Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Materializm (lat. materialis — maddi) — materiyanı (obyektiv reallığı) mövcudluğun əsası, başlanğıcı, ideal təsəvvürü (anlayış, iradə, ruh, hisslər) isə törəmə olduğunu iddia edən fəlsəfi baxış. Materializm ancaq materiyanı qəbul edir, şüur və şüurla bağlı olan hər şeyi isə materiya subyektlərinin münasibətləri prosesi kimi baxır.
Fəlsəfədə materiyanın daimi opponenti kimi idealizm tərəfdarları çıxış edirlər.
"Materializm" terminini elmə alman filosofu Qotfrid Leybnits daxil etmişdir.
İcmal
Materializm monist ontologiyası sinfinə aiddir və bu baxımdan dualizm və ya plüralizmə əsaslanan ontoloji nəzəriyyələrdən fərqlənir. Fenomenal reallığın individual izahına görə, materializm idealizm, neytral monizm və spiritualizmə ziddiyyət təşkil edir. Materializm həmçinin fenomenalizm, vitalizm və ikili-təzahür monizm fəlsəfi düşüncələri ilə ziddiyyətdə ola bilər.
Çoxsaylı fəlsəfi cərəyanlar və onların nüanslarının mövcud olmasına baxmayaraq, bütün fəlsəfələr bir-birinə əks olan iki əsas kateqoriyadan birinə aid edilə bilər: idealizm və materializm. Bu iki kateqoriyanın əsası reallığın təbiəti ilə əlaqədardır: onlar arasındakı başlıca fərq iki fundamental suala verdikləri cavablardadır - reallıq nədən ibarətdir və o necə ortaya çıxıb. İdealistlərə görə, ruh, şüur və ya şüurun obyektləri (ideyalar) əsas, maddə isə ikinci dərəcəlidir. Materialistlərə görə, maddə əsas, şüur, ruh və ya ideyalar isə ikinci dərəcəli olub maddənin maddə üzərindəki təsirinin məhsuludur.
Materializm baxışı tarixən Rene Dekart tərəfindən qeyri-maddi substansiyaların doktrinalarının şüura tətbiqi zamanı daha yaxşı anlaşılır; özü özlüyündə materializm maddi substansiyaların necə xarakterizə olunması barədə heç bir fikir irəli sürmür. Təcrübədə, o, bir çox hallarda fizikalizm və ya digər cərəyanların hansısa bir növünə aid edilir.
Müasir fəlsəfi materialistlər materializmin izahını digər elmi müşahidə edilə bilən məfhumları (enerji, qüvvə, fəza-zaman) da əhatə edəcək qədər genişləndirilər. Meri Midgley kimi bəzi filosoflar iddia edirlər ki, "maddə" konsepti sürüşkəndir və tam müəyyən olunmayıb.
On doqquzuncu əsrdə, Karl Marks və Fridrix Engels materializm konsepsiyasını insan fəaliyyətinin (təcrübə, o cümlədən əmək) və bu fəaliyyət nəticəsində yaradılan, təkrar yaradılan və ya məhv edilən institutların təqribi empirik dünyasına əsaslanan materialist tarix konsepsiyasını işləyib hazırlamaq üçün genişləndirdi. Onlar həmçinin Hegel dialektikasını götürüb onun idealist cəhətlərini aradan qaldıraraq və materializmlə birləşdirərək dialektik materializmi ərsəyə gətirdilər (bax Müasir fəlsəfə).
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ю. И. Семёнов. МАТЕРИАЛИСТИЧЕСКОЕ ПОНИМАНИЕ ИСТОРИИ: "ЗА" И "ПРОТИВ" 2009-01-23 at the Wayback Machine
- Ю. И. Семёнов. Материалистическое понимание истории: недавнее прошлое, настоящее, будущее 2008-12-04 at the Wayback Machine
- Ю. И. Семёнов. История (историология) как строгая наука 2008-12-04 at the Wayback Machine
- "Библиотека материалиста" сайт А. С. Хоцей
Ədəbiyyat
- Buchner, L. (1920). Force and Matter. New York, Peter Eckler Publishing Co.
- Churchland, Paul (1981). Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes. The Philosophy of Science. Boyd, Richard; P. Gasper; J. D. Trout. Cambridge, Massachusetts, MIT Press.
- Flanagan, Owen (1991). The Science of the Mind. 2nd edition Cambridge Massachusetts, MIT Press.
- Fodor, J.A. (1974). Special Sciences, Synthese, Vol.28.
- Gunasekara, Victor A. (2001). "Buddhism and the Modern World". Basic Buddhism: A Modern Introduction to the Buddha's Teaching". 18 January 2008 .<http://www.buddhismtoday.com/english/buddha/Teachings/basicteaching11.htm>
- Kim, J. (1994) Multiple Realization and the Metaphysics of Reduction, Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 52.
- (1748). L'Homme Machine ()
- Lange, Friedrich A.,(1925) The History of Materialism. New York, Harcourt, Brace, & Co.
- Moser, P. K.; J. D. Trout, Ed. (1995) Contemporary Materialism: A Reader. New York, Routledge.
- Priest, Stephen, Theories of the Mind, London: , 1991, ISBN Alternative
- Schopenhauer, Arthur (1969). . New York, Dover Publications, Inc.
- Seidner, Stanley S. (June 10, 2009). "A Trojan Horse: Logotherapeutic Transcendence and its Secular Implications for Theology" 2011-05-01 at the Wayback Machine. Mater Dei Institute
- Turner, M. S. (2007). Quarks and the cosmos. Science 315, 59–61.
- Vitzthum, Richard C. (1995) Materialism: An Affirmative History and Definition. Amhert, New York, Prometheus Books.
- Комарова В. Я. Становление философского материализма в Древней Греции. Л., 1975.
- Материалистическая мысль в древнем Китае. М., 1984. — 181 с.
- Аникеев Н. П. О материалистических традициях в индийской философии. М., 1965. — 260 с.
- Уткина Н. Ф. Естественнонаучный материализм в России XVIII века. М., 1971.
- Moser, P. K., J. D. Trout. Eds. Contemporary Materialism: A Reader. New York, Routledge, 1995.
- Vitzthum, Richard C. Materialism: An Affirmative History and Definition. Amhert, New York, Prometheus Books, 1995.
 | Fəlsəfə ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- Edwards, Paul. The Encyclopedia of Philosophy (İngilis) (ed. (1972)). 1967. cild 1–4. ISBN .
- Priest, Stephen. Theories of the Mind. London: Penguin Books. 1991. ISBN .
- Novack, George. The Origins of Materialism. New York: Pathfinder Press. 1979. ISBN .
- Midgley, Mary. The Myths We Live By. 2003.
- Marx, Karl. Afterword to the Second German Edition. Capital. 1873. Cild 1.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Materializm lat materialis maddi materiyani obyektiv realligi movcudlugun esasi baslangici ideal tesevvuru anlayis irade ruh hissler ise toreme oldugunu iddia eden felsefi baxis Materializm ancaq materiyani qebul edir suur ve suurla bagli olan her seyi ise materiya subyektlerinin munasibetleri prosesi kimi baxir Felsefede materiyanin daimi opponenti kimi idealizm terefdarlari cixis edirler Materializm terminini elme alman filosofu Qotfrid Leybnits daxil etmisdir IcmalMaterializm monist ontologiyasi sinfine aiddir ve bu baximdan dualizm ve ya pluralizme esaslanan ontoloji nezeriyyelerden ferqlenir Fenomenal realligin individual izahina gore materializm idealizm neytral monizm ve spiritualizme ziddiyyet teskil edir Materializm hemcinin fenomenalizm vitalizm ve ikili tezahur monizm felsefi dusunceleri ile ziddiyyetde ola biler Coxsayli felsefi cereyanlar ve onlarin nuanslarinin movcud olmasina baxmayaraq butun felsefeler bir birine eks olan iki esas kateqoriyadan birine aid edile biler idealizm ve materializm Bu iki kateqoriyanin esasi realligin tebieti ile elaqedardir onlar arasindaki baslica ferq iki fundamental suala verdikleri cavablardadir realliq neden ibaretdir ve o nece ortaya cixib Idealistlere gore ruh suur ve ya suurun obyektleri ideyalar esas madde ise ikinci derecelidir Materialistlere gore madde esas suur ruh ve ya ideyalar ise ikinci dereceli olub maddenin madde uzerindeki tesirinin mehsuludur Materializm baxisi tarixen Rene Dekart terefinden qeyri maddi substansiyalarin doktrinalarinin suura tetbiqi zamani daha yaxsi anlasilir ozu ozluyunde materializm maddi substansiyalarin nece xarakterize olunmasi barede hec bir fikir ireli surmur Tecrubede o bir cox hallarda fizikalizm ve ya diger cereyanlarin hansisa bir novune aid edilir Muasir felsefi materialistler materializmin izahini diger elmi musahide edile bilen mefhumlari enerji quvve feza zaman da ehate edecek qeder genislendiriler Meri Midgley kimi bezi filosoflar iddia edirler ki madde konsepti suruskendir ve tam mueyyen olunmayib On doqquzuncu esrde Karl Marks ve Fridrix Engels materializm konsepsiyasini insan fealiyyetinin tecrube o cumleden emek ve bu fealiyyet neticesinde yaradilan tekrar yaradilan ve ya mehv edilen institutlarin teqribi empirik dunyasina esaslanan materialist tarix konsepsiyasini isleyib hazirlamaq ucun genislendirdi Onlar hemcinin Hegel dialektikasini goturub onun idealist cehetlerini aradan qaldiraraq ve materializmle birlesdirerek dialektik materializmi erseye getirdiler bax Muasir felsefe Hemcinin baxFelsefe CemiyyetIstinadlarYu I Semyonov MATERIALISTIChESKOE PONIMANIE ISTORII ZA I PROTIV 2009 01 23 at the Wayback Machine Yu I Semyonov Materialisticheskoe ponimanie istorii nedavnee proshloe nastoyashee budushee 2008 12 04 at the Wayback Machine Yu I Semyonov Istoriya istoriologiya kak strogaya nauka 2008 12 04 at the Wayback Machine Biblioteka materialista sajt A S HocejEdebiyyatBuchner L 1920 Force and Matter New York Peter Eckler Publishing Co Churchland Paul 1981 Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes The Philosophy of Science Boyd Richard P Gasper J D Trout Cambridge Massachusetts MIT Press Flanagan Owen 1991 The Science of the Mind 2nd edition Cambridge Massachusetts MIT Press Fodor J A 1974 Special Sciences Synthese Vol 28 Gunasekara Victor A 2001 Buddhism and the Modern World Basic Buddhism A Modern Introduction to the Buddha s Teaching 18 January 2008 lt http www buddhismtoday com english buddha Teachings basicteaching11 htm gt Kim J 1994 Multiple Realization and the Metaphysics of Reduction Philosophy and Phenomenological Research Vol 52 1748 L Homme Machine Lange Friedrich A 1925 The History of Materialism New York Harcourt Brace amp Co Moser P K J D Trout Ed 1995 Contemporary Materialism A Reader New York Routledge Priest Stephen Theories of the Mind London 1991 ISBN 0140130691 Alternative ISBN 978 0140130690 Schopenhauer Arthur 1969 New York Dover Publications Inc Seidner Stanley S June 10 2009 A Trojan Horse Logotherapeutic Transcendence and its Secular Implications for Theology 2011 05 01 at the Wayback Machine Mater Dei Institute Turner M S 2007 Quarks and the cosmos Science 315 59 61 Vitzthum Richard C 1995 Materialism An Affirmative History and Definition Amhert New York Prometheus Books Komarova V Ya Stanovlenie filosofskogo materializma v Drevnej Grecii L 1975 Materialisticheskaya mysl v drevnem Kitae M 1984 181 s Anikeev N P O materialisticheskih tradiciyah v indijskoj filosofii M 1965 260 s Utkina N F Estestvennonauchnyj materializm v Rossii XVIII veka M 1971 Moser P K J D Trout Eds Contemporary Materialism A Reader New York Routledge 1995 Vitzthum Richard C Materialism An Affirmative History and Definition Amhert New York Prometheus Books 1995 Felsefe ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Edwards Paul The Encyclopedia of Philosophy Ingilis ed 1972 1967 cild 1 4 ISBN ISBN 0 02 894950 1 978 0 02 894950 5 Priest Stephen Theories of the Mind London Penguin Books 1991 ISBN ISBN 0 14 013069 1 978 0 14 013069 0 Novack George The Origins of Materialism New York Pathfinder Press 1979 ISBN ISBN 0 87348 022 8 Midgley Mary The Myths We Live By 2003 Marx Karl Afterword to the Second German Edition Capital 1873 Cild 1