Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az
  • Vikipediya

Alan Metison Türinq ing Alan Mathison Turing ˈtjʊərɪŋ 23 iyun 1912 Meyda Veyl d Böyük London 7 iyun 1954 Uimslou d çeşir

Alan Türinq

Alan Türinq
www.wikimedia.az-az.nina.azhttps://www.wikimedia.az-az.nina.az

Alan Metison Türinq (ing. Alan Mathison Turing [ˈtjʊərɪŋ]; 23 iyun 1912[…], Meyda-Veyl[d], Böyük London – 7 iyun 1954[…], Uimslou[d], Çeşir[d]) — informatika elminin inkişafına mühüm təsir göstərmiş ingilis riyaziyyatçısı, məntiqçi və kriptoqrafı. kavaleri (1945) və London kral cəmiyyətinin üzvü (1951). Alimin 1936-cı ildə təklif etdiyi və hal-hazırda bütün modeli sayılan mücərrəd "", alqoritm anlayışı formallaşdırmağa imkan vermiş və indiyə qədər keçirilən çoxlu nəzəri və təcrübi tədqiqatlar zamanı istifadə olunmuşdur. A. Türinqin elmi əsərləri – informatikanın əsaslarına (və xüsusilə süni intellekt nəzəriyyəsinə) verilən həqiqi töhfədir.

Alan Türinq
ing. Alan Mathison Turing
image
Türinqin 16 yaşı tamam olan zaman, pasport üçün çəkdirdiyi fotoşəkil
Doğum adı Alan Mathison Turing
Doğum tarixi 23 iyun 1912(1912-06-23)[…]
Doğum yeri
  • Meyda-Veyl[d], Vestminster borosu, Böyük London, İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı
Vəfat tarixi 7 iyun 1954(1954-06-07)[…](41 yaşında)
Vəfat yeri
  • Uimslou[d], Çeşir[d], İngiltərə, Birləşmiş Krallıq
Vəfat səbəbi sianiddən zəhərlənmə[d]
Dəfn yeri
  • Uokinq krematoriyası[d]
Elm sahələri kriptoanaliz[d], informatika, riyaziyyat, məntiq, kriptoqrafiya
İş yerləri
  • Kembric Universiteti (1934–1937)
Təhsili
  • Kembric Kinqs Kolleci[d] (1931–1934),
  • Prinston Universiteti (1937–1938),
  • Şerborn məktəbi[d] (1926–1931)
Elmi rəhbəri Alonzo Çörç
Tanınır və Türinq testinin yaradıcısı
Üzvlüyü
  • London Kral Cəmiyyəti (1951–)
Mükafatları
image
turingarchive.org
image Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İkinci Dünya müharibəsi zamanı Alan Türinq yerləşən və kod və şifrləri tədqiq edən Hökumət məktəbində işləyirdi; həmin bu mərkəzdə Berlin-Roma-Tokio oxu tərəfindən yaradılan çoxsaylı kod və şifrlər sındırılırdı (bunu elmi dildə adlandırırlar). Bundan başqa o, Almaniya hərbi dəniz donanması tərəfindən göndərilən məlumatların kriptoanalizinə cavabdehlik daşıyan xüsusi Hut 8 qrupuna rəhbərlik edirdi. Türinq müdaxilə və deşifrə üçün bir sıra metodları işləyib hazırlamışdır, o cümlədən, alətinin nəzəri bazası üçün (Bombe – Eniqma kodunun oxunması məqsədilə yaradılmış elektron-mexaniki maşındır).

Müharibədən sonra Türinq çalışmışdır; burada onun layihəsi üzrə ACE proqramını yaddaşında saxlayan dünyanın ilk kompüterinin yaradılması həyata keçirilmişdir. 1948-ci ildə alim Mançester Universitetinin hesablama laboratoriyasında çalışan Maks Robert Nyumanın yanına işə düzələrək, məşhur "Mançester kompüterlərinin" yaradılmasında ona köməklik göstərmiş, bir müddət sonra isə riyazi biologiya nəzəriyyəsi ilə maraqlanmışdır. Türinq morfogenezin kimyəvi əsası haqqında elmi iş nəşr etdirmiş və ilk dəfə 1968-ci ildə elm aləminə məlum olmuş kimi rəqsi hərəkət halında kimyəvi reaksiyanın meydana gəlməsini əvvəlcədən xəbər vermişdir. Süni kompüter intellektinin qiymətləndirilməsi üçün, o, 1950-ci ildə Türinq testinin təcrübədən keçirilməsini təklif etmişdir.

1952-ci ildə "" uyğun olaraq (bu düzəlişə əsasən, homoseksual şəxslər hakimiyyət tərəfindən təqib olunurdular), Alan Türinq "kobud ədəbsizlik" ittihamları üzrə təqsirli bilinmişdir. Türinqə həbs cəzası ilə seksual libidonu boğmaq üçün məcburi hormonal terapiya arasında seçim hüququ verilmişdir. Alim sonuncu variantı seçməyə məcbur olmuşdur. Alan Türinq 1954-cü ildə zəhərlənərək ölmüşdür. İstintaq Türinqin intihar etdiyini müəyyənləşdirmişdir, halbuki alimin anası hesab edirdi ki, baş verənlər təsadüfdən başqa bir şey deyildi. Alan Türinq həmçinin "Böyük Britaniyada homofobiyanın ən məşhur qurbanlarından birisi" kimi məşhurlaşmışdır. 2013-cü il dekabrın 24-də Türinq ölümündən sonra Böyük Britaniya kraliçası II Yelizaveta tərəfindən əfv olunmuşdur.

Alimin şərəfinə təsis edilmiş Türinq Mükafatı (ing. Turing Award) – informatika sahəsində dünyada ən nüfuzlu mükafat hesab olunur.

Erkən illəri və karyerasının başlanğıcı

image
Dorset qraflığının Şerborn şəhərində yerləşən eyniadlı məktəb

Alanın valideynləri uzun illər Hindistanın şəhərində yaşamışdılar. Atası – Yulius Metison Türinq Şotlandiyanın köhnə zadəgan nəslinin nümayəndəsi idi və İmperiya dövlət qulluğunda çalışırdı. Anası – Sara Etel (qızlıq soyadı Stoni) əslən irlandiyalı olan protestant dininə mənsub olan anqlo-irland zadəgan ailəsində anadan olunmuşdur. O Alana hamilə olarkən, gələcək valideynlər uşağın Londonda böyüməsi və gələcəkdə orada təhsil alması üçün İngiltərəyə köçməyi qərara alırlar. Məhz elə orada, yəni 1912-ci il iyunun 23-də Alan anadan olmuşdur. Onun Con adlı böyük qardaşı var idi. Yulius Türinqin dövlət xidməti davam etdiyindən, Alanın valideynləri tez-tez iki övladı əsasən hərbçi ailələrin öhdəsində qoyaraq və Hindistana gedirdilər. Türinqdə dahiliyin ilk göstəriciləri hələ erkən yaşlardan hiss olunmağa başlamışdı.

Altı yaşında Alan Türinq Hastinq şəhərində yerləşən müqəddəs Mixail məktəbinə daxil olur; bu məktəbin direktoru gənc məktəblinin istedadını dərhal qeyd etmişdir. 1926-cı ildə, 13 yaşında, Türinq qraflığının Şerborn şəhərində yerləşən məşhur Şerborn özəl məktəbinə gedir. Onun məktəbdə ilk günləri 1926-cı ilin Ümumxalq tətilinə təsadüf edir. Ona görə də Türinq Sauthempton şəhərindən velosipedlə Şerborna qədər təxminən 100 km məsafəni qət etməli olur; gecələmək üçün o, yaxınlıqdakı mehmanxanaların birinə üz tutur.

Türinqin məktəb illərində yaxınlıq etdiyi Kristofer Morkoma olan sevgisi onun sonrakı bütün həyatına təsir etmiş, həyatının sonuna kimi onu unuda bilməmişdir.
image
Kristofer Morkom
gənclik dövründə.
image
Türinqin Morkormun anasına yazdığı məktubun ilk səhifəsi.

Türinqin riyaziyyat sevdası Şerborn məktəbinin müəllimləri arasında xüsusi dəstək tapmamışdır, burada humanitar elmlərə daha çox diqqət yetirilirdi. Məktəbin direktoru Alanın valideynlərinə bunları yazmışdı: Mən ümid edirəm ki, o, eyni anda iki stulda oturmağa cəhd göstərməyəcək. Əgər o, özəl məktəbdə qalmağı arzulayırsa, o zaman "təhsil" almağa çalışmalıdır. Yox əgər o, özəl məktəbdə sırf "elmi mütəxəssis" kimi qalmağa hazırlaşırsa, bu onun üçün boş vaxt itkisinə çevriləcək. Bununla belə, onu maraqlandıran sahələrdə, Türinq, başqalarından fərqlənən bacarıq göstərirdi. Müəllimlərin ona hətta riyazi analizin əsaslarını keçməmələrinə baxmayaraq, o, artıq 1927-ci ildə mürəkkəb riyazi məsələləri həll edirdi. 1928-ci ildə, 16 yaşında Türinq Eynşteynin əsərləri ilə yaxından tanış olmuşdur, o, məsələni o səviyyəyə qədər həll edə bilmişdi ki, mətndə açıq şəkildə ifadə olunmayan Eynşteynin Nyutonun qanunları ilə bağlı şübhəli məqamları ekstrapolyasiya edə bilmişdi.

Şerbornda oxuyarkən, Türinq Kristofer Morkom ilə yaxından dostlaşır. 1930-cu ildə "" (öküz tuberklyozu) xəstəliyinin ağırlaşması nəticəsində Morkomun vəfat etməsi ilə bu münasibət başa çatır, Morkom bir neçə il əvvəl xəstə süd vasitəsiylə yoluxmuş, bu hadisədən sonra Türinq ilahi qüvvəyə inancını itirmiş və ateist olmuşdu. Həmçinin bu hadisə Türinqdə böyük kədər hissi doğurmuşdur. Böyük dərdin öhdəsindən gəlmək üçün, o, daha ağır elmi mövzular üzərində işləməyə başlamışdır. Morkomun anasına ünvanladığı məktubda Türinq bunları yazmışdır:

image Mən sizin oğlunuz kimi parlaq və eyni zamanda belə cazibədar və şöhrətpərəstlikdən uzaq digər bir partnyoru tapa bilməyəcəyimə əminəm. Mən maraqlarımı öz işimlə və astronomiya elmi ilə dəyərləndirirəm və bütün bunları ona həsr edirəm və mən düşünürəm ki, o da mənim barəmdə eyni hissləri duyurdu... Bilirəm, mən işimə həddindən artıq böyük maraq və enerji sərf etməliyəm, çünki əgər sağ olsa idi, o mənimçün məhz bunları arzulayardı image

.

Alan bütün fenomenlərin, o cümlədən insan beyninin yaratdığı təxəyyülün özündə materialist başlanğıcı daşımalı olduğu ideya barədə düşüncələrə dalır, lakin bununla belə, həyatının bu dövründə o, bədəndən asılı olmayan ruh anlayışına və ölümdən sonrakı axirət həyatına inanırdı. Morkomun anasına yazdığı sonuncu məktubda, o, "ruh" və "axirət" haqqda öz nöqteyi-nəzərini bildirmişdi:

image Şəxsən mən düşünürəm ki, ruh əbədiyyət materiya ilə əlaqəlidir, lakin əlbəttə ki, bədən kimi yox...Ruh və bədənin faktiki münasibətlərinə gəlincə, məncə, bədən nə qədər ki, sağdır və oyaqdır ruhdan asılıdır. Bədən yatdıqda nə baş verdiyini deyə bilmərəm, lakin, bədən öldükdə ruhu tutan mexanizm məhv olur və ruh gec ya tez, və ya dərhal yeni bədən tapır image

.

Türinqin elmi hipotezləri tezliklə görkəmli amerikalı riyaziyyatçı və məntiqçi Alonzo Çörçün lyambda-hesablama üsulu ilə tərtib etdiyi ekvivalent sübutlarından sonra açıqlanmasına baxmayaraq, Türinqin özü onunla təəssüf ki, tanış deyil idi. Alan Türinqin məsələyə yanaşması daha sadə və intuitiv hesab edilir.

Universitet illəri

image Əsas məqalələr: və
image
Alan Türinq Kembricdəki Kral kollecinə 1932-ci ildə daxil olmuş, 1934-cü ildə isə buranın həqiqi üzvü seçilmişdir. Hal-hazırda kompüter siniflərinin birisi onun adını daşıyır.

Humanitar elmlərə qarşı nifrəti üzündən Türinq yüksək bal toplaya bilmədi və buna görə də məktəbi bitirdikdən sonra Kembric Kral kollecinə daxil olur (halbuki o, Triniti kollecə getmək niyyətində idi). Məşhur riyaziyyatçı Qodfri Harold Hardinin rəhbərliyi altında, Türinq Kral kollecində 1931-ci ildən 1934-cü ilədək təhsil almışdır.

1928-ci ildə alman riyaziyyatçısı David Hilbert dünya ictimaiyyətinin diqqətini dayanacaq probleminə (alm. Entscheidungsproblem‎) cəlb etmişdir. Türinq 1936-cı il noyabrın 12-də dərc etdiyi "On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem" adlı elmi işində Gödelin universal və formal hesab dilini sadə hipotetik qurğularla əvəz edərək, haqqında onun teoremini başqa şəkildə ifadə etmişdir (həmin qurğular daha sonralar Türinq maşını adlandırılmışdır). O, sübut etmişdir ki, belə bir maşın alqoritm şəklində təqdim edilmiş istənilən riyazi hesablamaları aparmaq iqtidarındadır. Daha sonra Türinq sübut etdi ki, "Entscheidungsproblem"dən (problem həlli) çıxış yolu yoxdur, bunun üçün o, əvvəlcə sübut etdi ki, Türinq maşını üçün dayanma məsələsi icazə verilən deyil: ümumiyyətlə Türinq maşınının məlumatlarının nə vaxtsa dayanacağını alqoritmik şəkildə təyin etmək mümkün deyil.

Türinqin elmi hipotezləri tezliklə görkəmli amerikalı riyaziyyatçı və məntiqçi Alonzo Çörçün lyambda-hesablama üsulu ilə tərtib etdiyi ekvivalent sübutlarından sonra açıqlanmasına baxmayaraq, Türinqin özü onunla təəssüf ki, tanış deyil idi. Alan Türinqin məsələyə yanaşması daha sadə və intuitiv hesab edilir. İstənilən digər maşınlar funksiyalarını yerinə yetirə biləcək "Universal Maşın" ideyası, yaxud başqa sözlə, prinsip etibarilə hər şeyi hesablamaq bacarığı olduqca orijinal bir addım idi. Müasir kompüter konsepsiyasının məhz Alan Türinqin uzun illər apardığı işlər nəticəsində yaradılığını ABŞ-lı riyaziyyatçı alim fon Neyman daha sonralar şəxsən etiraf etmişdir. Türinq maşını indiki dövrdə belə alqoritmlər nəzəriyyəsində əsas tədqiqat obyekti kimi istifadə olunur.

1936-cı ilin sentyabr ayından 1938-ci ilin iyul ayına kimi Türinq məntiqçi-alim Çörçün rəhbərliyi altında Prinston Universitetində çalışmışdır. Riyaziyyatla məşğul olmaqla yanaşı, alim kriptoqrafiyanı da öyrənirdi; o, həmçinin binar (yəni ikili saylı) və elektrik-mexaniki cərəyanın gərginliyi artıran transformator yaratmışdı. 1938-ci ilin iyununda Türinq "Ordinallara əsaslanan məntiqi sistemlər" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir, Türinq maşının orakulla birləşməsindən ibarət olan konsepsiya barədə buradakı digər alimlərə geniş məlumat verilmişdir. Bu yeni kəşv, yalnız Türinq maşınının köməyi ilə həll edilməsi mümkün olmayan problemləri tədqiq etməyə imkan yaradır.

Kembricdə Alan Türinq Avstriya filosofu, analitik fəlsəfənin banilərindən və XX əsrin ən parlaq filosoflarından biri olan Lüdviq Vitgenşteynin "Riyaziyyat əsaslarının böhranı" adlı mühazirələrinə baş çəkirdi. Alimlər çoxlu mübahisə edirdilər, çünki Türinq daha çox ideyasını dəstəkləyir və var qüvvəsilə müdafiə edirdi, onun oppnenti isə əksinə, hesab edirdi ki, riyaziyyat elmi mütləq həqiqəti axtarmır, o sadəcə olaraq həmin həqiqəti kəşf edir.

Kriptoanaliz

image image
Almanların "Eniqma" adlı üç rotorlu hərbi şifrə maşını (solda)
və Bletçli Park (sağda)

İkinci dünya müharibəsi zamanı Alan Türinq malikanəsində alman şifrlərin sındırılmasında fəal iştirak etmişdir. Bletçli Parkda uzun illər çalışmış tarixçi və veteran Eyza Briqs bir dəfə dedi:

...Bletçli Park üçün müstəsna istedad, müstəsna dahilik lazım idi və Türinqin dahiliyi məhz bu cür idi....
Orijinal mətn  (ing.)  

You needed exceptional talent, you needed genius at Bletchley and Turing's was that genius.

— "Britaniyanın ən böyük kriptoanalitiki" televiziya verilişi, UK Channel 4, 21. noyabr 2011

1938-ci ilin sentyabrından Türinq şifrlərin sındırması üzrə ixtisaslaşmış Böyük Britaniyanın Hökumət əlaqələr mərkəzi təşkilatına yarımştat işə daxil olur. O, burada Dili Noks ilə birlikdə ilə məşğul olurdu. 1939-cu ilin iyulunda Varşavada keçirilən görüşdə Polşanın məxfi məlumatlar bürosu Britaniya və Fransa tərəfinə Eniqmanın rotorlarında əlaqə və məlumatların deşifrə edilməsi metodu haqqında informasiya ötürdükdən qısa müddət sonra Türinq və Noks problemin daha effektiv həlli üçün fəaliyyətə başladılar. Polşa metodu indikator prosedurlarındakı nöqsanların aşkarlanmasına əsaslanırdı, buna görə də onların bu üsulu uğursuzluqla nəticələndi – almanlar 1940-cı ilin may ayına qədər Eniqmanın bütün çatışmazlıqlarını aradan qaldırmağı bacarırlar. Türinqin yanaşması daha çox ümumi olub, ilkin mətn ardıcıllıqlarının artırılması metoduna əsaslanırdı – o məhz Eniqma kodunun deşifrə olunması üçün adlı ilkin və funksional spesifikasiyanı hazırlamışdı.

4 sentyabr 1939-cu ildə, yəni Böyük Britaniyanın Üçüncü Reyxə müharibə elan etməsinin ertəsi günü, Türinq Bletçli Park geri qayıdır – o zamanlar burada Hökumət əlaqələr mərkəzinin baş qərargahı yerləşirdi.

"Bombe" üçün spesifikasiya Türinqin hərbi kriptoanaliz sahəsində beş ən mühüm nailiyyətlərindən yalnız birisi idi. Alim həm də Almaniya Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin indikator prosesini müəyyən etmişdir; o, Bombe maşınından istifadə üçün, statistik analizə əsaslanan və daha effektiv olan "Bamburismus" adlı üsul hazırlamışdı; parametrlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün "Türinceri" adlı metod işləmişdi; müharibənin sonuna yaxın Türinq "Delilah" adlı portativ şifrator kəşf etmişdi.

Şifrələrin yozulması prosesi zamanı Türinqin istifadə etdiyi müxtəlif imkanların optimallaşdırılması və araşdırmaların statistik yanaşması, ümumilikdə informatika elmində yenilik idi. Türinqin əvvəlcə GCCS, daha sonra isə GCHQ (ing. Government Communications Headquarters) mərkəzləri üçün yazdığı elmi işlər (onlardan biri "Kriptoanalizdə ehtimal yanaşmasının tətbiq edilməsi barədə məruzə", digəri isə "Statistika və təkrarlanma barədə sənəd" adlanırdı) özü-özlüyündə bəşəriyyət üçün o qədər böyük dəyəri təmsil edirdilər ki, onların Milli arxivə təqdim olunması yalnız 2012-ci ilin aprel ayında, yəni alimin anadan olmasının yüzilliyinə həsr olunmuş bayrama az qalmış baş tutmuşdur. GCHQ-də çalışan işçilərdən birisinin bildirdiyinə görə, Türinq tərəfindən tərtib olunmuş elmi işlərin bu qədər uzun müddət istifadə olunması, onun əhəmiyyətinin misilsiz olduğunu sübut edir. 1945-ci ildə Türinq hərbi xidmətlərə görə kral VI Georq tərəfindən Britaniya imperiyasının ordeni ilə təltif olunmuşdu, amma bu fakt uzun illər ictimaiyyətdən gizli saxlanılırdı.

Bletçli Parkda Türinqin "ekssentrik və tuhaf adam" reputasiyası var idi. O, həmkarlarının əhatəsində "Prof" adı ilə tanınırdı; onun "Eniqmaya" həsr olunmuş elmi işlərini isə qısaca olaraq "Prof kitabları" adlandırırdılar. Ronald Levinin dediyinə görə, bir zamanlar Bletçli Parkda çalışmış İrvinq Con Qud həmkarı Türinq barədə bunları söyləmişdi:

image Hər il iyun ayının ilk həftəsində onda ot qızdırması başlayırdı və o, ofisə əleyhqazda gəlirdi. Onun velosipedinin zəncirləri müəyyən intervaldan sonra yerə düşürdü, o isə velosipedi təmirə vermək əvəzinə pedalların dövriyyəsini sayaraq velosipeddən lazımi anda düşür və onu əllə düzəltməyə çalışırdı. Onun başqa bir qəribəliyi, şəxsi fincanının batareyanın zəncirinə kökləməsindən ibarət idi, o həmişə fincanının başqa bir şəxs tərəfindən oğurlanacağından çox qorxurdu image

.

Türinq-Velşman maşını

image Əsas məqalə:

image image
Türinq maşınının sxematik illüstrasiyası (solda)
və Eniqma kodunu deşifrə edən
"Bombe" adlı elektron-mexaniki maşın (sağda)

Bletçli Parka gəldikdən sonra bir neçə həftə ərzində, Türinq Eniqma şifrinin sındırılması üçün polyak alimlərinin yaratdıqları (pol. Bomba kryptologiczna) daha səmərəli və effektiv yardımçı ola biləcək elektromexaniki maşın üçün spesifikasiya yazmışdır. Riyaziyyatçı Qordon Velşmanın təklifləri ilə təkmilləşdirilən Türinq maşını, "Eniqma" məlumatlarının oxunması üçün mühüm vasitəyə çevrilmişdir. Bu yeni mexaniki vasitə Bombe adlandırılmışdır.

Maşın məşhur açıq mətnlərə əsaslanaraq, məlumatların şifrlənməsi üçün istifadə olunan mümkün kökləmələri axtarırdı (məsələn, rotor qaydası, rotorun vəziyyəti, panelin kommutasion birləşmələri). Rotorların hər bir mümkün tənzimləməsi üçün maşın açıq mətnlərə əsaslanaraq (onun məzmunu və strukturuna) bir sıra məntiqi ehtimal əməliyyatlarını həyata keçirirdi alman sualtı qayıqlarında 1019 və yaxud 1022 modifikasiya taktı (vəziyyəti) istifadə olunurdu. Daha sonra maşın ziddiyyətləri müəyyən edərək, parametrlər yığımını rədd edir və növbəti hissəyə keçirdi. Beləliklə, mümkün dəstin böyük hissəsi ələnirdi və sonda dəqiq analiz üçün cəmi bir neçə variant qalırdı. İlk hesablama maşını 1940-cı il martın 18-də istismara buraxılmışdı. Açarların ifazəsi saatın cingildəməsinə bəznəyən səsin müşayiəti ilə mexaniki təbillərin fırlanması hesabına yerinə yetirilirdi.

1941-ci ilin payızında Alan Türinqi və onun həmkarları Qordon Velş, Aleksandr Hyu və Stüart Milner-Bari məyusluqla üz-üzə qalmışdılar. Polşa şifr bürosunun tərtib etdiyi planların əsasında onlar "Eniqma" şifrini effektiv şəkildə qırmağı bacaran sistem işini qurmağı bacarırlar, ancaq əsas problem insan və resur sayının çox az olmasında idi, buna görə də bütün məlumatların deşifrə olunması üçün kifayət qədər vaxt çatmırdı. Bununla belə, deşifratorların uğurları sayəsində, 1941-ci ilin yayında alman sualtı qayıqlarının fəaliyyəti nəticəsində okean sualrına qərq olmuş gəmilərin yük itkiləri 3 ay ərzində 100 000 tona qədər azalmışdır, amma bu hələ də kifayət deyildi. Almanların daimi təkmilləşmələrin öhdəsindən gəlmək üçün qrup ezvləri üçün daha çox maliyyə resursları lazım idi. Daha çox insanı işə cəlb etmək və yeni maşınların hazırlaması üçün maliyyələşdirilmə cəhdləri rəsmi yollarla heç nəyə gətirib çıxarmadı. Nəhayət, oktyabrın 28-də bütün qaydaları pozaraq, onlar Çörçillə məktub göndərirlər. Məktubda Türinq və onun həmkarları xüsusilə vurğulamışlar ki, onların tələbləri mümkün səmərə ilə müqayisədə heçə bərabərdir.

Effekt özünü çox gözlətmir, məktubu oxuyan Çörçill dərhal general İsmeyə belə bir sərəncam verir:

image DƏRHAL YERİNƏ YETİRMƏK. Əmin olun ki, onlarda istənilən hər bir şey var. Sonda mənə yerinə yetirilməsi vacib məsələlər haqqında hesabat verin. image

Noyabrın 18-də kəşfiyyat rəhbəri bütün mümkün tədbirlərin görüldüyü barədə Baş nazirə məlumat vermişdi. Müharibənin sonuna kimi ekspluatasiya məqsədilə daha iki yüz maşın işə salınmışdır.

Hut 8 "Eniqma" HDQ

image
Hazırda Bletçli Parkda saxlanılan "Bombe" maşınının tam fəaliyyət göstərən surəti

Türinq qərara gəlir ki, xüsusilə çətin bir tapşırıq olan Almaniya HDQ-nə məxsus Eniqmanın analizi ilə məşğul olsun, çünki, onun sözlərinə görə "heç kim bununla məşğul olmamışdı" və o, "bu problemi öz öhdəsinə götürə bilərdi". 1939-cu ilin dekabrında Türinq, Eniqmanın digər sistemlərlə müqayisədə xüsusilə mürəkkəb quruluşa malik olan indikator sistemini yığa bilmişdi.

...əmin deyildim ki, bu, praktikada işləyəcək, yalnız bir neçə gün keçdikdən sonra mən bu cəsarətli eksperimenti həyata keçirmək qərarına gəldim...

— Alan Türinq Banburismus haqqında

Həmin gecə Türinqin ağlına , HDQ-dən Eniqma şifrələri vasitəsilə gələn məlumatları anlamağa kömək edəcək statistik texnika ardıcıllığı – yəni qısaca olaraq ideyası gəlir (macar riyaziyyatçısı onu sonradan Statistik təhlil ardıcıllığı adlandırmışdı). Bunun üçün o, informasiya entropiyasında istifadə olunacaq 10 əsaslı ban adlı yeni loqarifm ölçü vahidini tətbiq etmişdir. Bamburismus "Bombe" maşınındakı kökləmələrin yoxlanılması üçün zəruri olan vaxt sayını xeyli azaldaraq, Eniqma rotorlarının müəyyən ardıcıllıqlarını istisna edə bilərdi.

1941-ci ildə Türinq Bletçli Parkda onunla birgə çalışan Coan Klarka evlənmək təklifi edir – onlar nişanlanırlar, lakin onun ömrü çox qısa olur. Nişanlısına homoseksual olduğunu etiraf edən Türinq (şayiələrə görə, Klark ona qarşı hər zaman "laqeydcəsinə" yanaşırdı) qərara gəldi ki, işi toya qədər çatdırmaq lazımsız bir addımdır.

1942-ci ilin noyabrında Türinq ABŞ-yə yola düşür; o, orada Eniqmanın sındırılması və Vaşinqtonda "Bombe" maşınlarının qurulması üzərində HDQ-nin kriptoanalitikləri ilə birlikdə çalışırdı. ABŞ-də olduğu müddət ərzində, o, Ohayo ştatında yerləşən Dayton kompüter laboratoriyasını ziyarət edir və onun amerikan istehsallı Bombe-ların dizaynına reaksiyası elə də çox ümidverici olmur.

Amerikada olarkən, Türinq danışığı şifrləməyə imkan yaradacaq bir qurğunun hazırlanmasında işləyən alimlərə yardımçı olmuşdu.

Alan Bletçli Parka 1943-cü ilin mart ayında qayıdır. Onun yoxluğu zamanı Aleksandr Hyu Hut 8 komandasında rəhbər mövqeyini rəsmən əldə etmişdi; iş yoldaşlarının gündəlik işləri ilə bağlı yaranan ətalət hissi Türinqi narahat etmədiyini görən Aleksandr, faktiki olaraq bundan öncə də bir müddət bu vəzifəni icra edirdi. Alim Bletçli Parkda kriptoanaliz üzrə Baş məsləhətçi vəzifəsini tutmuşdu.

Aleksandr Hyu Türinqin çoxsaylı töhfələri barədə bunları demişdi:

image Heç bir şübhə ola bilməz ki, Türinqin işləri sonralar Hut 8 uğurunun başlıca amili idi. O elə əvvəlcədən problemin həll ediləcəyinə əmin olan yeganə kriptoanalitik idi. Əsas nəzəri işlərə cavabdeh olan bir şəxs kimi, o, gələcəkdə Bombe maşınının yaradılması üçün bütün mühüm sənədləri Velşman və Kinə vermişdi. Hər-hansı bir şəxsə əvəzolunmaz sözünü demək həmişə çətin olur, ancaq əgər Hut 8-də əvəzolunmaz insan mövcud idisə, onda bu ifadəni yalnız Alan Türinqə aid etmək olardı. Təcrübə və ətalətin sadəlik kimi göründüyü hisslərin yarandığı anda, ilk yaradanın əziyyəti həmişə unudulmağa başlayır və bir çoxumuz hiss edirdik ki, Türinqin etdiyi töhfənin miqyası heç vaxt tam şəkildə digər dünya ölkələri tərəfindən başa düşülməyəcək image

.

Colossus

image Əsas məqalə:

1942-ci ilin iyulunda Türinq Almaniya ali komandanlığının məlumatların ötürülməsi üçün istifadə olunan "Lorenz" kodunun deşifrəsində iştirak etmişdi. Lorenz ondan öncəki "Eniqmadan" daha mürəkkəb idi və mövcud üsullarla şifrin açılmasına ciddi-cəhdlə müqavimət göstərirdi. Türinq deşifrator konstruksiyasında elektron lampalardan istifadə etməyi təklif edir və komandaya təcrübəli mühəndis-elektrik dəvət etdi. Beləliklə riyaziyyatçı və mühəndislərin birgə səyi nəticəsində "Koloss" adlı dünyada ilk hesablayan elektron maşın (HEM) hazırlanmışdır. 1944-cü ildə məhz Kolossun köməyi ilə Lorenz kodu nəhayət sındırılır, bu, müttəfiqlərə Ali Almaniya rəhbərliyinin bütün yazışmalarını oxumağa imkan vermişdir.

Nitq şifratoru (Delilah)

Alan Türinq telefon şəbəkələrində nitqin şifrlənməsi üçün elektron qurğunun yaradılması üzrə Bell Labs-da başladığı işləri davam etdirmişdir. Parallel olaraq o, Henslop Parkda yerləşən Məxvi Radio Kəşviyyat Xidməti (ing. Secret Service's Radio Security Service) ilə əməkdaşlığa başlayır. Mühəndis Donald Beyli ilə birlikdə, Türinq Delilah adlı yeni nitq siqnal qurğusunun (şifratorunun) portativ dizaynını hazırlayır. Qurğu yüksək məsafədə yerləşən radiosistemlərlə iş üçün uyğunlaşdırılmış və müharibə illərində tətbiq edilməsi üçün çox gec başa çatdırılmışdır. Türinqin uğurlu nümayişinə baxmayaraq (təqdimat zamanı bariz nümunə üçün Çörçillin nitqi şifrələnir və sonra yenidən deşifrə olunur), Delilah kütləvi istehsala buraxılmır. Türinqin siqnal qurğusunda 30-a qədər elektron lampalardan istifadə olunmuşdur; onun qurğularını yeni texnologiya yalnız 15 ildən sonra üstələyə bilmişdir.

Erkən kompüterlər və Türinq testi

image Əsas məqalələr: Türinq testi , , və Süni intellekt
image
Türinqin şəkli "Attitude" jurnalının üz qabığında.

1945-ci ildən 1947-ci ilədək Türinq şəhərində yaşamış və burada yerləşən Milli fizika laboratoriyasında ilk Avtomatik Hesablama Maşınının (ACE) üzərində çalışmışdı. 19 fevral 1946-cı ildə o, öz işini digər alimlərə təqdim edir; faktiki olaraq bu yaddaşında proqram saxlamağı bacaran ilk müfəssəl hesablama maşını (kompüteri) idi. Fon Neymanın tamamlanmamış işi "EDVAC-ın ilk hesabat layihəsi" (1945) onu qabaqlasa da daha az detallı idi, Milli Fizika Laboratoriyasının Riyaziyyat bölməsinin idarəçisi Con Vourmslinin fikrincə isə: "Fon Neymanın elmi işində doktor Türinqə məxsus bir neçə ideya vardır".

ACE-nın inşası tamamilə mümkün olmasına baxmayaraq, Bletçli Parkı əhatə edən məxfilik işin əvvəlində gecikmələrə gətirib çıxarmışdır, bu isə Türinqi çox məyus etmişdir. 1947-ci ilin sonunda o, bir illik məzuniyyət xatirinə Kembricə qayıdır, bu müddət ərzində o, "Machinery Intelligent" üzərində səmərəli şəkildə işləyir; o sağ ikən bu əsər təəssüf ki nəşr olunmamışdır. Alan Türinq Kembricdə olarkən, Pilot ACE onun yoxluğu zamanı inşa edilmişdir. Özünün ilk proqramını o, 10 may 1950-ci ildə yerinə yetirmişdir. ACE-nin tam versiyası heç bir zaman inşa olunmamasına baxmayaraq, məsələn, və kimi bəzi kompüterlərin onunla çoxlu oxşarlığı var idi.

Milli fizika laboratoriyasında işləyən zaman Alan Türinq qaçış idman növü ilə fəal məşğul olurdu və adətən Volton Yüngül Atletika klubunun yarışlarında çıxış edirdi. Türinq bu kluba 1945-ci ilin sonunda daxil olur və qısa bir zaman içərisində dünya səviyyəli nəticələrini göstərməyə başlayır. Onun ən yaxşı marafon göstəricisi 2 saat 46 dəqiqə və 3 saniyə idi, ancaq bu 1948-ci il Olimpiya Oyunları qalibinin göstərici vaxtından 11 dəqiqə çox idi, həmin ildə amma daha əvvəl dərə-təpəli ərazdə keçirilən qaçış yarışında Alan Olimpiya Oyunlarının gümüş mükafatçısı Tom Riçardsdan tez finişə çatmışdır.

1948-ci ildə Alan Türinq Mançester Universitetinin riyaziyyat departamentində Reader fəxri adını almışdı. Orada o, 1949-cu ildə kompüter laboratoriyasının direktoru vəzifəsinə təyin olunmuşdu; bu binada Manchester Mark I adlı və operativ yaddaşlı ilk elektron kompüterin proqramlaşdırma işləri cəmlənmişdir. Eyni zamanda Türinq daha mücərrəd riyazi məsələlər üzərində işləməyə davam edirdi, özünün "Computing Machinery and Intelligence" elmi işində isə ("Mind" jurnal, 1950-ci ilin oktyabr ayı) o, süni intellekt probleminə müraciət edir və bunun həlli üçün daha sonralar Türinq testi adlanacaq bir eksperimenti təcrübədən keçirməyi təklif edir. Ümumi mənada bu test bir mütəxəssisin, maşının performansı ilə bir insanı ayırd edib edə bilməyəcəyini ölçür. Əgər ayırd edə bilməzsə, maşın insanlar qədər zehni bacarığa sahib olduğu deməkdir. Bu testdə təcrübəni edən adam kompüter və insanı görmür. Təcrübəni edən hansıyla əlaqədə olduğunu bilmədən bunların ikisinə də sual verir. Təcrübəni edən adamın soruşduğu suallar və təcrübədə iştirak edən maşın və insanın verdiyi cavablar bir ekranda yazılı olaraq verilir. Məqsəd, təcrübəni aparanın uyğun suallar ilə bunlardan hansının insan, hansının kompüter olduğunu tapmasıdır. Əgər təcrübəni edən adam etibarlı bir şəkildə bunu söyləyə bilməzsə, o zaman kompüter Türinq testini keçər və insanlar qədər qabiliyyətli olduğu fərz edilər. Hal-hazırda Türinqin əks testinə əsaslanan internetdə geniş yayılıbdır.

1948-ci ildə Alan öz keçmiş həmkarı Devid Çampernovn ilə birgə kompüter üçün hələ mövcud olmayan şahmat proqramını yazmağa başlamışdır. 1952-ci ildə şahmat oyununun reallaşdırmaq üçün münasib qurğunun yaxın illərdə yaradılmasının mümkünsüzlüyünü anlayan Türinq, gələcək maşının hərəkətlərini stimulyasiya etməklə (yarım saatdan bir yalnız gediş etməklə) həmkarları ilə birgə şahmat oyununu oynayır. Oyunun gedişi videoya çəkilir və nəticədə psevdoproqram Türinqin həmkarı Alek Qliniyə uduzur, amma Çampernovnun həyat yoldaşına partiyaların birində qalib gəlir.

1948-ci ildə Türinq LU-ayırması metodunu kəşv etmişdir, bu üsul tənliklərin həlli üçün bu gün də istifadə olunur.

Morfogenez

1952-ci ildə Türinq "Morfogenezin kimyəvi əsasları" (ing. The chemical basis of morphogenesis) adlı elm işini dərc edir, burada ilk dəfə olaraq materiyanın özünütəşkiletmə prosesi riyazi dəqiqliklə təsvir edilmişdir. Fibonaççi ardıcıllığına uyğun olan yarpaq düzümü və bitki strukturlarında Fibonaççi ədədlərinin mövcudluğu onun əsas maraq sahəsi idi. Onun sonrakı işlər 1992-ci ilə qədər dərc olunmamışdır, 1993-cü ildə onun əsərlərindən ibarət toplu nəhayət satışa buraxılmışdır. Türinqin bu sahədə etdiyi töhfələr əsas sayılır.

Türinqin ədəbsizlikdə ittiham olunması

image
Alan Türinqin Uilmsloudakı mənzili

1952-ci ilin yanvar ayında Alan Türinq Mançesterdə kinoteatrının yaxınlığında Arnold Mürrey adlı on doqquz yaşlı işçi ilə tanış olur. Alan onu yol kənarında olan restorana dəvət etdi. Utancaq və mavi gözlü, çəkingən xasiyyətli, zərif saçlı, əksər yüksək təhsilli insanlardan daha tərbiyəli və açıqfikirli insan olan Arnold Alanın yumşaq yerinə və digər yerlərinə toxundu. Türinq ona öz işindən danışdı, Arnold isə bir neçə sual verərək kəşflərlə maraqlandığını göstərdi. Birgə nahardan sonra Türrinq Mürreyə onun evində istirahət günlərini keçirməyi təklif edir, gənc işçi onun təklifini qəbul etsə də, həmin gün görüşə gəlmir. Cütlük növbəti bazar ertəsi günü Mançesterdə yenidən görüşür və Mürrey bu dəfə Türinqi evinə qədər ötürməyə razılaşır. Gənc oğlan 12 yanvar 1952-ci ildə Alanın Uilmsloudakı evinə qonaq gəlir. İki gün sonra isə onlar gecəni birlikdə keçirirlər. Fahişəlik kimi qəbul edilməməsi üçün Arnold Alanın pul təklifindən imtina edir. Növbəti gün Alan pul qabından £10 əskik olduğunu görür. Növbəti həftə onlar görüşdükdə Alan Arnolda onun pulunu götürdüyünü desə də, Arnold bunu boynuna almır, lakin, borclu olduğunu deyir və £3 borc istəyir. 18 yanvarda Arnold daha £7 borc alır.

Bir neçə gün sonra, Mürrey şəriki ilə birlikdə alimin evini soyur, Türinq dərhal bu barədə polisə xəbər verir və araşdırma prosesində təqsirləndirilən şəxslə cinsi əlaqədə olduğunu etiraf edir. O vaxtlar Birləşmiş Krallıqda kişilər arasında istənilən homoseksual fəallıq qanunazidd hərəkət kimi qiymətləndirilirdi, buna görə də, hər iki şəxsə "Labuşer düzəlişinə" uyğun olaraq nalayiq davranışda ittihamı irəli sürülmüşdü. Türinqə həbs cəzası ilə libidonu boğmaq üçün tətbiq olunan hormonal terapiya arasında seçim hüququ verilmişdir. Alim öz layihələri üzərində işləri davam etdirmək imkanına malik olması üçün hormonal inyeksiyarı ilə terapiyaya üstünlük verir. Bu müalicə bir il davam edir və alimdə impotensiya və ginekomastiyanın yaranmasına səbəb olur. İstintaq bitəndən sonra, Mürrey şərti azadlığa buraxılır.

Türinqə irəli sürülmüş ittihamlar, onun etibarlıq statusunun itirilməsinə və GCHQ mərkəzində tutduğu kriptoanaliz üzrə məsləhətçi vəzifəsindən kənarlaşdırılmasına gətirib çıxarır. O vaxt Kembric beşliyinə daxil olan iki üzvün – yəni və Sovet agentləri tərəfindən homoseksual casuslar kimi öz tərəflərinə cəlb edilməsi barədə məlumatlar yayıldıqdan sonra, Böyük Britaniya DTK-sında bəzi narahatlıqlar yaranmışdır. Alan heç vaxt casusluqda günahlandırılmamışdır, ancaq məxfilik aktına uyğun olaraq ona Bletçli Parkda bir zamanlar tutduğu vəzifənin təfərrüatlarını başqa şəxslərlə müzakirə etmək qadağan edilmişdir.

Ölümü

8 iyun 1954-cü ildə Alan Türinqin meyiti yaşadığı mənzildə tapılmışdır. Aparılan autopsiya nəticəsində, alimin sianidlə zəhərləndiyi müəyyənləşdirmişdir. Yatağn yanındakı şkafda dişlənmiş alma aşkarlansa da, onun tərkibində sianidin olduğunu yoxlamaq üçün test keçirilməmişdir, lakin, məhz almanın zəhərli olması məlumatı geniş yayılmışdır. Araşdırma zamanı, alimin intihar etdiyi müəyyənləşdirilmişdir. Alimin meyiti 12 iyun 1954-cü ildə Surrey qraflığının Uokinq şəhərində yerləşən Krematoriumda yandırılmışdır .

Hoces və Devid Levit güman edirlər ki, Türinq uşaqlıqdan bəri sevdiyi Qrimm qardaşları tərəfindən yazılmış "Ağbəniz və yeddi cırtdan" nağılının adaptasiyasında olan səhnəni xəyalında canlandırımış və özünəqəsd etmişdir. Levitin dediyinə görə:

image Cizgi filmində göstərilən kiçik səhnə - yəni, almanı zəhərlə dolu qazanın içərisinə salması, alimin xüsusilə xoşuna gəlirdi image

.

Türinqin yaxın dostu olmuş Alan Qarner də bu versiyanın tərəfdarıdır – o, 2011-ci ildə The Guardian qəzeti üçün yaratdığı məqaləsində məhz bu barədə yazmışdır. Doktor Cek Kopeland açılışın nəticələrini diqqətli şəkildə tədqiq etdikdən sonra belə qərara gəlmişdir: zəhərlənmə yüksək dərəcədə hidrosiyanik sulfat turşusu ilə qarışmış havanın qəbul edilməsi nəticəsində baş vermişdir. Həmçinin Türinq adətən yatmazdan əvvəl alma yeyirdi, buna görə də yatağın yanında almanın yarımçıq vəziyyətdə qalmasında qeyri-adi heç nə yoxdur; alim sadəcə olaraq onu yeyib qurtara bilməmişdir. Üstəlik Türinq hormonal terapiyaya münasibətini "yumor hissi" ilə bəsləyir (hormonal müalicə bir il əvvəl başa çatmışdır) və qəm-qüssə əlamətlərini bildirmirdi, əksinə, o, istirahət günlərindən sonra məşğul olmağı planlaşdırdığı işlərin siyahısını tərtib etmişdi. Alimin anası hesab edirdi ki, onun oğlunun ölümü adi təsadüf idi və kimyəvi maddələrin səliqəsiz saxlanmasından irəli gəlirdi, lakin Hoces hesab edir ki, Türinq anasının qanını qaraltmağı istəmədiyindən, hər şeyi əvvəlcədən "təsadüf" kimi qiymətləndiriləcək bir intihar ssenarisini planlaşdırmışdı.

Sonrakı qəbulu və tərifləndirilməsi

Ölümündən qısa müddət sonra Alan Türinqin bioqrafiyası London Kral Cəmiyyəti tərəfindən nəşr edilmiş, lakin Rəsmi Məxfi Akt olduğuna görə həyatının müharibə dövrü açıqlanmamışdır:

image “Müharibə ərəfəsində üç fərqli riyazı mövzuda yazılmış üç mükəmməl məqalə onun üzərində işlədiyi məsələni necə keyfiyyətlə həll etməsini göstərir. Xarici İşlər Nazirliyindəki fəaliyyətinə görə o, Britaniya İmperiyasının Ordeni ilə təltif edilmişdi.” image

1996-cı ildən etibarən Hesablama Texnologiyası Assosasiyası (ACM) tərəfindən hər il, hesablama sahəsindəki texniki və nəzəri uğurlara görə təqdim edilən öz sahəsinə görə ən nüfuzlu mükafat olmaqla Nobel mükafatına bərabər tutulur.

23 iyun 1988-ci ildə Türinqin 86-cı doğum günündə bioqrafı Endryu Hudcs, onun doğulduğu və uşaqlıq illərini keçirdiyi Varrinqton Kresent, Londondakı sonradan "Colonnade Hotel" kimi istifadə olunan binaya rəsmi İngiltərə Mədəni İrs mavi lövhəsi vurdurmuşdur. 7 iyun 2004-cü ildə ölümünün 50-ci il dönəminin qeyd edilməsi üçün Hollimeyd, Uilmslov, Çeşirdəki evə xatirə lövhəsi vurulmuşdur.

Klaviaturaya klikləyərək hər hansı elektron cədvəl açan və ya mətn redaktorlarından birində işləyən hər kəs, faktiki olaraq Türinq maşınının müasir təcəssümündən istifadə edir.

Time jurnalı

13 mart 2000-ci ildə Sent-Vinsent və Qrenadində XX əsrin böyük uğurlarını qeyd etmək üçün xüsusi poçt markaları seriyası buraxılmışdır ki, onlardan da birində Alan Türinq təsvir olunmuş, arxasında isə 0s və 1s təkrar olunur və qeyd edilir: "1937: Alan Türinq dijital hesablama nəzəriyyəsini yaratmışdır." 1 aprel 2003-cü ildə Türinqin Bleçli Parkdak işi IEEE Milestone adlandırılmışdır. 28 oktyabr 2004-cü ildə Türinqin ölümünün 50 illiyinin qeyd edilməsi üçün Gildforddakı Surrey Universitetində alimin Con V. Mills tərəfindən işlənmiş heykəli ucaldılmışdır; heykəldə kamp ətrafında kitablarını daşıyan Türinq təsvir olunmuşdur. 2006-cı il Boston praydı Türinqin şərəfinə adlandırılmışdır.

Türinq, 2008-ci ildə BBC tərəfindən istehsal olunmuş "Təhlükəli bilik" adlı sənədli filmdə xatırlanan 4 riyaziyyatçıdan biridir.Prinston Universiteti həftəlik nəşrində Alan Türinqi ABŞ prezidenti Ceyms Medisondan sonra universitetin ikinci ən mühüm yetişdirməsi adlandırmışdır. 19 iyun 2007-ci ildə Bleçli Parkda Türinqin həyat ölçülü, 1,5 ton ağırlıqlı heykəli ucaldılmışdır. Heykəl ABŞ biznesmeni Sidni Frankın maliyyə dəstəyi ilə, heykəltaraş Stefan Ketl tərəfindən yarım milyondan çox Valliya şiferi parçaları istifadə etməklə yaradılmışdır.

image
Uilmslou, Çeşirdə Türinqin yaşadığı
evə vurulmuş xatirə lövhəsi
image
Sakvill parkı, Mançesterdə Türinqin xatirəsinə curulmuş lövhə.

Həyatının sonuna kimi yaşadığı və fəaliyyət göstərdiyi Mançester şəhərində Türinqin xatirəsi bir neçə dəfə yad edilmişdir. 1994-cü ildə A6010 yolu (Mançester şəhər üzük yolu) "Alan Türinq yolu" adlandırılmışdır. Bu yolu birləşdirən körpü isə genişləndirilərək Alan Türinq körpüsü adlandırılmışdır. 23 iyun 2001-ci ildə Mançesterin Vitvort və Kanal küçələrində yerləşən Mançester Universitetinin binasının qarşısında yerləşən Skavill parkında Alan Türinq heykəlinin açılışı olmuşdur. Xatirə heykəlində "informatikanın atası" parkda skamyada oturmuş təsvir edilmişdir. O, əlində alma tutur. Alimin oturduğu bürünc skamyada isə 'IEKYF ROMSI ADXUO KVKZC GUBJ' mətni yazılıb ki, Eniqma maşını ilə yığıldığı zaman bu mətn "Alan Metison Türinq 1912–1954, informatikanın banisi" mətni alınır.

Heykəlin ayağındakı lövhədə isə yazılıb: "İnformatikanın atası, riyaziyyatçı, məntiqçi, müharibə dövrü deşifratoru, xürafatın qurbanı". Bertrand Rasselldən gətirilmiş sitatda isə deyilir ki, "Riyaziyyat, haqqlı olaraq yalnız həqiqətə yox, həm də ali gözəlliyə malikdir deyə qəbul edilir – soyuq və kəskin gözəllik, bu heykəl kimi." "Bütün müasir kompüterlərin xaç atası"na hörmət kimi, heykəltaraş şəxsi Amstrad kompüterini də heykəlin postamenti altında basdırmışdır.

1999-cu ildə "Time" jurnalı Alan Türinqi XX əsrin 100 ən mühüm insanı siyahısına salmışdır. 1999-cu ildə Nil Stefenson tərəfindən yazılmış "Kriptonomikon" romanının qəhrəmanlarından biri də Alan Türinq olmuşdur.

2002-ci ildə şirkətinin Malverndəki ərazisində inşa edilmiş yeni binasına Alan Türinqin adı verilmişdir. Bu binada 200-ə yaxın alim və mühəndis fəaliyyət göstərir ki, onlardan da bəzisi böyük məlumatlar üzərində çalışırlar. 2002-ci ildə BBC tərəfindən keçirilmiş "100 böyük britaniyalı" səsverməsində Türinq iyirmi birinci yerdə qərarlaşmışdır. 2006-cı ildə Britaniya yazıçısı Yoan Ceyms, yazdığı kitab üçün seçdiyi Asperger sindromu olan iyirmi tarixi şəxsdən biri kimi Alan Türinqi seçmişdir.

Türinqin Bleçli park (solda) və Sakvill parkındakı (solda) heykəlləri
image
image

2010-cu ildə aktyor/dramaturq Ceyd Esteban Estrada "İkonalar: Dünyanın lezbiyan və gey tarixi, IV cild" adlı solo myuziklda Alan Türinq obrazını canlandırmışdır. 2011-ci ildə "The Guardian" qəzetinin "Mənim qəhrəmanım" seriyasından yazıçı Alan Qarner Türinqi öz qəhrəmanı kimi seçib və 1950-ci illərin əvvəllərində dəniz kənarında görüşmələrini təsvir edib. Türinqi "şən və hazırcavab" kimi yadda saxlayan Qarner qeyd edir ki, "sonsuza qədər söhbət ediblər."

2006-cı ildə onlayn mənbələr Alan Türinqi LGBT tarixi ayının simvolu seçmişdilər. 2011-ci ilin fevralında Türinqin İkinci Dünya Müharibəsi dövrünə aid əlyazmaları Milli İrs Xatirə Fondu tərəfindən on bir saat davam edən auksiona çıxarılmış, lakin bundan sonra Bleçli Parkda saxlanmışdır.

Apple şirkətinin loqosunun çox vaxt səhvən Türinqin şərəfinə yaradıldığı və dişlənmiş almanın onun ölümünü simvolizə etdiyi qeyd edilir. Lakin, həm loqonun dizayneri, həm də şirkət açıqlamasında, şirkətin loqosunun Türinqlə bir əlaqəsi olmadığı bildirmişdir. Stefen Fray Stiv Cobsa müraciət edərək, bununla bağlı məlumat istədikdə, o cavab vermişdi ki, "İlahi, biz çox istərdik ki, bu belə olsun."

2012-ci ildə Hindistanın Maduray şəhərində LGBT hüquqları və gender bərabərliyinə həsr edilmiş Göyqurşağı festivalı Alan Türinqin şərəfinə adlandırılmışdır. Həmçinin, 2012-ci ildə baş tutmuş və LGBT tarixi və şəxslərinə həsr edilmiş Şərəf Yürüşündə də əsas simvollardan biri kimi Türinq seçilmişdi.

Fransız dilli müğənni Salvatore Adamo "Alan et la Pomme" adlı mahnısını Türinqə həsr etmişdir. BBC-də yayımlanan və uşaqlara məşhur alimləri tanıdan "Dahilər Dik və Domla" adlı verilişin bir seriyası da Alan Türinqə həsr edilmiş, həmin veriliş ilk dəfə 12 mart 2014-cü ildə efirə verilmişdir.

17 may 2014-cü ildə Alan Türinqi gey kimi təqdim edən ilk ictimai sənət nümunəsi alimin əsas əsərlərinin saxlandığı Bleçli Park tərəfindən sifariş edilmişdir. Əsərin açılışı 23 iyun 2014-cü ildə, Türinqin doğum günündə baş tutmuşdur.

22 oktyabr 2014-cü ildən Türinqin xatirəsi Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin Şərəf Zalında da yad edilməkdədir.

Universitet və elmi-tədqiqat institutları tərəfindən minnətdarlıq ifadəsi

image
Mançester Universitetinin Alan Türinq binası.
  • kompüter zalı burada bir zamanlar Alma mater titulu əldə etmiş Alan Türinqin adını daşıyır.
  • 2000-ci ildən bəri, Edinburq Universitetinin informatika kabinetində heykəltaraş tərəfindən hazırlanmış Türinqin bütü və şrift dəsti (#42/50) saxlanılır.
  • Surrey Universitetinin "piazza" adlanan daxili həyətində dahi alimin heykəli quraşdırılıb; həmçinin Mühəndislik və Fizika elmləri fakültəsinin yerləşdiyi binaların birisi onun şərəfinə adlandırılıb.
  • İstanbulun Bilgi Universiteti hər il nəzəri hesablamalar üzrə "Türinq günləri" adlı konfrans keçirir.
  • Ostin Texas Universiteti kompüter elmləri və proqramlaşdırma sahəsində alimin adını daşıyan bir neçə fəxri medala layiq görülmüşdür.
  • 1960-cı illərin əvvəllərində Stenford Universiteti Polya Hall riyaziyyat binasının yeganə mühazirə zalını alimin şərəfinə "Alan Türinq auditoriyası" adlandırmışdı.
  • Fransanın şimalında yerləşən Lill Universitetinin kompüter elmləri departamentindəki amfiteatr Alan M. Türinqin şərəfinə adlandırılmışdır (yaxınlıqdakı digər amfiteatr isə Kurt Gödelin adını daşıyır).
  • Mançester Universiteti, Açıq Universitet, Oksford Bruks Universiteti və həmçinin Danimarkada yerləşən Orhus Universitetində Türinqin şərəfinə adlandırılmış binalar vardır.
  • Surrey elmi tədqiqat parkının yolu, eləcə də Mançester daxili dairəvi yolun bir hissəsi Alan Türinqin şərəfinə adlandırılmışdır.
  • Məşhur yazıçı-xülyapərəst Harri Harrison, amerikalı süni intellekt sahəsində yüzlərcə ekmi işin müəllifi Marvin Minski ilə birgə "Türinq üzrə seçim" adlı roman yazmışdır ("The Turing Option", 1992).
  • Yazıçı Vilyam Gibsonun "Neyromant" romanında mövcud süni intellektlərin inkişaf gedişini izləyən və onlara nəzarət edən "Türinq polisinin" ("Türinq registrı") adı çəkilir.
  • Asteroidlərdən birisi alimin şərəfinə (10204) Nürinq adlandırılmışdır.

Dövlət üzrü və əfvi

2009-cu ildə britaniyalı proqramçı və yazıçı Türinqin homoseksuallığını günah kimi qəbul etdiyinə görə üzr istəməsi tələbi ilə Böyük Britaniya hökumətinə ünvanlanmış petisiyaya start verdi. Bu petisiyanı 30.000-dən çox insan imzaladı. 10 sentyabr 2009-cu ildə Böyük Britaniyanın Baş Naziri Qordon Braun dahi alim Türinqin uzun illər məruz qaldığı təqiblərə görə açıq şəkildə üzr istədi:

image Alanla və onun kimi homofob qanunlara görə məhkum olmuş minlərcə digər gey-kişilərlə çox pis rəftar olunmuşdu. Çoxları isə məhkum olmasalar belə, günlərin bir günü onun başqalarından fərqli düşüncəyə sahib olduğuna görə həbs olunacağını düşünərək, daimi qorxu içərisində illərlə yaşayıblar. Mən fəxr edirəm ki, həmin zalım vaxtlar artıq keçmişdə qalıb və son 12 il ərzində bizim hökumət LGBT birliyi üçün daha ədalətli və bərabər həyat yaratmaq üçün çox şey edib. Alanın Böyük Britaniyada ən məşhur homofobiya qurbanı kimi tanınması, bərabərliyin təmin olunmasına doğru atılmış daha bir addımdır. <…> Britaniya hökumətinin və Alanın töhfəsi sayəsində bu gün azadlığın bəhrəsini dadan insanların adından, mən tam səmimiyyətlə deyirəm: Alan bağışla bizi, sən daha yaxşısına layiqsən! image

.

2009-cu ildə Alan Türinq "Böyük Britaniyada homofobiyanın ən məşhur qurbanlarından birisi" seçilmişdir. 2011-ci ilin dekabrında Vilyam Cons Türinqi "kobud ədəbsizlik"də günahlandırdığına görə Britaniya hökumətinin üzr istəməsi üçün elektron petisiya başladı.

image “Biz Zati ailələri hökümətindən xahiş edirik ki, Alan Türinqi “böyük ədəbsizlik”də ittiham etdiklərinə görə əfv etsinlər. 1952-ci ildə o, başqa bir kişi ilə “böyük ədəbsizlik” etməkdə günahlandırılaraq “orqano-terapiaya” adlandırılan kimyəvi kastrasiyanı keçməyə məcbur edilib. İki il sonra, 41 yaşı olarkən o, sianid qəbul edərək özünü öldürüb. Alan Türinq bu qədər böyük xidmətlər göstərdiyi ölkəsi tərəfindən ümidsizliyə və erkən ölümə düçar edilmişdir. Bu, Birləşmiş Krallıq höküməti və tarixi üçün utanc olaraq qalmaqdadır. Əfv bu zədəni aradan qaldırmaq üçün bir yol ola bilər. Bu həm də, Alan Türinq kimi məşhur olmayan, lakin, onun kimi həmin qanunu olan minlərlə geyə qarşı edilmiş hörmətsizliy qarşı üzr kimi qəbul edilə bilər.” image

Petisiya 37.000-dən çox imza toplasa da, o zaman Hüquq Naziri olan Lord MakNalli tərəfindən qəbul edilməmişdir.

image “Ölümündən sonra əfvin səsləndirilməsi düzgün deyildir, çünki, Alan Türinq o dövrün cinayət məcəlləsinə uyğun olaraq cəzalandırılmışdır. O, bilirdi ki, etdiyi hərəkət qanuna ziddir və buna görə mühakimə oluna bilər. Çox kədərlidir ki, müharibə sahəsindəki xidmətlərinə baxmayaraq, Alan Türinq bugünkü qanunvericiliklə yanaşdıqda çox qəddar və absurd görünən səbəb və formada günahkar bilinərək mühakimə olunub. Həmin dövrdə qanun cinayət işinin açılmasını tələb edirdi və uzun müddət sonra, tarixi konteksti dəyişmək əvəzinə, həmin insanları günahsız elan etməklə biz, keçmiş səhvlərimizi düzəldə bilmərik.” image

Alan Türinqin 31 mart 1952-ci ildə Cinayət Məcəlləsinin 1885-ci qanununa edilmiş 11-ci düşəlişə görə günahkar bilinərək cəzalandırıldığına görə əfv edilməsi üçün 26 iyul 2012-ci ildə Lordlar Palatasına qanun layihəsi təqdim edilmişdi. İlin sonunda "The Daily Telegraph" qəzetinə göndərilmiş və fizik Stiven Hokinq, , London Kral Cəmiyyətinin prezidenti Ser , müharibə vaxtı Türinqlə birgə işləmiş və Lord Şarki (qanun layihəsinin sponsoru) tərəfindən imzalanmış məktubda Baş nazir Devid Kemeron əfv aktında iştiraka dəvət edilirdi. Hökumət qanun layihəsini dəstəkləyəcəyini bildirdi və oktyabr ayında üçüncü dinləmədən sonra layihə Lordlar Palatasından keçdi.

İcmalar Palatasında müzakirə edilməmişdən əvvəl, hökumət kral preroqativ mərhəməti yönündə fəaliyyətə qərar verdi. 24 dekabr 2013-cü ildə Kraliça II Elizabet əfv fərmanı imzalayaraq, Türinqin ədəbsizlikdə günahlandırılmasını qüvvədən düşmüş elan etdi. Əfvi elan edən hüquq katibi Kris Qreylinq qeyd etdi ki, Türinq sonradan mühakimə olunduğuna görə deyil, "müharibədə qələbə əldə edilməsində göstərdiyi fantastik xidmətlərinə görə" xatırlanmalıdır. Türinqin əfv edildiyini kraliça rəsmən 2014-cü ilin avqustunda səsləndirdi. Bu əfv, İkinci Dünya müharibəsinin başa çatmasından sonra imzalanmış dördüncü əfv fərmanıdır. Bu əfv ona görə qeyri-adi hesab edilir ki, Birləşmiş Krallıqda əfv fərmanı yalnız şəxs texniki baxımdan günahsız hesab edildikdə və şəxsin ailəsi və ya maraqlı olan tərəfin müraciətindən sonra imzalanır.

Əfvin elan edilməsindən sonra Baş nazir Devid Kamerona ünvanlanmış məktubda, insan haqqları aktivisti Piter Tetçell qərarı tənqid edərək, məşhur olması və böyük xidmətlər göstərməsinə görə Türinqin əfv edildiyini, lakin eyni qanuna görə əziyyət çəkmiş minlərlə insana qarşı oxşar əfvin səsləndirilmədiyini bildirmişdi. Tetçell həm də Türinqin ölümü ilə bağlı yeni araşdırma aparılmasına səsləmişdir:

image “Türinqin ölümü ilə bağlı ən kiçik şübhələrin belə aradan qaldırılması və onun xüsusi xidmət orqanları tərəfindən öldürülməsi haqqında şaiyənin yalan olmasının təsdiq edilməsi üçün yeni araşdırma aparılmasına ehtiyac var. Mən fikirləşirəm ki, bu dövlət agentlərinin qətl işinə bənzəmir. Belə bir hadisəni sübut edəcək ən kiçik fakt belə məlum deyildir. Lakin, məncə onun ölümünün tədqiq edilməməsi əsas çatışmazlıq olaraq qalmaqdadır.” image

Yüzilliyinin qeyd edilməsi

image
Avstraliya filosofu Alan Türinq İli çərçivəsində keçirilən konfransda çıxış edərkən, Manila, 27 mart 2012

Türinqin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi məqsədiylə yaradılmış Türinq Yubileyi Məşvərət Şurası il boyu davam edəcək və dünyanın hər yerində Türinqin həyatı və uğurlarını diqqətə çatdıracaq tədbirlər planı hazırlamış və 2012-ci ili Alan Türinq ili elan etmişdir. S. Berri Kuperin rəhbərlik etdiyi, Alan Türinqin qardaşı oğlu Ser Con Dermont Türinqin fəxri prezidenti olduğu Məşvərət Şurasında Mançester Universiteti, Kembric Universiteti və Bleçli Park işçiləri çalışırdılar.

23 iyun 2012-ci ildə Google Alan Türinqə həsr edilmiş xüsusi Google Doodle yayımlamışdır ki, burada Türinq maşınının instruksiyasını dəyişməklə Bodo-Mürrey kodu əldə etmək olurdu.

Bleçli Park "Winning Moves"lə əməkdaşlıq edərək "Monopoliya"oyunun xüsusi Alan Türinq versiyasını buraxmışdır. Dördkünc oyun kartları elə tərtib olunmuşdu ki, Alan Türinqin Mayda Veyldə doğulmasından Bleçli Parkda Hut 8 layihəsinə qədər həyatı və fəaliyyəti təqdim edilir. Oyuna həm də Türinqin 1950-ci illərdə oynadığı oyun lövhəsini hazırlamış müəllimi Maks Nyumanın oğlu Vilyam Nyuman tərəfindən hazırlanmış oyun lövhəsi daxildir.

Filippinin Fəlsəfə departamenti 27–28 mart 2012-ci ildə Türinqin şərəfinə təşkil edilmiş fəlsəfə, süni intellekt və idrak üzrə beynəlxalq konfransa ev sahibliyi etməklə Türinqin doğumunun yüz illiyini qeyd etmişdir.Hindistanın Maduray şəhərində keçirilən Asiyanın ilk gey prayd festivalı çərçivəsində Alan Türinqin anılması məqsədilə xüsusi tədbirlər təşkil olunmuş və bu tədbirlərdə 6000-dən çox tələbə iştirak etmişdir.

Birləşmiş Krallıq tədbirləri

Türinqin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi məqsədilə 2012-ci ilin iyununda Mançesterdə üç günlük, San Fransiskoda isə iki günlük ACM tərəfindən təşkil edilmiş konfrans keçirilmiş, Kembric Kinqs Kolleci və Kembric Universitetində isə doğum günü partisi və Avropada Hesablanabilərlik Assosasiyasının təşkilatçılığı ilə Türinq Yüz İllik Yubiley Konfransı keçirilmişdir.

2012-ci ilin iyununda Türinqin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş xüsusi pulsuz sərgi açılmış və 2013-cü ilin iyuluna kimi davam etmişdir. 2012-ci ilin fevralında Böyük Britaniya Kral Poçtu "Seçkin britaniyalılar" seriyasından Türinqə həsr edilmiş marka nəşr etmişdir. Türinqin doğum günü olan 23 iyun gününün axşamı, 2012-ci il London Olimpiya Oyunlarının məşəli Mançesterin Skavil Qardens parkında yerləşən Türinq heykəlinin qarşısına gətirilmişdir.

22 iyun 2012-ci ildə Mançester Şəhər Şurası və Lezbiyan və Gey Fondu Alan Türinq Xatirə Mükafatı təşkil etdi ki, bu mükafat hər il Mançesterdə homofobiya ilə mübarizədə mühüm rol oynamış şəxslərə verilir.

Oksford Universitetində Türinqin yüz illik yubileyi şərəfinə İnformtika və Fəlsəfə kursu yaradılmışdır.

Mançester Universitetində Britaniya Məntiq Kollequmu və Britaniya Riyaziyyat Tarixi Cəmiyyətinin təşkilatçlığı ilə 5 iyun 2004-cü ildə Türinqin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş tədbirlər keçirilib.

Adaptasiyalarda canlandırılması

image
Aktyor Benedikt Kamberbetç "İmitasiya oyunu" filmində (2014) Türinqi canlandırmışdır.

1986-cı ildə dramaturq Hyu Vaytmor Alan Türinq haqqında "" adlı pyes yazmışdır. Pyes, 1986-cı il noyabrın əvvəllərindən , 1987-ci ilin 15 noyabrından isə göstərilməyə başlanmışdır. 1996-cı ildə BBC tərəfindən tamamşanın televiziya versiyası (ABŞ-də PBS tərəfindən yayımlanıb) çəkilmişdir. Tamaşanın hər üç səhnələşdirilməsində Alan Türinq rolu tərəfindən canlandırılmışdır. Tamaşanın Brodvey səhnələşdirməsi Tamaşada Ən yaxşı aktyor, Tamaşada Ən yaxşı baş rol ifaçısı və Tamaşada ən yaxşı rejissor işi nominasiyalarında Toni mükafatına, Ən yaxşı aktyor və Ən yaxşı baş rol ifaçısı nominasiyalarında Desk mükafatına namizəd göstərilmişdir. 1996-cı ildə tamamşanın "Kodun sındırılması" adlı televiziya adaptasiyasında Yakobi növbəti dəfə Türinq obrazını canlandırmışdır.

2006-cı ildə Janna Levin tərəfindən yazılmış "Türinq maşınlarının çılğın arzuları" adlı kitabda Türinq və Kurt Gödelin ideyaları və həyatlarından bəhs olunur.

Elektronik musiqi dueti Matmos 2006-cı ildə Riyazi Elmlər Tədqiqat Mərkəzindən Dr. Robert Osserman və Devid Elsenbudun materialları əsasında "For Alan Turing" adlı albom çıxarmışdır. Albomdakı mahnılardan birində Eniqma maşınının orijinal səsindən istifadə olunmuşdur.

Türinqin həyatından bəhs edən "" drama-sənədli filmi 2011-ci ilin noyabrında BK-da "Channel 4" telekanalında yayımlanmış, 2012-ci ilin oktyabrında isə ABŞ-də çıxarılmışdır. Film Birləşmiş Krallıqda "Britaniyanın ən böyük kodsındıranı" adı ilə tanınır. Filmdə Ed Stoppard Türinq, Henri Qudmen isə Frans Qrinbaum rollarını canlandırmışlar.

2012-ci ildə Türinqin yüz illik yubileyi şərəfinə "American Lyric Theater" opera şirkəti bəstəkar Yustin F. Çen və librettist Devid Simpatikoya Türinqin həyatı və ölümündən bəhs edən opera yazılmasını sifariş etmişdi. "Alan Türinqin həyatı və ölümü" adlandırılan operanın konsert performansı 2015-ci ilin oktyabrında Nyu-Yorkda baş tutmuşdur. Türinqin həyatından ilhamlanmış digər səhnə işləri ilə birlikdə əsər "Studio 360" radio verilişində yayımlanmışdır.

İspaniya qrupu "Hidrogenesse" 2012-ci ildə çıxardığı "Un dígito binario dudoso" adlı albomunu Türinqə həsr etmişdir. Recital para Alan Turing (A dubious binary digit. Concert for Alan Turing) riyaziyyatçının xatirəsinə həsr edilmişdir.

"Pet Shop Boys" qrupundan Nil Tennant və Kris Lov Türinqin həyatından ilhamlanaraq yazdıqları "A Man from the Future" 2013-cü ildə təqdim etmişlər. Mahnı Pet Shop Boys və Cülyet Stevenson (natiq) tərəfindən "BBC Singers" və BBC Konsert Orkestrinin müşayəti ilə 23 iyul 2014-cü ildə baş tutan "BBC Proms" konsertində canlı ifa edilmişdir.

Bəstəkar Ceyms MakKarti xor üçün "Şifrəsındıran" adlı əsər yazmışdır. Əsərdə şairlər Uilfred Ouen, Sara Tisdeyl, Uol Vaytmen, Oskar Vayld və Robert Börnsün Türinqin həyatına uyğun gələn şerlərindən istifadə olunmuşdur. Əsər 26 aprel 2014-cü ildə Londonun Barbikan Mərkəzində Devid Templin rəhbərlik etdiyi Hertfordşir xoru və Türinqin anasını səsləndirən Naomi Havi tərəfindən səsləndirilmişdir.

Tarixi-drama janrında olan "İmitasiya oyunu" filmi Morten Tildumun rejissorluğu, Benedikt Kamberbetç və Kira Naytlinin baş rol ifaçılığı ilə çəkilmiş və 14 noyabr 2014-cü ildə BK-da, 28 noyabr 2014-cü ildə isə ABŞ-də təqdim edilmişdir. Film Alan Türinqin Bleçli Parkda digər deşifratorlarla birlikdə Eniqma maşınının kodunu sındırmasından bəhs edir.

İstinadlar

  1. Hodces E. Alan Turing (Unwin paperbacks 2015). Unwin Paperbacks, 1985.
  2. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  3. Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
  4. http://www.telegraph.co.uk/technology/news/9314910/Britain-still-owes-Alan-Turing-a-debt.html.
  5. B.J. Copeland, Bell A. Alan Turing // Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
  6. Oxford Dictionary of National Biography (ing.). / C. Matthew Oxford: OUP, 2004.
  7. "Тьюринг Алан Матисон". БСЭ, 3-е издание. 2022-03-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-25.
  8. "Alan Mathison Turing. 1912–1954". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 1. 1955: 253. doi:10.1098/rsbm.1955.0019. JSTOR 769256.
  9. Gray, Paul. . Time Magazine. 29 March 1999. 19 January 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 July 2015. Providing a blueprint for the electronic digital computer. The fact remains that everyone who taps at a keyboard, opening a spreadsheet or a word-processing program, is working on an incarnation of a Turing machine.
  10. Sipser, 2006. səh. 137
  11. Homer, Steven; Selman, Alan L. Computability and Complexity Theory. 2001. səh. 35. ISBN . İstifadə tarixi: 13 May 2011.
  12. Leavitt, 2007
  13. "PM apology after Turing petition". 2012-05-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-04.
  14. Елизавета II накануне Рождества помиловала покойного расшифровщика "Энигмы" 2013-12-25 at the Wayback Machine //
  15. "Алан Тьюринг, взломщик шифров и гей, помилован посмертно". 2013-12-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-26.
  16. Hodges, 1992
  17. "The Alan Turing Internet Scrapbook". Turing.org.uk. 2012-10-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 January 2012.
  18. Phil Maguire, "An Irishman's Diary", page 5. , 23 June 2012.
  19. Jones, G. James. . System Toolbox. 11 December 2001. 2007-08-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-07-27. (#invalid_param_val)
  20. Hofstadter, Douglas R. Metamagical Themas: Questing for the Essence of Mind and Pattern. Basic Books. 1985. ISBN . OCLC 230812136.
  21. Hassall, R The Sherborne formula: the making of Alan Turing 2015-05-07 at the Wayback Machine Vivat! 2012/13: 17–29.
  22. . Alan Turing: Life and Legacy of a Great Thinker. Springer-Verlag. 2004. ISBN . OCLC 53434737 62339998 (#bad_oclc). ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  23. Paul Gray, Alan Turing 2011-01-19 at the Wayback Machine Time Magazine's Most Important People of the Century, p.2
  24. Hodges, 1983. səh. 61
  25. The Inspiration of Life and Death, 1928–1932 2012-06-14 at the Wayback Machine Alan Turing Scrapbook
  26. Hodges, 1983. səh. 82–83
  27. . On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem (PDF). 2. 42. Proceedings of the London Mathematical Society. Ноябрь 1936. 230–65. doi:10.1112/plms/s2-42.1.230. 2011-05-06 tarixində (PDF). (#first_missing_last)
  28. . On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem: A correction. 2. 43. Proceedings of the London Mathematical Society. 1937. 244–46. doi:10.1112/plms/s2-43.6.544. (#first_missing_last)
  29. "Фон Нейман… особенно подчеркнул, что основная концепция принадлежит Тьюрингу…" письмо Стенли Франкеля к Брайану Ранделю, 1972, цитируется в Копеланде (2004) The Essential Turing, с22.
  30. Jack Copeland, "Colossus and the Dawning of the Computer Age", p. 352 in Action This Day, 2001.
  31. Clark, Liat. "Turing's achievements: codebreaking, AI and the birth of computer science (Wired UK)". Wired.co.uk. 18 June 2012. 2 November 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 31 October 2013.
  32. Turing, Alan. "The Applications of Probability to Cryptography". c. 1941. The National Archives (United Kingdom): HW 25/37. 2015-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-27.
  33. Turing, Alan. "Paper on Statistics of Repetitions". c. 1941. The National Archives (United Kingdom): HW 25/38. 2015-04-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-27.
  34. Vallance, Chris. "Alan Turing papers on code breaking released by GCHQ". BBC News. 19 April 2012. 4 October 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 20 April 2012.
  35. "Alan Turing: Colleagues share their memories". BBC News. 23 June 2012. 19 October 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 27 July 2015.
  36. Lewin, 1978
  37. Подробно алгоритм езды на велосипеде Тьюринга описан в романе Нила Стивенсона. «Криптономикон» , 978-5-9762-2892-4
  38. Copeland, 2006 p. 378.
  39. "«One theory was that bomba was named after the ice cream, bombe glacee, which was being eaten when the machine was invented.»". Enigma: The Battle for the Code, By Hugh Sebag-Montefiore, 2002, . 2018-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-28.
  40. Copeland, The Essential Turing, pp. 336–337 2015-02-18 at the Wayback Machine.
  41. ; Proudfoot, Diane. "Alan Turing, Codebreaker and Computer Pioneer". alanturing.net. May 2004. 2 December 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 27 July 2007.
  42. ; Proudfoot, Diane. "Alan Turing, Codebreaker and Computer Pioneer". alanturing.net. 2004. 2012-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 July 2007.
  43. Mahon, 1945
  44. . The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer. Phoenix. 2007. 176–178. ISBN .
  45. Grime, James. "An Alan Turing expert watches the "The Imitation Game" trailer". The Aperiodical. 24 July 2014. 28 July 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 28 July 2014.
  46. "BOMBE PROJECT HISTORY, MAY 44". 2012-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 May 2012.
  47. Alexander, 1945
  48. Copeland, 2006
  49. Copeland, 2006. səh. 380
  50. Gannon, 2007. səh. 230
  51. Hilton, 2006. səh. 197–199
  52. , A History of Computing in the Twentieth Century: Colossus (PDF), 1980, 27 January 2012 tarixində (PDF), İstifadə tarixi: 27 January 2012 citing , "'ACE' Machine Project", Executive Committee, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, 13 February 1946
  53. "Turing at NPL". 2015-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-30.
  54. "A suburban runner" (ingilis). 2012-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-28.
  55. Harnad, Stevan (2008) The Annotation Game: On Turing (1950) on Computing, Machinery and Intelligence 2011-07-17 at the Wayback Machine. In: Epstein, Robert & Peters, Grace (Eds.) Parsing the Turing Test: Philosophical and Methodological Issues in the Quest for the Thinking Computer. Springer
  56. Stevan Harnad (2008) The Annotation Game: On Turing (1950) on Computing, Machinery and Intelligence 2011-07-17 at the Wayback Machine. In: Epstein, Robert & Peters, Grace (Eds.) Parsing the Turing Test: Philosophical and Methodological Issues in the Quest for the Thinking Computer. Springer
  57. Alan Turing vs Alick Glennie (1952) "Turing Test" 2006-02-19 at the Wayback Machine Chessgames.com
  58. . Intusoft.com. 16 August 2001. 11 June 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 May 2011. (#invalid_param_val)
  59. как сказано в фильме BBC "Тайная жизнь хаоса" (страница с фрагментами фильма. Про работу Тьюринга — в середине первого фрагмента 2010-08-14 at the Wayback Machine (субтитры [ölü keçid])
  60. . 2003-08-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-30.
  61. ""Turing Centenary: The Trial of Alan Turing for Homosexual Conduct" at polarimagazine.com". 2012-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-30.
  62. Alan Hodges. "Alan Turing: The Enigma". 5 Mar 1992.
  63. Leavitt, 2006
  64. David Leavitt. "The Man Who Knew Too Much: Alan Turing and the invention of computers: Alan Turing and the Invention of the Computer". Jun 2007.
  65. . Alan Turing: The Enigma. 27 May 2012. səh. 463. ISBN .
  66. Turing, Alan. "Letters of Note: Yours in distress, Alan". 1952. 16 December 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 July 2015.
  67. . Alan Turing: The Enigma. 27 May 2012. səh. xxviii. ISBN .
  68. Hodges, 2006
  69. Hodges, Andrew. Alan Turing: The Enigma The Centenary Edition. Princeton University. 2012.
  70. Hodges, 1983. səh. 473
  71. Garner, Alan. "My hero: Alan Turing, by Alan Garner". The Guardian. Guardian News and Media Limited. 11 November 2011. 22 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 23 June 2012.
  72. Pease, Roland. "Alan Turing: Inquest's suicide verdict 'not supportable'". BBC News Online. 23 June 2012. 23 June 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 23 June 2012. We have... been recreating the narrative of Turing's life, and we have recreated him as an unhappy young man who committed suicide. But the evidence is not there"
  73. Newman, M. H. A. (1955). "Alan Mathison Turing. 1912–1954". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society 1: 253–226. doi:10.1098/rsbm.1955.0019 2018-08-10 at the Wayback Machine. JSTOR 769256 2016-03-07 at the Wayback Machine.
  74. Geringer, Steven. . ACM press release. 27 July 2007. 30 December 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  75. "Unveiling the official Blue Plaque on Alan Turing's Birthplace". 2006-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  76. . 13 October 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  77. "Plaque #3276 on Open Plaques". 2022-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-08-08.
  78. IEEE History Center. "Milestones:Code-breaking at Bletchley Park during World War II, 1939–1945". IEEE Global History Network. IEEE. 2003. 2012-04-02 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  79. . 2007-10-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  80. . Archived from the original on 2006-06-19. İstifadə tarixi: 2015-08-08.
  81. "Dangerous Knowledge". BBC Four. 11 June 2008. 2 November 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  82. Bletchley Park Unveils Statue Commemorating Alan Turing 2012-02-27 at the Wayback Machine, Bletchley Park press release, 20 June 2007.
  83. "Computer buried in tribute to genius". Manchester Evening News. 17 February 2007. 4 November 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  84. "100 great British heroes". BBC News. 21 August 2002. 4 November 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  85. James, Ioan M. Asperger's Syndrome and High Achievement. Jessica Kingsley. 2006. ISBN .
  86. . "My Hero: Alan Turing". Saturday Guardian Review. London. 12 November 2011. səh. 5. 22 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  87. "Alan Turing". LGBTHistoryMonth.com. 20 August 2011. 9 October 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  88. Halliday, Josh. "Turing papers to stay in UK after 11th-hour auction bid at". The Guardian. UK. 25 February 2011. 8 March 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  89. . The Independent. UK. 4 January 2008. 3 October 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015. (#invalid_param_val)
  90. "Interview with Rob Janoff, designer of the Apple logo". creativebits. 2009-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  91. Leavitt, 2007. səh. 280
  92. "Science & Environment – Alan Turing: Separating the man and the myth" 2012-06-23 at the Wayback Machine. BBC. Yoxlanılıb: 8 avqust 2015.
  93. Karthikeyan, D. "Cities / Madurai : Madurai comes out of the closet". Chennai, India: The Hindu. 30 July 2012. 18 January 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  94. Salvo, Victor // The Legacy Project. "2012 INDUCTEES". 2018-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  95. "PHOTOS: 7 LGBT Heroes Honored With Plaques in Chicago's Legacy Walk". Advocate.com. 2014-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  96. Kamiab, Farbod. "Alan et la Pomme – Salvatore Adamo" (Video upload). YouTube. Google Inc. 20 November 2012. 6 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 26 December 2013.
  97. "Hall of Honor Inductee – Alan Turing – NSA/CSS". National Security Agency. 22 October 2014. 25 July 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  98. . National Security Agency. 22 October 2014. 14 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  99. "King's College Cambridge". kings.cam.ac.uk. 5 May 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 12 May 2014.
  100. "Turing prints (2000)". Synth.co.uk. 24 September 2000. 2 November 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 31 October 2013.
  101. . University of Surrey. 25 December 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 December 2013.
  102. "A celebration of the code breaker – Alan Turing". University of Surrey. 25 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 24 December 2013.
  103. "The Imitation Game: 10 surprising facts about Bletchley Park genius Alan Turing". V3.co.uk. 16 April 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 17 April 2015.
  104. "Turing Scholars Program at the University of Texas at Austin". 2 May 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 17 May 2015.
  105. "Polya Hall, Stanford University" (PDF). 24 March 2012 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 14 June 2011.
  106. "Laboratoire d'Informatique Fondamentale de Lille". 22 July 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 3 December 2010.
  107. Cooksey, Katie. "Alan Turing: Manchester celebrates pardoned genius". BBC News. 24 December 2013. 11 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 24 December 2013.
  108. Prescott-Observatorium wechselt Besitzer (engl.)
  109. Thousands call for Turing apology. BBC News. 31 August 2009. 31 August 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 7 avqust 2015.
  110. . CNN. 1 September 2009. 5 October 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 avqust 2015. (#invalid_param_val)
  111. Davies, Caroline. "PM's apology to codebreaker Alan Turing: we were inhumane". The Guardian. UK. 11 September 2009. 29 July 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  112. Petisiya yalnız Birləşmiş Krallıq vətəndaşlarına açıq idi.
  113. "PM apology after Turing petition". BBC News. 11 September 2009. 31 May 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 26 July 2015.
  114. Treatment of Alan Turing was "appalling" — PM // The official site of the Prime Minister’s Office, 10 сентября 2009
    Перевод заявления Премьер-министра Великобритании Гордона Брауна. // 12 сентября 2009
  115. "Petition to pardon computer pioneer Alan Turing started". BBC News. 6 December 2011. 20 May 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  116. . 6 December 2011. 10 January 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  117. "Petition · Grant a pardon to Alan Turing · Change.org". Change.org. 2014-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  118. Wright, Oliver. "Alan Turing gets his royal pardon for 'gross indecency' – 61 years after he poisoned himself". The Independent. London. 23 December 2013. 24 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  119. Wainwright, Martin. "Government rejects a pardon for computer genius Alan Turing". The Guardian. 7 February 2012. 5 May 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  120. "hansard". publications.parliament.uk. 2 February 2012. 9 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  121. "Bill". Services.parliament.uk. 26 July 2012. 2 November 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  122. Pearse, Damian, "Alan Turing should be pardoned, argue Stephen Hawking and top scientists" 2013-03-08 at the Wayback Machine, The Guardian, 13 December 2012. Yoxlanılıb: 8 avqust 2015
  123. Watt, Nicholas. "Enigma codebreaker Alan Turing to be given posthumous pardon". The Guardian. London. 19 July 2013. 23 July 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  124. Worth, Dan. "Alan Turing pardon sails through House of Lords". V3. 30 October 2013. 24 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  125. "Alan Turing (Statutory Pardon) Bill". 2013-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  126. Roberts, Scott. "Lib Dem MP John Leech disappointed at delay to Alan Turing pardon bill". Pink News. 2 December 2013. 25 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  127. "(Archived copy of) Royal Pardon for Alan Turing" (PDF). 2013-12-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2015-08-08.
  128. "Royal pardon for codebreaker Alan Turing". BBC News. 24 December 2013. 17 June 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  129. "With Queen's Decree, Alan Turing Is Now Officially Pardoned". Advocate.com. 2014-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  130. Pardoned: Alan Turing, Computing patriarch. Time Magazine, vol. 183, no. 1, 13 January 2014, p. 14. Yoxlanılıb: 8 avqust 2015
  131. Davies, Caroline. "Codebreaker Turing is given posthumous royal pardon". The Guardian. London: Guardian News and Media. 24 December 2013. 1, 6.
  132. Tatchell, Peter G. "Alan Turing: Was He Murdered By the Security Services?". http://www.huffingtonpost.co.uk/. 24 December 2013. 29 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  133. Ward, Alex. "Daily Mail, 29 December 2013". London: Dailymail.co.uk. 29 December 2013. 7 June 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  134. "Google Doodle honors Alan Turing". Content.usatoday.com. 22 June 2012. 23 June 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  135. "Special Monopoly edition celebrates Alan Turing's life". BBC News Technology. 10 September 2012. 12 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  136. . 2012-09-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  137. "DLSU to host int'l summit on philosophy". ABS-CBN.com. 24 March 2012. 22 January 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  138. Layug-Rosero, Regina. "The Thinking Machine: A philosophical analysis of the Singularity". GMA News Online. 21 April 2012. 19 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  139. Shankar, M. Gopi. "Making themselves heard". The Hindu. Chennai, India. 5 July 2012. 2 November 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  140. "The Northerner: Alan Turing, computer pioneer, has centenary marked by a year of celebrations". M.guardian.co.uk. 23 February 2011. 14 March 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  141. ; Rooney (curator), David. "Enigma? First look at Alan Turing exhibition (report with video preview)". . 18 June 2012. 25 September 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  142. Cutlack, Gary. "Codebreaker Alan Turing gets stamp of approval". Gizmodo. 2 January 2012. 8 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  143. Anon. . Manchester Evening News. Manchester: MEN media. 22 June 2012. 25 June 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  144. . University of Oxford. 30 March 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 June 2013. A new undergraduate degree course, with its first students having started in 2012, the centenary of Alan Turing's birth.
  145. "BSHM Meetings (1992–2007)". dcs.warwick.ac.uk. 2011-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  146. "Alan Turing: A multitude of lives in fiction". BBC. 23 June 2012. 11 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  147. Holt, Jim, "Obsessive-Genius Disorder", New York Times, 3 September 2006, 26 January 2021 tarixində , İstifadə tarixi: 8 August 2015.
  148. "Matmos release For Alan Turing". Vague Terrain. 2015-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  149. Sheppard, Justin. . Prefix Mag. 7 September 2006. 7 February 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  150. "Codebreaker". IMDB. 2022-09-04 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  151. . altnyc.org. 2015-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-08.
  152. . studio360. 2015-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-08.
  153. Rodríguez Ramos, Javier. "Hidrogenesse, 'Un dígito binario dudoso'". El País — Cultura (Spanish). Grupo PRISA. 29 May 2012. 31 May 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  154. Portwood, Jerry. "Pet Shop Boys Working on Alan Turing Project". Out magazine. Here Media. 13 September 2012. 31 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015. (#apostrophe_markup)
  155. "BBC Radio 3 – BBC Proms, 2014 Season, Prom 8: Pet Shop Boys". BBC. 2014-09-03 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  156. . Classical-Music.com. BBC Music Magazine. 2014-11-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  157. Codebreaker — YouTube
  158. Brooks, Brian. "'The Imitation Game' Will Stuff Theaters This Holiday Weekend – Specialty Box Office Preview". Deadline. 2014-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-08-08.
  159. Charles, McGrath. "The Riddle Who Unlocked the Enigma – 'The Imitation Game' Dramatizes the Story of Alan Turing". New York Times. 30 October 2014. 2 November 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  160. Walters, Ben. "The Imitation Game: the queerest thing to hit multiplexes for years?". theguardian.com. 9 October 2014. 6 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.
  161. Bradshaw, Peter. "The Imitation Game review – Cumberbatch cracks biopic code". theguardian.com. 13 November 2014. 18 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2015.

Əlavə istinad və qeydlər

  • Agar, Jon. Turing and the Universal Machine. Duxford: Icon. 2001. ISBN .
  • Agar, Jon. The government machine: a revolutionary history of the computer. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. 2003. ISBN .
  • "Cryptographic History of Work on the German Naval Enigma". The National Archives, Kew, Reference HW 25/1. c. 1945.
  • Beavers, Anthony. Alan Turing: Mathematical Mechanist // Cooper, S. Barry; van Leeuwen, Jan (redaktorlar ). Alan Turing: His Work and Impact. Waltham: Elsevier. 2013. 481–485. ISBN .
  • . . Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 1986. ISBN .
  • . (redaktor). Passages from the life of a philosopher. Rough Draft Printing (2008 tarixində nəşr olunub). 1864. ISBN .
  • . Electric Universe: How Electricity Switched on the Modern World. New York: Three Rivers Press. 2005. ISBN . OCLC 61684223.
  • Bruderer, Herbert: Konrad Zuse und die Schweiz. Wer hat den Computer erfunden? Charles Babbage, Alan Turing und John von Neumann Oldenbourg Verlag, München 2012, XXVI, 224 Seiten,
  • ; Aspray, William. Computer: A History of the Information Machine. New York: Basic Books. 1996. ISBN .
  • . A History of Modern Computing. Cambridge, Massachusetts, and London: MIT Press. 1998. ISBN .
  • . The Visible Hand: The Managerial Revolution in American Business. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press. 1977. ISBN .
  • . "An Unsolvable Problem of Elementary Number Theory". American Journal of Mathematics. 58 (2). 1936: 345. doi:10.2307/2371045. ISSN 0002-9327.
  • Cooper, S. Barry; van Leeuwen, Jan. Alan Turing: His Work and Impact. New York: Elsevier. 2013. ISBN .
  • . "Colossus: Its Origins and Originators". IEEE Annals of the History of Computing. 26 (4). 2004a: 38–45. doi:10.1109/MAHC.2004.26.
  • . The Essential Turing. Oxford: Oxford University Press. 2004b. ISBN . OCLC 156728127 224173329 48931664 57434580 57530137 59399569 (#bad_oclc). ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  • . Alan Turing's Automatic Computing Engine. Oxford: Oxford University Press. 2005. ISBN . OCLC 224640979 56539230 (#bad_oclc). ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  • . Colossus: The secrets of Bletchley Park's code-breaking computers. Oxford University Press. 2006. ISBN .
    • . Living with Fish: Breaking Tunny in the Newmanry and Testery // Colussus. 2006. in Copeland, 2006. səh. 189–203
  • Edwards, Paul N. The closed world: computers and the politics of discourse in Cold War America. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. 1996. ISBN .
  • Gannon, Paul. Colossus: Bletchley Park's Greatest Secret. London: Atlantic Books. 2007 [2006]. ISBN .
  • . Alan Turing : the enigma. London: Burnett Books. 1983. ISBN .
  • . Alan Turing: en berättelse. Symposion. 1988. ISBN .
  • . The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer. Phoenix. 2007. ISBN .
  • . A Madman Dreams of Turing Machines. New York: Knopf. 2006. ISBN .
  • . Ultra Goes to War: The Secret Story. Classic Military History (Classic Penguin). London, England: Hutchinson & Co (2001 tarixində nəşr olunub). 1978. ISBN .
  • Lubar, Steven. Infoculture. Boston, Massachusetts and New York: Houghton Mifflin. 1993. ISBN .
  • Mahon, A.P. "The History of Hut Eight 1939–1945". UK National Archives Reference HW 25/2. 1945. İstifadə tarixi: 10 December 2009.
  • , redaktorThe Bletchley Park War Diaries: July 1939 — August 1945 (2.6). Wynne Press. 2006.
  • O'Connell, H; Fitzgerald, M. "Did Alan Turing have Asperger's syndrome?". Irish Journal of Psychological Medicine. Irish Institute of Psychological Medicine. 20. 2003: 28–31. ISSN 0790-9667.
  • Petzold, Charles (2008). "The Annotated Turing: A Guided Tour through Alan Turing's Historic Paper on Computability and the Turing Machine". Indianapolis: Wiley Publishing.
  • Smith, Roger (1997). Fontana History of the Human Sciences. London: Fontana.
  • Sipser, Michael. Introduction to the Theory of Computation. PWS Publishing. 2006. ISBN .
  • Weizenbaum, Joseph (1976). Computer Power and Human Reason. London: W.H. Freeman.
  • Turing, A. M. "On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem" (PDF). Proceedings of the London Mathematical Society. 2. 42. 1937 [Delivered to the Society November 1936]. 230–65. doi:10.1112/plms/s2-42.1.230. and Turing, A.M. "On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem: A correction". Proceedings of the London Mathematical Society. 2. 43 (1937 tarixində nəşr olunub). 1938. 544–6. doi:10.1112/plms/s2-43.6.544.
  • Turing, Sara Stoney. Alan M Turing. W Heffer. 1959. Turing's mother, who survived him by many years, wrote this 157-page biography of her son, glorifying his life. It was published in 1959, and so could not cover his war work. Scarcely 300 copies were sold (Sara Turing to Lyn Newman, 1967, Library of St John's College, Cambridge). The six-page foreword by Lyn Irvine includes reminiscences and is more frequently quoted. It was re-published by Cambridge University Press in 2012, to honour the centenary of his birth, and included a new foreword by Martin Davis, as well as a never-before-published memoir by Turing's older brother John F. Turing.
  • ; . Breaking the code. S. French. 1988. This 1986 Hugh Whitemore play tells the story of Turing's life and death. In the original West End and Broadway runs, Derek Jacobi played Turing and he recreated the role in a 1997 television film based on the play made jointly by the BBC and WGBH, Boston. The play is published by Amber Lane Press, Oxford, ASIN: B000B7TM0Q
  • Williams, Michael R. (1985) A History of Computing Technology, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall,
  • Yates, David M. Turing's Legacy: A history of computing at the National Physical Laboratory 1945–1995. London: London Science Museum. 1997. ISBN . OCLC 123794619 40624091 (#bad_oclc).

Əlavə ədəbiyyat

  • Copeland, B. Jack (redaktor). "The Mind and the Computing Machine: Alan Turing and others". The Rutherford Journal.
  • Copeland, B. Jack (redaktor). "Alan Turing: Father of the Modern Computer". The Rutherford Journal.
  • Hodges, Andrew. Edward N. Zalta (ed.) (redaktor). "Alan Turing". Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2009). Stanford University. 27 August 2007. İstifadə tarixi: 10 January 2011. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  • ; Sayre, David. "Review: Alan Turing: the enigma". Physics Today. 37 (11). 1992: 107. Bibcode:1984PhT....37k.107H. doi:10.1063/1.2915935.
  • Gray, Paul. . TIME. 29 March 1999. 19 January 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 July 2015.
  • Gleick, James, The Information: A History, a Theory, a Flood, New York: Pantheon, 2011,
  • Oral history interview with Nicholas C. Metropolis, Charles Babbage Institute, University of Minnesota. Metropolis was the first director of computing services at Los Alamos National Laboratory; topics include the relationship between Alan Turing and John von Neumann

Xarici keçidlər

image
Vikianbarda Alan Türinq ilə əlaqəli mediafayllar var.
image
Vikisitatda Alan Türinq ilə əlaqədar sitatlar var.
  • Turing family house in Coonoor, India
  • A podcast program about Turing made by Radio Lab.
  • Alan Turing RKBExplorer 2008-08-28 at the Wayback Machine
  • Alan Turing Year
  • CiE 2012: Turing Centenary Conference
  • Alan Turing site maintained by Andrew Hodges including a short biography
  • AlanTuring.net – Turing Archive for the History of Computing by Jack Copeland
  • The Turing Archive [ölü keçid][ölü keçid][ölü keçid] – contains scans of some unpublished documents and material from the King's College, Cambridge archive
  • Jones, G. James. . System Toolbox. The Binary Freedom Project. 11 December 2001. 3 August 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 July 2015.
  • Sherborne School Archives 2014-12-28 at the Wayback Machine – holds papers relating to Alan Turing's time at Sherborne School
  • Alan Turing plaques recorded on openplaques.org
  • Turing's treatise on Enigma (The Prof's Book)
  • Codebreaker film, official site
  • Turing 2012 2013-12-19 at the Wayback Machine
  • Codebreaker choral work — YouTube

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Alan Metison Turinq ing Alan Mathison Turing ˈtjʊerɪŋ 23 iyun 1912 Meyda Veyl d Boyuk London 7 iyun 1954 Uimslou d Cesir d informatika elminin inkisafina muhum tesir gostermis ingilis riyaziyyatcisi mentiqci ve kriptoqrafi kavaleri 1945 ve London kral cemiyyetinin uzvu 1951 Alimin 1936 ci ilde teklif etdiyi ve hal hazirda butun modeli sayilan mucerred alqoritm anlayisi formallasdirmaga imkan vermis ve indiye qeder kecirilen coxlu nezeri ve tecrubi tedqiqatlar zamani istifade olunmusdur A Turinqin elmi eserleri informatikanin esaslarina ve xususile suni intellekt nezeriyyesine verilen heqiqi tohfedir Alan Turinqing Alan Mathison TuringTurinqin 16 yasi tamam olan zaman pasport ucun cekdirdiyi fotosekilDogum adi Alan Mathison TuringDogum tarixi 23 iyun 1912 1912 06 23 Dogum yeri Meyda Veyl d Vestminster borosu Boyuk London Ingiltere Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis KralligiVefat tarixi 7 iyun 1954 1954 06 07 41 yasinda Vefat yeri Uimslou d Cesir d Ingiltere Birlesmis KralliqVefat sebebi sianidden zeherlenme d Defn yeri Uokinq krematoriyasi d Elm saheleri kriptoanaliz d informatika riyaziyyat mentiq kriptoqrafiyaIs yerleri Kembric Universiteti 1934 1937 Tehsili Kembric Kinqs Kolleci d 1931 1934 Prinston Universiteti 1937 1938 Serborn mektebi d 1926 1931 Elmi rehberi Alonzo CorcTaninir ve Turinq testinin yaradicisiUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1951 Mukafatlarituringarchive org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ikinci Dunya muharibesi zamani Alan Turinq yerlesen ve kod ve sifrleri tedqiq eden Hokumet mektebinde isleyirdi hemin bu merkezde Berlin Roma Tokio oxu terefinden yaradilan coxsayli kod ve sifrler sindirilirdi bunu elmi dilde adlandirirlar Bundan basqa o Almaniya herbi deniz donanmasi terefinden gonderilen melumatlarin kriptoanalizine cavabdehlik dasiyan xususi Hut 8 qrupuna rehberlik edirdi Turinq mudaxile ve desifre ucun bir sira metodlari isleyib hazirlamisdir o cumleden aletinin nezeri bazasi ucun Bombe Eniqma kodunun oxunmasi meqsedile yaradilmis elektron mexaniki masindir Muharibeden sonra Turinq calismisdir burada onun layihesi uzre ACE proqramini yaddasinda saxlayan dunyanin ilk komputerinin yaradilmasi heyata kecirilmisdir 1948 ci ilde alim Mancester Universitetinin hesablama laboratoriyasinda calisan Maks Robert Nyumanin yanina ise duzelerek meshur Mancester komputerlerinin yaradilmasinda ona komeklik gostermis bir muddet sonra ise riyazi biologiya nezeriyyesi ile maraqlanmisdir Turinq morfogenezin kimyevi esasi haqqinda elmi is nesr etdirmis ve ilk defe 1968 ci ilde elm alemine melum olmus kimi reqsi hereket halinda kimyevi reaksiyanin meydana gelmesini evvelceden xeber vermisdir Suni komputer intellektinin qiymetlendirilmesi ucun o 1950 ci ilde Turinq testinin tecrubeden kecirilmesini teklif etmisdir 1952 ci ilde uygun olaraq bu duzelise esasen homoseksual sexsler hakimiyyet terefinden teqib olunurdular Alan Turinq kobud edebsizlik ittihamlari uzre teqsirli bilinmisdir Turinqe hebs cezasi ile seksual libidonu bogmaq ucun mecburi hormonal terapiya arasinda secim huququ verilmisdir Alim sonuncu varianti secmeye mecbur olmusdur Alan Turinq 1954 cu ilde zeherlenerek olmusdur Istintaq Turinqin intihar etdiyini mueyyenlesdirmisdir halbuki alimin anasi hesab edirdi ki bas verenler tesadufden basqa bir sey deyildi Alan Turinq hemcinin Boyuk Britaniyada homofobiyanin en meshur qurbanlarindan birisi kimi meshurlasmisdir 2013 cu il dekabrin 24 de Turinq olumunden sonra Boyuk Britaniya kralicasi II Yelizaveta terefinden efv olunmusdur Alimin serefine tesis edilmis Turinq Mukafati ing Turing Award informatika sahesinde dunyada en nufuzlu mukafat hesab olunur Erken illeri ve karyerasinin baslangiciDorset qrafliginin Serborn seherinde yerlesen eyniadli mekteb Alanin valideynleri uzun iller Hindistanin seherinde yasamisdilar Atasi Yulius Metison Turinq Sotlandiyanin kohne zadegan neslinin numayendesi idi ve Imperiya dovlet qullugunda calisirdi Anasi Sara Etel qizliq soyadi Stoni eslen irlandiyali olan protestant dinine mensub olan anqlo irland zadegan ailesinde anadan olunmusdur O Alana hamile olarken gelecek valideynler usagin Londonda boyumesi ve gelecekde orada tehsil almasi ucun Ingiltereye kocmeyi qerara alirlar Mehz ele orada yeni 1912 ci il iyunun 23 de Alan anadan olmusdur Onun Con adli boyuk qardasi var idi Yulius Turinqin dovlet xidmeti davam etdiyinden Alanin valideynleri tez tez iki ovladi esasen herbci ailelerin ohdesinde qoyaraq ve Hindistana gedirdiler Turinqde dahiliyin ilk gostericileri hele erken yaslardan hiss olunmaga baslamisdi Alti yasinda Alan Turinq Hastinq seherinde yerlesen muqeddes Mixail mektebine daxil olur bu mektebin direktoru genc mekteblinin istedadini derhal qeyd etmisdir 1926 ci ilde 13 yasinda Turinq qrafliginin Serborn seherinde yerlesen meshur Serborn ozel mektebine gedir Onun mektebde ilk gunleri 1926 ci ilin Umumxalq tetiline tesaduf edir Ona gore de Turinq Sauthempton seherinden velosipedle Serborna qeder texminen 100 km mesafeni qet etmeli olur gecelemek ucun o yaxinliqdaki mehmanxanalarin birine uz tutur Turinqin mekteb illerinde yaxinliq etdiyi Kristofer Morkoma olan sevgisi onun sonraki butun heyatina tesir etmis heyatinin sonuna kimi onu unuda bilmemisdir Kristofer Morkom genclik dovrunde Turinqin Morkormun anasina yazdigi mektubun ilk sehifesi Turinqin riyaziyyat sevdasi Serborn mektebinin muellimleri arasinda xususi destek tapmamisdir burada humanitar elmlere daha cox diqqet yetirilirdi Mektebin direktoru Alanin valideynlerine bunlari yazmisdi Men umid edirem ki o eyni anda iki stulda oturmaga cehd gostermeyecek Eger o ozel mektebde qalmagi arzulayirsa o zaman tehsil almaga calismalidir Yox eger o ozel mektebde sirf elmi mutexessis kimi qalmaga hazirlasirsa bu onun ucun bos vaxt itkisine cevrilecek Bununla bele onu maraqlandiran sahelerde Turinq basqalarindan ferqlenen bacariq gosterirdi Muellimlerin ona hetta riyazi analizin esaslarini kecmemelerine baxmayaraq o artiq 1927 ci ilde murekkeb riyazi meseleleri hell edirdi 1928 ci ilde 16 yasinda Turinq Eynsteynin eserleri ile yaxindan tanis olmusdur o meseleni o seviyyeye qeder hell ede bilmisdi ki metnde aciq sekilde ifade olunmayan Eynsteynin Nyutonun qanunlari ile bagli subheli meqamlari ekstrapolyasiya ede bilmisdi Serbornda oxuyarken Turinq Kristofer Morkom ile yaxindan dostlasir 1930 cu ilde okuz tuberklyozu xesteliyinin agirlasmasi neticesinde Morkomun vefat etmesi ile bu munasibet basa catir Morkom bir nece il evvel xeste sud vasitesiyle yoluxmus bu hadiseden sonra Turinq ilahi quvveye inancini itirmis ve ateist olmusdu Hemcinin bu hadise Turinqde boyuk keder hissi dogurmusdur Boyuk derdin ohdesinden gelmek ucun o daha agir elmi movzular uzerinde islemeye baslamisdir Morkomun anasina unvanladigi mektubda Turinq bunlari yazmisdir Men sizin oglunuz kimi parlaq ve eyni zamanda bele cazibedar ve sohretperestlikden uzaq diger bir partnyoru tapa bilmeyeceyime eminem Men maraqlarimi oz isimle ve astronomiya elmi ile deyerlendirirem ve butun bunlari ona hesr edirem ve men dusunurem ki o da menim baremde eyni hissleri duyurdu Bilirem men isime heddinden artiq boyuk maraq ve enerji serf etmeliyem cunki eger sag olsa idi o menimcun mehz bunlari arzulayardi Alan butun fenomenlerin o cumleden insan beyninin yaratdigi texeyyulun ozunde materialist baslangici dasimali oldugu ideya barede dusuncelere dalir lakin bununla bele heyatinin bu dovrunde o bedenden asili olmayan ruh anlayisina ve olumden sonraki axiret heyatina inanirdi Morkomun anasina yazdigi sonuncu mektubda o ruh ve axiret haqqda oz noqteyi nezerini bildirmisdi Sexsen men dusunurem ki ruh ebediyyet materiya ile elaqelidir lakin elbette ki beden kimi yox Ruh ve bedenin faktiki munasibetlerine gelince mence beden ne qeder ki sagdir ve oyaqdir ruhdan asilidir Beden yatdiqda ne bas verdiyini deye bilmerem lakin beden oldukde ruhu tutan mexanizm mehv olur ve ruh gec ya tez ve ya derhal yeni beden tapir Turinqin elmi hipotezleri tezlikle gorkemli amerikali riyaziyyatci ve mentiqci Alonzo Corcun lyambda hesablama usulu ile tertib etdiyi ekvivalent subutlarindan sonra aciqlanmasina baxmayaraq Turinqin ozu onunla teessuf ki tanis deyil idi Alan Turinqin meseleye yanasmasi daha sade ve intuitiv hesab edilir Universitet illeriEsas meqaleler veAlan Turinq Kembricdeki Kral kollecine 1932 ci ilde daxil olmus 1934 cu ilde ise buranin heqiqi uzvu secilmisdir Hal hazirda komputer siniflerinin birisi onun adini dasiyir Humanitar elmlere qarsi nifreti uzunden Turinq yuksek bal toplaya bilmedi ve buna gore de mektebi bitirdikden sonra Kembric Kral kollecine daxil olur halbuki o Triniti kollece getmek niyyetinde idi Meshur riyaziyyatci Qodfri Harold Hardinin rehberliyi altinda Turinq Kral kollecinde 1931 ci ilden 1934 cu iledek tehsil almisdir 1928 ci ilde alman riyaziyyatcisi David Hilbert dunya ictimaiyyetinin diqqetini dayanacaq problemine alm Entscheidungsproblem celb etmisdir Turinq 1936 ci il noyabrin 12 de derc etdiyi On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungsproblem adli elmi isinde Godelin universal ve formal hesab dilini sade hipotetik qurgularla evez ederek haqqinda onun teoremini basqa sekilde ifade etmisdir hemin qurgular daha sonralar Turinq masini adlandirilmisdir O subut etmisdir ki bele bir masin alqoritm seklinde teqdim edilmis istenilen riyazi hesablamalari aparmaq iqtidarindadir Daha sonra Turinq subut etdi ki Entscheidungsproblem den problem helli cixis yolu yoxdur bunun ucun o evvelce subut etdi ki Turinq masini ucun dayanma meselesi icaze verilen deyil umumiyyetle Turinq masininin melumatlarinin ne vaxtsa dayanacagini alqoritmik sekilde teyin etmek mumkun deyil Turinqin elmi hipotezleri tezlikle gorkemli amerikali riyaziyyatci ve mentiqci Alonzo Corcun lyambda hesablama usulu ile tertib etdiyi ekvivalent subutlarindan sonra aciqlanmasina baxmayaraq Turinqin ozu onunla teessuf ki tanis deyil idi Alan Turinqin meseleye yanasmasi daha sade ve intuitiv hesab edilir Istenilen diger masinlar funksiyalarini yerine yetire bilecek Universal Masin ideyasi yaxud basqa sozle prinsip etibarile her seyi hesablamaq bacarigi olduqca orijinal bir addim idi Muasir komputer konsepsiyasinin mehz Alan Turinqin uzun iller apardigi isler neticesinde yaradiligini ABS li riyaziyyatci alim fon Neyman daha sonralar sexsen etiraf etmisdir Turinq masini indiki dovrde bele alqoritmler nezeriyyesinde esas tedqiqat obyekti kimi istifade olunur 1936 ci ilin sentyabr ayindan 1938 ci ilin iyul ayina kimi Turinq mentiqci alim Corcun rehberliyi altinda Prinston Universitetinde calismisdir Riyaziyyatla mesgul olmaqla yanasi alim kriptoqrafiyani da oyrenirdi o hemcinin binar yeni ikili sayli ve elektrik mexaniki cereyanin gerginliyi artiran transformator yaratmisdi 1938 ci ilin iyununda Turinq Ordinallara esaslanan mentiqi sistemler movzusunda doktorluq dissertasiyasini mudafie etmisdir Turinq masinin orakulla birlesmesinden ibaret olan konsepsiya barede buradaki diger alimlere genis melumat verilmisdir Bu yeni kesv yalniz Turinq masininin komeyi ile hell edilmesi mumkun olmayan problemleri tedqiq etmeye imkan yaradir Kembricde Alan Turinq Avstriya filosofu analitik felsefenin banilerinden ve XX esrin en parlaq filosoflarindan biri olan Ludviq Vitgensteynin Riyaziyyat esaslarinin bohrani adli muhazirelerine bas cekirdi Alimler coxlu mubahise edirdiler cunki Turinq daha cox ideyasini destekleyir ve var quvvesile mudafie edirdi onun oppnenti ise eksine hesab edirdi ki riyaziyyat elmi mutleq heqiqeti axtarmir o sadece olaraq hemin heqiqeti kesf edir KriptoanalizAlmanlarin Eniqma adli uc rotorlu herbi sifre masini solda ve Bletcli Park sagda Ikinci dunya muharibesi zamani Alan Turinq malikanesinde alman sifrlerin sindirilmasinda feal istirak etmisdir Bletcli Parkda uzun iller calismis tarixci ve veteran Eyza Briqs bir defe dedi Bletcli Park ucun mustesna istedad mustesna dahilik lazim idi ve Turinqin dahiliyi mehz bu cur idi Orijinal metn ing You needed exceptional talent you needed genius at Bletchley and Turing s was that genius Britaniyanin en boyuk kriptoanalitiki televiziya verilisi UK Channel 4 21 noyabr 2011 1938 ci ilin sentyabrindan Turinq sifrlerin sindirmasi uzre ixtisaslasmis Boyuk Britaniyanin Hokumet elaqeler merkezi teskilatina yarimstat ise daxil olur O burada Dili Noks ile birlikde Eniqmanin kriptoanalizi ile mesgul olurdu 1939 cu ilin iyulunda Varsavada kecirilen gorusde Polsanin mexfi melumatlar burosu Britaniya ve Fransa terefine Eniqmanin rotorlarinda elaqe ve melumatlarin desifre edilmesi metodu haqqinda informasiya oturdukden qisa muddet sonra Turinq ve Noks problemin daha effektiv helli ucun fealiyyete basladilar Polsa metodu indikator prosedurlarindaki noqsanlarin askarlanmasina esaslanirdi buna gore de onlarin bu usulu ugursuzluqla neticelendi almanlar 1940 ci ilin may ayina qeder Eniqmanin butun catismazliqlarini aradan qaldirmagi bacarirlar Turinqin yanasmasi daha cox umumi olub ilkin metn ardicilliqlarinin artirilmasi metoduna esaslanirdi o mehz Eniqma kodunun desifre olunmasi ucun adli ilkin ve funksional spesifikasiyani hazirlamisdi 4 sentyabr 1939 cu ilde yeni Boyuk Britaniyanin Ucuncu Reyxe muharibe elan etmesinin ertesi gunu Turinq Bletcli Park geri qayidir o zamanlar burada Hokumet elaqeler merkezinin bas qerargahi yerlesirdi Bombe ucun spesifikasiya Turinqin herbi kriptoanaliz sahesinde bes en muhum nailiyyetlerinden yalniz birisi idi Alim hem de Almaniya Herbi Deniz Quvvelerinin indikator prosesini mueyyen etmisdir o Bombe masinindan istifade ucun statistik analize esaslanan ve daha effektiv olan Bamburismus adli usul hazirlamisdi parametrlerinin mueyyenlesdirilmesi ucun Turinceri adli metod islemisdi muharibenin sonuna yaxin Turinq Delilah adli portativ sifrator kesf etmisdi Sifrelerin yozulmasi prosesi zamani Turinqin istifade etdiyi muxtelif imkanlarin optimallasdirilmasi ve arasdirmalarin statistik yanasmasi umumilikde informatika elminde yenilik idi Turinqin evvelce GCCS daha sonra ise GCHQ ing Government Communications Headquarters merkezleri ucun yazdigi elmi isler onlardan biri Kriptoanalizde ehtimal yanasmasinin tetbiq edilmesi barede meruze digeri ise Statistika ve tekrarlanma barede sened adlanirdi ozu ozluyunde beseriyyet ucun o qeder boyuk deyeri temsil edirdiler ki onlarin Milli arxive teqdim olunmasi yalniz 2012 ci ilin aprel ayinda yeni alimin anadan olmasinin yuzilliyine hesr olunmus bayrama az qalmis bas tutmusdur GCHQ de calisan iscilerden birisinin bildirdiyine gore Turinq terefinden tertib olunmus elmi islerin bu qeder uzun muddet istifade olunmasi onun ehemiyyetinin misilsiz oldugunu subut edir 1945 ci ilde Turinq herbi xidmetlere gore kral VI Georq terefinden Britaniya imperiyasinin ordeni ile teltif olunmusdu amma bu fakt uzun iller ictimaiyyetden gizli saxlanilirdi Bletcli Parkda Turinqin ekssentrik ve tuhaf adam reputasiyasi var idi O hemkarlarinin ehatesinde Prof adi ile taninirdi onun Eniqmaya hesr olunmus elmi islerini ise qisaca olaraq Prof kitablari adlandirirdilar Ronald Levinin dediyine gore bir zamanlar Bletcli Parkda calismis Irvinq Con Qud hemkari Turinq barede bunlari soylemisdi Her il iyun ayinin ilk heftesinde onda ot qizdirmasi baslayirdi ve o ofise eleyhqazda gelirdi Onun velosipedinin zencirleri mueyyen intervaldan sonra yere dusurdu o ise velosipedi temire vermek evezine pedallarin dovriyyesini sayaraq velosipedden lazimi anda dusur ve onu elle duzeltmeye calisirdi Onun basqa bir qeribeliyi sexsi fincaninin batareyanin zencirine koklemesinden ibaret idi o hemise fincaninin basqa bir sexs terefinden ogurlanacagindan cox qorxurdu Turinq Velsman masini Esas meqale Eniqmanin kriptoanaliziTurinq masininin sxematik illustrasiyasi solda ve Eniqma kodunu desifre eden Bombe adli elektron mexaniki masin sagda Bletcli Parka geldikden sonra bir nece hefte erzinde Turinq Eniqma sifrinin sindirilmasi ucun polyak alimlerinin yaratdiqlari pol Bomba kryptologiczna daha semereli ve effektiv yardimci ola bilecek elektromexaniki masin ucun spesifikasiya yazmisdir Riyaziyyatci Qordon Velsmanin teklifleri ile tekmillesdirilen Turinq masini Eniqma melumatlarinin oxunmasi ucun muhum vasiteye cevrilmisdir Bu yeni mexaniki vasite Bombe adlandirilmisdir Masin meshur aciq metnlere esaslanaraq melumatlarin sifrlenmesi ucun istifade olunan mumkun koklemeleri axtarirdi meselen rotor qaydasi rotorun veziyyeti panelin kommutasion birlesmeleri Rotorlarin her bir mumkun tenzimlemesi ucun masin aciq metnlere esaslanaraq onun mezmunu ve strukturuna bir sira mentiqi ehtimal emeliyyatlarini heyata kecirirdi alman sualti qayiqlarinda 1019 ve yaxud 1022 modifikasiya takti veziyyeti istifade olunurdu Daha sonra masin ziddiyyetleri mueyyen ederek parametrler yigimini redd edir ve novbeti hisseye kecirdi Belelikle mumkun destin boyuk hissesi elenirdi ve sonda deqiq analiz ucun cemi bir nece variant qalirdi Ilk hesablama masini 1940 ci il martin 18 de istismara buraxilmisdi Acarlarin ifazesi saatin cingildemesine bezneyen sesin musayieti ile mexaniki tebillerin firlanmasi hesabina yerine yetirilirdi 1941 ci ilin payizinda Alan Turinqi ve onun hemkarlari Qordon Vels Aleksandr Hyu ve Stuart Milner Bari meyusluqla uz uze qalmisdilar Polsa sifr burosunun tertib etdiyi planlarin esasinda onlar Eniqma sifrini effektiv sekilde qirmagi bacaran sistem isini qurmagi bacarirlar ancaq esas problem insan ve resur sayinin cox az olmasinda idi buna gore de butun melumatlarin desifre olunmasi ucun kifayet qeder vaxt catmirdi Bununla bele desifratorlarin ugurlari sayesinde 1941 ci ilin yayinda alman sualti qayiqlarinin fealiyyeti neticesinde okean sualrina qerq olmus gemilerin yuk itkileri 3 ay erzinde 100 000 tona qeder azalmisdir amma bu hele de kifayet deyildi Almanlarin daimi tekmillesmelerin ohdesinden gelmek ucun qrup ezvleri ucun daha cox maliyye resurslari lazim idi Daha cox insani ise celb etmek ve yeni masinlarin hazirlamasi ucun maliyyelesdirilme cehdleri resmi yollarla hec neye getirib cixarmadi Nehayet oktyabrin 28 de butun qaydalari pozaraq onlar Corcille mektub gonderirler Mektubda Turinq ve onun hemkarlari xususile vurgulamislar ki onlarin telebleri mumkun semere ile muqayisede hece beraberdir Effekt ozunu cox gozletmir mektubu oxuyan Corcill derhal general Ismeye bele bir serencam verir DERHAL YERINE YETIRMEK Emin olun ki onlarda istenilen her bir sey var Sonda mene yerine yetirilmesi vacib meseleler haqqinda hesabat verin Noyabrin 18 de kesfiyyat rehberi butun mumkun tedbirlerin gorulduyu barede Bas nazire melumat vermisdi Muharibenin sonuna kimi ekspluatasiya meqsedile daha iki yuz masin ise salinmisdir Hut 8 Eniqma HDQ Hazirda Bletcli Parkda saxlanilan Bombe masininin tam fealiyyet gosteren sureti Turinq qerara gelir ki xususile cetin bir tapsiriq olan Almaniya HDQ ne mexsus Eniqmanin analizi ile mesgul olsun cunki onun sozlerine gore hec kim bununla mesgul olmamisdi ve o bu problemi oz ohdesine goture bilerdi 1939 cu ilin dekabrinda Turinq Eniqmanin diger sistemlerle muqayisede xususile murekkeb qurulusa malik olan indikator sistemini yiga bilmisdi emin deyildim ki bu praktikada isleyecek yalniz bir nece gun kecdikden sonra men bu cesaretli eksperimenti heyata kecirmek qerarina geldim Alan Turinq Banburismus haqqinda Hemin gece Turinqin aglina HDQ den Eniqma sifreleri vasitesile gelen melumatlari anlamaga komek edecek statistik texnika ardicilligi yeni qisaca olaraq ideyasi gelir macar riyaziyyatcisi onu sonradan Statistik tehlil ardicilligi adlandirmisdi Bunun ucun o informasiya entropiyasinda istifade olunacaq 10 esasli ban adli yeni loqarifm olcu vahidini tetbiq etmisdir Bamburismus Bombe masinindaki koklemelerin yoxlanilmasi ucun zeruri olan vaxt sayini xeyli azaldaraq Eniqma rotorlarinin mueyyen ardicilliqlarini istisna ede bilerdi 1941 ci ilde Turinq Bletcli Parkda onunla birge calisan Coan Klarka evlenmek teklifi edir onlar nisanlanirlar lakin onun omru cox qisa olur Nisanlisina homoseksual oldugunu etiraf eden Turinq sayielere gore Klark ona qarsi her zaman laqeydcesine yanasirdi qerara geldi ki isi toya qeder catdirmaq lazimsiz bir addimdir 1942 ci ilin noyabrinda Turinq ABS ye yola dusur o orada Eniqmanin sindirilmasi ve Vasinqtonda Bombe masinlarinin qurulmasi uzerinde HDQ nin kriptoanalitikleri ile birlikde calisirdi ABS de oldugu muddet erzinde o Ohayo statinda yerlesen Dayton komputer laboratoriyasini ziyaret edir ve onun amerikan istehsalli Bombe larin dizaynina reaksiyasi ele de cox umidverici olmur Amerikada olarken Turinq danisigi sifrlemeye imkan yaradacaq bir qurgunun hazirlanmasinda isleyen alimlere yardimci olmusdu Alan Bletcli Parka 1943 cu ilin mart ayinda qayidir Onun yoxlugu zamani Aleksandr Hyu Hut 8 komandasinda rehber movqeyini resmen elde etmisdi is yoldaslarinin gundelik isleri ile bagli yaranan etalet hissi Turinqi narahat etmediyini goren Aleksandr faktiki olaraq bundan once de bir muddet bu vezifeni icra edirdi Alim Bletcli Parkda kriptoanaliz uzre Bas meslehetci vezifesini tutmusdu Aleksandr Hyu Turinqin coxsayli tohfeleri barede bunlari demisdi Hec bir subhe ola bilmez ki Turinqin isleri sonralar Hut 8 ugurunun baslica amili idi O ele evvelceden problemin hell edileceyine emin olan yegane kriptoanalitik idi Esas nezeri islere cavabdeh olan bir sexs kimi o gelecekde Bombe masininin yaradilmasi ucun butun muhum senedleri Velsman ve Kine vermisdi Her hansi bir sexse evezolunmaz sozunu demek hemise cetin olur ancaq eger Hut 8 de evezolunmaz insan movcud idise onda bu ifadeni yalniz Alan Turinqe aid etmek olardi Tecrube ve etaletin sadelik kimi gorunduyu hisslerin yarandigi anda ilk yaradanin eziyyeti hemise unudulmaga baslayir ve bir coxumuz hiss edirdik ki Turinqin etdiyi tohfenin miqyasi hec vaxt tam sekilde diger dunya olkeleri terefinden basa dusulmeyecek Colossus Esas meqale 1942 ci ilin iyulunda Turinq Almaniya ali komandanliginin melumatlarin oturulmesi ucun istifade olunan Lorenz kodunun desifresinde istirak etmisdi Lorenz ondan onceki Eniqmadan daha murekkeb idi ve movcud usullarla sifrin acilmasina ciddi cehdle muqavimet gosterirdi Turinq desifrator konstruksiyasinda elektron lampalardan istifade etmeyi teklif edir ve komandaya tecrubeli muhendis elektrik devet etdi Belelikle riyaziyyatci ve muhendislerin birge seyi neticesinde Koloss adli dunyada ilk hesablayan elektron masin HEM hazirlanmisdir 1944 cu ilde mehz Kolossun komeyi ile Lorenz kodu nehayet sindirilir bu muttefiqlere Ali Almaniya rehberliyinin butun yazismalarini oxumaga imkan vermisdir Nitq sifratoru Delilah Alan Turinq telefon sebekelerinde nitqin sifrlenmesi ucun elektron qurgunun yaradilmasi uzre Bell Labs da basladigi isleri davam etdirmisdir Parallel olaraq o Henslop Parkda yerlesen Mexvi Radio Kesviyyat Xidmeti ing Secret Service s Radio Security Service ile emekdasliga baslayir Muhendis Donald Beyli ile birlikde Turinq Delilah adli yeni nitq siqnal qurgusunun sifratorunun portativ dizaynini hazirlayir Qurgu yuksek mesafede yerlesen radiosistemlerle is ucun uygunlasdirilmis ve muharibe illerinde tetbiq edilmesi ucun cox gec basa catdirilmisdir Turinqin ugurlu numayisine baxmayaraq teqdimat zamani bariz numune ucun Corcillin nitqi sifrelenir ve sonra yeniden desifre olunur Delilah kutlevi istehsala buraxilmir Turinqin siqnal qurgusunda 30 a qeder elektron lampalardan istifade olunmusdur onun qurgularini yeni texnologiya yalniz 15 ilden sonra usteleye bilmisdir Erken komputerler ve Turinq testiEsas meqaleler Turinq testi ve Suni intellektTurinqin sekli Attitude jurnalinin uz qabiginda 1945 ci ilden 1947 ci iledek Turinq seherinde yasamis ve burada yerlesen Milli fizika laboratoriyasinda ilk Avtomatik Hesablama Masininin ACE uzerinde calismisdi 19 fevral 1946 ci ilde o oz isini diger alimlere teqdim edir faktiki olaraq bu yaddasinda proqram saxlamagi bacaran ilk mufessel hesablama masini komputeri idi Fon Neymanin tamamlanmamis isi EDVAC in ilk hesabat layihesi 1945 onu qabaqlasa da daha az detalli idi Milli Fizika Laboratoriyasinin Riyaziyyat bolmesinin idarecisi Con Vourmslinin fikrince ise Fon Neymanin elmi isinde doktor Turinqe mexsus bir nece ideya vardir ACE nin insasi tamamile mumkun olmasina baxmayaraq Bletcli Parki ehate eden mexfilik isin evvelinde gecikmelere getirib cixarmisdir bu ise Turinqi cox meyus etmisdir 1947 ci ilin sonunda o bir illik mezuniyyet xatirine Kembrice qayidir bu muddet erzinde o Machinery Intelligent uzerinde semereli sekilde isleyir o sag iken bu eser teessuf ki nesr olunmamisdir Alan Turinq Kembricde olarken Pilot ACE onun yoxlugu zamani insa edilmisdir Ozunun ilk proqramini o 10 may 1950 ci ilde yerine yetirmisdir ACE nin tam versiyasi hec bir zaman insa olunmamasina baxmayaraq meselen ve kimi bezi komputerlerin onunla coxlu oxsarligi var idi Milli fizika laboratoriyasinda isleyen zaman Alan Turinq qacis idman novu ile feal mesgul olurdu ve adeten Volton Yungul Atletika klubunun yarislarinda cixis edirdi Turinq bu kluba 1945 ci ilin sonunda daxil olur ve qisa bir zaman icerisinde dunya seviyyeli neticelerini gostermeye baslayir Onun en yaxsi marafon gostericisi 2 saat 46 deqiqe ve 3 saniye idi ancaq bu 1948 ci il Olimpiya Oyunlari qalibinin gosterici vaxtindan 11 deqiqe cox idi hemin ilde amma daha evvel dere tepeli erazde kecirilen qacis yarisinda Alan Olimpiya Oyunlarinin gumus mukafatcisi Tom Ricardsdan tez finise catmisdir 1948 ci ilde Alan Turinq Mancester Universitetinin riyaziyyat departamentinde Reader fexri adini almisdi Orada o 1949 cu ilde komputer laboratoriyasinin direktoru vezifesine teyin olunmusdu bu binada Manchester Mark I adli ve operativ yaddasli ilk elektron komputerin proqramlasdirma isleri cemlenmisdir Eyni zamanda Turinq daha mucerred riyazi meseleler uzerinde islemeye davam edirdi ozunun Computing Machinery and Intelligence elmi isinde ise Mind jurnal 1950 ci ilin oktyabr ayi o suni intellekt problemine muraciet edir ve bunun helli ucun daha sonralar Turinq testi adlanacaq bir eksperimenti tecrubeden kecirmeyi teklif edir Umumi menada bu test bir mutexessisin masinin performansi ile bir insani ayird edib ede bilmeyeceyini olcur Eger ayird ede bilmezse masin insanlar qeder zehni bacariga sahib oldugu demekdir Bu testde tecrubeni eden adam komputer ve insani gormur Tecrubeni eden hansiyla elaqede oldugunu bilmeden bunlarin ikisine de sual verir Tecrubeni eden adamin sorusdugu suallar ve tecrubede istirak eden masin ve insanin verdiyi cavablar bir ekranda yazili olaraq verilir Meqsed tecrubeni aparanin uygun suallar ile bunlardan hansinin insan hansinin komputer oldugunu tapmasidir Eger tecrubeni eden adam etibarli bir sekilde bunu soyleye bilmezse o zaman komputer Turinq testini kecer ve insanlar qeder qabiliyyetli oldugu ferz ediler Hal hazirda Turinqin eks testine esaslanan internetde genis yayilibdir 1948 ci ilde Alan oz kecmis hemkari Devid Campernovn ile birge komputer ucun hele movcud olmayan sahmat proqramini yazmaga baslamisdir 1952 ci ilde sahmat oyununun reallasdirmaq ucun munasib qurgunun yaxin illerde yaradilmasinin mumkunsuzluyunu anlayan Turinq gelecek masinin hereketlerini stimulyasiya etmekle yarim saatdan bir yalniz gedis etmekle hemkarlari ile birge sahmat oyununu oynayir Oyunun gedisi videoya cekilir ve neticede psevdoproqram Turinqin hemkari Alek Qliniye uduzur amma Campernovnun heyat yoldasina partiyalarin birinde qalib gelir 1948 ci ilde Turinq LU ayirmasi metodunu kesv etmisdir bu usul tenliklerin helli ucun bu gun de istifade olunur Morfogenez1952 ci ilde Turinq Morfogenezin kimyevi esaslari ing The chemical basis of morphogenesis adli elm isini derc edir burada ilk defe olaraq materiyanin ozunuteskiletme prosesi riyazi deqiqlikle tesvir edilmisdir Fibonacci ardicilligina uygun olan yarpaq duzumu ve bitki strukturlarinda Fibonacci ededlerinin movcudlugu onun esas maraq sahesi idi Onun sonraki isler 1992 ci ile qeder derc olunmamisdir 1993 cu ilde onun eserlerinden ibaret toplu nehayet satisa buraxilmisdir Turinqin bu sahede etdiyi tohfeler esas sayilir Turinqin edebsizlikde ittiham olunmasiAlan Turinqin Uilmsloudaki menzili 1952 ci ilin yanvar ayinda Alan Turinq Mancesterde kinoteatrinin yaxinliginda Arnold Murrey adli on doqquz yasli isci ile tanis olur Alan onu yol kenarinda olan restorana devet etdi Utancaq ve mavi gozlu cekingen xasiyyetli zerif sacli ekser yuksek tehsilli insanlardan daha terbiyeli ve aciqfikirli insan olan Arnold Alanin yumsaq yerine ve diger yerlerine toxundu Turinq ona oz isinden danisdi Arnold ise bir nece sual vererek kesflerle maraqlandigini gosterdi Birge nahardan sonra Turrinq Murreye onun evinde istirahet gunlerini kecirmeyi teklif edir genc isci onun teklifini qebul etse de hemin gun goruse gelmir Cutluk novbeti bazar ertesi gunu Mancesterde yeniden gorusur ve Murrey bu defe Turinqi evine qeder oturmeye razilasir Genc oglan 12 yanvar 1952 ci ilde Alanin Uilmsloudaki evine qonaq gelir Iki gun sonra ise onlar geceni birlikde kecirirler Fahiselik kimi qebul edilmemesi ucun Arnold Alanin pul teklifinden imtina edir Novbeti gun Alan pul qabindan 10 eskik oldugunu gorur Novbeti hefte onlar gorusdukde Alan Arnolda onun pulunu goturduyunu dese de Arnold bunu boynuna almir lakin borclu oldugunu deyir ve 3 borc isteyir 18 yanvarda Arnold daha 7 borc alir Bir nece gun sonra Murrey seriki ile birlikde alimin evini soyur Turinq derhal bu barede polise xeber verir ve arasdirma prosesinde teqsirlendirilen sexsle cinsi elaqede oldugunu etiraf edir O vaxtlar Birlesmis Kralliqda kisiler arasinda istenilen homoseksual fealliq qanunazidd hereket kimi qiymetlendirilirdi buna gore de her iki sexse Labuser duzelisine uygun olaraq nalayiq davranisda ittihami ireli surulmusdu Turinqe hebs cezasi ile libidonu bogmaq ucun tetbiq olunan hormonal terapiya arasinda secim huququ verilmisdir Alim oz layiheleri uzerinde isleri davam etdirmek imkanina malik olmasi ucun hormonal inyeksiyari ile terapiyaya ustunluk verir Bu mualice bir il davam edir ve alimde impotensiya ve ginekomastiyanin yaranmasina sebeb olur Istintaq bitenden sonra Murrey serti azadliga buraxilir Turinqe ireli surulmus ittihamlar onun etibarliq statusunun itirilmesine ve GCHQ merkezinde tutdugu kriptoanaliz uzre meslehetci vezifesinden kenarlasdirilmasina getirib cixarir O vaxt Kembric besliyine daxil olan iki uzvun yeni ve Sovet agentleri terefinden homoseksual casuslar kimi oz tereflerine celb edilmesi barede melumatlar yayildiqdan sonra Boyuk Britaniya DTK sinda bezi narahatliqlar yaranmisdir Alan hec vaxt casusluqda gunahlandirilmamisdir ancaq mexfilik aktina uygun olaraq ona Bletcli Parkda bir zamanlar tutdugu vezifenin teferruatlarini basqa sexslerle muzakire etmek qadagan edilmisdir Olumu8 iyun 1954 cu ilde Alan Turinqin meyiti yasadigi menzilde tapilmisdir Aparilan autopsiya neticesinde alimin sianidle zeherlendiyi mueyyenlesdirmisdir Yatagn yanindaki skafda dislenmis alma askarlansa da onun terkibinde sianidin oldugunu yoxlamaq ucun test kecirilmemisdir lakin mehz almanin zeherli olmasi melumati genis yayilmisdir Arasdirma zamani alimin intihar etdiyi mueyyenlesdirilmisdir Alimin meyiti 12 iyun 1954 cu ilde Surrey qrafliginin Uokinq seherinde yerlesen Krematoriumda yandirilmisdir Hoces ve Devid Levit guman edirler ki Turinq usaqliqdan beri sevdiyi Qrimm qardaslari terefinden yazilmis Agbeniz ve yeddi cirtdan nagilinin adaptasiyasinda olan sehneni xeyalinda canlandirimis ve ozuneqesd etmisdir Levitin dediyine gore Cizgi filminde gosterilen kicik sehne yeni almani zeherle dolu qazanin icerisine salmasi alimin xususile xosuna gelirdi Turinqin yaxin dostu olmus Alan Qarner de bu versiyanin terefdaridir o 2011 ci ilde The Guardian qezeti ucun yaratdigi meqalesinde mehz bu barede yazmisdir Doktor Cek Kopeland acilisin neticelerini diqqetli sekilde tedqiq etdikden sonra bele qerara gelmisdir zeherlenme yuksek derecede hidrosiyanik sulfat tursusu ile qarismis havanin qebul edilmesi neticesinde bas vermisdir Hemcinin Turinq adeten yatmazdan evvel alma yeyirdi buna gore de yatagin yaninda almanin yarimciq veziyyetde qalmasinda qeyri adi hec ne yoxdur alim sadece olaraq onu yeyib qurtara bilmemisdir Ustelik Turinq hormonal terapiyaya munasibetini yumor hissi ile besleyir hormonal mualice bir il evvel basa catmisdir ve qem qusse elametlerini bildirmirdi eksine o istirahet gunlerinden sonra mesgul olmagi planlasdirdigi islerin siyahisini tertib etmisdi Alimin anasi hesab edirdi ki onun oglunun olumu adi tesaduf idi ve kimyevi maddelerin seliqesiz saxlanmasindan ireli gelirdi lakin Hoces hesab edir ki Turinq anasinin qanini qaraltmagi istemediyinden her seyi evvelceden tesaduf kimi qiymetlendirilecek bir intihar ssenarisini planlasdirmisdi Sonraki qebulu ve teriflendirilmesi Olumunden qisa muddet sonra Alan Turinqin bioqrafiyasi London Kral Cemiyyeti terefinden nesr edilmis lakin Resmi Mexfi Akt olduguna gore heyatinin muharibe dovru aciqlanmamisdir Muharibe erefesinde uc ferqli riyazi movzuda yazilmis uc mukemmel meqale onun uzerinde islediyi meseleni nece keyfiyyetle hell etmesini gosterir Xarici Isler Nazirliyindeki fealiyyetine gore o Britaniya Imperiyasinin Ordeni ile teltif edilmisdi 1996 ci ilden etibaren Hesablama Texnologiyasi Assosasiyasi ACM terefinden her il hesablama sahesindeki texniki ve nezeri ugurlara gore teqdim edilen oz sahesine gore en nufuzlu mukafat olmaqla Nobel mukafatina beraber tutulur 23 iyun 1988 ci ilde Turinqin 86 ci dogum gununde bioqrafi Endryu Hudcs onun doguldugu ve usaqliq illerini kecirdiyi Varrinqton Kresent Londondaki sonradan Colonnade Hotel kimi istifade olunan binaya resmi Ingiltere Medeni Irs mavi lovhesi vurdurmusdur 7 iyun 2004 cu ilde olumunun 50 ci il doneminin qeyd edilmesi ucun Hollimeyd Uilmslov Cesirdeki eve xatire lovhesi vurulmusdur Klaviaturaya klikleyerek her hansi elektron cedvel acan ve ya metn redaktorlarindan birinde isleyen her kes faktiki olaraq Turinq masininin muasir tecessumunden istifade edir Time jurnali 13 mart 2000 ci ilde Sent Vinsent ve Qrenadinde XX esrin boyuk ugurlarini qeyd etmek ucun xususi poct markalari seriyasi buraxilmisdir ki onlardan da birinde Alan Turinq tesvir olunmus arxasinda ise 0s ve 1s tekrar olunur ve qeyd edilir 1937 Alan Turinq dijital hesablama nezeriyyesini yaratmisdir 1 aprel 2003 cu ilde Turinqin Blecli Parkdak isi IEEE Milestone adlandirilmisdir 28 oktyabr 2004 cu ilde Turinqin olumunun 50 illiyinin qeyd edilmesi ucun Gildforddaki Surrey Universitetinde alimin Con V Mills terefinden islenmis heykeli ucaldilmisdir heykelde kamp etrafinda kitablarini dasiyan Turinq tesvir olunmusdur 2006 ci il Boston praydi Turinqin serefine adlandirilmisdir Turinq 2008 ci ilde BBC terefinden istehsal olunmus Tehlukeli bilik adli senedli filmde xatirlanan 4 riyaziyyatcidan biridir Prinston Universiteti heftelik nesrinde Alan Turinqi ABS prezidenti Ceyms Medisondan sonra universitetin ikinci en muhum yetisdirmesi adlandirmisdir 19 iyun 2007 ci ilde Blecli Parkda Turinqin heyat olculu 1 5 ton agirliqli heykeli ucaldilmisdir Heykel ABS biznesmeni Sidni Frankin maliyye desteyi ile heykeltaras Stefan Ketl terefinden yarim milyondan cox Valliya siferi parcalari istifade etmekle yaradilmisdir Uilmslou Cesirde Turinqin yasadigi eve vurulmus xatire lovhesiSakvill parki Mancesterde Turinqin xatiresine curulmus lovhe Heyatinin sonuna kimi yasadigi ve fealiyyet gosterdiyi Mancester seherinde Turinqin xatiresi bir nece defe yad edilmisdir 1994 cu ilde A6010 yolu Mancester seher uzuk yolu Alan Turinq yolu adlandirilmisdir Bu yolu birlesdiren korpu ise genislendirilerek Alan Turinq korpusu adlandirilmisdir 23 iyun 2001 ci ilde Mancesterin Vitvort ve Kanal kucelerinde yerlesen Mancester Universitetinin binasinin qarsisinda yerlesen Skavill parkinda Alan Turinq heykelinin acilisi olmusdur Xatire heykelinde informatikanin atasi parkda skamyada oturmus tesvir edilmisdir O elinde alma tutur Alimin oturdugu burunc skamyada ise IEKYF ROMSI ADXUO KVKZC GUBJ metni yazilib ki Eniqma masini ile yigildigi zaman bu metn Alan Metison Turinq 1912 1954 informatikanin banisi metni alinir Heykelin ayagindaki lovhede ise yazilib Informatikanin atasi riyaziyyatci mentiqci muharibe dovru desifratoru xurafatin qurbani Bertrand Rassellden getirilmis sitatda ise deyilir ki Riyaziyyat haqqli olaraq yalniz heqiqete yox hem de ali gozelliye malikdir deye qebul edilir soyuq ve keskin gozellik bu heykel kimi Butun muasir komputerlerin xac atasi na hormet kimi heykeltaras sexsi Amstrad komputerini de heykelin postamenti altinda basdirmisdir 1999 cu ilde Time jurnali Alan Turinqi XX esrin 100 en muhum insani siyahisina salmisdir 1999 cu ilde Nil Stefenson terefinden yazilmis Kriptonomikon romaninin qehremanlarindan biri de Alan Turinq olmusdur 2002 ci ilde sirketinin Malverndeki erazisinde insa edilmis yeni binasina Alan Turinqin adi verilmisdir Bu binada 200 e yaxin alim ve muhendis fealiyyet gosterir ki onlardan da bezisi boyuk melumatlar uzerinde calisirlar 2002 ci ilde BBC terefinden kecirilmis 100 boyuk britaniyali sesvermesinde Turinq iyirmi birinci yerde qerarlasmisdir 2006 ci ilde Britaniya yazicisi Yoan Ceyms yazdigi kitab ucun secdiyi Asperger sindromu olan iyirmi tarixi sexsden biri kimi Alan Turinqi secmisdir Turinqin Blecli park solda ve Sakvill parkindaki solda heykelleri 2010 cu ilde aktyor dramaturq Ceyd Esteban Estrada Ikonalar Dunyanin lezbiyan ve gey tarixi IV cild adli solo myuziklda Alan Turinq obrazini canlandirmisdir 2011 ci ilde The Guardian qezetinin Menim qehremanim seriyasindan yazici Alan Qarner Turinqi oz qehremani kimi secib ve 1950 ci illerin evvellerinde deniz kenarinda gorusmelerini tesvir edib Turinqi sen ve hazircavab kimi yadda saxlayan Qarner qeyd edir ki sonsuza qeder sohbet edibler 2006 ci ilde onlayn menbeler Alan Turinqi LGBT tarixi ayinin simvolu secmisdiler 2011 ci ilin fevralinda Turinqin Ikinci Dunya Muharibesi dovrune aid elyazmalari Milli Irs Xatire Fondu terefinden on bir saat davam eden auksiona cixarilmis lakin bundan sonra Blecli Parkda saxlanmisdir Apple sirketinin loqosunun cox vaxt sehven Turinqin serefine yaradildigi ve dislenmis almanin onun olumunu simvolize etdiyi qeyd edilir Lakin hem loqonun dizayneri hem de sirket aciqlamasinda sirketin loqosunun Turinqle bir elaqesi olmadigi bildirmisdir Stefen Fray Stiv Cobsa muraciet ederek bununla bagli melumat istedikde o cavab vermisdi ki Ilahi biz cox isterdik ki bu bele olsun 2012 ci ilde Hindistanin Maduray seherinde LGBT huquqlari ve gender beraberliyine hesr edilmis Goyqursagi festivali Alan Turinqin serefine adlandirilmisdir Hemcinin 2012 ci ilde bas tutmus ve LGBT tarixi ve sexslerine hesr edilmis Seref Yurusunde de esas simvollardan biri kimi Turinq secilmisdi Fransiz dilli mugenni Salvatore Adamo Alan et la Pomme adli mahnisini Turinqe hesr etmisdir BBC de yayimlanan ve usaqlara meshur alimleri tanidan Dahiler Dik ve Domla adli verilisin bir seriyasi da Alan Turinqe hesr edilmis hemin verilis ilk defe 12 mart 2014 cu ilde efire verilmisdir 17 may 2014 cu ilde Alan Turinqi gey kimi teqdim eden ilk ictimai senet numunesi alimin esas eserlerinin saxlandigi Blecli Park terefinden sifaris edilmisdir Eserin acilisi 23 iyun 2014 cu ilde Turinqin dogum gununde bas tutmusdur 22 oktyabr 2014 cu ilden Turinqin xatiresi Milli Tehlukesizlik Agentliyinin Seref Zalinda da yad edilmekdedir Universitet ve elmi tedqiqat institutlari terefinden minnetdarliq ifadesi Mancester Universitetinin Alan Turinq binasi komputer zali burada bir zamanlar Alma mater titulu elde etmis Alan Turinqin adini dasiyir 2000 ci ilden beri Edinburq Universitetinin informatika kabinetinde heykeltaras terefinden hazirlanmis Turinqin butu ve srift desti 42 50 saxlanilir Surrey Universitetinin piazza adlanan daxili heyetinde dahi alimin heykeli qurasdirilib hemcinin Muhendislik ve Fizika elmleri fakultesinin yerlesdiyi binalarin birisi onun serefine adlandirilib Istanbulun Bilgi Universiteti her il nezeri hesablamalar uzre Turinq gunleri adli konfrans kecirir Ostin Texas Universiteti komputer elmleri ve proqramlasdirma sahesinde alimin adini dasiyan bir nece fexri medala layiq gorulmusdur 1960 ci illerin evvellerinde Stenford Universiteti Polya Hall riyaziyyat binasinin yegane muhazire zalini alimin serefine Alan Turinq auditoriyasi adlandirmisdi Fransanin simalinda yerlesen Lill Universitetinin komputer elmleri departamentindeki amfiteatr Alan M Turinqin serefine adlandirilmisdir yaxinliqdaki diger amfiteatr ise Kurt Godelin adini dasiyir Mancester Universiteti Aciq Universitet Oksford Bruks Universiteti ve hemcinin Danimarkada yerlesen Orhus Universitetinde Turinqin serefine adlandirilmis binalar vardir Surrey elmi tedqiqat parkinin yolu elece de Mancester daxili dairevi yolun bir hissesi Alan Turinqin serefine adlandirilmisdir Meshur yazici xulyaperest Harri Harrison amerikali suni intellekt sahesinde yuzlerce ekmi isin muellifi Marvin Minski ile birge Turinq uzre secim adli roman yazmisdir The Turing Option 1992 Yazici Vilyam Gibsonun Neyromant romaninda movcud suni intellektlerin inkisaf gedisini izleyen ve onlara nezaret eden Turinq polisinin Turinq registri adi cekilir Asteroidlerden birisi alimin serefine 10204 Nurinq adlandirilmisdir Dovlet uzru ve efvi 2009 cu ilde britaniyali proqramci ve yazici Turinqin homoseksualligini gunah kimi qebul etdiyine gore uzr istemesi telebi ile Boyuk Britaniya hokumetine unvanlanmis petisiyaya start verdi Bu petisiyani 30 000 den cox insan imzaladi 10 sentyabr 2009 cu ilde Boyuk Britaniyanin Bas Naziri Qordon Braun dahi alim Turinqin uzun iller meruz qaldigi teqiblere gore aciq sekilde uzr istedi Alanla ve onun kimi homofob qanunlara gore mehkum olmus minlerce diger gey kisilerle cox pis reftar olunmusdu Coxlari ise mehkum olmasalar bele gunlerin bir gunu onun basqalarindan ferqli dusunceye sahib olduguna gore hebs olunacagini dusunerek daimi qorxu icerisinde illerle yasayiblar Men fexr edirem ki hemin zalim vaxtlar artiq kecmisde qalib ve son 12 il erzinde bizim hokumet LGBT birliyi ucun daha edaletli ve beraber heyat yaratmaq ucun cox sey edib Alanin Boyuk Britaniyada en meshur homofobiya qurbani kimi taninmasi beraberliyin temin olunmasina dogru atilmis daha bir addimdir lt gt Britaniya hokumetinin ve Alanin tohfesi sayesinde bu gun azadligin behresini dadan insanlarin adindan men tam semimiyyetle deyirem Alan bagisla bizi sen daha yaxsisina layiqsen 2009 cu ilde Alan Turinq Boyuk Britaniyada homofobiyanin en meshur qurbanlarindan birisi secilmisdir 2011 ci ilin dekabrinda Vilyam Cons Turinqi kobud edebsizlik de gunahlandirdigina gore Britaniya hokumetinin uzr istemesi ucun elektron petisiya basladi Biz Zati aileleri hokumetinden xahis edirik ki Alan Turinqi boyuk edebsizlik de ittiham etdiklerine gore efv etsinler 1952 ci ilde o basqa bir kisi ile boyuk edebsizlik etmekde gunahlandirilaraq orqano terapiaya adlandirilan kimyevi kastrasiyani kecmeye mecbur edilib Iki il sonra 41 yasi olarken o sianid qebul ederek ozunu oldurub Alan Turinq bu qeder boyuk xidmetler gosterdiyi olkesi terefinden umidsizliye ve erken olume ducar edilmisdir Bu Birlesmis Kralliq hokumeti ve tarixi ucun utanc olaraq qalmaqdadir Efv bu zedeni aradan qaldirmaq ucun bir yol ola biler Bu hem de Alan Turinq kimi meshur olmayan lakin onun kimi hemin qanunu olan minlerle geye qarsi edilmis hormetsizliy qarsi uzr kimi qebul edile biler Petisiya 37 000 den cox imza toplasa da o zaman Huquq Naziri olan Lord MakNalli terefinden qebul edilmemisdir Olumunden sonra efvin seslendirilmesi duzgun deyildir cunki Alan Turinq o dovrun cinayet mecellesine uygun olaraq cezalandirilmisdir O bilirdi ki etdiyi hereket qanuna ziddir ve buna gore muhakime oluna biler Cox kederlidir ki muharibe sahesindeki xidmetlerine baxmayaraq Alan Turinq bugunku qanunvericilikle yanasdiqda cox qeddar ve absurd gorunen sebeb ve formada gunahkar bilinerek muhakime olunub Hemin dovrde qanun cinayet isinin acilmasini teleb edirdi ve uzun muddet sonra tarixi konteksti deyismek evezine hemin insanlari gunahsiz elan etmekle biz kecmis sehvlerimizi duzelde bilmerik Alan Turinqin 31 mart 1952 ci ilde Cinayet Mecellesinin 1885 ci qanununa edilmis 11 ci duselise gore gunahkar bilinerek cezalandirildigina gore efv edilmesi ucun 26 iyul 2012 ci ilde Lordlar Palatasina qanun layihesi teqdim edilmisdi Ilin sonunda The Daily Telegraph qezetine gonderilmis ve fizik Stiven Hokinq London Kral Cemiyyetinin prezidenti Ser muharibe vaxti Turinqle birge islemis ve Lord Sarki qanun layihesinin sponsoru terefinden imzalanmis mektubda Bas nazir Devid Kemeron efv aktinda istiraka devet edilirdi Hokumet qanun layihesini destekleyeceyini bildirdi ve oktyabr ayinda ucuncu dinlemeden sonra layihe Lordlar Palatasindan kecdi Icmalar Palatasinda muzakire edilmemisden evvel hokumet kral preroqativ merhemeti yonunde fealiyyete qerar verdi 24 dekabr 2013 cu ilde Kralica II Elizabet efv fermani imzalayaraq Turinqin edebsizlikde gunahlandirilmasini quvveden dusmus elan etdi Efvi elan eden huquq katibi Kris Qreylinq qeyd etdi ki Turinq sonradan muhakime olunduguna gore deyil muharibede qelebe elde edilmesinde gosterdiyi fantastik xidmetlerine gore xatirlanmalidir Turinqin efv edildiyini kralica resmen 2014 cu ilin avqustunda seslendirdi Bu efv Ikinci Dunya muharibesinin basa catmasindan sonra imzalanmis dorduncu efv fermanidir Bu efv ona gore qeyri adi hesab edilir ki Birlesmis Kralliqda efv fermani yalniz sexs texniki baximdan gunahsiz hesab edildikde ve sexsin ailesi ve ya maraqli olan terefin muracietinden sonra imzalanir Efvin elan edilmesinden sonra Bas nazir Devid Kamerona unvanlanmis mektubda insan haqqlari aktivisti Piter Tetcell qerari tenqid ederek meshur olmasi ve boyuk xidmetler gostermesine gore Turinqin efv edildiyini lakin eyni qanuna gore eziyyet cekmis minlerle insana qarsi oxsar efvin seslendirilmediyini bildirmisdi Tetcell hem de Turinqin olumu ile bagli yeni arasdirma aparilmasina seslemisdir Turinqin olumu ile bagli en kicik subhelerin bele aradan qaldirilmasi ve onun xususi xidmet orqanlari terefinden oldurulmesi haqqinda saiyenin yalan olmasinin tesdiq edilmesi ucun yeni arasdirma aparilmasina ehtiyac var Men fikirlesirem ki bu dovlet agentlerinin qetl isine benzemir Bele bir hadiseni subut edecek en kicik fakt bele melum deyildir Lakin mence onun olumunun tedqiq edilmemesi esas catismazliq olaraq qalmaqdadir Yuzilliyinin qeyd edilmesiAvstraliya filosofu Alan Turinq Ili cercivesinde kecirilen konfransda cixis ederken Manila 27 mart 2012 Turinqin 100 illik yubileyinin qeyd edilmesi meqsediyle yaradilmis Turinq Yubileyi Mesveret Surasi il boyu davam edecek ve dunyanin her yerinde Turinqin heyati ve ugurlarini diqqete catdiracaq tedbirler plani hazirlamis ve 2012 ci ili Alan Turinq ili elan etmisdir S Berri Kuperin rehberlik etdiyi Alan Turinqin qardasi oglu Ser Con Dermont Turinqin fexri prezidenti oldugu Mesveret Surasinda Mancester Universiteti Kembric Universiteti ve Blecli Park iscileri calisirdilar 23 iyun 2012 ci ilde Google Alan Turinqe hesr edilmis xususi Google Doodle yayimlamisdir ki burada Turinq masininin instruksiyasini deyismekle Bodo Murrey kodu elde etmek olurdu Blecli Park Winning Moves le emekdasliq ederek Monopoliya oyunun xususi Alan Turinq versiyasini buraxmisdir Dordkunc oyun kartlari ele tertib olunmusdu ki Alan Turinqin Mayda Veylde dogulmasindan Blecli Parkda Hut 8 layihesine qeder heyati ve fealiyyeti teqdim edilir Oyuna hem de Turinqin 1950 ci illerde oynadigi oyun lovhesini hazirlamis muellimi Maks Nyumanin oglu Vilyam Nyuman terefinden hazirlanmis oyun lovhesi daxildir Filippinin Felsefe departamenti 27 28 mart 2012 ci ilde Turinqin serefine teskil edilmis felsefe suni intellekt ve idrak uzre beynelxalq konfransa ev sahibliyi etmekle Turinqin dogumunun yuz illiyini qeyd etmisdir Hindistanin Maduray seherinde kecirilen Asiyanin ilk gey prayd festivali cercivesinde Alan Turinqin anilmasi meqsedile xususi tedbirler teskil olunmus ve bu tedbirlerde 6000 den cox telebe istirak etmisdir Birlesmis Kralliq tedbirleri Turinqin 100 illik yubileyinin qeyd edilmesi meqsedile 2012 ci ilin iyununda Mancesterde uc gunluk San Fransiskoda ise iki gunluk ACM terefinden teskil edilmis konfrans kecirilmis Kembric Kinqs Kolleci ve Kembric Universitetinde ise dogum gunu partisi ve Avropada Hesablanabilerlik Assosasiyasinin teskilatciligi ile Turinq Yuz Illik Yubiley Konfransi kecirilmisdir 2012 ci ilin iyununda Turinqin heyat ve fealiyyetine hesr olunmus xususi pulsuz sergi acilmis ve 2013 cu ilin iyuluna kimi davam etmisdir 2012 ci ilin fevralinda Boyuk Britaniya Kral Poctu Seckin britaniyalilar seriyasindan Turinqe hesr edilmis marka nesr etmisdir Turinqin dogum gunu olan 23 iyun gununun axsami 2012 ci il London Olimpiya Oyunlarinin meseli Mancesterin Skavil Qardens parkinda yerlesen Turinq heykelinin qarsisina getirilmisdir 22 iyun 2012 ci ilde Mancester Seher Surasi ve Lezbiyan ve Gey Fondu Alan Turinq Xatire Mukafati teskil etdi ki bu mukafat her il Mancesterde homofobiya ile mubarizede muhum rol oynamis sexslere verilir Oksford Universitetinde Turinqin yuz illik yubileyi serefine Informtika ve Felsefe kursu yaradilmisdir Mancester Universitetinde Britaniya Mentiq Kollequmu ve Britaniya Riyaziyyat Tarixi Cemiyyetinin teskilatcligi ile 5 iyun 2004 cu ilde Turinqin heyat ve fealiyyetine hesr olunmus tedbirler kecirilib Adaptasiyalarda canlandirilmasiAktyor Benedikt Kamberbetc Imitasiya oyunu filminde 2014 Turinqi canlandirmisdir 1986 ci ilde dramaturq Hyu Vaytmor Alan Turinq haqqinda adli pyes yazmisdir Pyes 1986 ci il noyabrin evvellerinden 1987 ci ilin 15 noyabrindan ise gosterilmeye baslanmisdir 1996 ci ilde BBC terefinden tamamsanin televiziya versiyasi ABS de PBS terefinden yayimlanib cekilmisdir Tamasanin her uc sehnelesdirilmesinde Alan Turinq rolu terefinden canlandirilmisdir Tamasanin Brodvey sehnelesdirmesi Tamasada En yaxsi aktyor Tamasada En yaxsi bas rol ifacisi ve Tamasada en yaxsi rejissor isi nominasiyalarinda Toni mukafatina En yaxsi aktyor ve En yaxsi bas rol ifacisi nominasiyalarinda Desk mukafatina namized gosterilmisdir 1996 ci ilde tamamsanin Kodun sindirilmasi adli televiziya adaptasiyasinda Yakobi novbeti defe Turinq obrazini canlandirmisdir 2006 ci ilde Janna Levin terefinden yazilmis Turinq masinlarinin cilgin arzulari adli kitabda Turinq ve Kurt Godelin ideyalari ve heyatlarindan behs olunur Elektronik musiqi dueti Matmos 2006 ci ilde Riyazi Elmler Tedqiqat Merkezinden Dr Robert Osserman ve Devid Elsenbudun materiallari esasinda For Alan Turing adli albom cixarmisdir Albomdaki mahnilardan birinde Eniqma masininin orijinal sesinden istifade olunmusdur Turinqin heyatindan behs eden drama senedli filmi 2011 ci ilin noyabrinda BK da Channel 4 telekanalinda yayimlanmis 2012 ci ilin oktyabrinda ise ABS de cixarilmisdir Film Birlesmis Kralliqda Britaniyanin en boyuk kodsindirani adi ile taninir Filmde Ed Stoppard Turinq Henri Qudmen ise Frans Qrinbaum rollarini canlandirmislar 2012 ci ilde Turinqin yuz illik yubileyi serefine American Lyric Theater opera sirketi bestekar Yustin F Cen ve librettist Devid Simpatikoya Turinqin heyati ve olumunden behs eden opera yazilmasini sifaris etmisdi Alan Turinqin heyati ve olumu adlandirilan operanin konsert performansi 2015 ci ilin oktyabrinda Nyu Yorkda bas tutmusdur Turinqin heyatindan ilhamlanmis diger sehne isleri ile birlikde eser Studio 360 radio verilisinde yayimlanmisdir Ispaniya qrupu Hidrogenesse 2012 ci ilde cixardigi Un digito binario dudoso adli albomunu Turinqe hesr etmisdir Recital para Alan Turing A dubious binary digit Concert for Alan Turing riyaziyyatcinin xatiresine hesr edilmisdir Pet Shop Boys qrupundan Nil Tennant ve Kris Lov Turinqin heyatindan ilhamlanaraq yazdiqlari A Man from the Future 2013 cu ilde teqdim etmisler Mahni Pet Shop Boys ve Culyet Stevenson natiq terefinden BBC Singers ve BBC Konsert Orkestrinin musayeti ile 23 iyul 2014 cu ilde bas tutan BBC Proms konsertinde canli ifa edilmisdir Bestekar Ceyms MakKarti xor ucun Sifresindiran adli eser yazmisdir Eserde sairler Uilfred Ouen Sara Tisdeyl Uol Vaytmen Oskar Vayld ve Robert Bornsun Turinqin heyatina uygun gelen serlerinden istifade olunmusdur Eser 26 aprel 2014 cu ilde Londonun Barbikan Merkezinde Devid Templin rehberlik etdiyi Hertfordsir xoru ve Turinqin anasini seslendiren Naomi Havi terefinden seslendirilmisdir Tarixi drama janrinda olan Imitasiya oyunu filmi Morten Tildumun rejissorlugu Benedikt Kamberbetc ve Kira Naytlinin bas rol ifaciligi ile cekilmis ve 14 noyabr 2014 cu ilde BK da 28 noyabr 2014 cu ilde ise ABS de teqdim edilmisdir Film Alan Turinqin Blecli Parkda diger desifratorlarla birlikde Eniqma masininin kodunu sindirmasindan behs edir IstinadlarHodces E Alan Turing Unwin paperbacks 2015 Unwin Paperbacks 1985 ISBN 978 0 04 510060 6 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 http www telegraph co uk technology news 9314910 Britain still owes Alan Turing a debt html B J Copeland Bell A Alan Turing Encyclopaedia Britannica brit ing Encyclopaedia Britannica Inc 1768 Oxford Dictionary of National Biography ing C Matthew Oxford OUP 2004 Tyuring Alan Matison BSE 3 e izdanie 2022 03 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 25 Alan Mathison Turing 1912 1954 Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society 1 1955 253 doi 10 1098 rsbm 1955 0019 JSTOR 769256 Gray Paul Time Magazine 29 March 1999 19 January 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 July 2015 Providing a blueprint for the electronic digital computer The fact remains that everyone who taps at a keyboard opening a spreadsheet or a word processing program is working on an incarnation of a Turing machine Sipser 2006 seh 137 Homer Steven Selman Alan L Computability and Complexity Theory 2001 seh 35 ISBN 0 387 95055 9 Istifade tarixi 13 May 2011 Leavitt 2007 PM apology after Turing petition 2012 05 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 03 04 Elizaveta II nakanune Rozhdestva pomilovala pokojnogo rasshifrovshika Enigmy 2013 12 25 at the Wayback Machine Alan Tyuring vzlomshik shifrov i gej pomilovan posmertno 2013 12 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 26 Hodges 1992 The Alan Turing Internet Scrapbook Turing org uk 2012 10 14 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 January 2012 Phil Maguire An Irishman s Diary page 5 23 June 2012 Jones G James System Toolbox 11 December 2001 2007 08 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2007 07 27 invalid param val Hofstadter Douglas R Metamagical Themas Questing for the Essence of Mind and Pattern Basic Books 1985 ISBN 0 465 04566 9 OCLC 230812136 Hassall R The Sherborne formula the making of Alan Turing 2015 05 07 at the Wayback Machine Vivat 2012 13 17 29 Alan Turing Life and Legacy of a Great Thinker Springer Verlag 2004 ISBN 3 540 20020 7 OCLC 53434737 62339998 bad oclc Category link Category Paul Gray Alan Turing 2011 01 19 at the Wayback Machine Time Magazine s Most Important People of the Century p 2 Hodges 1983 seh 61 The Inspiration of Life and Death 1928 1932 2012 06 14 at the Wayback Machine Alan Turing Scrapbook Hodges 1983 seh 82 83 On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungsproblem PDF 2 42 Proceedings of the London Mathematical Society Noyabr 1936 230 65 doi 10 1112 plms s2 42 1 230 2011 05 06 tarixinde PDF first missing last On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungsproblem A correction 2 43 Proceedings of the London Mathematical Society 1937 244 46 doi 10 1112 plms s2 43 6 544 first missing last Fon Nejman osobenno podcherknul chto osnovnaya koncepciya prinadlezhit Tyuringu pismo Stenli Frankelya k Brajanu Randelyu 1972 citiruetsya v Kopelande 2004 The Essential Turing s22 Jack Copeland Colossus and the Dawning of the Computer Age p 352 in Action This Day 2001 Clark Liat Turing s achievements codebreaking AI and the birth of computer science Wired UK Wired co uk 18 June 2012 2 November 2013 tarixinde Istifade tarixi 31 October 2013 Turing Alan The Applications of Probability to Cryptography c 1941 The National Archives United Kingdom HW 25 37 2015 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 27 Turing Alan Paper on Statistics of Repetitions c 1941 The National Archives United Kingdom HW 25 38 2015 04 08 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 27 Vallance Chris Alan Turing papers on code breaking released by GCHQ BBC News 19 April 2012 4 October 2012 tarixinde Istifade tarixi 20 April 2012 Alan Turing Colleagues share their memories BBC News 23 June 2012 19 October 2012 tarixinde Istifade tarixi 27 July 2015 Lewin 1978 Podrobno algoritm ezdy na velosipede Tyuringa opisan v romane Nila Stivensona Kriptonomikon ISBN 978 5 17 043191 5 978 5 9762 2892 4 Copeland 2006 p 378 One theory was that bomba was named after the ice cream bombe glacee which was being eaten when the machine was invented Enigma The Battle for the Code By Hugh Sebag Montefiore 2002 ISBN 978 0 471 43721 5 2018 04 18 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 28 Copeland The Essential Turing pp 336 337 2015 02 18 at the Wayback Machine Proudfoot Diane Alan Turing Codebreaker and Computer Pioneer alanturing net May 2004 2 December 2012 tarixinde Istifade tarixi 27 July 2007 Proudfoot Diane Alan Turing Codebreaker and Computer Pioneer alanturing net 2004 2012 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 July 2007 Mahon 1945 The man who knew too much Alan Turing and the invention of the computer Phoenix 2007 176 178 ISBN 978 0 7538 2200 5 Grime James An Alan Turing expert watches the The Imitation Game trailer The Aperiodical 24 July 2014 28 July 2014 tarixinde Istifade tarixi 28 July 2014 BOMBE PROJECT HISTORY MAY 44 2012 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 May 2012 Alexander 1945 Copeland 2006 Copeland 2006 seh 380 Gannon 2007 seh 230 Hilton 2006 seh 197 199 A History of Computing in the Twentieth Century Colossus PDF 1980 27 January 2012 tarixinde PDF Istifade tarixi 27 January 2012 citing ACE Machine Project Executive Committee National Physical Laboratory Teddington Middlesex 13 February 1946 Turing at NPL 2015 07 05 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 30 A suburban runner ingilis 2012 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 11 28 Harnad Stevan 2008 The Annotation Game On Turing 1950 on Computing Machinery and Intelligence 2011 07 17 at the Wayback Machine In Epstein Robert amp Peters Grace Eds Parsing the Turing Test Philosophical and Methodological Issues in the Quest for the Thinking Computer Springer Stevan Harnad 2008 The Annotation Game On Turing 1950 on Computing Machinery and Intelligence 2011 07 17 at the Wayback Machine In Epstein Robert amp Peters Grace Eds Parsing the Turing Test Philosophical and Methodological Issues in the Quest for the Thinking Computer Springer Alan Turing vs Alick Glennie 1952 Turing Test 2006 02 19 at the Wayback Machine Chessgames com Intusoft com 16 August 2001 11 June 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 May 2011 invalid param val kak skazano v filme BBC Tajnaya zhizn haosa stranica s fragmentami filma Pro rabotu Tyuringa v seredine pervogo fragmenta 2010 08 14 at the Wayback Machine subtitry olu kecid 2003 08 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 07 30 Turing Centenary The Trial of Alan Turing for Homosexual Conduct at polarimagazine com 2012 09 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 07 30 Alan Hodges Alan Turing The Enigma 5 Mar 1992 Leavitt 2006 David Leavitt The Man Who Knew Too Much Alan Turing and the invention of computers Alan Turing and the Invention of the Computer Jun 2007 Alan Turing The Enigma 27 May 2012 seh 463 ISBN 0 691 15564 X Turing Alan Letters of Note Yours in distress Alan 1952 16 December 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 July 2015 Alan Turing The Enigma 27 May 2012 seh xxviii ISBN 0 691 15564 X Hodges 2006 Hodges Andrew Alan Turing The Enigma The Centenary Edition Princeton University 2012 Hodges 1983 seh 473 Garner Alan My hero Alan Turing by Alan Garner The Guardian Guardian News and Media Limited 11 November 2011 22 January 2012 tarixinde Istifade tarixi 23 June 2012 Pease Roland Alan Turing Inquest s suicide verdict not supportable BBC News Online 23 June 2012 23 June 2012 tarixinde Istifade tarixi 23 June 2012 We have been recreating the narrative of Turing s life and we have recreated him as an unhappy young man who committed suicide But the evidence is not there Newman M H A 1955 Alan Mathison Turing 1912 1954 Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society 1 253 226 doi 10 1098 rsbm 1955 0019 2018 08 10 at the Wayback Machine JSTOR 769256 2016 03 07 at the Wayback Machine Geringer Steven ACM press release 27 July 2007 30 December 2008 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 Unveiling the official Blue Plaque on Alan Turing s Birthplace 2006 09 27 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 13 October 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 Plaque 3276 on Open Plaques 2022 04 16 tarixinde Istifade tarixi 2015 08 08 IEEE History Center Milestones Code breaking at Bletchley Park during World War II 1939 1945 IEEE Global History Network IEEE 2003 2012 04 02 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 2007 10 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 Archived from the original on 2006 06 19 Istifade tarixi 2015 08 08 Dangerous Knowledge BBC Four 11 June 2008 2 November 2011 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Bletchley Park Unveils Statue Commemorating Alan Turing 2012 02 27 at the Wayback Machine Bletchley Park press release 20 June 2007 Computer buried in tribute to genius Manchester Evening News 17 February 2007 4 November 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 100 great British heroes BBC News 21 August 2002 4 November 2010 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 James Ioan M Asperger s Syndrome and High Achievement Jessica Kingsley 2006 ISBN 978 1 84310 388 2 My Hero Alan Turing Saturday Guardian Review London 12 November 2011 seh 5 22 January 2012 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Alan Turing LGBTHistoryMonth com 20 August 2011 9 October 2014 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Halliday Josh Turing papers to stay in UK after 11th hour auction bid at The Guardian UK 25 February 2011 8 March 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 The Independent UK 4 January 2008 3 October 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 invalid param val Interview with Rob Janoff designer of the Apple logo creativebits 2009 08 04 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Leavitt 2007 seh 280 Science amp Environment Alan Turing Separating the man and the myth 2012 06 23 at the Wayback Machine BBC Yoxlanilib 8 avqust 2015 Karthikeyan D Cities Madurai Madurai comes out of the closet Chennai India The Hindu 30 July 2012 18 January 2016 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Salvo Victor The Legacy Project 2012 INDUCTEES 2018 09 28 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 PHOTOS 7 LGBT Heroes Honored With Plaques in Chicago s Legacy Walk Advocate com 2014 10 17 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Kamiab Farbod Alan et la Pomme Salvatore Adamo Video upload YouTube Google Inc 20 November 2012 6 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 26 December 2013 Hall of Honor Inductee Alan Turing NSA CSS National Security Agency 22 October 2014 25 July 2018 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 National Security Agency 22 October 2014 14 March 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 King s College Cambridge kings cam ac uk 5 May 2014 tarixinde Istifade tarixi 12 May 2014 Turing prints 2000 Synth co uk 24 September 2000 2 November 2013 tarixinde Istifade tarixi 31 October 2013 University of Surrey 25 December 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 December 2013 A celebration of the code breaker Alan Turing University of Surrey 25 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 24 December 2013 The Imitation Game 10 surprising facts about Bletchley Park genius Alan Turing V3 co uk 16 April 2015 tarixinde Istifade tarixi 17 April 2015 Turing Scholars Program at the University of Texas at Austin 2 May 2015 tarixinde Istifade tarixi 17 May 2015 Polya Hall Stanford University PDF 24 March 2012 tarixinde PDF Istifade tarixi 14 June 2011 Laboratoire d Informatique Fondamentale de Lille 22 July 2010 tarixinde Istifade tarixi 3 December 2010 Cooksey Katie Alan Turing Manchester celebrates pardoned genius BBC News 24 December 2013 11 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 24 December 2013 Prescott Observatorium wechselt Besitzer engl Thousands call for Turing apology BBC News 31 August 2009 31 August 2009 tarixinde Istifade tarixi 7 avqust 2015 CNN 1 September 2009 5 October 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 avqust 2015 invalid param val Davies Caroline PM s apology to codebreaker Alan Turing we were inhumane The Guardian UK 11 September 2009 29 July 2013 tarixinde Istifade tarixi 7 August 2015 Petisiya yalniz Birlesmis Kralliq vetendaslarina aciq idi PM apology after Turing petition BBC News 11 September 2009 31 May 2012 tarixinde Istifade tarixi 26 July 2015 Treatment of Alan Turing was appalling PM The official site of the Prime Minister s Office 10 sentyabrya 2009 Perevod zayavleniya Premer ministra Velikobritanii Gordona Brauna 12 sentyabrya 2009 Petition to pardon computer pioneer Alan Turing started BBC News 6 December 2011 20 May 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 6 December 2011 10 January 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 August 2015 Petition Grant a pardon to Alan Turing Change org Change org 2014 08 26 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Wright Oliver Alan Turing gets his royal pardon for gross indecency 61 years after he poisoned himself The Independent London 23 December 2013 24 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 Wainwright Martin Government rejects a pardon for computer genius Alan Turing The Guardian 7 February 2012 5 May 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 hansard publications parliament uk 2 February 2012 9 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 Bill Services parliament uk 26 July 2012 2 November 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Pearse Damian Alan Turing should be pardoned argue Stephen Hawking and top scientists 2013 03 08 at the Wayback Machine The Guardian 13 December 2012 Yoxlanilib 8 avqust 2015 Watt Nicholas Enigma codebreaker Alan Turing to be given posthumous pardon The Guardian London 19 July 2013 23 July 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 Worth Dan Alan Turing pardon sails through House of Lords V3 30 October 2013 24 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Alan Turing Statutory Pardon Bill 2013 07 05 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Roberts Scott Lib Dem MP John Leech disappointed at delay to Alan Turing pardon bill Pink News 2 December 2013 25 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 Archived copy of Royal Pardon for Alan Turing PDF 2013 12 23 tarixinde PDF Istifade tarixi 2015 08 08 Royal pardon for codebreaker Alan Turing BBC News 24 December 2013 17 June 2018 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 With Queen s Decree Alan Turing Is Now Officially Pardoned Advocate com 2014 11 01 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Pardoned Alan Turing Computing patriarch Time Magazine vol 183 no 1 13 January 2014 p 14 Yoxlanilib 8 avqust 2015 Davies Caroline Codebreaker Turing is given posthumous royal pardon The Guardian London Guardian News and Media 24 December 2013 1 6 Tatchell Peter G Alan Turing Was He Murdered By the Security Services http www huffingtonpost co uk 24 December 2013 29 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Ward Alex Daily Mail 29 December 2013 London Dailymail co uk 29 December 2013 7 June 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Google Doodle honors Alan Turing Content usatoday com 22 June 2012 23 June 2012 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Special Monopoly edition celebrates Alan Turing s life BBC News Technology 10 September 2012 12 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 2012 09 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 DLSU to host int l summit on philosophy ABS CBN com 24 March 2012 22 January 2014 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Layug Rosero Regina The Thinking Machine A philosophical analysis of the Singularity GMA News Online 21 April 2012 19 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Shankar M Gopi Making themselves heard The Hindu Chennai India 5 July 2012 2 November 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 The Northerner Alan Turing computer pioneer has centenary marked by a year of celebrations M guardian co uk 23 February 2011 14 March 2012 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Rooney curator David Enigma First look at Alan Turing exhibition report with video preview 18 June 2012 25 September 2015 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Cutlack Gary Codebreaker Alan Turing gets stamp of approval Gizmodo 2 January 2012 8 January 2012 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Anon Manchester Evening News Manchester MEN media 22 June 2012 25 June 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 University of Oxford 30 March 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 June 2013 A new undergraduate degree course with its first students having started in 2012 the centenary of Alan Turing s birth BSHM Meetings 1992 2007 dcs warwick ac uk 2011 10 20 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Alan Turing A multitude of lives in fiction BBC 23 June 2012 11 November 2020 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 Holt Jim Obsessive Genius Disorder New York Times 3 September 2006 26 January 2021 tarixinde Istifade tarixi 8 August 2015 Matmos release For Alan Turing Vague Terrain 2015 03 28 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Sheppard Justin Prefix Mag 7 September 2006 7 February 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 Codebreaker IMDB 2022 09 04 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 altnyc org 2015 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 08 studio360 2015 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 08 Rodriguez Ramos Javier Hidrogenesse Un digito binario dudoso El Pais Cultura Spanish Grupo PRISA 29 May 2012 31 May 2012 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Portwood Jerry Pet Shop Boys Working on Alan Turing Project Out magazine Here Media 13 September 2012 31 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 apostrophe markup BBC Radio 3 BBC Proms 2014 Season Prom 8 Pet Shop Boys BBC 2014 09 03 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Classical Music com BBC Music Magazine 2014 11 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 avqust 2015 Codebreaker YouTube Brooks Brian The Imitation Game Will Stuff Theaters This Holiday Weekend Specialty Box Office Preview Deadline 2014 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2015 08 08 Charles McGrath The Riddle Who Unlocked the Enigma The Imitation Game Dramatizes the Story of Alan Turing New York Times 30 October 2014 2 November 2014 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Walters Ben The Imitation Game the queerest thing to hit multiplexes for years theguardian com 9 October 2014 6 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Bradshaw Peter The Imitation Game review Cumberbatch cracks biopic code theguardian com 13 November 2014 18 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2015 Elave istinad ve qeydlerAgar Jon Turing and the Universal Machine Duxford Icon 2001 ISBN 978 1 84046 250 0 Agar Jon The government machine a revolutionary history of the computer Cambridge Massachusetts MIT Press 2003 ISBN 978 0 262 01202 7 Cryptographic History of Work on the German Naval Enigma The National Archives Kew Reference HW 25 1 c 1945 Beavers Anthony Alan Turing Mathematical Mechanist Cooper S Barry van Leeuwen Jan redaktorlar Alan Turing His Work and Impact Waltham Elsevier 2013 481 485 ISBN 978 0 12 386980 7 Cambridge Massachusetts Harvard University Press 1986 ISBN 0 674 16986 7 redaktor Passages from the life of a philosopher Rough Draft Printing 2008 tarixinde nesr olunub 1864 ISBN 978 1 60386 092 5 Electric Universe How Electricity Switched on the Modern World New York Three Rivers Press 2005 ISBN 0 307 33598 4 OCLC 61684223 Bruderer Herbert Konrad Zuse und die Schweiz Wer hat den Computer erfunden Charles Babbage Alan Turing und John von Neumann Oldenbourg Verlag Munchen 2012 XXVI 224 Seiten ISBN 978 3 486 71366 4 Aspray William Computer A History of the Information Machine New York Basic Books 1996 ISBN 0 465 02989 2 A History of Modern Computing Cambridge Massachusetts and London MIT Press 1998 ISBN 0 262 53169 0 The Visible Hand The Managerial Revolution in American Business Cambridge Massachusetts Belknap Press 1977 ISBN 0 674 94052 0 An Unsolvable Problem of Elementary Number Theory American Journal of Mathematics 58 2 1936 345 doi 10 2307 2371045 ISSN 0002 9327 Cooper S Barry van Leeuwen Jan Alan Turing His Work and Impact New York Elsevier 2013 ISBN 978 0 12 386980 7 Colossus Its Origins and Originators IEEE Annals of the History of Computing 26 4 2004a 38 45 doi 10 1109 MAHC 2004 26 The Essential Turing Oxford Oxford University Press 2004b ISBN 0 19 825079 7 OCLC 156728127 224173329 48931664 57434580 57530137 59399569 bad oclc Category link Category Alan Turing s Automatic Computing Engine Oxford Oxford University Press 2005 ISBN 0 19 856593 3 OCLC 224640979 56539230 bad oclc Category link Category Colossus The secrets of Bletchley Park s code breaking computers Oxford University Press 2006 ISBN 978 0 19 284055 4 Living with Fish Breaking Tunny in the Newmanry and Testery Colussus 2006 in Copeland 2006 seh 189 203 Edwards Paul N The closed world computers and the politics of discourse in Cold War America Cambridge Massachusetts MIT Press 1996 ISBN 0 262 55028 8 Gannon Paul Colossus Bletchley Park s Greatest Secret London Atlantic Books 2007 2006 ISBN 978 1 84354 331 2 Alan Turing the enigma London Burnett Books 1983 ISBN 0 04 510060 8 Alan Turing en berattelse Symposion 1988 ISBN 978 91 7868 109 9 The man who knew too much Alan Turing and the invention of the computer Phoenix 2007 ISBN 978 0 7538 2200 5 A Madman Dreams of Turing Machines New York Knopf 2006 ISBN 978 1 4000 3240 2 Ultra Goes to War The Secret Story Classic Military History Classic Penguin London England Hutchinson amp Co 2001 tarixinde nesr olunub 1978 ISBN 978 1 56649 231 7 Lubar Steven Infoculture Boston Massachusetts and New York Houghton Mifflin 1993 ISBN 0 395 57042 5 Mahon A P The History of Hut Eight 1939 1945 UK National Archives Reference HW 25 2 1945 Istifade tarixi 10 December 2009 redaktorThe Bletchley Park War Diaries July 1939 August 1945 2 6 Wynne Press 2006 O Connell H Fitzgerald M Did Alan Turing have Asperger s syndrome Irish Journal of Psychological Medicine Irish Institute of Psychological Medicine 20 2003 28 31 ISSN 0790 9667 Petzold Charles 2008 The Annotated Turing A Guided Tour through Alan Turing s Historic Paper on Computability and the Turing Machine Indianapolis Wiley Publishing ISBN 978 0 470 22905 7 Smith Roger 1997 Fontana History of the Human Sciences London Fontana Sipser Michael Introduction to the Theory of Computation PWS Publishing 2006 ISBN 0 534 95097 3 Weizenbaum Joseph 1976 Computer Power and Human Reason London W H Freeman ISBN 0 7167 0463 3 Turing A M On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungsproblem PDF Proceedings of the London Mathematical Society 2 42 1937 Delivered to the Society November 1936 230 65 doi 10 1112 plms s2 42 1 230 and Turing A M On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungsproblem A correction Proceedings of the London Mathematical Society 2 43 1937 tarixinde nesr olunub 1938 544 6 doi 10 1112 plms s2 43 6 544 Turing Sara Stoney Alan M Turing W Heffer 1959 Turing s mother who survived him by many years wrote this 157 page biography of her son glorifying his life It was published in 1959 and so could not cover his war work Scarcely 300 copies were sold Sara Turing to Lyn Newman 1967 Library of St John s College Cambridge The six page foreword by Lyn Irvine includes reminiscences and is more frequently quoted It was re published by Cambridge University Press in 2012 to honour the centenary of his birth and included a new foreword by Martin Davis as well as a never before published memoir by Turing s older brother John F Turing Breaking the code S French 1988 This 1986 Hugh Whitemore play tells the story of Turing s life and death In the original West End and Broadway runs Derek Jacobi played Turing and he recreated the role in a 1997 television film based on the play made jointly by the BBC and WGBH Boston The play is published by Amber Lane Press Oxford ASIN B000B7TM0Q Williams Michael R 1985 A History of Computing Technology Englewood Cliffs New Jersey Prentice Hall ISBN 0 8186 7739 2 Yates David M Turing s Legacy A history of computing at the National Physical Laboratory 1945 1995 London London Science Museum 1997 ISBN 0 901805 94 7 OCLC 123794619 40624091 bad oclc Elave edebiyyatCopeland B Jack redaktor The Mind and the Computing Machine Alan Turing and others The Rutherford Journal Copeland B Jack redaktor Alan Turing Father of the Modern Computer The Rutherford Journal Hodges Andrew Edward N Zalta ed redaktor Alan Turing Stanford Encyclopedia of Philosophy Winter 2009 Stanford University 27 August 2007 Istifade tarixi 10 January 2011 Category link Category Sayre David Review Alan Turing the enigma Physics Today 37 11 1992 107 Bibcode 1984PhT 37k 107H doi 10 1063 1 2915935 Gray Paul TIME 29 March 1999 19 January 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 July 2015 Gleick James The Information A History a Theory a Flood New York Pantheon 2011 ISBN 978 0 375 42372 7 Oral history interview with Nicholas C Metropolis Charles Babbage Institute University of Minnesota Metropolis was the first director of computing services at Los Alamos National Laboratory topics include the relationship between Alan Turing and John von NeumannXarici kecidlerVikianbarda Alan Turinq ile elaqeli mediafayllar var Vikisitatda Alan Turinq ile elaqedar sitatlar var Turing family house in Coonoor India A podcast program about Turing made by Radio Lab Alan Turing RKBExplorer 2008 08 28 at the Wayback Machine Alan Turing Year CiE 2012 Turing Centenary Conference Alan Turing site maintained by Andrew Hodges including a short biography AlanTuring net Turing Archive for the History of Computing by Jack Copeland The Turing Archive olu kecid olu kecid olu kecid contains scans of some unpublished documents and material from the King s College Cambridge archive Jones G James System Toolbox The Binary Freedom Project 11 December 2001 3 August 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 July 2015 Sherborne School Archives 2014 12 28 at the Wayback Machine holds papers relating to Alan Turing s time at Sherborne School Alan Turing plaques recorded on openplaques org Turing s treatise on Enigma The Prof s Book Codebreaker film official site Turing 2012 2013 12 19 at the Wayback Machine Codebreaker choral work YouTube

Nəşr tarixi: İyun 17, 2024, 02:20 am
Ən çox oxunan
  • September 11, 2024

    Müdir xoşbəxt sonluq istəyir

  • Noyabr 01, 2024

    Müdafiə etmək

  • Avqust 20, 2024

    Mübarizun

  • Oktyabr 06, 2024

    Müasir İncəsənət Muzeyi (Nyu-York)

  • Noyabr 17, 2024

    Möhsünabad (Məlikan)

Gündəlik

  • Azərbaycanca Vikipediya

  • Fransa

  • Azərbaycan Prezidenti

  • Hizbullah–İsrail münaqişəsi (2023–hal-hazırda)

  • Aleksey Zimin

  • The New York Times

  • Osama Vinladen

  • Səddam Hüseyn

  • İspaniya

  • Buran (kosmik gəmi)

NiNa.Az - Studiya

  • Vikipediya

Bülletendə Qeydiyyat

E-poçt siyahımıza abunə olmaqla siz həmişə bizdən ən son xəbərləri alacaqsınız.
Əlaqədə olmaq
Bizimlə əlaqə
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Bütün hüquqlar qorunur.
Müəllif hüququ: Dadaş Mammedov
Yuxarı