Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Yüngül atletika — dünyanın ən qədim idman növlərindən biri. Beynəlxalq qaydalara əsasən artıq "yüngül" sözündən istifadə edilmir. Atletika olimpiya idman növüdür. Atletika 5 böyük hissəyə ayrılır ki, burada qaçış növləri, tullanmalar, atmalar,çoxnövçülük və idman yerişi daxildir. Ümumilikdə Atletikada 47 növ vardır.
| Yüngül atletika | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
İlk qaçış yarışının e.ə. 3800-cü ildə Misirdə təşkil edildiyi bilinməkdədir. Amma yüngül atletikanın yaranma tarixi qədim Olimpiya oyunlarının yaranma tarixi ilə eyni dövrə, yəni e.ə. 776-cı ilə təsaduf edir. Qədim Olimpiya oyunları, yalnız idman yarışmalarının təşkil edildiyi bir fəaliyyət deyil, eyni zamanda idmanın sənət və mədəniyyətlə birləşdiyi böyük şənliklər idi. Atletlər yarışmalardan 10 ay əvvəl hazırlanmağa başlayır, son ayı da Olimpiya oyunlarının təşkil edildiyi yer olan Olimpiya keçirərdilər. Yarış əvvəli hazırlanma dəyişik formalarda indiki vaxtda da sürməkdədir. Müasir yüngül atletika oyunlarının geniş yayılması və inkişafı da Olimpiya oyunlarının yenidən bərpası və inkişafı ilə eyni dövrə, yəni 1896-cı ilə təsadüf edir.
Yüngül atletika üzrə yarışlar üstüaçıq stadionlarda, qış fəslində isə qapalı stadionlarda (manejlərdə) keçirilir. Yüngül atletika üzrə ilk Dünya çempionatı üstüaçıq stadionlarda 1983-cü ildən, qapalı stadionlarda isə 1985-ci ildən keçirilməyə başlamışdı. Yüngül atletika üzrə ilk Avropa çempionatı üstüaçıq stadionlarda 1934-cü ildən, qapalı stadionlarda isə 1966-cı ildən keçirilir.
Yüngül atletika hərəkətləri
Yüngül atletikada texnika-yüngül atletika hərəkətlərini yerinə yetirərkən insanın hərəkəti deməkdir. Atletika hərəkətlərinin texnikası öz əksini idmançının hərəkətlərində tapmışdır. Texnikanın mahiyyəti isə atletin konkret vəzifələri həll etmək üçün öz imkanlarından düşüncəli sürətdə istifadə etməsindən ibarətdir. Atletikada konkret vəzifələr bunlardır: yerişdə və qaçışda müəyyən məsafəni qısa müddətdə qət etmək və qaçmaq; tullanmalarda daha çox uzununa və ya hündürlüyünə tullanmaq;atmalar isə aləti mümkün qədər daha uzağa atmaqdır.
Yüngül atletikanın növləri
Yüngül atletikanın çox növü:-Bu növə yeriş, qaçış, tullanma və atmalar daxildir. Daxil edilən növlərin miqdarından asılı olaraq, yüngül atletikanın çox növü bu hissələrə ayrılır: 3 növ, 5 növ, və 10 növ üzrə mübarizə aparılır. Çox növ üzrə mübarizədə nəticə və rekordlar yarışda iştirak edənlərin hər növdən qazandığı xalların ümumi sayına görə müəyyən edilir və burada xüsusi cədvəldən istifadə olunur. Çox növçülük üzrə mübarizə insanın hərtərəfli fiziki inkişafı üçün gözəl hərəkətlər kompleksidir. Çox növçülük idman üzrə mübarizə ilə məşğul olan idmançı eyni dərəcədə həm yaxşı qaçmalı, tullanmalı, həm də sərrast nizə atmalıdır. Yüngül atletikanın bu növündə yüksək nəticə qazanmaq üçün çoxnövlü mübarizədə iştirak etmək lazımdır.
Yeriş
Yeriş daha mühüm hərəkət sayılır, çünkü, insanın irəliləməsi üçün təbii adi hərəkətdir. İlk baxışda yerişin sadə hərəkət olduğu nəzərə çarpır, lakin bu belə deyildir, yeriş olduqca mürəkkəb hərəkətlərin uyğunluğudur. Yeriş zamanı bədənin təxminən bütün əzələləri dinamikiişə cəlb olunur. Yeriş həm sərbəst həm də köməkçi məşq hərəkəti kimi də istifadə olunur. Yerişin bir necə növü vardır, adi yeriş, yürüşü. Hazırda yarış proqramına yalnız idman yerişi daxil edilib.İdman yerişinin hərəkət sürəti adi yerişdəniki dəfə çoxdur. İdman yerişi üzrə yarışlar həm stadionlarda həmdə şossedə 3 km-dən 50 km-ə qədər keçirilir.
Qaçış
Bu yüngül atletikada əsas yer tutur. Qaçışın bir çox müxtəlif növü vardır. Bundan başqa qaçış tərkib hissəsi kimi başqa hərəkətlərlə-tullanmalara və atmalarada daxildir. Qaçış zamanı əzələlərdə dinamiklik yerişdəkinə nisbətən xeyli yüksəkdir. Yüngül atletikanın başqa növlərinə nisbətən qaçış daha əlverişli fiziki hərəkətdir. Məhs bunun sayəsində də yüngül atletikada qaçış növü ən geniş yayılmışdır. Qaçış üzrə keçirilən yarışlar tamaşaçılarda həmişə böyük marağa səbəb olur. Qaçış aşağıdakı təsnifata ayrılır.
1. Səlis qaçış-bu qaçışın da müxtəlif növü var:
- qısa məsafələrə
- orta məsafələrə
- uzaq məsafələrə
- həddindən artıq uzaq məsafələrə
- vaxt üzrə qaçış
- 42 km 195 m məsafəyə marafon qaçışı.
2. Maneələri dəf etməklə qaçış-bu qaçış növü təbii maneələrlə də süni maneələrlə də ola bilər.
- təbii maneələrlə-şose ilə dərə təpə yerləri ilə kross qaçışı daxildir.
- süni maneələrlə-80, 100, 110, 200, 400 metr məsafələrə sədləri dəf etməklə qaçış, 3000 metr məsafəni maneələri dəf etməklə qaçış daxildir.
Tullanmalar
Tullanmalar, maneələri və müəyyən bir sahəni dəf etmək üçün hərəkətdir. Maneələrdən aslı olaraq tullanmalar hündürlüyə və uzuna, icra olunma usuluna görə isə yerindən və ya qaçaraq ola bilər. Tullanmalar hərtərəfli fiziki inkişafın fəal vasitələrindən biridir. Bununla əlaqədar olaraq əsas yüngül atletika tullanmaları “ƏMH” kompleksinə daxil edilmişdir.
Atmalar
Atmaların yüngül atletikanın başqa növləri ilə uygun şəkildə tətbiq olunması qiymətli keyfiyyətləri və vərdişləri inkişaf etdirmək üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Atmalar müxtəlif üsulları alətin formasına və çəkisinə görə müəyyən edilir. Yüngül alətləri baş arxasından tullanmaq olar,daha ağır alətləri döndərlə tullamaq olar, yadronu isə itələmək əlverişlidir.
Çoxnövçülülük
Çoxnövçülülük-bir qayda olaraq çoxnövçülüyə qaçış, tullanmalar və atmalar daxildir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Baloğlan.Quliyev. Atletika və onun tədrisi metodikası. ADPU. 2009.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Atletika Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Yungul atletika dunyanin en qedim idman novlerinden biri Beynelxalq qaydalara esasen artiq yungul sozunden istifade edilmir Atletika olimpiya idman novudur Atletika 5 boyuk hisseye ayrilir ki burada qacis novleri tullanmalar atmalar coxnovculuk ve idman yerisi daxildir Umumilikde Atletikada 47 nov vardir Yungul atletika Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiIlk qacis yarisinin e e 3800 cu ilde Misirde teskil edildiyi bilinmekdedir Amma yungul atletikanin yaranma tarixi qedim Olimpiya oyunlarinin yaranma tarixi ile eyni dovre yeni e e 776 ci ile tesaduf edir Qedim Olimpiya oyunlari yalniz idman yarismalarinin teskil edildiyi bir fealiyyet deyil eyni zamanda idmanin senet ve medeniyyetle birlesdiyi boyuk senlikler idi Atletler yarismalardan 10 ay evvel hazirlanmaga baslayir son ayi da Olimpiya oyunlarinin teskil edildiyi yer olan Olimpiya kecirerdiler Yaris evveli hazirlanma deyisik formalarda indiki vaxtda da surmekdedir Muasir yungul atletika oyunlarinin genis yayilmasi ve inkisafi da Olimpiya oyunlarinin yeniden berpasi ve inkisafi ile eyni dovre yeni 1896 ci ile tesaduf edir Yungul atletika uzre yarislar ustuaciq stadionlarda qis feslinde ise qapali stadionlarda manejlerde kecirilir Yungul atletika uzre ilk Dunya cempionati ustuaciq stadionlarda 1983 cu ilden qapali stadionlarda ise 1985 ci ilden kecirilmeye baslamisdi Yungul atletika uzre ilk Avropa cempionati ustuaciq stadionlarda 1934 cu ilden qapali stadionlarda ise 1966 ci ilden kecirilir Yungul atletika hereketleriYungul atletikada texnika yungul atletika hereketlerini yerine yetirerken insanin hereketi demekdir Atletika hereketlerinin texnikasi oz eksini idmancinin hereketlerinde tapmisdir Texnikanin mahiyyeti ise atletin konkret vezifeleri hell etmek ucun oz imkanlarindan dusunceli suretde istifade etmesinden ibaretdir Atletikada konkret vezifeler bunlardir yerisde ve qacisda mueyyen mesafeni qisa muddetde qet etmek ve qacmaq tullanmalarda daha cox uzununa ve ya hundurluyune tullanmaq atmalar ise aleti mumkun qeder daha uzaga atmaqdir Yungul atletikanin novleriYungul atletikanin cox novu Bu nove yeris qacis tullanma ve atmalar daxildir Daxil edilen novlerin miqdarindan asili olaraq yungul atletikanin cox novu bu hisselere ayrilir 3 nov 5 nov ve 10 nov uzre mubarize aparilir Cox nov uzre mubarizede netice ve rekordlar yarisda istirak edenlerin her novden qazandigi xallarin umumi sayina gore mueyyen edilir ve burada xususi cedvelden istifade olunur Cox novculuk uzre mubarize insanin herterefli fiziki inkisafi ucun gozel hereketler kompleksidir Cox novculuk idman uzre mubarize ile mesgul olan idmanci eyni derecede hem yaxsi qacmali tullanmali hem de serrast nize atmalidir Yungul atletikanin bu novunde yuksek netice qazanmaq ucun coxnovlu mubarizede istirak etmek lazimdir Yeris Yeris daha muhum hereket sayilir cunku insanin irelilemesi ucun tebii adi hereketdir Ilk baxisda yerisin sade hereket oldugu nezere carpir lakin bu bele deyildir yeris olduqca murekkeb hereketlerin uygunlugudur Yeris zamani bedenin texminen butun ezeleleri dinamikiise celb olunur Yeris hem serbest hem de komekci mesq hereketi kimi de istifade olunur Yerisin bir nece novu vardir adi yeris yurusu Hazirda yaris proqramina yalniz idman yerisi daxil edilib Idman yerisinin hereket sureti adi yerisdeniki defe coxdur Idman yerisi uzre yarislar hem stadionlarda hemde sossede 3 km den 50 km e qeder kecirilir Qacis Bu yungul atletikada esas yer tutur Qacisin bir cox muxtelif novu vardir Bundan basqa qacis terkib hissesi kimi basqa hereketlerle tullanmalara ve atmalarada daxildir Qacis zamani ezelelerde dinamiklik yerisdekine nisbeten xeyli yuksekdir Yungul atletikanin basqa novlerine nisbeten qacis daha elverisli fiziki hereketdir Mehs bunun sayesinde de yungul atletikada qacis novu en genis yayilmisdir Qacis uzre kecirilen yarislar tamasacilarda hemise boyuk maraga sebeb olur Qacis asagidaki tesnifata ayrilir 1 Selis qacis bu qacisin da muxtelif novu var qisa mesafelere orta mesafelere uzaq mesafelere heddinden artiq uzaq mesafelere vaxt uzre qacis 42 km 195 m mesafeye marafon qacisi 2 Maneeleri def etmekle qacis bu qacis novu tebii maneelerle de suni maneelerle de ola biler tebii maneelerle sose ile dere tepe yerleri ile kross qacisi daxildir suni maneelerle 80 100 110 200 400 metr mesafelere sedleri def etmekle qacis 3000 metr mesafeni maneeleri def etmekle qacis daxildir Tullanmalar Tullanmalar maneeleri ve mueyyen bir saheni def etmek ucun hereketdir Maneelerden asli olaraq tullanmalar hundurluye ve uzuna icra olunma usuluna gore ise yerinden ve ya qacaraq ola biler Tullanmalar herterefli fiziki inkisafin feal vasitelerinden biridir Bununla elaqedar olaraq esas yungul atletika tullanmalari EMH kompleksine daxil edilmisdir Atmalar Atmalarin yungul atletikanin basqa novleri ile uygun sekilde tetbiq olunmasi qiymetli keyfiyyetleri ve verdisleri inkisaf etdirmek ucun boyuk ehemiyyeti vardir Atmalar muxtelif usullari aletin formasina ve cekisine gore mueyyen edilir Yungul aletleri bas arxasindan tullanmaq olar daha agir aletleri donderle tullamaq olar yadronu ise itelemek elverislidir Coxnovcululuk Coxnovcululuk bir qayda olaraq coxnovculuye qacis tullanmalar ve atmalar daxildir Hemcinin baxYungul Atletika uzre Avropa CempionatiIstinadlarBaloglan Quliyev Atletika ve onun tedrisi metodikasi ADPU 2009