Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kür-Araz ovalığı — Azərbaycanın mərkəzi hissəsində yerləşən ovalıq. Ovalığın mərkəzi hissəsində Sabirabad şəhəri yaxınlığında Kür çayı ilə Araz qovuşur. Çaylar ovalığı Şirvan, Qarabağ, Mil, Muğan və Salyan düzlərinə ayırır. Oronim Kür və Araz çaylarının adından yaranmışdır.
| Kür-Araz ovalığı | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 22500 km² |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayonlar | Sabirabad, Saatlı, Zərdab, İmişli, Ağcabədi, Ağdaş, Beyləqan, Bərdə, Biləsuvar, Göyçay, Hacıqabul |
| | |
Ümumi məlumat
Kür-Araz ovalığı Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz və Talış dağları arasındakı məkanı əhatə edir. Zaqafqaziyada ən iri dağarası çökəklik olmaqla, respublika ərazisinin mərkəzi hissəsini tutur. Ovalıq Kür və Araz çayları ilə beş düzənliyə və ya düzə ayrılır: Şirvan, Qarabağ, Mil, Muğan və Salyan düzləri.
Kür–Araz ovalığına Cənubi Qafqazın Şərqində Kür və Araz çaylarının aşağı axarları arasında qalan ərazilər Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarına qədər uzanan düzlər daxildir. Ovalıq şimalda Bozdağ, qərbdə Kiçik Qafqaz dağlarının ətəkləri, cənub-şərqdə Talış dağları və Lənkəran ovalığı, şərqdə isə Xəzər dənizi ilə əhatə olunmuşdur. Ovalığın uzunluğu qərbdən-şərqə 25 km, ən geniş yerdə 150 km-dir. Sahəsi 22.5 min km² -dir.
İqlimi
Kür-Araz ovalığının iqlimi qışı mülayim yayı isti quru keçən yarımsəhra quru çöldür. Buradakı landşaftların morfogenetik və struktur-funksional xüsusiyyətləri əsasən bir-birindən kəskin fərqlənən tropik və mülayim enliklərin hava kütlələrinin təsiri ilə formalaşır. Cənubdan Azərbaycan ərazisinə daxil olan isti, quru, nisbətən tozlu və şaffaf tropik hava axınları Kür-Araz ovalığının yarımsəhra landşaftlarının aerokütləsinin əasını təşkil edir, lakin qeyd olunan landşaftların səth örtüyünün təsiri ilə onların aerokütləsi qısa zamanda tranformasiyaya məruz qalaraq yerli geofiziki xüsusiyyətləri özündə əks etdirir. Tropik hava axınları yarımsəhra və quru çöl landşaftlarının mövsümi strukturunun formalaşmasında, eyni zaman da yay fəslində landşaftların funksional xüsusiyyətlərinin əsas təyinedicisidir .
Yarımsəhra və quru çöl landşaftlarının əmələ gəlməsi 100 -dən yuxarı fəal temperatur cəminin yüksək olması, isti dövrün uzunluğu, mümkün buxarlanma kəmiyyətinin (1100–1400 mm) orta illik atmosfer yağıntıları miqdarından (300–350 mm) 3–4 dəfə çox olması ilə sıx bağlıdır. İqlimin qeyd olunan elementləri ovalığın geniş səthi boyunca zəif dəyişdiyi üçün landşsft daxili differensiasiyada əsas rola malik deyildir. Buna görə də landşaft daxili differensiasiyaları izləmək xeyli çətinləşir. Hətta yarımsəhra və quru çöllərin sərhədləri aydın təzahür etmir.
Kür-Araz ovalığında, xüsusilə onun mərkəz hissəsində radiasiya balansının illik miqdarı Orta Asiya səhralarına nisbətən 7–8 kkal/sm2 çoxdur. Məsələn: Kürdəmirdə radiasiya balansının illik miqdarı 47,1 kkal/sm2 təşkil edirsə Aşqabadda 40,4 kkal/sm2 -dir. Ümumilikdə Kür-Araz ovalığında illik radiasiya balansı 40–50 kkal/sm2, Orta Asiyada 40–45 kkal/sm2 təşkil edir. Ərazidə mümkün buxarlanmanın miqdarı 1000–1200 mm arasında yağıntının miqdarı isə 300–400 m arasında dəyişir. Yağıntı ilə mümkün buxarlanma arasındakı fərq landşaftın genetik xüsusiyyətləri üçün vacib elementdir.
Landşaftları
Kür- Araz ovalığının əsasən yarımsəhra, ovalığın bitişik nisbətən hündür hissələrində isə quru-çöl landşaftlarıdır. Burada landşaft vahidləri və relyef tipləri arasında fərq ümumi planda o qədər də böyük deyildir, lakin relyefdəki nisbi və ya qalxmalar qrunt sularının yatım dərinliyini pozur və nəticədə landşaft daxili differensiasiya güclənir. Relyefin mikro və mezo formaları arasında əlaqəni tutmaq kifayət qədər çətindir.
Geoloji və geomorfoloji quruluşu
Ərazinin yarımsəhra əsas struktur əlamətlərinə görə subtropik qurşağın digər yarımsəhra landşaftlarından özünəməxsus geoloji, geomorfoloji quruluşuna, hidroloji şəraitinə, təbii drenaja və onu əhatə edən dağların və dağətəyi sahələrin xarakterinə görə fərqlənir. Landşaftın ümumi əlamətlərinin əmələ gəlməsinə təsir edən əsas amil onun Qafqaz dağ sisteminin ümumi morfostruktur planında tutduğu mövqe, onun üç tərəfdən yüksək dağlarla əhatə olunması və şərqdən Xəzər dənizinə açılmasıdır. Bu xüsusiyyət özünəməxsus landşaftlarının əmələ gəlməsində əhəmiyyətlidir.
Kür-Araz ovalığının zəif maili səthi, yastı yataq boyu, tirələri, yalarası çala sistemləri, təmas depresiyaları qədim çay yataqları ilə, isə geniş maili və zəif maili düzənliklərlə, və konusarası çökəklərlə səciyyələnir. alçaq braxiantiklinal və palçıq vulkanı təpələri kiçik tirələr, çökəkliklər, qədim sahil bəndləri, tirələri və Kürün cavan deltası əmələ gəlmişdir.
Kür-Araz ovalığının qanadlarındakı - , , mərkəz hissəsindəki , allüvial- göl, şərqində dəniz sahili zolaqdakı dəniz mənşəli süxurları müxtəlif strukturlu landşaft vahidlərinin əmələ gəlməsində əsas rol oynayır. Qeyd olunanlar tərkibcə müxtəlif , bir-birini tez-tez əvəz edən, dəyişən mürəkkəb landşaftları yaradır. Yeni amplitudası Kür-Araz ovalığının qanadlarında Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarında qalxmanın daha surətli olması səbəbindən nisbətən çox olduğundan relyef maili düzənlik xarakteri almışdır. Buna görə də Şirvan və Qarabağ düzlərinin dağətəyinə bitişik maili düzənliklərində mütləq hündürlük uyğun olaraq 150–200 m-ə və 350–400 m-ə çatır. Çayların ilə daha da mürəkkəbləşən belə relyef sahələrində yeraltı suların dərinliyi 10–15 m -dən çox olur və onların biokütlənin toplanmasında rolu kəskin azalır. Buradakı çökəkliklədə qrunt sularının səthə yaxın yerləşməsi ilə landşaftda artır daha çox biokütlə toplanır.
Relyefi
Kür-Araz ovalığındakı basdırılmış tektonik qalxmalar relyefdə ətraf sahələrdən fərqli parçalanmış səth yaratdığından xeyli mürəkkəb landşaft qrupları əmələ gətirir. Ərazinin ümumi çökməsi fonunda baş verən zəif differensial burada basdırılmış antiklinallar yaratmışdır, lakin bu differensial qırışıqlıqlar yaranmasının sürəti çökəyin ümumi əyilməsindən və akkumulyasiya sürətindən xeyli zəif olduğundan, həmin gömülmüş antiklinal qırışıqlar və onların zonaları relyefdə öz əksini tapa bilmir, yaxud onların az qismi relyefdə çox zəif təzahür edir. Morfoloji cəhətdən özünü göstərə bilməyən gömülmüş strukturların səthə geomorfoloji təzahürü müxtəlif yollarla özünü göstərir. Bunlardan bəziləri çayların istiqamətini, çay dərələrinin morfoloji quruluşunu, bəziləri yerli akkumulyasiya şəraitini dəyişdirir , bəziləri isə landşaftın , anomal landşaftların yaranmasına səbəb olur. Ərazinin landşaft strukturunun mürəkkəbləşməsini Bıcaqçı, Padar, Sorsor və s. basdırılmış qalxmaların misalında aydın görmək olur.
Kür-Araz ovalığında ümumi əyilmə hərəkətlərin qalan bütün formalarından üstün olduğundan burada nəinki gömülmüş strukturlar, eyni zamanda ovalığın əsasında yatan əsasın xeyli yüksək struktur olan iri struktur vahidləri, belə səthdə əks olunmur.
Morfostrukturu
Ərazinin morfostrukturunun bir cəhəti də burada və morfoloji asimmetriyanın olmasıdır. Ən intensiv əyilmə ərazinin şimal zonasını tutur və bu Xaldan-Qızılağac xəttinə uyğun gəlir. Burada ovalığa Acınohur ön dağlığının dik yamacı söykənir. Qeyd olunan morfostruktur vahidlər arasında keçid çox kəskindir. Bu özünü ərazinin və morfoloji quruluşunda aydın göstərir. Ovalığın şimal və şimal — şərq kənarında mütləq hündürlük 100 m — dən çox deyil. Türyançay, Göyçay, Girdimançay və s. kimi iri çayların gətirmə konusları çox yastı olub, relyefdə kəskin seçilən morfoloji yaratmır, səthi meyilliyi, düzənliklər müstəsna olmaqla.
Kür çökəkliyi vilayətində əsasən (35%), (25%), dəniz, dəniz-laqun landşaft növləri və qismən (6–8%) komplekslər yayılmışdır.
Kür dağarası çökəkliyinin ekogeokimyəvi landşaftları
Digər ərazilərdən fərqli olaraq Kür dağarası çökəkliyi Respublikamızda əsasən akkumliyasiya sahəsi kimi səciyyələndirilir və bu xüsusiyyət ərazidə formalaşan tirələrin, yamacların trendlərində, eləcə də landşaftların differensasiyasında da özünü göstərir.
Landşaftların geokimyəvi təsnifatına görə Kür dağarası çökəkliyində formalaşan 7 landşaft tipi geokimyəvi landşaft qurşaqları üzrə aşağıdakı kimi yerləşdirilir:
- Alçaq və orta dağlığın meşə-çöl və çöl landşaftları mülayim rütubətli iqlimli orta və alçaq dağlığın landşaftlar qrupuna;
- Akkumuliyativ düzənliklərin meşə, meşə-çöl, çəmən-kol və kol landşaftları mülayim rütubətli akkumuliyativ düzənliklərin landşaftları qrupuna aid edilir.
- Alçaq dağlığın və çökəkliklərin quru-çöl, çöl və arid denidasion landşaftları;
- Alçaq dağlığın arid meşə, meşə kolluq və kolluq- çöl landşaftları;
- Alçaq dağlığın və dağarası çökəkliklərin arid denudasion yarınsəhra landşaftları;
- Denudasion akkumuliyativ düzənliklərin meşədən sonrakı çöl və akkumuliyativ düzənliklərin intrazonal landşaftları alçaq dağlığın arid və semi arid landşaftları qrupunda birləşdirilmişdir.
- Akkumuliyativ alllüvial dəniz sahili düzənliklərin, akkumuliyativ düzənliklərin yarımsəhra, allüvial dəniz sahili düzənliklərin introzonal landşaftları quru və mülayim quru subtropik düzənliklərin yarımsəhra landşaftlarına aid edilir.
İstinadlar
- Kür-Araz ovalığı // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. 304. ISBN .
- müəllif Məzahir Təhməzov, Ensiklopedik məlumatlar, toponimlər fotoşəkillər, xəritələr Bakı-2011
- Azərbaycan Respublikasının fiziki coğrafiyası, I cild, Bakı 2016, 529 s.
- Azərbaycan Respublikasının Coğrafiyası. I Cild. səh.474. E. K. Əlizadə. S. Ə. Tarixazər
Mənbə
- Azərbaycan təbiəti haqqında ümumi məlumat
- http://www.coqrafiya.info/2015/01/kur.araz.ovulugu.html
- http://az.geoview.info/kuraraz_ovaligi,147689
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kur Araz ovaligi Azerbaycanin merkezi hissesinde yerlesen ovaliq Ovaligin merkezi hissesinde Sabirabad seheri yaxinliginda Kur cayi ile Araz qovusur Caylar ovaligi Sirvan Qarabag Mil Mugan ve Salyan duzlerine ayirir Oronim Kur ve Araz caylarinin adindan yaranmisdir Kur Araz ovaligiUmumi melumatlarSahesi 22500 km Yerlesmesi40 00 sm e 48 30 s u Olke AzerbaycanRayonlar Sabirabad Saatli Zerdab Imisli Agcabedi Agdas Beyleqan Berde Bilesuvar Goycay HaciqabulKur Araz ovaligiUmumi melumatKur Araz ovaligi Boyuk Qafqaz Kicik Qafqaz ve Talis daglari arasindaki mekani ehate edir Zaqafqaziyada en iri dagarasi cokeklik olmaqla respublika erazisinin merkezi hissesini tutur Ovaliq Kur ve Araz caylari ile bes duzenliye ve ya duze ayrilir Sirvan Qarabag Mil Mugan ve Salyan duzleri Kur Araz ovaligina Cenubi Qafqazin Serqinde Kur ve Araz caylarinin asagi axarlari arasinda qalan eraziler Boyuk ve Kicik Qafqaz daglarina qeder uzanan duzler daxildir Ovaliq simalda Bozdag qerbde Kicik Qafqaz daglarinin etekleri cenub serqde Talis daglari ve Lenkeran ovaligi serqde ise Xezer denizi ile ehate olunmusdur Ovaligin uzunlugu qerbden serqe 25 km en genis yerde 150 km dir Sahesi 22 5 min km dir IqlimiKur Araz ovaliginin iqlimi qisi mulayim yayi isti quru kecen yarimsehra quru coldur Buradaki landsaftlarin morfogenetik ve struktur funksional xususiyyetleri esasen bir birinden keskin ferqlenen tropik ve mulayim enliklerin hava kutlelerinin tesiri ile formalasir Cenubdan Azerbaycan erazisine daxil olan isti quru nisbeten tozlu ve saffaf tropik hava axinlari Kur Araz ovaliginin yarimsehra landsaftlarinin aerokutlesinin easini teskil edir lakin qeyd olunan landsaftlarin seth ortuyunun tesiri ile onlarin aerokutlesi qisa zamanda tranformasiyaya meruz qalaraq yerli geofiziki xususiyyetleri ozunde eks etdirir Tropik hava axinlari yarimsehra ve quru col landsaftlarinin movsumi strukturunun formalasmasinda eyni zaman da yay feslinde landsaftlarin funksional xususiyyetlerinin esas teyinedicisidir Yarimsehra ve quru col landsaftlarinin emele gelmesi 100 den yuxari feal temperatur ceminin yuksek olmasi isti dovrun uzunlugu mumkun buxarlanma kemiyyetinin 1100 1400 mm orta illik atmosfer yagintilari miqdarindan 300 350 mm 3 4 defe cox olmasi ile six baglidir Iqlimin qeyd olunan elementleri ovaligin genis sethi boyunca zeif deyisdiyi ucun landssft daxili differensiasiyada esas rola malik deyildir Buna gore de landsaft daxili differensiasiyalari izlemek xeyli cetinlesir Hetta yarimsehra ve quru collerin serhedleri aydin tezahur etmir Kur Araz ovaliginda xususile onun merkez hissesinde radiasiya balansinin illik miqdari Orta Asiya sehralarina nisbeten 7 8 kkal sm2 coxdur Meselen Kurdemirde radiasiya balansinin illik miqdari 47 1 kkal sm2 teskil edirse Asqabadda 40 4 kkal sm2 dir Umumilikde Kur Araz ovaliginda illik radiasiya balansi 40 50 kkal sm2 Orta Asiyada 40 45 kkal sm2 teskil edir Erazide mumkun buxarlanmanin miqdari 1000 1200 mm arasinda yagintinin miqdari ise 300 400 m arasinda deyisir Yaginti ile mumkun buxarlanma arasindaki ferq landsaftin genetik xususiyyetleri ucun vacib elementdir LandsaftlariKur Araz ovaliginin esasen yarimsehra ovaligin bitisik nisbeten hundur hisselerinde ise quru col landsaftlaridir Burada landsaft vahidleri ve relyef tipleri arasinda ferq umumi planda o qeder de boyuk deyildir lakin relyefdeki nisbi ve ya qalxmalar qrunt sularinin yatim derinliyini pozur ve neticede landsaft daxili differensiasiya guclenir Relyefin mikro ve mezo formalari arasinda elaqeni tutmaq kifayet qeder cetindir Geoloji ve geomorfoloji qurulusu Erazinin yarimsehra esas struktur elametlerine gore subtropik qursagin diger yarimsehra landsaftlarindan ozunemexsus geoloji geomorfoloji qurulusuna hidroloji seraitine tebii drenaja ve onu ehate eden daglarin ve dageteyi sahelerin xarakterine gore ferqlenir Landsaftin umumi elametlerinin emele gelmesine tesir eden esas amil onun Qafqaz dag sisteminin umumi morfostruktur planinda tutdugu movqe onun uc terefden yuksek daglarla ehate olunmasi ve serqden Xezer denizine acilmasidir Bu xususiyyet ozunemexsus landsaftlarinin emele gelmesinde ehemiyyetlidir Kur Araz ovaliginin zeif maili sethi yasti yataq boyu tireleri yalarasi cala sistemleri temas depresiyalari qedim cay yataqlari ile ise genis maili ve zeif maili duzenliklerle ve konusarasi cokeklerle seciyyelenir alcaq braxiantiklinal ve palciq vulkani tepeleri kicik tireler cokeklikler qedim sahil bendleri tireleri ve Kurun cavan deltasi emele gelmisdir Kur Araz ovaliginin qanadlarindaki merkez hissesindeki alluvial gol serqinde deniz sahili zolaqdaki deniz menseli suxurlari muxtelif strukturlu landsaft vahidlerinin emele gelmesinde esas rol oynayir Qeyd olunanlar terkibce muxtelif bir birini tez tez evez eden deyisen murekkeb landsaftlari yaradir Yeni amplitudasi Kur Araz ovaliginin qanadlarinda Boyuk ve Kicik Qafqaz daglarinda qalxmanin daha suretli olmasi sebebinden nisbeten cox oldugundan relyef maili duzenlik xarakteri almisdir Buna gore de Sirvan ve Qarabag duzlerinin dageteyine bitisik maili duzenliklerinde mutleq hundurluk uygun olaraq 150 200 m e ve 350 400 m e catir Caylarin ile daha da murekkeblesen bele relyef sahelerinde yeralti sularin derinliyi 10 15 m den cox olur ve onlarin biokutlenin toplanmasinda rolu keskin azalir Buradaki cokekliklede qrunt sularinin sethe yaxin yerlesmesi ile landsaftda artir daha cox biokutle toplanir Relyefi Kur Araz ovaligindaki basdirilmis tektonik qalxmalar relyefde etraf sahelerden ferqli parcalanmis seth yaratdigindan xeyli murekkeb landsaft qruplari emele getirir Erazinin umumi cokmesi fonunda bas veren zeif differensial burada basdirilmis antiklinallar yaratmisdir lakin bu differensial qirisiqliqlar yaranmasinin sureti cokeyin umumi eyilmesinden ve akkumulyasiya suretinden xeyli zeif oldugundan hemin gomulmus antiklinal qirisiqlar ve onlarin zonalari relyefde oz eksini tapa bilmir yaxud onlarin az qismi relyefde cox zeif tezahur edir Morfoloji cehetden ozunu gostere bilmeyen gomulmus strukturlarin sethe geomorfoloji tezahuru muxtelif yollarla ozunu gosterir Bunlardan bezileri caylarin istiqametini cay derelerinin morfoloji qurulusunu bezileri yerli akkumulyasiya seraitini deyisdirir bezileri ise landsaftin anomal landsaftlarin yaranmasina sebeb olur Erazinin landsaft strukturunun murekkeblesmesini Bicaqci Padar Sorsor ve s basdirilmis qalxmalarin misalinda aydin gormek olur Kur Araz ovaliginda umumi eyilme hereketlerin qalan butun formalarindan ustun oldugundan burada neinki gomulmus strukturlar eyni zamanda ovaligin esasinda yatan esasin xeyli yuksek struktur olan iri struktur vahidleri bele sethde eks olunmur Morfostrukturu Erazinin morfostrukturunun bir ceheti de burada ve morfoloji asimmetriyanin olmasidir En intensiv eyilme erazinin simal zonasini tutur ve bu Xaldan Qizilagac xettine uygun gelir Burada ovaliga Acinohur on dagliginin dik yamaci soykenir Qeyd olunan morfostruktur vahidler arasinda kecid cox keskindir Bu ozunu erazinin ve morfoloji qurulusunda aydin gosterir Ovaligin simal ve simal serq kenarinda mutleq hundurluk 100 m den cox deyil Turyancay Goycay Girdimancay ve s kimi iri caylarin getirme konuslari cox yasti olub relyefde keskin secilen morfoloji yaratmir sethi meyilliyi duzenlikler mustesna olmaqla Kur cokekliyi vilayetinde esasen 35 25 deniz deniz laqun landsaft novleri ve qismen 6 8 kompleksler yayilmisdir Kur dagarasi cokekliyinin ekogeokimyevi landsaftlari Diger erazilerden ferqli olaraq Kur dagarasi cokekliyi Respublikamizda esasen akkumliyasiya sahesi kimi seciyyelendirilir ve bu xususiyyet erazide formalasan tirelerin yamaclarin trendlerinde elece de landsaftlarin differensasiyasinda da ozunu gosterir Landsaftlarin geokimyevi tesnifatina gore Kur dagarasi cokekliyinde formalasan 7 landsaft tipi geokimyevi landsaft qursaqlari uzre asagidaki kimi yerlesdirilir Alcaq ve orta dagligin mese col ve col landsaftlari mulayim rutubetli iqlimli orta ve alcaq dagligin landsaftlar qrupuna Akkumuliyativ duzenliklerin mese mese col cemen kol ve kol landsaftlari mulayim rutubetli akkumuliyativ duzenliklerin landsaftlari qrupuna aid edilir Alcaq dagligin ve cokekliklerin quru col col ve arid denidasion landsaftlari Alcaq dagligin arid mese mese kolluq ve kolluq col landsaftlari Alcaq dagligin ve dagarasi cokekliklerin arid denudasion yarinsehra landsaftlari Denudasion akkumuliyativ duzenliklerin meseden sonraki col ve akkumuliyativ duzenliklerin intrazonal landsaftlari alcaq dagligin arid ve semi arid landsaftlari qrupunda birlesdirilmisdir Akkumuliyativ allluvial deniz sahili duzenliklerin akkumuliyativ duzenliklerin yarimsehra alluvial deniz sahili duzenliklerin introzonal landsaftlari quru ve mulayim quru subtropik duzenliklerin yarimsehra landsaftlarina aid edilir IstinadlarKur Araz ovaligi Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti I cild Baki Serq Qerb 2007 304 ISBN 978 9952 34 155 3 muellif Mezahir Tehmezov Ensiklopedik melumatlar toponimler fotosekiller xeriteler Baki 2011 Azerbaycan Respublikasinin fiziki cografiyasi I cild Baki 2016 529 s Azerbaycan Respublikasinin Cografiyasi I Cild seh 474 E K Elizade S E TarixazerMenbeAzerbaycan tebieti haqqinda umumi melumat http www coqrafiya info 2015 01 kur araz ovulugu html http az geoview info kuraraz ovaligi 147689Hemcinin baxKur Araz medeniyyeti Kur Araz Merkezi Aran fiziki cografi rayonu