Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
LGBT tarixi - lezbi, gey, biseksual və transgender insanların tarixidir. Onların araşdırmaları Qədim Dünyada homoseksuallığın ilk qeydlərindən tutmuş günümüzə qədər hər dövrdə onlara təsir edən ictimai-siyasi vəziyyətləri, mədəniyyətlərini, adət-ənənələrini və həyat tərzini, eləcə də zamanla sosial mülahizələrini əhatə edir. İctimai hərəkatlar və onların keçirdikləri tarixi hadisələrlə yanaşı LGBT tarixi 1970-ci illərdən etibarən ciddi şəkildə araşdırılmağa başladı.
Qədim dünya
Antik dövrdə tədqiqata yanaşarkən nəzərə almaq lazımdır ki, müasir homoseksuallıq anlayışı tətbiq edilə bilməz və ən çox yayılmış biseksuallıq olduğu üçün "homoseksual təcrübələrdən" danışmaq daha məqsədəuyğundur. Qədim dövrlərdə evlilik təkcə sevgi və emosional dəstəyə əsaslanan bir qurum deyil, həm də müavinət əldə etmək, qocalıqda gələcəyi təmin etmək üçün övlad sahibi olmaq, siyasi ittifaqlar qurmaq və miras ötürmək, eləcə də hərbi qüvvənin artırılması vasitəsi idi. Buna görə də, evlilik bir vəzifə idi, homoseksuallıq isə istisna halı kimi hər kəsin istifadə edə bilmədiyi dəbdəbəli bir vasitə idi.
Mesopotamiya
Həm kişilər, həm də azyaşlı oğlanlar arasında homoseksual təcrübələr hələ Şumer dövründən təsvir edilmişdir. Şumer sivilizasiyasında (e.ə. 3000-ci illər) homoseksual kimi şərh edilən assinu adlandırılan bir qrup insanların varlığı qeyd edilmişdir.
Babildə (e.ə. 2100-560) homoseksuallığın mövcudluğunu və bunun qınanmayan adi hal olduğunu sübuta yetirən mənbələr var. Məsələn, Gilqameş dastanı qəhrəmanın yoldaşı Enkidu ilə erotik münasibətini göstərir. Cinsi təcrübələrlə (həmçinin homoseksual) din arasında müəyyən bir əlaqə var idi. İştarın bəzi keşişlərinin homoseksual olduqlarına və müəyyən rituallarda transvestit rəqslərində iştirak etdiklərinə dair sübutlar var.
Qonşularından fərqli olaraq assuriyalılar (e.ə.1800-1077) kişi homoseksuallığına dözümsüz idi. I Tiqlat-Pileserin hakimiyyəti zamanı, imperiyanın orta dövründə (e.ə. 12-ci əsr) bu hərəkət axtalama ilə cəzalandırılırdı və lövhədə belə bir qanuna rast gəlinir: "Əgər bir şəxs öz ortağını sodomize etsə və onlar (hakimlər) ittihamları sübuta yetirəcək və təqsirkar tanıyacaqlarsa, onu xədimə çevirəcəklər".
Misir
Qədim Misirdə homoseksuallığa dair tarixi sübutlar çox azdır və əksər hallarda birmənalı deyil.
Sakkara mastabasında təxminən e.ə. 2400-ci ildə firon Niuserranın dövründə 5-ci sülalənin iki yüksək rütbəli kral məmuru olan Xnumhotep və Nianxxnuma aid olan eyni dövrün digər məzarlarında tapılan adi heteroseksual evliliklərə çox oxşar vəziyyətlərdə qucaqlaşan təsvirləri ortaya çıxdı. Bu təsvirlər onların homoseksual cütlük olduğuna inanmağa vadar edir, lakin digər tarixçilər onların qardaş, bəlkə də əkiz ola biləcəyinə inanırlar.
Yunanıstan
Antik dövrdə homoseksual təcrübələri əks etdirən ilk yazılı sənədlər Qədim Yunanıstana aiddir. Yunanıstanda kişilərin homoseksual münasibətləri köklü bir adət idi. Belə bir adət heteroseksual evliliyi əvəz etmirdi, lakin evlilikdən əvvəl və ya eyni zamanda baş verirdi. Yetkin kişilər tez-tez bir-birləri ilə münasibət qurmazdılar (baxmayaraq ki, məsələn, Makedoniyalı İsgəndərin vəziyyətində olduğu kimi istisnalar var idi) və bir erast kişi adətən eromen oğlana qoşulurdu. Adətən münasibətlər yetkin sevgilinin təxminən iyirmi yaşı, digərinin isə yetkinlik yaşına yenicə çatdiğı dövrdə başlayırdi, otuz yaşına çatana və evlənənə qədər davam edirdi, baxmayaraq ki, bu qeyri-müəyyən müddətə davam edə bilər və ya daha əvvəl bitə bilərdi. Bu münasibətlər təkcə cinsi xarakter daşımırdı: erast kişi qohum və ya qəyyum kimi hüquqi status qazanırdı və himayəsində olan oğlanın təhsili və hərbi təliminə cavabdeh idi.
Homoseksual təcrübələr, ilk növbədə, aristokratik təbəqənin adəti idi, yuxarı siniflər öz dəyərlərini bu yolla ötürürdülər.
Kişilər arasında bəzən ömür boyu olan homoseksual qeydləri də var.
Roma
Qədim Romada homoseksuallığın sosial qavrayışı zamanla dəyişik olub. Respublika dövründə qanunla məhdudlaşdırılırdı və qeyri-adi yunan davranışı hesab edilirdi; amma imperiyanın birinci yarısında bu, hətta imperatorlar tərəfindən də tətbiq edilən tamamilə qəbul edilmiş bir davranışa çevrildi.
Romada homoseksual münasibətlərin ən çox yayılmış forması ağanın aktiv, kölənin isə passiv rol oynaması idi. Kişilərin fahişəliyi ilə bağlı da çoxsaylı məlumatlar var.
Qərbi Roma imperiyasının süqutu ilə onun qanunvericiliyinin tətbiq olunması da dayandırıldı, buna görə də homoseksuallıq günah sayılsa belə, erkən orta əsrlərdə Avropanın əksər ölkələrində sərbəst və kifayət qədər dözümlülüklə qəbul olunurdu. İstisna, kişi homoseksual təcrübələrini kastrasiya və sürgünlə cəzalandıran Vestqot İspaniyası olmuşdur. Eləcə də Şərqi Roma İmperiyasında I Yustinian 538-ci il tarixli qanununda homoseksual hərəkətlərə görə ölüm cəzasından istifadə etməyə davam edirdi.
Asiya
Homoseksuallıq Çində qədim zamanlardan məlumdur. Pan Quandan qədim mətnlərdəki homoseksuallığa dair sitatlar toplusunda göstərir ki, Han sülaləsinin demək olar ki, bütün imperatorlarının bir və ya bir neçə sevgilisi olub. Tarixi qeydlərdə lezbiyanların da adı çəkilir.
Çində homoseksuallıq təcrübəsi Min və Sun sülalərinin dövründən müasir dövrə, Tzin sülaləsinə qədər dəyişməz olaraq qalmışdı. Bu dövrlərdə eyhamlı rəsmlər yaradılmağa davam edirdi.
Yaponiyada Heyan dövrünə aid bir neçə ədəbi əsərdə homoseksual münasibətlərə və transseksualların mövcudluğuna istinadlar var, məsələn, bir neçə kişinin gəncləri cəlb etdiyi Gencinin hekayəsi romanı. Kociki bəzi imperatorların homoseksual təcrübələrini qeyd edir; məsələn, imperator tərəfindən cinsi məqsədlər üçün saxlanılan hansısa gözəl oğlana istinad edirlər. Orta əsrlərdə yapon ordularında şudo adlandırılan adət homoseksual münasibətlərin geniş yayılmasından xəbər verir.
Hindistanda Riqvedada (Hindistanda ən qədim mətn, eramızdan əvvəl 2-ci minilliyin ortalarında), ənənəvi mənbələrdə, Suşruta Samhita kimi tibbi mətnlərdə (e.ə. 600-cü ilə yaxın) və hüquqi, "üçüncü cins" (tritiya-prakriti, hərfi mənada "üçüncü təbiət") insanların varlığını qeyd edir. Bu qrupa həm transgenderlər, həm də intersekslər, həmçinin homoseksuallar və biseksuallar daxildir; yəni onun varlığında kişi və qadın təbiətinin qarışdığına inananların hamısı. 3-cü əsrdə yazılmış Kama Sutra həm kişilərin, həm də qadınların homoseksual təcrübələrini, xüsusən də kişilər arasında fellatio üsullarını təsvir edir.
Amerika
1492-ci ilə qədər Şimali Amerikada yerləşən bir çox yerli mədəniyyətdə özlərini "Berdashi" , yəni iki ruhlu insanlar adlandıran insanlar var idi. Yəni kişi və qadın rollarını oynayan insanlar, doğulduqları cinsə uyğun gəlməyən geyimlər və tapşırıqları yerinə yetirmək kimi təcrübələr var idi. 130-dan çox qəbilədə transseksual kişilər və qadınlar haqqında məlumatlar mövcuddur.
Asteklər homoseksuallara qarşı dözümsüz və qəddar idilər. Meksika qanunu onları ölümlə cəzalandırırdı: homoseksual fəaliyyətə görə dirəyə vurulma, passivlik üçün anusdan bağırsaqların çıxarılması və lezbiyanlara isə çubuq vurulması kimi cəzalar var idi.
Mayyalılar homoseksuallığa nisbətən daha dözümlü idilər, baxmayaraq ki, bəzi hallarda onları ocaqda ölümlə cəzalandırırdılar. Amma mayya cəmiyyəti nikahdan əvvəl cinsi əlaqə üçün homoseksuallığı üstün hesab edirdi, buna görə də zadəganlar uşaqları üçün seks kölələri alırdılar.
Digər tərəfdən, homoseksuallığa son dərəcə dözümlü idilər və hətta erotik nümayişləri ilə mayyalıları təəccübləndirirdilər.
Yeni tarix və müasirlik
İntibah dövrü
İntibah dövründə bir çox mədəni və siyasi dəyişikliklər baş verdi, lakin homoseksuallara qarşı təqiblər nəinki eyni intensivliklə davam edirdi, həm də bütün Avropada həm kilsə hakimiyyəti, həm də mülki şəxslər tərəfindən təqiblər o dövrdə də davam edirdi.17-18-ci əsrlərdə homoseksuallıq daha çox London, Paris və Amsterdam kimi böyük şəhərlərdə rast gəlinir. Bu submədəniyyətin meydana çıxması onları terror yolu ilə idarə etməyə çalışan dövlətlərin şiddətli reaksiyasına səbəb oldu, bəzi homoseksualları ibrət olaraq öldürdülər. Ən parlaq nümunə 1730-cu ildə Amsterdamda ən azı iyirmi dörd nəfərin edam edildiyi qırğındır. Bunu şəhvətdən qaynaqlanan əxlaqsızlıq ideyası kimi göstərməyə və bunun azlıqların xüsusi zövqü olduğuna inam yaratmağa çalışırdılar.
İkinci Almaniya İmperiyası dövründə homoseksual hüquqları uğrunda dünyada ən fəal hərəkat başladı. 1897-ci ildə Berlində homoseksuallığın, eləcə də geylərin dekriminallaşdırılması və onun sosial tanınması uğrunda mübarizə aparmaq üçün Elmi və Humanitar Komitə ( (alm.)Wissenschaftlich-humanitäres Komitee, WhK) yaradıldı və bununla da geylərin müdafiəsi üzrə dünyada ilk ictimai təşkilat yaranmış oldu.
Nasist və faşist təqibləri
Veymar Respublikasının bütün nailiyyətləri Adolf Hitler və Nasist Partiyasının gəlişi ilə süquta uğradı. Nasistlər dövründə homoseksuallıq ari irqinin davam etdirilməsinə mane olan genetik qüsur kimi qəbul edilirdi ki, bu da Almaniya Cinayət Məcəlləsinin 175-ci bəndinin tətbiqini sərtləşdirirdi.
Homoseksual hesab edilən almanlar işğal olunmuş ərazilərdəki homoseksuallar kimi həbs edilmiş və ya həbs düşərgələrinə yerləşdirilmişdilər. Hesablamalara görə 1933-1945-ci illər arasında təxminən 100.000 homoseksual həbs olunub.
15.000-dən 10.000-ə qədəri həbs düşərgələrinə göndərildi, onlardan yalnız 4.000-ə yaxını müharibənin sonunda sağ qaldı. Digər qruplarla müqayisədə işgəncələr nəzərə alınarsa bu çox yüksək faiz idi.
SSRİ və digər kommunist ölkələrində təqiblər
Nasistlərin təqibi ilə eyni vaxtda Sovet İttifaqında bu təqiblər mövcud idi. SSRİ-də homoseksuallığı korlanmış burjuaziyanın mənəvi və fiziki tənəzzülü hesab edirdilər. Homoseksuallıq təkcə təbiətə qarşı deyil, həm də sosialist cəmiyyətinə qarşı elan edilmişdi və beləliklə, bütün Sovet ərazisində məhv edilməli idi. 1934-cü ildə SSRİ Cinayət Məcəlləsinə 121-ci maddə daxil edilərək homoseksuallıq 5 ildən 8 ilə qədər azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılırdı.
Oxşar qanunlar bütün Varşava Müqaviləsi ölkələrində və Çində də qəbul edilmişdir. Bundan əlavə, SSRİ-nin siyasi mübarizəsində homoseksuallıq tez-tez siyasi rəqibləri günahlandırmaq və onların təqibi üçün silah kimi istifadə olunurdu.
Stounval iğtişaşları
1960-cı illərdə Nyu York hakimiyyəti təzyiq vasitəsi kimi homoseksualların getdiyi barlarda içki içmək icazəsini rədd edərək dözümsüzlüklərini nümayiş etdirirdilər. Onsuz da orada spirtli içkilər verildiyi üçün bu, polis reydləri və müştərilərin incidilməsi üçün bəhanə oldu. 28 iyun 1969-cu ildə Qrinviç Villicin Kristofer küçəsindəki Stounvall İnn barında baş verən bu iğtişaşlardan biri homoseksualların polis qüvvələrinə qarşı üsyanına səbəb oldu, küçələrdə iğtişaşlar üç gün davam etdi. Nyu-Yorkda polis reydləri Stounvaldakı iğtişaşlarla bitmədi.
Lakin bu hərəkət homoseksualların qısa müddətdə həmrəylik göstərərək LGBT azadlıq hərəkatının başlamasına gətirib çıxartdı və bir neçə gey təşkilatların yaranmasına səbəb oldu. Stounval iğtişaşlarının əsas cəhəti öz hüquqlarını müdafiə etmək üçün indi bütün dünyada yüz minlərlə insanı bir araya gətirən hər il Beynəlxalq LGBT Qürur Gününün yaranmasına səbəb olmasıdır. Beləliklə, Stounval iğtişaşları tarixdə bir mərhələ və gey hüquqları uğrunda mübarizənin başlanğıcının simvolu olaraq qalır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatından homoseksuallığın xəstəlik olaraq xaric edilməsi
1890-cı illərdə psixoanalizin meydana çıxması ilə Qərb cəmiyyətlərinin bir hissəsi tərəfindən homoseksuallıq qavrayışında dəyişiklik oldu, onlar ruhi xəstə olmaq üçün artıq homoseksualları pis, günahkar və ya cinayətkar kimi görmürdülər. Bu, bir irəliləyiş olmaq əvəzində vəziyyəti daha da pisləşdirdi, çünki bu, təkcə dini fanatikləri və repressiv siyasətçiləri deyil, həm də bir çox psixiatrları da tədqiqatlar aparmağa sövq etdi. Dünyada bir çox homoseksuallar könüllü və ya zorla psixiatriya xəstəxanalarına yerləşdirilib və 20-ci əsrin böyük bir hissəsində heç bir dəyişikliyə səbəb olmuyan travmatik reparativ terapiyaya məruz qalıblar.
Nəhayət, 17 may 1990-cı ildə ÜST homoseksuallığı Xəstəliklərin Beynəlxalq Statistik Təsnifatından və digər sağlamlıq problemlərindən çıxardı. 1994-cü ildə Böyük Britaniya, 1999-cu ildə Rusiya Federasiyasının Səhiyyə Nazirliyi və 2001-ci ildə Çin Psixiatriya Cəmiyyəti də bunu etdi.
O vaxtdan bəri, homoseksuallar artıq xəstə və ya əsəbi olaraq ayrı-seçkiliyə məruz qala bilməzlər və təhlükəli cinsi yönləndirmə təcrübələrindən əziyyət çəkməməlidirlər, amma buna baxmayaraq homoseksuallığı hələ də xəstəlik hesab edənlər və onları təqib edənlər var.
Vətəndaş hüquqları
LGBT hərəkatı 19-cu əsrin sonlarından bəri bərabər hüquqların təmin edilməsi üçün mübarizə aparır və çalışır. İnsan Hüquqları Haqqında Ümumi Bəyannaməsində isə bu tələb öz əksini tapmışdır:
Bütün insanlar azad və bərabər hüquqlu doğulurlar. Onlar ağıl və vicdan sahibidirlər və bir-birlərinə qarşı qardaşlıq ruhunda hərəkət etməlidirlər.
Hər kəs irqindən, rəngindən, cinsindən, dilindən, dinindən, siyasi və ya digər əqidəsindən, milli və ya sosial mənşəyindən, mülkiyyətindən, sinfindən və ya digər statusundan asılı olmayaraq, bu Bəyannamədə təsbit edilmiş bütün hüquq və azadlıqlara malikdir.
Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 1 və 2-ci maddələri.
Dünyada eynicinslilərin nikahını qanuniləşdirən ilk ölkə 2001-ci il aprelin 1-də Hollandiya oldu.
Hollandiyadan sonra eynicinsli nikahlara Belçika (2003), İspaniya və Kanada (2005), Norveç və İsveç (2009), Portuqaliya, İslandiya, Argentina (2010), Danimarka (2012), Uruqvay və Fransa (2013), həmçinin ABŞ-nın 6 ştatı və Mexikoda icazə verildi.
Ədəbiyyat
- Евгений Берштейн. Другая история // Новая русская книга (Санкт-Петербург) (журнал). № 1. СПб. 2002.
- Дан Хили. Есть ли у истории ЛГБТ будущее на постсоветском пространстве? // Гендер в деталях. КиевПрайд-2018. 2018.
- Marc Stein. Encyclopedia of Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender History in America. 1,2,3 (1 edition). New York: Charles Scribners & Sons. 2003. ISBN .
- George Haggerty, Bonnie Zimmerman. Encyclopedia of Lesbian and Gay Histories and Cultures. Garland Science. 2003. ISBN .
- Vicki L. Eaklor. Queer America: A People's GLBT History of the United States. The New Press. 2011. ISBN .
- An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture/ Summers, Claude J.
- Encyclopedia of homosexuality. 1, 2. New York, London: Garland Publishing. 1990. ISBN .
- R. B. Parkinson, Kate Smith. A Little Gay History: Desire and Diversity across the World. London, New York: British Museum Press, University of Columbia Press. 2013. ISBN .
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2023-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-14.
- Brent L. Pickett Historical Dictionary of Homosexuality 2021-04-27 at the Wayback Machine, p. 58
- "Arxivlənmiş surət". 2023-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-14.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-14.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-14.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-14.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
LGBT tarixi lezbi gey biseksual ve transgender insanlarin tarixidir Onlarin arasdirmalari Qedim Dunyada homoseksualligin ilk qeydlerinden tutmus gunumuze qeder her dovrde onlara tesir eden ictimai siyasi veziyyetleri medeniyyetlerini adet enenelerini ve heyat terzini elece de zamanla sosial mulahizelerini ehate edir Ictimai herekatlar ve onlarin kecirdikleri tarixi hadiselerle yanasi LGBT tarixi 1970 ci illerden etibaren ciddi sekilde arasdirilmaga basladi Qedim dunyaAntik dovrde tedqiqata yanasarken nezere almaq lazimdir ki muasir homoseksualliq anlayisi tetbiq edile bilmez ve en cox yayilmis biseksualliq oldugu ucun homoseksual tecrubelerden danismaq daha meqsedeuygundur Qedim dovrlerde evlilik tekce sevgi ve emosional desteye esaslanan bir qurum deyil hem de muavinet elde etmek qocaliqda geleceyi temin etmek ucun ovlad sahibi olmaq siyasi ittifaqlar qurmaq ve miras oturmek elece de herbi quvvenin artirilmasi vasitesi idi Buna gore de evlilik bir vezife idi homoseksualliq ise istisna hali kimi her kesin istifade ede bilmediyi debdebeli bir vasite idi Mesopotamiya Hem kisiler hem de azyasli oglanlar arasinda homoseksual tecrubeler hele Sumer dovrunden tesvir edilmisdir Sumer sivilizasiyasinda e e 3000 ci iller homoseksual kimi serh edilen assinu adlandirilan bir qrup insanlarin varligi qeyd edilmisdir Babilde e e 2100 560 homoseksualligin movcudlugunu ve bunun qinanmayan adi hal oldugunu subuta yetiren menbeler var Meselen Gilqames dastani qehremanin yoldasi Enkidu ile erotik munasibetini gosterir Cinsi tecrubelerle hemcinin homoseksual din arasinda mueyyen bir elaqe var idi Istarin bezi kesislerinin homoseksual olduqlarina ve mueyyen rituallarda transvestit reqslerinde istirak etdiklerine dair subutlar var Qonsularindan ferqli olaraq assuriyalilar e e 1800 1077 kisi homoseksualligina dozumsuz idi I Tiqlat Pileserin hakimiyyeti zamani imperiyanin orta dovrunde e e 12 ci esr bu hereket axtalama ile cezalandirilirdi ve lovhede bele bir qanuna rast gelinir Eger bir sexs oz ortagini sodomize etse ve onlar hakimler ittihamlari subuta yetirecek ve teqsirkar taniyacaqlarsa onu xedime cevirecekler Misir Qedim Misirde homoseksualliga dair tarixi subutlar cox azdir ve ekser hallarda birmenali deyil Sakkara mastabasinda texminen e e 2400 ci ilde firon Niuserranin dovrunde 5 ci sulalenin iki yuksek rutbeli kral memuru olan Xnumhotep ve Nianxxnuma aid olan eyni dovrun diger mezarlarinda tapilan adi heteroseksual evliliklere cox oxsar veziyyetlerde qucaqlasan tesvirleri ortaya cixdi Bu tesvirler onlarin homoseksual cutluk olduguna inanmaga vadar edir lakin diger tarixciler onlarin qardas belke de ekiz ola bileceyine inanirlar Yunanistan Antik dovrde homoseksual tecrubeleri eks etdiren ilk yazili senedler Qedim Yunanistana aiddir Yunanistanda kisilerin homoseksual munasibetleri koklu bir adet idi Bele bir adet heteroseksual evliliyi evez etmirdi lakin evlilikden evvel ve ya eyni zamanda bas verirdi Yetkin kisiler tez tez bir birleri ile munasibet qurmazdilar baxmayaraq ki meselen Makedoniyali Isgenderin veziyyetinde oldugu kimi istisnalar var idi ve bir erast kisi adeten eromen oglana qosulurdu Adeten munasibetler yetkin sevgilinin texminen iyirmi yasi digerinin ise yetkinlik yasina yenice catdigi dovrde baslayirdi otuz yasina catana ve evlenene qeder davam edirdi baxmayaraq ki bu qeyri mueyyen muddete davam ede biler ve ya daha evvel bite bilerdi Bu munasibetler tekce cinsi xarakter dasimirdi erast kisi qohum ve ya qeyyum kimi huquqi status qazanirdi ve himayesinde olan oglanin tehsili ve herbi telimine cavabdeh idi Homoseksual tecrubeler ilk novbede aristokratik tebeqenin adeti idi yuxari sinifler oz deyerlerini bu yolla otururduler Kisiler arasinda bezen omur boyu olan homoseksual qeydleri de var Roma Qedim Romada homoseksualligin sosial qavrayisi zamanla deyisik olub Respublika dovrunde qanunla mehdudlasdirilirdi ve qeyri adi yunan davranisi hesab edilirdi amma imperiyanin birinci yarisinda bu hetta imperatorlar terefinden de tetbiq edilen tamamile qebul edilmis bir davranisa cevrildi Romada homoseksual munasibetlerin en cox yayilmis formasi aganin aktiv kolenin ise passiv rol oynamasi idi Kisilerin fahiseliyi ile bagli da coxsayli melumatlar var Qerbi Roma imperiyasinin suqutu ile onun qanunvericiliyinin tetbiq olunmasi da dayandirildi buna gore de homoseksualliq gunah sayilsa bele erken orta esrlerde Avropanin ekser olkelerinde serbest ve kifayet qeder dozumlulukle qebul olunurdu Istisna kisi homoseksual tecrubelerini kastrasiya ve surgunle cezalandiran Vestqot Ispaniyasi olmusdur Elece de Serqi Roma Imperiyasinda I Yustinian 538 ci il tarixli qanununda homoseksual hereketlere gore olum cezasindan istifade etmeye davam edirdi Asiya Homoseksualliq Cinde qedim zamanlardan melumdur Pan Quandan qedim metnlerdeki homoseksualliga dair sitatlar toplusunda gosterir ki Han sulalesinin demek olar ki butun imperatorlarinin bir ve ya bir nece sevgilisi olub Tarixi qeydlerde lezbiyanlarin da adi cekilir Cinde homoseksualliq tecrubesi Min ve Sun sulalerinin dovrunden muasir dovre Tzin sulalesine qeder deyismez olaraq qalmisdi Bu dovrlerde eyhamli resmler yaradilmaga davam edirdi Yaponiyada Heyan dovrune aid bir nece edebi eserde homoseksual munasibetlere ve transseksuallarin movcudluguna istinadlar var meselen bir nece kisinin gencleri celb etdiyi Gencinin hekayesi romani Kociki bezi imperatorlarin homoseksual tecrubelerini qeyd edir meselen imperator terefinden cinsi meqsedler ucun saxlanilan hansisa gozel oglana istinad edirler Orta esrlerde yapon ordularinda sudo adlandirilan adet homoseksual munasibetlerin genis yayilmasindan xeber verir Hindistanda Riqvedada Hindistanda en qedim metn eramizdan evvel 2 ci minilliyin ortalarinda enenevi menbelerde Susruta Samhita kimi tibbi metnlerde e e 600 cu ile yaxin ve huquqi ucuncu cins tritiya prakriti herfi menada ucuncu tebiet insanlarin varligini qeyd edir Bu qrupa hem transgenderler hem de interseksler hemcinin homoseksuallar ve biseksuallar daxildir yeni onun varliginda kisi ve qadin tebietinin qarisdigina inananlarin hamisi 3 cu esrde yazilmis Kama Sutra hem kisilerin hem de qadinlarin homoseksual tecrubelerini xususen de kisiler arasinda fellatio usullarini tesvir edir Amerika 1492 ci ile qeder Simali Amerikada yerlesen bir cox yerli medeniyyetde ozlerini Berdashi yeni iki ruhlu insanlar adlandiran insanlar var idi Yeni kisi ve qadin rollarini oynayan insanlar dogulduqlari cinse uygun gelmeyen geyimler ve tapsiriqlari yerine yetirmek kimi tecrubeler var idi 130 dan cox qebilede transseksual kisiler ve qadinlar haqqinda melumatlar movcuddur Astekler homoseksuallara qarsi dozumsuz ve qeddar idiler Meksika qanunu onlari olumle cezalandirirdi homoseksual fealiyyete gore direye vurulma passivlik ucun anusdan bagirsaqlarin cixarilmasi ve lezbiyanlara ise cubuq vurulmasi kimi cezalar var idi Mayyalilar homoseksualliga nisbeten daha dozumlu idiler baxmayaraq ki bezi hallarda onlari ocaqda olumle cezalandirirdilar Amma mayya cemiyyeti nikahdan evvel cinsi elaqe ucun homoseksualligi ustun hesab edirdi buna gore de zadeganlar usaqlari ucun seks koleleri alirdilar Diger terefden homoseksualliga son derece dozumlu idiler ve hetta erotik numayisleri ile mayyalilari teeccublendirirdiler Yeni tarix ve muasirlikIntibah dovru Intibah dovrunde bir cox medeni ve siyasi deyisiklikler bas verdi lakin homoseksuallara qarsi teqibler neinki eyni intensivlikle davam edirdi hem de butun Avropada hem kilse hakimiyyeti hem de mulki sexsler terefinden teqibler o dovrde de davam edirdi 17 18 ci esrlerde homoseksualliq daha cox London Paris ve Amsterdam kimi boyuk seherlerde rast gelinir Bu submedeniyyetin meydana cixmasi onlari terror yolu ile idare etmeye calisan dovletlerin siddetli reaksiyasina sebeb oldu bezi homoseksuallari ibret olaraq oldurduler En parlaq numune 1730 cu ilde Amsterdamda en azi iyirmi dord neferin edam edildiyi qirgindir Bunu sehvetden qaynaqlanan exlaqsizliq ideyasi kimi gostermeye ve bunun azliqlarin xususi zovqu olduguna inam yaratmaga calisirdilar Ikinci Almaniya Imperiyasi dovrunde homoseksual huquqlari ugrunda dunyada en feal herekat basladi 1897 ci ilde Berlinde homoseksualligin elece de geylerin dekriminallasdirilmasi ve onun sosial taninmasi ugrunda mubarize aparmaq ucun Elmi ve Humanitar Komite alm Wissenschaftlich humanitares Komitee WhK yaradildi ve bununla da geylerin mudafiesi uzre dunyada ilk ictimai teskilat yaranmis oldu Nasist ve fasist teqibleri Veymar Respublikasinin butun nailiyyetleri Adolf Hitler ve Nasist Partiyasinin gelisi ile suquta ugradi Nasistler dovrunde homoseksualliq ari irqinin davam etdirilmesine mane olan genetik qusur kimi qebul edilirdi ki bu da Almaniya Cinayet Mecellesinin 175 ci bendinin tetbiqini sertlesdirirdi Homoseksual hesab edilen almanlar isgal olunmus erazilerdeki homoseksuallar kimi hebs edilmis ve ya hebs dusergelerine yerlesdirilmisdiler Hesablamalara gore 1933 1945 ci iller arasinda texminen 100 000 homoseksual hebs olunub 15 000 den 10 000 e qederi hebs dusergelerine gonderildi onlardan yalniz 4 000 e yaxini muharibenin sonunda sag qaldi Diger qruplarla muqayisede isgenceler nezere alinarsa bu cox yuksek faiz idi SSRI ve diger kommunist olkelerinde teqibler Nasistlerin teqibi ile eyni vaxtda Sovet Ittifaqinda bu teqibler movcud idi SSRI de homoseksualligi korlanmis burjuaziyanin menevi ve fiziki tenezzulu hesab edirdiler Homoseksualliq tekce tebiete qarsi deyil hem de sosialist cemiyyetine qarsi elan edilmisdi ve belelikle butun Sovet erazisinde mehv edilmeli idi 1934 cu ilde SSRI Cinayet Mecellesine 121 ci madde daxil edilerek homoseksualliq 5 ilden 8 ile qeder azadliqdan mehrum etme ile cezalandirilirdi Oxsar qanunlar butun Varsava Muqavilesi olkelerinde ve Cinde de qebul edilmisdir Bundan elave SSRI nin siyasi mubarizesinde homoseksualliq tez tez siyasi reqibleri gunahlandirmaq ve onlarin teqibi ucun silah kimi istifade olunurdu Stounval igtisaslari 1960 ci illerde Nyu York hakimiyyeti tezyiq vasitesi kimi homoseksuallarin getdiyi barlarda icki icmek icazesini redd ederek dozumsuzluklerini numayis etdirirdiler Onsuz da orada spirtli ickiler verildiyi ucun bu polis reydleri ve musterilerin incidilmesi ucun behane oldu 28 iyun 1969 cu ilde Qrinvic Villicin Kristofer kucesindeki Stounvall Inn barinda bas veren bu igtisaslardan biri homoseksuallarin polis quvvelerine qarsi usyanina sebeb oldu kucelerde igtisaslar uc gun davam etdi Nyu Yorkda polis reydleri Stounvaldaki igtisaslarla bitmedi Lakin bu hereket homoseksuallarin qisa muddetde hemreylik gostererek LGBT azadliq herekatinin baslamasina getirib cixartdi ve bir nece gey teskilatlarin yaranmasina sebeb oldu Stounval igtisaslarinin esas ceheti oz huquqlarini mudafie etmek ucun indi butun dunyada yuz minlerle insani bir araya getiren her il Beynelxalq LGBT Qurur Gununun yaranmasina sebeb olmasidir Belelikle Stounval igtisaslari tarixde bir merhele ve gey huquqlari ugrunda mubarizenin baslangicinin simvolu olaraq qalir Umumdunya Sehiyye Teskilatindan homoseksualligin xestelik olaraq xaric edilmesi 1890 ci illerde psixoanalizin meydana cixmasi ile Qerb cemiyyetlerinin bir hissesi terefinden homoseksualliq qavrayisinda deyisiklik oldu onlar ruhi xeste olmaq ucun artiq homoseksuallari pis gunahkar ve ya cinayetkar kimi gormurduler Bu bir irelileyis olmaq evezinde veziyyeti daha da pislesdirdi cunki bu tekce dini fanatikleri ve repressiv siyasetcileri deyil hem de bir cox psixiatrlari da tedqiqatlar aparmaga sovq etdi Dunyada bir cox homoseksuallar konullu ve ya zorla psixiatriya xestexanalarina yerlesdirilib ve 20 ci esrin boyuk bir hissesinde hec bir deyisikliye sebeb olmuyan travmatik reparativ terapiyaya meruz qaliblar Nehayet 17 may 1990 ci ilde UST homoseksualligi Xesteliklerin Beynelxalq Statistik Tesnifatindan ve diger saglamliq problemlerinden cixardi 1994 cu ilde Boyuk Britaniya 1999 cu ilde Rusiya Federasiyasinin Sehiyye Nazirliyi ve 2001 ci ilde Cin Psixiatriya Cemiyyeti de bunu etdi O vaxtdan beri homoseksuallar artiq xeste ve ya esebi olaraq ayri seckiliye meruz qala bilmezler ve tehlukeli cinsi yonlendirme tecrubelerinden eziyyet cekmemelidirler amma buna baxmayaraq homoseksualligi hele de xestelik hesab edenler ve onlari teqib edenler var Vetendas huquqlari LGBT herekati 19 cu esrin sonlarindan beri beraber huquqlarin temin edilmesi ucun mubarize aparir ve calisir Insan Huquqlari Haqqinda Umumi Beyannamesinde ise bu teleb oz eksini tapmisdir Butun insanlar azad ve beraber huquqlu dogulurlar Onlar agil ve vicdan sahibidirler ve bir birlerine qarsi qardasliq ruhunda hereket etmelidirler Her kes irqinden renginden cinsinden dilinden dininden siyasi ve ya diger eqidesinden milli ve ya sosial menseyinden mulkiyyetinden sinfinden ve ya diger statusundan asili olmayaraq bu Beyannamede tesbit edilmis butun huquq ve azadliqlara malikdir Umumdunya Insan Huquqlari Beyannamesinin 1 ve 2 ci maddeleri Dunyada eynicinslilerin nikahini qanunilesdiren ilk olke 2001 ci il aprelin 1 de Hollandiya oldu Hollandiyadan sonra eynicinsli nikahlara Belcika 2003 Ispaniya ve Kanada 2005 Norvec ve Isvec 2009 Portuqaliya Islandiya Argentina 2010 Danimarka 2012 Uruqvay ve Fransa 2013 hemcinin ABS nin 6 stati ve Mexikoda icaze verildi EdebiyyatEvgenij Bershtejn Drugaya istoriya Novaya russkaya kniga Sankt Peterburg zhurnal 1 SPb 2002 Dan Hili Est li u istorii LGBT budushee na postsovetskom prostranstve Gender v detalyah KievPrajd 2018 2018 Marc Stein Encyclopedia of Lesbian Gay Bisexual and Transgender History in America 1 2 3 1 edition New York Charles Scribners amp Sons 2003 ISBN 0684312611 George Haggerty Bonnie Zimmerman Encyclopedia of Lesbian and Gay Histories and Cultures Garland Science 2003 ISBN 1135578710 Vicki L Eaklor Queer America A People s GLBT History of the United States The New Press 2011 ISBN 1595586369 An Encyclopedia of Gay Lesbian Bisexual Transgender and Queer Culture Summers Claude J Encyclopedia of homosexuality 1 2 New York London Garland Publishing 1990 ISBN 0824065441 R B Parkinson Kate Smith A Little Gay History Desire and Diversity across the World London New York British Museum Press University of Columbia Press 2013 ISBN 0714151009 Istinadlar Arxivlenmis suret 2023 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 14 Brent L Pickett Historical Dictionary of Homosexuality 2021 04 27 at the Wayback Machine p 58 Arxivlenmis suret 2023 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 14 Arxivlenmis suret 2023 05 17 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 14 Arxivlenmis suret 2020 06 26 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 14 Arxivlenmis suret 2023 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 14