladı. Bu firqənin davamçıları Kərbəla, Küveyt və İran Azərbaycanında yerləşirlər.
Şeyxiyyə firqəsinin əqidələri
Şeyxiyyə firqəsi üsulidinin tövhid, nübuvvət, imamət və dörd bünövrədən ibarət olduğunu hesab edir. Göründüyü kimi, bu firqə qeyd olunan əvvəlinci üç məsələdə digərləri ilə həmfikirdir. Lakin onlar üsulidinə "dörd bünövrə" adlandırdıqları başqa bir əqidəni də əlavə etmişlər. Onların əqidəsinə görə, ədalət və məad ayrı-ayrılıqda təsəvvür olunmamalıdır. Çünki Allaha və Onun peyğəmbərinə iman gətirmək, bu iki şeyə iman gətirmək deməkdir. Belə ki, Allaha və Onun peyğəmbərinə e᾿tiqad bəsləməyin zəruriliyi Qur᾿ana iman gətirməyə səbəb olur. Hər iki mətləb yə᾿ni, ədalət və məad da öz növbəsində orada sübuta yetirilmişdir. Demək, Qur᾿ana e᾿tiqadı olan hər bir şəxsin təbii olaraq, ədalət və məada da e᾿tiqadı olacaqdır. Bütün bunlarla yanaşı, "ədalət" Allahın sübutiyyə sifətlərindən biridir. Tövhid bəhsində də Allahın sübutiyyə sifətlərindən bəhs olunduğu üçün istər-istəməz orada ədalət barədə də söhbət açılır.
İslami dəstələrin bir çoxundan fərqli olaraq, Şeyxiyyə firqəsi məadın cismani olmasını qəbul etmir. Onların fikrincə, cism dağılaraq aradan getdikdən sonra yerdə qalan ünsür lətif bir cismdir ki, "cism huvə rəqləyali*" adlanır. Şeyx Əhməd İhsai deyir: İnsan iki cismə malikdir.
- 1. Zaman ünsürlərindən ibarət olan, həmçinin ərəz şəklində həqiqi cism üçün yaradılan bir varlıq. Bu, insanın gündəlik geyinib-çıxardığı paltara bənzəyir. İnsan vəfat etdikdən sonra fani olaraq aradan gedən də məhz həmin cismdir.
- 2. Həqiqi cism: Bu, insan vücudu üçün yoğrulan və yaranan təbiətdən ibarətdir. Belə bir cismin zamanla heç bir bağlılığı yoxdur və o "hurqəlya*" aləminə aiddir. Bu səbəbdən də insan vəfat etdikdən sonra yaşadığı aləmdə qalır. Qiyamət günü də məhşərə həmin cism ilə gələcək, savab və əzab da məhz həmin cismə veriləcəkdir.
"Rukni rabe" (dörd bünövrə) də yalnız Şeyxiyyə firqəsinə aid olan bir əqidədir. Əlbəttə, belə bir əqidə Məhəmməd Kərim xan Kermani tərəfindən meydana gəlmişdir, çünki "Azərbaycan şeyxiyyələri" belə bir əqidəni qəbul etmirlər. Buna görə də yalnız Məhəmməd Kərim xanın tərəfdarları olan Kerman Şeyxiyyələrinə "Rukniyyə" yə᾿ni, dörd bünövrəyə e᾿tiqadı olanlar deyilirdi. Dörd bünövrə deyildikdə, imanı kamil olan şiə nəzərdə tutulur ki, mübəlliğ və birinci natiq adı ilə şiələrlə qeybdə olan imam arasında vasitə rolunu oynayır. Çünki o, arada heç bir vasitə olmadan şər᾿i hökmləri qeybdə olan imamdan alıb onu şiələrə təbliğ və bəyan edir.
Şiə alimlərinin bə᾿ziləri belə bir nəzər irəli sürmüşlər ki, dörd bünövrə deyildikdə, "təvəlla və təbərra" yə᾿ni, şiələrin füruidinin bir hissəsi hesab etdikləri - Əhli-beytin dostları ilə dost, düşmənləri ilə düşmən olmaq – nəzərdə tutulur. Şeyxiyyə ardıcılları isə həmin işə tə᾿kid olunsun deyə, onu müstəqil bir əqidə üsulu kimi qələmə verirlər.
Lakin bu nəzəriyyə bir o qədər də əsaslı və düzgün nəzərə çarpmır. Çünki dərsin əvvəlində qeyd etdik ki, Şeyxiyyə firqəsi yiyələndiyi əqidələrə görə, şiə alimləri tərəfindən küfr etməkdə ittiham olunmuşlar. Burada belə bir sual meydana gəlir. Onlar hansı əqidələrinə görə qeyd olunan hökm və fətvalara məruz qalmışlar? Tövhid, Ədalət, Nübuvvət, İmamət və Məad məsələlərində elə bir mühüm ixtilaf nəzərə çarpmır. Zamandan asılı olmayan cismə, təvəlla və təbərraya olan e᾿tiqada görə isə onların küfrə düçar olduqlarını güman etmək olmaz. Lakin böyük qeybət dövründə İmam Zamanla birbaşa əlaqədə olmaq və onun yer üzündə naibliyinə dair "dörd bünövrə" əqidəsinə verilən birinci tə᾿rif isə, imamiyyə məzhəbi tərəfindən qətiyyətlə rədd edilir və təbii ki, belə bir əqidəyə sahib olan hər bir şəxs küfrə düçar olmuşdur. Kamil şiə mə᾿nasını daşıyan dörd bünövrə qeybdə olan imamla şiələr arasında vasitəçi olan Şeyxiyyə rəhbərlərinə verilən addır. Yə᾿ni, onlar özlərini imamla camaat arasında vasitəçi və şər᾿i hökmləri onlara çatdıran mübəlliğ hesab edirlər. Şeyxiyyə firqəsi dörd bünövrəni və ya kamil şiəni İmam Zamanın məhzəri yə᾿ni, həzrətin hər hansı bir şəxsdə zühur və hülul etməsi hesab edir.
İstinadlar
Mənbə
- [1]
- مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Collected Works of Shaykh Ahmad al-Ahsa'i at H-Bahai Discussion Network
- Al-Abrar; Digital Library of Shaykhia
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyxiyye Sieliyin teriqetlerinden biri Islam Islam TarixiImanin sertleriTovhid Melekler Kitablar Peygemberler Mead Axiret Qeza ve TalehIslamin bes sertiKelmeyi sehadet Namaz Oruc Hecc ZekatEseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler Cehmiyye Musebbihiler SelefilerFiqh mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Yox olmus mezhebler Zahiriler Auzailer Leysiler Sevriler Ceririler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Muhakkime Ecrediler Meymuniler Seelebiler Ezraqiler Beyhesiler Ibadiler Necdatiler SufrilerHemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rahmaniyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesiTarixiSeyxiyye firqesi sie mezhebinden ayrilan ve Seyx Ehmed Ehsai terefinden te sis olunmus kicik cereyanlardan biridir Seyx Ehmed hicretin 1166 ci ilinde Iran korfezinin qerbinde ye ni Erebistan yarmadasinin Qetif menteqesinde yerlesen Ihsa ve ya Lihsa seherinde dunyaya gelmisdir O 1186 ci ilde elm ve tehsil elde etmek meqsedile Kerbelaya gelmis ve orada meshur sie alimlerinden olan Aga Baqir Behbehani Seyyid Mehdi Behrul ulum Seyx Ce fer Kasiful Gita ve bu kimi diger gorkemli sexsiyyetlerden ders almisdir Fiqh usul ve hedis elmleri ile yanasi tibb astronomiya riyaziyyat ve bu kimi diger deqiq elmlere de yiyelenmisdir Seyx Ihsai hicri tarixi ile 1221 ci ilde Irana gelerken Feteli Sah terefinden semimiyyetle qarsilanir daha sonra Feteli sahin oglu Mehemmedeli Mirze nin de veti ile Kermana gelerek uc il orada qalir 1241 ci ilde ziyaret meqsedile Mekkeye gedir qayitdiqda Medine yolunda dunyasini deyisir ve ele oradaca defn olunur Seyx Mehemmed Iranda oldugu iller erzinde bir cox seherlere sefer edir Yiyelendiyi elmlerin sayesinde boyuk bir kutlenin diqqetini ozune celb ede bilir Bu muddet erzinde ilk defe Qezvin alimleri ile gorusub orada tedrise baslayir Lakin buruze verdiyi eqidelerinin bezilerine gore Sehid Salis kimi taninan Molla Mehemmed Teqi Bergani terefinden tekfir ve ifsa olunur Sehid Salisin verdiyi fetva Iran ve Iraq alimleri terefinden qebul edilir Seyx Ehmed Ihsainin olumunden sonra sagirdi Seyid Kazim Resti ustadinin yerini tutur O Seyx Ehmed Yezd seherinde oldugu illerde ondan ders almis ve seyxin qabaqcil sagirdlerinden biri olmusdur Seyyid Kazim Kerbelaya gedib orada omrunun sonunadek Seyxiyye eqidesinin tebligi ile mesgul olur ve hicretin 1259 cu ilinde vefat edir Deyilenlere gore o Osmanli hakimi Necib pasanin xefiyyeleri terefinden zeherlenlerek qetle yetirilmisdir Onun olumunden sonra bezi sagirdleri teriqetin rehberi olmaq arzusuna dusurler Halbuki Seyyid Kazim ozunden sonra hec bir rehber teyin etmemisdir O her defe qetiyyetle deyirdi ki onun olumunden cox qisa zaman sonra Ved Olunmus Qaim Mehdi zuhur edecek ona gore de hami ozunu ona beyet etmek ucun hazirlamalidir Sagirdlerinin coxu imaninin boyukluyu mominliyine gore Molla Huseyn Busruyini onun canisini sayir hetta bezileri daha ireli gederek Molla Huseynin Qaim oldugunu dusunmeye baslayir Lakin Molla Huseyn bu fikirleri qetiyyetle redd edir Lakin Seyyid Kazimin sagirdlerinden hamisi hec de bele deyildi Onlardan biri Ibrahim xan Qacar Kirmaninin oglu Mirze Kerim xan idi Bu sexsin bir gozu kor idi ozu de kosa idi Haci Kerim xan bir nece il Seyyidin huzurunda qaldiqdan sonra ondan icaze aldi ki Kirmana getsin orada Islami guclendirmekle dogru yol gosteren imamlarin hedislerini yaymaqla mesgul olsun Bir gun bir nefer iceri girib Haci Kerim xanin yazdigi kitabi Seyyid Restiye verdi ki oxuyub onun baresinde musbet rey yazsin Seyyid Resti kitabin bir nece feslini oxuduqdan sonra hemin sexse qaytarib dedi Kerim xana de ki oz kitabini hamidan yaxsi ozu terifleye biler Hemin adam Seyyidin huzurundan murexxes olduqdan sonra Seyyid kederli bir sesle dillendi Allah Kerim xana lenet elesin Nece iller menim yanimda qalib ve menden ayriliqdan sonra gorduyu yegane is bu olub ki kufr ve dinsizlikle dolu bir kitab yazib Indi de isteyir ki men onun baresinde musbet rey yazim ve onu terifleyim O bir nece dinsiz sexsle birlesib Kirmanda rehberlik etmek ucun merkez yaratmaga calisir Meqsedi budur ki men bu dunyani terk edenden sonra rehberliyi ele alsin Gor o nece sehv bir yola ve yanlis bir xeyala dusub Amma hidayetin bahar feslinde esen ilahi vehy kuleyi onun tonqalini sondurecek ve o ziyandan basqa bir netice gormeyecek Ey Seyx Ebu Turab yanindaki sagirdine muraciet edir sen Kerim xanin indice dediyim butun bu islerinin sahidi olacaqsan Allahdan arzum budur ki seni gelecekde ved olunmus Hezretle dusmencilik edecek bu deccalin serinden qorusun Sonra da elave etdi Sene dediklerimi yadinda saxla ve qiyamet gunune yeni qeybin eli ile insanlarin qelbindeki sirlerin ve gizli niyyetlerin askar olacagi gune qeder hec kese soyleme Hemin gun ise var gucunle Allahin emrine yardimci ol ve O Gun gorduklerini ve esitdiklerini basqalarina danis Seyyid Kazim vefat etdikden sonra bir muddet canisinlik meselesinde ixtilaf meydana gelir Nehayet munasib ictimai movqeye malik olan Mehemmed Kerim Xan Kermani firqeye rehberliyi oz uzerine goturur Sagirdler arasinda regbet qazanmasina ilk novbede onun muellimi ile semimi munasibetde olmasi diger terefden de Qacar sahlarina yaxin olmasi sebeb olmusdur Cunki Zehirud dovle leqebi ile meshur olan atasi Ibrahim xan Feteli sahin hem emisi oglu hem kurekeni hem de Xorasan ve Kerman vilayetinin valisi idi O da Seyx Ehmedle semimi munasibetde olmus ve onun sahla gorusunun teskil olunmasinda muhum rol oynamisdir Qeyd etmek lazimdir ki Seyxiyye firqesinin eqidelerinin bir coxu o cumleden dord bunovre eqidesi Mehemmed Kerim xanin uydurmalari olmusdur dovrunde Seyxiyye firqesinin merkezi Kirman seherinde yerlesmisdir Lakin o oz tebligatcilarini etraf seherlere de gonderirdi Hicretin 1288 ci ilinde vefat etdikden sonra oglu Haci Mehemmed Xan onun canisini te yin olunsa da iki esasli sebebden bu mesele etrafinda ixtilaf meydana geldi Evvela ona gore ki oglanlari Haci Rehim Haci Zeynelabidin Mehemmed xan ve canisinlik arzusunda olan terefdarlari arasinda boyuk ixtilaf ve qarsidurmalar meydana gelmisdi Bu sebebden de Haci Kerim xanin olumunden sonra Seyxiyye firqesi bir nece yere bolundu Mehemmed Baqir Xendeq Abadinin adi ile bagli olan Baqiriyye firqesinin meydana gelmesini buna misal cekmek olar O evveller Haci Kerim Xanin Hindistandaki numayendesi olsa da sonralar Kerman seyxiyyelerinden ayrilmisdi Bu sebebden de onun terefdarlari Baqiriyye adlandirildi Azerbaycan Seyxiyyeleri adlanan basqa bir firqe de Azerbaycanda meydana geldi Mirze Sefi Siqetul islam Tebrizinin terefdarlari olduqlari ucun bu firqe Siqetul islamiyye kimi meshurlasdi Seyxiyye firqesinin Ihqaqiyye adlanan bir qolu da Kerbelada meydana geldi Onlar Molla Baqir Uskuyinin terefdarlari idiler Yazdigi Ihqaqul heqq ve ibtalul batil adli kitabinda Mehemmed Kerim Xanla muxalif oldugunu bildirdiyi ucun onun terefdarlari Ihqaqiyye leqebi ile sohret tapmaga basladi Bu firqenin davamcilari Kerbela Kuveyt ve Iran Azerbaycaninda yerlesirler Seyxiyye firqesinin eqideleriSeyxiyye firqesi usulidinin tovhid nubuvvet imamet ve dord bunovreden ibaret oldugunu hesab edir Gorunduyu kimi bu firqe qeyd olunan evvelinci uc meselede digerleri ile hemfikirdir Lakin onlar usulidine dord bunovre adlandirdiqlari basqa bir eqideni de elave etmisler Onlarin eqidesine gore edalet ve mead ayri ayriliqda tesevvur olunmamalidir Cunki Allaha ve Onun peygemberine iman getirmek bu iki seye iman getirmek demekdir Bele ki Allaha ve Onun peygemberine e tiqad beslemeyin zeruriliyi Qur ana iman getirmeye sebeb olur Her iki metleb ye ni edalet ve mead da oz novbesinde orada subuta yetirilmisdir Demek Qur ana e tiqadi olan her bir sexsin tebii olaraq edalet ve meada da e tiqadi olacaqdir Butun bunlarla yanasi edalet Allahin subutiyye sifetlerinden biridir Tovhid behsinde de Allahin subutiyye sifetlerinden behs olundugu ucun ister istemez orada edalet barede de sohbet acilir Islami destelerin bir coxundan ferqli olaraq Seyxiyye firqesi meadin cismani olmasini qebul etmir Onlarin fikrince cism dagilaraq aradan getdikden sonra yerde qalan unsur letif bir cismdir ki cism huve reqleyali adlanir Seyx Ehmed Ihsai deyir Insan iki cisme malikdir 1 Zaman unsurlerinden ibaret olan hemcinin erez seklinde heqiqi cism ucun yaradilan bir varliq Bu insanin gundelik geyinib cixardigi paltara benzeyir Insan vefat etdikden sonra fani olaraq aradan geden de mehz hemin cismdir 2 Heqiqi cism Bu insan vucudu ucun yogrulan ve yaranan tebietden ibaretdir Bele bir cismin zamanla hec bir bagliligi yoxdur ve o hurqelya alemine aiddir Bu sebebden de insan vefat etdikden sonra yasadigi alemde qalir Qiyamet gunu de mehsere hemin cism ile gelecek savab ve ezab da mehz hemin cisme verilecekdir Rukni rabe dord bunovre de yalniz Seyxiyye firqesine aid olan bir eqidedir Elbette bele bir eqide Mehemmed Kerim xan Kermani terefinden meydana gelmisdir cunki Azerbaycan seyxiyyeleri bele bir eqideni qebul etmirler Buna gore de yalniz Mehemmed Kerim xanin terefdarlari olan Kerman Seyxiyyelerine Rukniyye ye ni dord bunovreye e tiqadi olanlar deyilirdi Dord bunovre deyildikde imani kamil olan sie nezerde tutulur ki mubellig ve birinci natiq adi ile sielerle qeybde olan imam arasinda vasite rolunu oynayir Cunki o arada hec bir vasite olmadan ser i hokmleri qeybde olan imamdan alib onu sielere teblig ve beyan edir Sie alimlerinin be zileri bele bir nezer ireli surmusler ki dord bunovre deyildikde tevella ve teberra ye ni sielerin furuidinin bir hissesi hesab etdikleri Ehli beytin dostlari ile dost dusmenleri ile dusmen olmaq nezerde tutulur Seyxiyye ardicillari ise hemin ise te kid olunsun deye onu musteqil bir eqide usulu kimi qeleme verirler Lakin bu nezeriyye bir o qeder de esasli ve duzgun nezere carpmir Cunki dersin evvelinde qeyd etdik ki Seyxiyye firqesi yiyelendiyi eqidelere gore sie alimleri terefinden kufr etmekde ittiham olunmuslar Burada bele bir sual meydana gelir Onlar hansi eqidelerine gore qeyd olunan hokm ve fetvalara meruz qalmislar Tovhid Edalet Nubuvvet Imamet ve Mead meselelerinde ele bir muhum ixtilaf nezere carpmir Zamandan asili olmayan cisme tevella ve teberraya olan e tiqada gore ise onlarin kufre ducar olduqlarini guman etmek olmaz Lakin boyuk qeybet dovrunde Imam Zamanla birbasa elaqede olmaq ve onun yer uzunde naibliyine dair dord bunovre eqidesine verilen birinci te rif ise imamiyye mezhebi terefinden qetiyyetle redd edilir ve tebii ki bele bir eqideye sahib olan her bir sexs kufre ducar olmusdur Kamil sie me nasini dasiyan dord bunovre qeybde olan imamla sieler arasinda vasiteci olan Seyxiyye rehberlerine verilen addir Ye ni onlar ozlerini imamla camaat arasinda vasiteci ve ser i hokmleri onlara catdiran mubellig hesab edirler Seyxiyye firqesi dord bunovreni ve ya kamil sieni Imam Zamanin mehzeri ye ni hezretin her hansi bir sexsde zuhur ve hulul etmesi hesab edir IstinadlarMenbe 1 مشکور محمدجواد فرهنگ فرق اسلامیHemcinin baxEhqaqiler Mehemmed Mamagani Seyx Ehmed Ehsai Seyid Kazim Resti Haci Kerim xan Qovanli QacarXarici kecidlerCollected Works of Shaykh Ahmad al Ahsa i at H Bahai Discussion Network Al Abrar Digital Library of Shaykhia