Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifənin əsasən silinə biləcəyi güman edilir. Əgər səhifənin silinməsinə dair etirazınız varsa, səhifəsində bu barədə fikrinizi bildirin. Müzakirə davam etdiyi müddət ərzində səhifədəki bu xəbərdarlığı silməyin. Bu məqalə sonuncu dəfə 19 gün əvvəl ( | ) tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə) |
Bu məqalə . |
Morfologiya (yun. morphe – forma, logos – təlim) — hər hansı bir dildə söz formalarının dəyişməsi sistemi, habelə qrammatikanın sözlərin formalarını öyrənən şöbəsi. Dilçiliyin əsas bölmələrindən biri olan qrammatikada sözlərin formaca dəyişməsi və cümlədə birləşməsi qaydaları öyrənilir.
Morfologiyanın növləri
Morfologiya şöbəsi sözün morfoloji-qrammatik xüsusiyyətlərini müxtəlif istiqamətdə tədqiq edib öyrənir. Buna görə də morfologiyanın müxtəlif növləri meydana çıxır. Bu baxımdan morfologiyanın növləri, əsasən, aşağıdakılardır.
Təsviri morfologiya
Təsviri morfologiya dilin müasir səviyyəsində sözlərin morfoloji-qrammatik xüsusiyyətlərini öyrənir. Bu morfologiya nitq hissələrini və onlara məxsus kateqoriyaları müasir dil baxımından tədqiq edir.
Tarixi morfologiya
Dil yarandığı gündən inkişaf edir, təkmilləşir. Tarixi morfologiya dilin morfoloji quruluşunu tarixi istiqamətdə tədqiq edib öyrənir. Eyni zamanda nitq hissələrini və onlara məxsus morfoloji göstəriciləri, kateqoriyaları tarixi baxımdan araşdırır. Məlumdur ki, dövrümüzə gəlib çatan dil nümunələrinə əsaslanmaqla Azərbaycan yazılı ədəbi dilinin tarixi Xlll əsrdən başlanır. Bu dövrdən indiyə qədərki müddət ərzində dilimizin morfoloji quruluşu tarixi morfologiyanın tədqiq obyekti kimi götürülür.
Müqayisəli morfologiya
Müqayisəli morfologiya dilin morfoloji quruluşunu, nitq hissələrini və morfoloji kateqoriyaları müqayisə etmək yolu ilə öyrənir. Müqayisəli morfologiyanın əsasını müqayisəli metod təşkil edir. Dilçilik elmində müqayisəli metodun iki növü daha məqbul hesab olunur: Müqayisəli tarixi metod və müqayisəli tutuşdurma metodu Müqayisəli-tarixi metodla daha çox qohum dillərin morfologiyasının tarixi öyrənilir. Müqayisəli-tutuşdurma metodu ilə həm qohum, həm də qohum olmayan dillərin morfoloji sistemində oxşar və fərqli xüsusiyyətlər müəyyənləşdirilir.
Müqayisəli-tarixi metodu tarixi-müqayisəli metod, muqayisəli-tutuşdurma metodunu isə müqayisəli-tipoloji tədqiqat metodları adlandırmaq olar. Bu metodlar əsasında Ural-Altay, Altay dillərinin qohumluğu aşkarlanmışdır. Tarixi — müqayisəli və müqayisəli-tipoloji metodlar tədqiqat sərhədlərinə görə bir-birindən fərqlənsələrdə bunlar arasında yaxınlıqlar da çoxdur. Hər iki metod müqayisə yolu ilə dillərin oxşar, fərqli, fərdi cəhətlərini üzə çıxarmaqda müqayisə üsulundan geniş şəkildə istifadə edir. Tarixi-müqayisəli metodun inkişafında Aleksandr Vostokovun, Frans Boppun, Rasmus Raskın və başqalarının rolu daha böyükdür. Müqayisəli-tipoloji metodun banisi isə V. Humbold hesab olunur.
Xarici keçidlər
Virtual məktəb 2013-04-07 at the Wayback Machine
Mənbə
- Buludxan Xəlilov, Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası, I hissə, Bakı-2016, səh.41–43
- "Morfologiya" (az.). kayzen.az/blog. 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-12.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale silinmeye namizeddirBu sehifeninsehife silme qaydasinaesasen siline bileceyi guman edilir Eger sehifenin silinmesine dair etiraziniz varsa silinmeye namized sehifelersehifesinde bu barede fikrinizi bildirin Muzakire davam etdiyi muddet erzinde sehifedeki bu xeberdarligi silmeyin Bu meqale sonuncu defe 19 gun evvel Gadir muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Morfologiya yun morphe forma logos telim her hansi bir dilde soz formalarinin deyismesi sistemi habele qrammatikanin sozlerin formalarini oyrenen sobesi Dilciliyin esas bolmelerinden biri olan qrammatikada sozlerin formaca deyismesi ve cumlede birlesmesi qaydalari oyrenilir Morfologiyanin novleriMorfologiya sobesi sozun morfoloji qrammatik xususiyyetlerini muxtelif istiqametde tedqiq edib oyrenir Buna gore de morfologiyanin muxtelif novleri meydana cixir Bu baximdan morfologiyanin novleri esasen asagidakilardir Tesviri morfologiya Tesviri morfologiya dilin muasir seviyyesinde sozlerin morfoloji qrammatik xususiyyetlerini oyrenir Bu morfologiya nitq hisselerini ve onlara mexsus kateqoriyalari muasir dil baximindan tedqiq edir Tarixi morfologiya Dil yarandigi gunden inkisaf edir tekmillesir Tarixi morfologiya dilin morfoloji qurulusunu tarixi istiqametde tedqiq edib oyrenir Eyni zamanda nitq hisselerini ve onlara mexsus morfoloji gostericileri kateqoriyalari tarixi baximdan arasdirir Melumdur ki dovrumuze gelib catan dil numunelerine esaslanmaqla Azerbaycan yazili edebi dilinin tarixi Xlll esrden baslanir Bu dovrden indiye qederki muddet erzinde dilimizin morfoloji qurulusu tarixi morfologiyanin tedqiq obyekti kimi goturulur Muqayiseli morfologiya Muqayiseli morfologiya dilin morfoloji qurulusunu nitq hisselerini ve morfoloji kateqoriyalari muqayise etmek yolu ile oyrenir Muqayiseli morfologiyanin esasini muqayiseli metod teskil edir Dilcilik elminde muqayiseli metodun iki novu daha meqbul hesab olunur Muqayiseli tarixi metod ve muqayiseli tutusdurma metodu Muqayiseli tarixi metodla daha cox qohum dillerin morfologiyasinin tarixi oyrenilir Muqayiseli tutusdurma metodu ile hem qohum hem de qohum olmayan dillerin morfoloji sisteminde oxsar ve ferqli xususiyyetler mueyyenlesdirilir Muqayiseli tarixi metodu tarixi muqayiseli metod muqayiseli tutusdurma metodunu ise muqayiseli tipoloji tedqiqat metodlari adlandirmaq olar Bu metodlar esasinda Ural Altay Altay dillerinin qohumlugu askarlanmisdir Tarixi muqayiseli ve muqayiseli tipoloji metodlar tedqiqat serhedlerine gore bir birinden ferqlenselerde bunlar arasinda yaxinliqlar da coxdur Her iki metod muqayise yolu ile dillerin oxsar ferqli ferdi cehetlerini uze cixarmaqda muqayise usulundan genis sekilde istifade edir Tarixi muqayiseli metodun inkisafinda Aleksandr Vostokovun Frans Boppun Rasmus Raskin ve basqalarinin rolu daha boyukdur Muqayiseli tipoloji metodun banisi ise V Humbold hesab olunur Xarici kecidlerVirtual mekteb 2013 04 07 at the Wayback MachineMenbeBuludxan Xelilov Muasir Azerbaycan dilinin morfologiyasi I hisse Baki 2016 seh 41 43 Morfologiya az kayzen az blog 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 12