Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Semyuel Bekket (ing. Samuel Beckett, 13 aprel 1906[…] – 22 dekabr 1989[…], XIV arondisman (Paris)) — fransız əsilli irlandiyalı yazıçı, dramaturq, tənqidçi və şair. Ejen İonesko ilə birgə Absurd Teatrın yaradıcılarından biri. 1969-cu ildə nəsr və poeziya janrlarında müasir insanın faciəsinin onun zəfərinə çevrilməsini novatorcasına əks etdirən əsərlərinə görə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülən Bekket, həm də Sənət İnsanları Cəmiyyətində Müdrik seçilmişdir.
| Semyuel Bekket | |
|---|---|
| brit. ing. Samuel Beckett | |
 | |
| Doğum adı | Samuel Barclay Beckett |
| Təxəllüsü | Endru Belis |
| Doğum tarixi | 13 aprel 1906[…] |
| Vəfat tarixi | 22 dekabr 1989[…](83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | yazıçı, dilçi, kinorejissor, ssenarist, şair, roman yazıçısı, dramaturq, tərcüməçi, müəllim, intellektual, Fransa Müqavimət Hərəkatı üzvü |
| Fəaliyyət illəri | 1929–1988 |
| Əsərlərinin dili | fransız dili, ingilis dili |
| İstiqamət | Yeni roman |
| Janr | dram filmi |
| Tanınmış əsərləri |
|
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Semyuel Barkli Bekket XX əsr eksperimental ədəbiyyatın aparıcı müəlliflərindən biridir. O, Ceyms Coysun davamçısı olduğu üçün "son modernistlərdən", daha sonra bir çox yazıçıya təsir göstərmiş olduğu üçün də "ilk postmodernistlərdən" biri kimi qiymətləndirilir. Bekket, həmçinin Martin Esslinin Absurd Teatr olaraq adlandırdığı cərəyanın ən vacib yazıçısı sayılır. Əsərlərinin çoxunu fransızca ya da ingiliscə yazıb, digər dilə özü tərcümə etmişdir. Ən tanınmış əsəri "Qodonu gözlərkən" olmuşdur. Bekketin əsərləri sadə və əsasən minimalistdir. Bəzi şərhlərə görə, müasir insanın vəziyyəti haqqında pessimist, hətta nihilist əsərlər yazmışdır. Getdikcə daha qısa və əsaslı əsərlər yazan Bekket bu pessimizmi qara yumor yolu ilə izah edir.
Həyatı
Uşaqlığı və təhsili
Bekket ailəsinin "Huguenot", yəni fransız Kalvinizm mənşəli olduğu və 1865-ci ildə Nant razılaşmasının qüvvədən qaldırılması ilə birlikdə Fransadan İrlandiyaya köçdüyü deyilir. Ancaq bu nəzəriyyənin mümkün olmadığı güman edilir. Bekketin atası tikintilərdə kəşfiyyat mütəxəssisi, anası isə müəllifin sözləri ilə desək "demək olar Kvakerlər" kimi dərin dini inanclara sahib bir tibb bacısı idi. İrland Anqlikan kilsəsinin üzvü olan ailənin Dublinin Foksrok şəhərətrafı zonasındakı "Cooldrinagh"da olan evi 1903-cü ildə Semyuelin atası Vilyam tərəfindən tikdirilmişdir. Bu, baxçasında tennis kortu olan böyük bir evdi. Bekketin şeirlərində və əsərlərində həmin evin, baxçanın, atası ilə gəzintiyə çıxdığı çöllərin, yaxınlıqdakı Leopardstown yarış meydanının, Foksrok stansiyasının və dəmiryol xəttinin bitdiyi Harcourt Street stansiyasının izlərinə rast gəlinir.
Bekket 13 aprel 1906-cı ildə Dublində dünyaya gəlib. Ancaq doğum şəhadətnaməsindəki tarix 13 maydır. İnsanın dünyadakı varlığını çəkilməsi lazım olan əzab olaraq görən müəllifin ad gününü dəyişdirərkən Pasxadan əvvəlki son cüməyə təsadüf edən 13 aprel tarixini xüsusilə seçdiyi irəli sürülmüşdür.
Qüvvətli və həlim xasiyyətli uşaq olan qardaşı Frankın əksinə olaraq, Semyuel sağlamlığında problem yaşayan zəif, mız-mız uşaq idi. Beş yaşında olarkən məktəbə getməyə başladı və burada ilk musiqi təhsilini aldı. Daha sonra şəhər mərkəzində Harkort küçəsindəki Earlsford House məktəbində təhsilinə davam etdi. 1919-cu ildə Fermanax Enniskillendə yerləşən, Oskar Vayldın da oxuduğu Portora Royal məktəbinə keçdi. Anadangəlmə atletik olan Bekket solaxay olaraq kriketdə çox uğurlu oldu. Daha sonra Dublin Universitetinin komandasında iştirak etdi və Northemtonşir Şəhər Kriket Klubuna qarşı iki oyunda oynadı. Beləliklə, Bekket kriketin müqəddəs kitabı sayılan "Wisden Cricketers Almanack"da yer alan tək Nobel mükafatı qazanan şəxs oldu.
İlk yazıları
Bekket ailəsinin geniş maddi imkanları sayəsində mükəmməl təhsil almışdı. O, təhsilini 1923–27-ci illər arasında Dublindəki Triniti kollecində fransızca, ingiliscə və italyanca almışdır. Buradakı müəllimlərdən biri tanınmış Corc Berkli tədqiqatçısı olan həkim A. A. Luis idi. Bekket məşhur Triniti kollecini əla qiymətlər və bakalavr diplomu ilə bitirdikdən sonra qısa bir müddət Belfastdakı Kempbell kollecində müəllimlik etdi. Ardınca 1928-ci ildə Parisə gedərək Paris Ali Normal məktəbində (fr. École Normale Supérieure) ingilis dilini tədris etdi. Burada yaxın dostu şair Tomas MakQrivi tərəfindən yaradıcılıq həyatında böyük rol oynayan həmvətəni, məşhur irlandiyalı yazıçı Ceyms Coys ilə tanış oldu. Bu tanışlıq gənc Bekketdə dərin iz buraxdı. Bekket Coysa bir çox işlərində kömək etdi. Bunlardan ən başlıcası "Finnegans Wake" adı ilə nəşr olunacaq kitab üçün etdiyi tədqiqatları göstərmək olar.
Bekketin Coys və ailəsi ilə dostluq münasibətləri vardı, lakin Bekket Coysun qızı Lusiyanın ona bəslədiyi hislərə qarşılıq verməyincə bu dostluq pozuldu. Bekketin ilk qısa hekayəsi "Ehtimal" (ing. Assumtion) bu dövrdə Colas tərəfindən nəşr olunan ədəbiyyat jurnalı "Keçid" də işıq üzü gördü. Bir il sonra Bekket tələsik yazılmış "Whoroscope" adlı şeiri ilə kiçik ədəbiyyat mükafatı qazandı. Həmin şeir Rene Dekartın bioqrafiyasından ilhamlanaraq yazılmışdı.
Bekket 1930-cu ildə Triniti kollecinə lektor olaraq qayıtdı, lakin 1931-ci ilin dekabrında buradan getdi. Bu peşəni özünün seçməsinə baxmayaraq, demək olar ki, pataloji dərəcədə utancaq olması və dərs deyərkən insanların qarşısında olmaqdan xoşlanmaması səbəbindən onda qısa vaxtda xəyal qırıqlığı yaratdı. Həmçinin Bekketin dərslərdə mövqeyi, şagirdlərə aşağı bal verməsi şagirdlər tərəfindən şikayət edilməsinə və məktəb müdiri tərəfindən xəbərdarlıq edilməsinə gətirib çıxartdı ki, bu da onun məyusluğunu artırdı. Bekket bu xəyal qırıqlığını Dublinin Müasir Dillər Cəmiyyətinə bir oyun oynayaraq göstərdi. Tamamilə xəyal məhsulu olan və mühitdəki təkəbbürlüyə lağ etmək üçün uydurduğu "Konsentrasiya" (ing. Concentrism) cərəyanının qurucusu tuluzalı yazıçı Jan du Ças haqqında ətraflı məqalə yazdı.
Bekket 1931-ci ildə Trinitidəki işindən ayrılaraq qısa davam edən akademik karyerasını bitirdi. Həyatının bu mərhələsinin xatirəsinə Yohann Volfqanq Götenin Vilhelm "Meysterin şagirdlik illəri" romanından ilhamlanaraq "Cırtdan" şeirini yazdı. Nəhayət, şeir 1934-cü ildə "Dublin Magazin" də nəşr olundu.
Triniti kollecindən magistr dərəcəsi alıb, kolleci tərk etdikdən sonra Avropada səfərlərə başladı. Ceyms Coys kimi Bekket də "irland həyatının bütün ağırlığı ilə yaradıcılığının üzərinə çökməsindən" narazı idi. Məhz "milli ağırlıqdan" xilas olmaq üçün vətənini həmişəlik tərk etmək qərarına gəlmişdi. Bu məqsədlə bir müddət Londonda yaşadı və burada 1931-ci ildə fransalı yazıçı Marsel Prust haqqındakı "Prust" adlı tənqidi məqaləsini nəşr etdirdi. Yazıçı "Mörfi" adlı ilk romanını Britaniya paytaxtında başa çatdırmış, lakin yalnız aradan beş il keçəndən sonra nəşr etdirmişdi. Kitab ona maddi gəlir gətirməsə də, Coysun tərifli rəyi Bekket üçün yeni əsərlər yazmaq baxımından ciddi stimul olmuşdu.
1933-cü ildə Bekkedə atasının ölümü ağır təsir etdiyi üçün Tavistok Klinikasında həkim Uilfred Bionun tərəfindən iki il müalicə olundu. Həkim Bion Bekketin Karl Qustav Yunqun Tavistokda dediyi 3-cü seminara qatılmasına şərait yaratdı. Bekketin illər sonra belə xatırladığı bu seminar "Doğru heç vaxt doğulmamışdır" (ing. Never properly born) haqqında idi. Burada fikirlərin təsirləri Bekketin "Uatt" və "" adlı əsərlərində müşahidə olunur. Bekket 1932-ci ildə ilk romanı olan "Sadə qadınların arzusu" (ing. Dream of Fair to Middling Women) əsərini yazdı, lakin bir çox naşirin mənfi cavabına görə kitabı çap etdirməkdən imtina etdi. Bu roman 1933-cü ilə qədər nəşr olunmamasına baxmayaraq, Bekketin bir çox şeirinə və 1933-cü ildə nəşr olunan "Eşqsiz münasibətlər" adlı ilk kitabına mənbə oldu.
Bekket bu dövrdə bəzi məqalələr və tədqiqatlar yayımladı. Bunların içində "Aktual İrlandiya şeiri" ("The Bookman", August 1934) və dostu Tomas MakQrivinin şeirlərini təhlil etdiyi "Humanist səssizlik" ("The Dublin Magazine", July-September, 1934) adlı məqalələr də vardı. Bekket MakQrivi, Brayan Koffi, Denis Deylin və Blaneyd Sokldun əsərlərini tədqiq etdiyi bu yazılarda həmin şairlərin hələ kifayət qədər uğur qazana bilməməsinə baxmayaraq, müasirləri olan Seltik Dirçəlişi hərəkatından daha üstün olduğunu müdafiə etdi və bu fikrini dəstəkləmək üçün Ezra Paund, Tomas Eliot və fransız simvolistlərin bu şairlərin sələfləri olduğunu söylədi. Bekket bu şairləri İrlandiyanın yaşayan poeziyasının nüvəsi kimi təsvir edərkən, eyni zamanda modernist İrlandiya poetikasının əsas qaydalarını da müəyyən etmiş olurdu.
Bekket "Exonun sümükləri" və "Digər gözləntilər" adlı şeir kitablarını nəşr etdirdiyi 1935-ci ildə, həmçinin "Mörfi" adlı romanı üstündə işləyirdi. Həmin ilin may ayında MakQriviyə yazdığı məktubda Moskvaya gedərək Sergey Gerasimov adına Ümumrusiya Dövlət Kinematoqrafiya Universitetində Sergey Eyzenşteyn ilə birlikdə işləmək istədiyindən bəhs etdi. 1936-cı ilin ortalarında Sergey Eyzenşteyn və Vsevolod Pudovkinə məktub yazaraq onlarla işləmək istədiyini bildirdi, lakin Eyzenşteynin çiçək epidemiyası səbəbiylə karantində olması və buna görə məktubun itməsi, eyni zamanda təxirə salınmış bir film layihəsi olan "Bejin Medou"nun ssenarisini yenidən yazmağa intensivləşməsi səbəbindən Bekketin bu təşəbbüsü uğursuz oldu. Həmin vaxtlarda Bekket "Mörfi" romanını yekunlaşdırdı və 1936-cı ildə Almaniyanı tamamilə gəzmək üçün uzun bir səfərə çıxdı. Bu səfər boyunca gördüyü əhəmiyyətli sənət əsərlərini qeyd etmək üçün bir neçə dəftərdən istifadə etdi. Həmçinin bu dəftərlərdə bütün ölkəni əhatə eləməyə başlamış Nasist hərəkatına qarşı narazılığını qeyd edirdi. 1937-ci ildə qısa müddətlik İrlandiyaya qayıtdı və "Mörfi"nin nəşri ilə məşğul oldu. Romanı növbəti il özü fransız dilinə tərcümə etdi. Anası ilə arasında olan anlaşılmazlıq Parisdə yaşamaq fikrini daha da qətiləşdirdi (Bekket İkinci Dünya müharibəsinin başlaması ilə Parisə birdəfəlik gedəcəkdi, çünki müharibədə Fransaya, sülhdə İrlandiyaya üstünlük verirdi). Bekket 1937-ci ilin dekabrında Peqqi Quqqenhaym ilə qısa müddətli bir münasibət yaşadı.
1938-ci ilin yanvar ayında Parisdə istehzalı şəkildə "tədbirli" ləqəbi ilə məşhur olmuş qadın satıcının təkidlərindən imtina etməyə çalışarkən ürəyindən bıçaqlanan Bekket ölümdən qayıtdı. Ceyms Coys yaralı Bekket üçün xəstəxanada xüsusi bir otaq təşkil etdi. Bekketi Parisə daha əvvəlki gəlişindən uzaqdan tanıyan Suzanna Deşevo-Dumenil hadisənin ictimaiyyətdə eşidilməsi ilə birlikdə müəllifə maraq göstərdi və aralarında ömür boyu davam edəcək bir münasibət başaldı. Bekket məhkəmə prosesi zamanı ona hücum eləyən qadından bunu nə üçün elədiyini soruşanda belə bir cavab aldı: "Bilmirəm, cənab, üzr istəyirəm (fr. Je ne sais pas, Monsieur. Je m'excuse.)."
Yaradıcılıq laboratoriyasının sirləri ilə bağlı susmağı daha çox üstünlük verən Bekket haqqında az qala bir kitabxanalıq ədəbiyyat mövcuddur. Bu da hər şeydən əvvəl irland dramaturqunun ədəbi axtarışları ilə ənənəviliyin hüdudlarını aşması, forma və məzmun baxımından həmişə yenilik, orijinallıq axtarışında olması ilə bağlıdır. Onun həm ingilis, həm də fransızca əsərlərinin dili, üslubu, ümumən poetikası mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Amerikan tənqidçisi Sanford Sternlixtin fikrincə, "Bekket müasir dramaturqların ən nüfuzlu nümayəndəsi, müasir dramaturgiyanın əsas simasıdır".
İkinci Dünya müharibəsi
İkinci Dünya müharibəsi başlayanda Parisdə olan Semyuel Bekket 1940-cı ildə Alman işğalından sonra Fransa Müqavimət hərəkatına qoşuldu. İki il ərzində kuryer olaraq işlədi və bir neçə dəfə Gestspo tərəfindən yaxalanma təhlükəsi ilə üz-üzə gəldi. 1942-ci ilin avqustunda birliyinin ələ verilməsi səbəbilə Suzanna ilə birlikdə cənuba qaçdı və Provans-Alp-Kot-d'Azur bölgəsindəki Russilon, Vokluz qəsəbəsində gizləndi. Burada — evinin arxa baxçasında sursatı gizlətməklə Fransa Müqavimət hərəkatına kömək etməyə davam etdi. Russilonda yaşadığı iki il ərzində Maki partizanlarının Vokluz dağlarında Alman ordusuna qarşı həyata keçirdiyi təxribatlara dəstək verdi. Fransa hökuməti Bekketi Alman istilasına qarşı apardığı mübarizəyə görə "Müharibə Xaçı"(fr. Croix de Guerre) və "Müqavimət medalı" ilə təltif etdi, lakin Bekket həyatının sonuna kimi bu dövrdəki fəaliyyətlərini həmişə "kəşfiyyatçılıq işləri" olaraq adlandırdı. Russilonda gizləndiyi müddətcə "əlaqəsini kəsməmək üçün" ingiliscə sonuncu əsəri olan "Uatt" romanını yazdı (1941-ci ildə başladığı bu romanı 1945-ci ildə yekunlaşdırdı, ancaq roman 1953-cü ilə qədər nəşr olunmadı). Müəllif bundan sonrakı bütün əsərlərini eyni dərəcədə mükəmməl bildiyi fransız dilində qələmə aldı.
Şöhrət: romanlar və teatr
Bekket 1945-ci ildə qısa müddətə Dublinə qayıtdı. Sonra İrlandiya Qızıl Xaçının St. Lodada tikdiyi xəstəxanada bir neçə ay ərzində anbar məmuru və tərcüməçi işlədi. Bekket 1946-cı ildə yenidən Dublinə anasının yanına getdi. Bu səfəri zamanı anasının otağında bütün ədəbi həyatına təsir edib istiqamət verəcək bir şeyin fərqinə vardı. Bu təcrübəsini daha sonra 1958-ci ildə "Krappın son lenti" adlı teatr tamaşasında göstərdi. Tamaşada Krappın kəşfi fırtınalı bir gecədə, Dun-Learenin şərq sahilində reallaşır. Tamaşa boyu Krapp həyatının əvvəlki dövründə buraxdığı bir kasetə qualq asır; bir vaxt gənc özünün bu sözləri söylədiyini eşidir: "… sonda aydın görürəm ki, mənim həmişə boğmağa çalışdığım qaranlıq, həqiqətdə mənim ən yaxşı…", lakin Krapp lenti ən başa qaytarır və tamaşaçı kəşfinin hamısı öyrənə bilmir.
Sonra Bekket Ceyms Noulsona sənəddəki əskik kəlmənin "dostumdu" olduğunu söylədi. Bekketin sözlərinə görə, yaşadığı bu təcrübə Ceyms Coys ilə əlaqəsindən qaynaqlanmışdı. Çünki sonsuza qədər Coysun kölgəsində qalma ehtimalı vardı, onu öz oyununda heç bir vaxt məğlub edə bilməyəcəyindən əmindi. Sonra bu təcrübəni yaşadı və Noulsona görə, bu "bütün kariyerasını dəyişdirən dönüş nöqtəsi idi". Noulson hazırladığı "Şöhrətə lənət" adlı bioqrafiyada Bekketin bu təcrübəni özünə necə açıqladığını belə izah etmişdir:
 | "Bekket mənə bu təcrübəni danışarkən öz axmaqlığının fərqinə varmasına diqqət çəkirdi, acizliyi ilə məlumatsızlığından yaranan qayğılardan bəhs edirdi. Mənə Ceyms Coysa nə qədər borclu olduğunu danışarkən bu vəziyyəti belə dilə gətirmişdi: "Mən başa düşdüm ki, Coys daha çox bilmək, öz işinə hakim olmaq məsələsində çox böyük yol qət etmişdi. Həmçinin bunu daima inkişaf etdirirdi. Fərqinə vardım ki, məndə bu vəziyyət əksinədi". Bekket daha çox məlumatlı olmağın dünyanı yaradan kimi başa düşməyin və nəzarət altına almağın bir yolu olduğunu müdafiə edən Coysun fəlsəfəsini qəbul etmirdi." |  |
1946-cı ildə Jan Pol Sartrın "Les Temps Modernes" jurnalı Bekketin daha sonralar "La fin" və ya "The end" adları ilə xatırlanacaq qısa hekayə olan "Dəst" in yarı hissəsinin çatdırılmadığının fərqinə varmadan ilk hissəsini nəşr etdi. Simona de Bovuar hekayənin ikinci hissəsini nəşr etməyi qəbul etmədi. Bekket həmin il 1970-ci ilə qədər nəşr olunmayacaq 4-cü fransızca romanı "Mersye və Kamye"ni yazmağa başladı. Bu roman bir çox cəhətdən Bekketin az müddət sonra yazacağı ən məşhur əsəri "Qodonu gözlərkən" əsərinin müjdəçisi idi. Ən əhəmiyyətlisi Bekketin birbaşa fransızca yazdığı ilk uzun əsəri idi. Bekketin fransız dilli yaradıcılığı içərisində "Molloy" (1951), "Malon ölür" (1951) və "Adsız" (1953) romanlarından ibarət trilogiya daha böyük şöhrət qazanmışdı. O, bu roman üçlüyü də daxil olmaqla, daha sonrakı əksər əsərini bu dildə yazdı. 1970-ci ildə o, fransızca başqa bir romanını – "Mersye və Kamye"ni çap etdirmişdi. İngilis dili Bekketin ana dili olmasına baxmayaraq, əsərlərini fransızca yazmağının səbəbi öz sözləri ilə "üslubsuz" yazmağın fransızcada daha asan olması idi.
Bekketin istər "Qodonun intizarında" pyesi, istərsə də ardınca qələmə aldığı digər birpərdəli pyeslər mahiyyət etibarı ilə heç bir hərəkətin, yerdəyişmənin baş vermədiyi yeni və orijinal dram nümunələri idi. Məsələn, "Oyunun sonu" (1957) pyesində bütün tamaşa boyu dörd nəfər – görmə qabiliyyətini itirmiş və iflic vurmuş Xamm, onun valideynləri və qulluqçusu boş otaqda oturaraq dünyanın axırının çatmasını gözləyirlər. "Krappın sonuncu lenti" (1959) pyesində isə yalnız bir personaj var. Həyatının son günlərini yaşayan qoca Krapp tamaşanın başlanğıcından sonuna qədər özünün otuz il əvvəl maqnitofon lentinə yazılmış monoloqlarını dinləyir. Sonuncu monoloqunu yazmaq istəsə də, bacarmır. Bekket pyesləri ilə insanları sıxan təkliyə, kədərə, həyatın puçluğu və əbəsliyi haqqındakı qaramsar fikirlərə diqqəti cəlb etməyə çalışmışdı. İngilis tənqidçiləri haqlı olaraq bu pyesləri onun yaradıcılığında yeni istiqamət sayırdılar.
Roman və povestlər Bekketin yaradıcılığında mühüm yer tutsa da, ona dünya şöhrətini ilk növbədə dram əsərləri qazandırmışdı. "Qodonun intizarında" (1949) pyesindən sonra Semyuel Bekket Ejen İonesku ilə birlikdə absurd teatrının əsas simalarından biri kimi tanınmışdı. Əsərin ilk tamaşası Parisdə olmuşdu. Bekket şöhrətinin böyük qismini "Qodonu gözlərkən" adlı əsərinə borcludur.
| | "Bekket nəzəri olaraq mümkün olmayan bir şeyi, heç bir hadisənin baş vermədiyi, amma yenə də tamaşaçının çox diqqətlə izlədiyi əsər yazmağı bacardı. Bundan başqa, ikinci pərdədə birinci pərdənin ustalıqla təkrar olunduğu düşünülsə, heç bir hadisənin baş vermədiyi bir əsəri iki dəfə yazmağı bacardı." Tənqidçi Vivian | |
1947-ci ildə sonra əksər əsəri kimi, bu əsər də ilk olaraq "Qodonu gözlərkən" adı ilə fransızca yazıldı. Bekket 1948-ci ilin oktyabr ayından 1949-cu ilin yanvar ayına qədər bu əsəri yazdı. 1952-ci ildə nəşr olunan əsər ilk dəfə 1953-cü ildə səhnəyə qoyuldu. Əsərin ingiliscə tərcüməsi isə iki il sonra nəşr olundu. Tamaşa Parisdə məşhur oldu, uğur əldə etdi, ancaq yenə də çox müzakirə edildi. 1955-ci ildə Londonda səhnələşdiriləndə tənqidlə qarşılaşdı, lakin "The Sunday Times" jurnalından Harold Hobson və daha sonra Kennet Taynannın müsbət tənqidləri bu mənfi düşüncəni dəyişdirdi. Tamaşa Miamidə uğursuz oldu, lakin Nyu-Yorkda 59 təqdimat ilə uğur əldə etdi. Daha sonra olduqca populyar olan tamaşa ABŞ-da və Almaniyada uğurla səhnəyə qoyuldu.
Bekket artıq əksərən fransızca yazırdı və tərcüməsini Patrik Boulz ilə birlikdə etdiyi "Molloy" əsərindən başqa bütün əsərlərini özü ingiliscəyə tərcümə etmişdi. "Qodonu gözlərkən" əsərinin gətirdiyi uğur yazıçını teatrda yeni bir karyera sahibi etdi. Bekket uzun tamaşalar yazmağa davam etdi: "Oyunun sonu" (1957), daha əvvəl adı xatırlanan "Krappın son lenti" (ingiliscə), "Xoşbəxt günlər" (1960) və "Oyun" (1963).
Sonrakı həyatı və işləri
Bekket üçün 1960-cı illər həm yazıçı kimi, həm də şəxsi olaraq dəyişmə dövrü idi. 1961-ci ildə İngiltərədə gizli mərasimlə və daha çox fransız miras hüququna bağlı səbəblərdən Suzanna ilə evləndi. Tamaşalarında əldə etdiyi uğurlara görə dünyanın bir çox ölkəsinə məşq və tamaşalara dəvət edilirdi. Bu prosesin sonunda teatr direktoru kimi yeni karyera sahibi oldu. 1956-cı ildə "BBC Third Programme"dan ilk dəfə radio tamaşası "All that fall" üçün məvacib aldı. Qeyri-müntəzəm olaraq radio tamaşaları yazmağa davam edirdi, sonda, 60-cı illərdə Bekket daha çox teatr, radio, kino və televiziya üçün kiçik pyeslər yazdı. Həmçinin əsərlərini yenidən ingilis dilində yazdı. Digər tərəfdən həyatının sonuna kimi əsərlərini fransızca yazmağı davam etdi.
Aktyor Elves Keri "Şahzadə gəlin" filminin DVD əlavəsindəki video-gündəliyində Bekketin Rusimov ailəsi ilə qonşu olduğunu və ailənin uşaqlarından birini — çox böyük olduğu üçün məktəb servisindən istifadə edə bilmirdi- hər gün məktəbə apardığını deyir. Andre Rene Rusimov adlı bu uşaq gələcəkdə məşhur "Andre Qiqant" olacaqdı.
Çox qapalı həyat keçirən Semyuel Bekket 1969-cu ildə Suzanna ilə Tunisdə istirahətdə olarkən Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı qazandığını öyrənir. Suzanna gözlərdən uzaq olan şəxsi həyatına həddən artıq bağlı ərinin o andan etibarən şöhrətin yükünü daşımalı olduğunu bildiyi üçün mükafatı "fəlakət" kimi qiymətləndirdi. Bekket mükafatı almağa getmədi. Yazıçı hər cür təntənəli mərasimlərin qəti əleyhdarı olduğundan Stokholma gəlmədi və təqdimat mərasiminə qatılmadı. Mükafat onun fransalı naşiri Jerom Lindona təqdim edildi. Bekket müsahibələrə çox vaxt ayırmamaqla yanaşı, ara-ara sənətçilərlə, ədəbiyyat tədqiqatçıları ilə və Monparnasdakı evinin yaxınlığında yerləşən "Paris Hotel PLM"in foyesində onu axtaran heyranları ilə şəxsən görüşürdü.
Suzanna 17 iyul 1989-cu ildə vəfat etdi. Emfizem və çox güman ki, parkinsona tutulan və qocalar evində qalan Bekket də həmin ilin 22 dekabr tarixində rəhmətə getdi. Hər ikisi Parisdə Monparnas qəbiristanlığında birlikdə dəfn olundular. Onlar Bekketin "boz olmaq şərtilə hər hansı bir rəng olar" direktivinə uyğun mərmərdən ibarət bir məzar daşını bölüşürdülər.
Yaradıclığı
Tədqiqatçılar Bekket yaradıcılığını adətən üç mərhələyə bölürlər: birinci mərhələ ilk qələm təcrübələrindən 1945-ci ilə qədərki, yəni İkinci Dünya müharibəsinin sonuna qədər davam edən dövr; ikinci mərhələ 1945–60-cı illər və bu dövr ən yaxşı əsərlərin ərsəyə gəldiyi dövr hesab olunur; üçüncü mərhələ isə 1960-cı ildən həyatının sonuna qədərki dövrü əhatə edir. Hər yeni mərhələ müəllifin əsərlərinin həcm etibarı ilə kiçilməsi, daha da mürəkkəbləşməsi, rəmzlərin, simvol və alleqoriyaların daha da artması, üslubunun minimalistliyi ilə müşayiət olunur. Bu mənada Bekket digər məşhur həmvətəni və gənclik dostu Ceyms Coysdan o qədər də geri qalmamışdı.
Birinci mərhələ
Bekketin birinci mərhələdə yazdığı əsərləri dostu Ceyms Coysun əsərlərinin intensiv təsiri altındadır. Coysun üslubunun törəməsi hesab ediləcək bir dildə yazılmış bu mətinlərin bəzi hissələri kifayət qədər anlaşılmazdır. Qısa hekayələr toplusu olan "Eşqsiz münasibətlər" (1934) kitabının ilk cümlələrini bu üsluba misal göstərmək olar:
| | "Səhərdir, Belak aydakı kantonların birincisində ilişib qalmışdı. Fikirləri çox qarışmışdı, heç bir şey anlamırdı. Beatris və Dante də orada idi. Beatris ona ayın üzərində görülən qaraltıları bir-bir açıqladı. Əvvəla harada səhv elədiyini göstərdi, sonra öz fikrini bildirdi. Bütün bunlar Tanrının Beatrisə öyrətdikləri idi." | |
Burada Bekketin sonrakı əsərlərinin bir çox ünsürləri mövcuddur: Belak xarakterinin fiziki hərəkətsizliyi, xarakterin öz düşüncələrində ilişib qalması, son cümlənin hörmətsizcə gülünc olması və s.
Oxşar ünsürlər Bekketin nəşr olunmuş ilk romanı "Mörfi"də də (1938) var. Sonrakı əsərlərində daimi təkrarlanan dəlilik və şahmat mövzuları, demək olar ki, bu romanda da mövcuddur. İkinci Dünya müharibəsi dövründə Russilonda gizlənərkən yazdığı "Uatt" əsərində də eyni mövzular nəzərə çarpırdı. Bu romanın bəzi bölmələrində insan hərəkətləri riyazi yerdəyişmə kimi qurulmuşdur. Bekketin fransızca ədəbi mətinlər yazması da bu dövrə təsadüf edir.
İkinci mərhələ
Bekket İkinci Dünya müharibəsindən sonra ədəbi dil olaraq həmişəlik fransız dilini seçdi və əsərlərini çox yaxşı bildiyi fransız dilində yazdı. Bekket Dublində anasının otağında bütün ədəbi həyatına təsir edib istiqamət verəcək bir təcrübə yaşadı və bu təcrübə onun ən məşhur əsərlərini yazması ilə nəticələndi. Həmin təcrübə ona sənətin subyektiv olması və tamamilə insanın öz daxili dünyasından qaynaqlanmasının vacib olduğunu izah elədi.
Müharibədən sonrakı on beş il ərzində Bekket dörd teatr əsəri yazdı: "Qodonu gözlərkən" (En attendant Godot, 1948–49); "Oyunun sonu" (Fin de partie, 1955–57); "Kreppin sonuncu lenti" (Krapp's Last Tape, 1958) və "Xoşbəxt günlər" (Happy Days, 1960). Ümumiyyətlə, səhv və ya düz, absurd teatrının əsas əsərləri hesab olunan bu dörd tamaşada hər nə qədər Bekketin özü ekzistensialist olmasa da, dövrün ekzistensialist nümayəndələrinin əsərlərindəki mövzular qara yumor üslubu ilə işlənmişdir. Absurd teatr termini ilk dəfə Martin Esslinin eyni adlı kitabında ortaya çıxmış, bu kitabın əhəmiyyətli hissəsi də Bekket və Qodota həsr olunmuşdur. Martin Esslin bu tamaşaların Albert Kamününü "cəfəng" konsepsiyasını tamamladığını irəli sürdü. Buna görə də Bekket tez-tez və səhvən "ekzistensialist" olaraq xarakterizə edildi. Əsərlərində bənzər mövzuları yazmış olsa da, Bekketin ekzistensializmə qarşı marağı yox idi. Bekket, həmçinin absurt teatr tərifinə də qarşı çıxırdı.
Ümumiyyətlə, tamaşalar anlaşılmaz dünya qarşısında hiss edilən ümidsizlik ilə bu ümidsizliyə baxmayaraq həyatda qalma arzusunu təsvir edir. "Oyunun sonu" tamaşasında zibil qablarında yaşayan və müəyyən vaxtlarda başlarını çölə uzadıb danışan obrazlardan biri olan Nellin sözləri Bekketin orta dövr teatr tamaşalarının yaxşı bir xülasəsidir:
| | "Heç nə bədbəxtlikdən daha gülünc deyildir, qəbul edirəm... Bəli, bəli! Bu dünyada ən gülünc şeydir o. Başlanğıcda ona gülürük, ürəkdən gülürük. Amma həmişə eynidir. Eynilə tez-tez danışılan gözəl zarafat kimi. Həmişə bəyənirk, lakin artıq ona gülmürük." | |
Bekketin bu dövrdə nəsr sahəsində əhəmiyyətli uğurları oldu. "Molloy" (1951), "Malon ölür"(Malone meurt, 1951) ve "Adsız" (L'innommable, 1953) adlı üç romanı buna misaldır. Yazıçının açıq-aşkar əksini ifadə etməsinə baxmayaraq, zaman-zaman "trilogiya" olaraq dəyərləndirilən bu romanlar yalnız özüldə vacib olan ünsürləri özündə birləşdirəcək dərəcədə sadələşmişdi. Bu səbəblə bu üç romanda Bekketin yetkinlik dövründəki tərzinin və istifadə etdiyi mövzuların inkişafı müşahidə edilirdi. Məsələn, "Molloy" zaman, məkan, hərəkət və mövzudan ibarət olan ənənəvi roman elementlərini daşıyırdı və müəyyən mənda detektiv romandır. "Malon ölür" əsərində isə məkan ilə zamanın axarı varlığını davam etdirərkən mövzu və aksiya böyük nisbətdə aradan qalxmışdı. Romandakı əsas hərəkət amili daxili monoloq şəklini alımışdı. Son olaraq, "Adsız" əsərində büütün zaman və məkan duyğusu yox edilmişdi. Romanın əsas mövzusu bir "səs"in yaşamağı davam etdirmək üçün davamlı danışmaq məcburiyyətində olması ilə ən az onun qədər qüvvətli impuls olan səssizliyi axtarması arasındakı münaqişə idi. Burada Bekketin müharibənin dünyanın nə hala gətirdiyinə dair təcrübələrinin izlərini tapmaq mümkündür. Bu romanlar nümunə göstərilərək Bekketin əsərlərinin adətən pessimist olduğu qeyd edilir. Buna baxmayaraq "Adsız" əsərində həyat qalib gəlmiş kimidir. Romanın son cümləsi buna işarədir:
| | "Davam edə bilmərəm, davam edəcəyəm" | |
Bekket 1950-ci ilin sonunda "O olduğu kimi" (Comment cest, 1961) adlı ən radikal nəsr əsərini yazdı. Bu əsərdə konserv qutuları ilə dolu bir kisəni dartaraq palçıq içində sürünən adsız bir rəvayətçinin başından keçənlərdən bəhs edir.
Bu əsərdən sonra Bekketin dramdan başqa, nəsr əsəri yazmağı üçün təxminən on il keçməli oldu. "O olduğu kimi" ilə birlikdə məzmun və forma baxımından vərdiş olunmuş daha fərqli üsluba keçən Bekketin dramaturgiyasında yeni dövr başladı.
Üçüncü mərhələ
1960-cı illərdə və 1970-ci illərin əvvəlində Bekketin bir çox əsərləri çox sürətli şəkildə sərgilərdə nümayiş olundu, 1950-ci illərdə artıq onun əsərlərinin çox hissəsi nümayiş olunmuşdu. Bu bəzən minimalizm tərəfdarı kimi təsvir olunmasına səbəb olmuşdur. Bunun ən bariz nümunələrindən biri 1969-cu ildə yazılmış dramatik əsərlərindən biri olan "Nəfəs"dir. Heç bir obrazın olmadığı və 35 saniyə davam edən bu hissə — "Oh! Kalkutta!" — musiqili revyuda giriş hissəsi olaraq istifadə edilmişdi və çox güman bu musiqili revyuya ironiyalı şərh kimi yazılmışdı.
Əvvəlki tamaşalarda onsuz da az sayda olan olan obrazlar, son dövr dramatik əsərlərində yalnız ən zəruri elementləri ehtiva etmək üçün azaldılmışdı. 1982-ci ildə yazdığı, Vatslav Havelə həsr etdiyi və ən siyasi əsəri hesab olunan "Faciə" də diktatorluq ideyası əks olunur. Bu dövrdə, həmçinin Bekketin uzun müddət səssiz qalan şairliyi yenidən üzə çıxdı. Bekketin bu dövrdə nəsr əsərləri amerikalı rəssam Casper Consun 1976-cı ildə qısa hekayələrdən ibarət olan "Fizzles" kitabında toplandı. Bekket 1988-ci ildə "Söz nədir"?" şeirini yazdı, bu, onun ömrünün son günlərini yaşadığı dövrdə yazılmış ən sonuncu şeiridir. Şeirin fransızca tərcüməsi də mövcuddur.
Təsirləri
İngilis dilində əsər yazan bütün modernistlər nəzərə alındıqda, realist ənənəyə qarşı ən xronik hücumu Bekketin əsərləri formalaşdırır.Vatslav Havel, Aydan Hiqqins,Harold Pinter kimi yazıçılar Bekketə olan minnətdarlıqlarını açıq şəkildə bildirdilər. Bekketin əsas təsiri 1950-ci illərdə Bit cərəyanı ilə 1960-cı illərdə eksperimental ədəbiyyat üzərində oldu. İrlandiyada isə Con Benvill və Derek Mahun kimi şairlərə təsir etdi.
Luçano Berio, Dord Kurtaq, Morton Feldman, , Haynts Holliqer və Paskal Dusapen kimi bir çox XX əsr bəstəkarlarının musiqilərində onun mətinləri bünövrə rolunu oynamışdı. Bekketin əsərləri Brus Nauman, Aleksandr Arotin və Aviqdor Ariha kimi bir çox illüstratorlara təsir etdi. Ariha ədəbi dünyasından təsirləndiyi Bekketin bir neçə dəfə portretini çəkdi və həmçinin əsərlərini rəsm işlərində əks etdirdi. Amerikalı kinorejissor Cim Carmun 1984-cü ildəki "Cənnətdən xaric" (ing. Stranger Than Paradise) filminin iki ən vacib xarakteri olan Villi və Eddi tənqidçilər tərəfindən "Qodonu gözlərkən"in iki qəhrəmanı Vladimir və Estraqona bənzədildi.
Bekket 20-ci əsr yazıçıları arasında ən çox sevilən və ən çox müzakirə edilən yazarlardan biridir. Onunla bağlı fikirlər iki yerə bölünür: Jan Pol Sartr və Teodor Adorno fəlsəfi tənqidlərində onun axmaqlığı ortaya çıxardığı üçün, digər bəzi tənqidçilər isə əsərlərində bayağılığı rədd etdiyi üçün təriflədi. Dord Lukaç kimi bəzi tənqidçilər isə Bekketi əsərlərində fəlsəfi realizmin yer almaması səbəbiylə tənqid etdi.
Bekketin məlum olan ən yaxşı fotoşəkillərindən bir neçəsi fotoqraf Con Minihan tərəfindən çəkilmişdir. 1980–85-ci illərdə Bekketin fotoşəkillərini çəkən fotoqrafın müəlliflə aralarında çox yaxşı ünsiyyət yarandı və yazıçının rəsmi fotoqrafı oldu. Çəkilən bu fotolardan biri XX əsrin ən yaxşı üç şəkli arasında namizəd göstərildi. Lakin Bekketin dəfələrlə çap olunmuş fotosunu teatr fotoqrafı Con Haynes çəkmişdir. Bu fotoşəkil Noulsonun hazırladığı bioqrafiyanın üz qabığında da istifadə edildi. Şəkil Londondakı Kral Məhkəməsi Teatrında məşq vaxtı çəkilmişdi.
2006-cı ildə Bekketin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə İrlandiya Milli Bankı tərəfindən 20 avroluq qızıl xatirə sikkələri tədavülə buraxıldı. 20.000 ədəd buraxılan və 2 may 2006-cı ildə dövriyyəyə buraxılan pulların yazı hissəsində İrlandiya arfası ilə "Semyuel Bekket 1906–1989" yazısı var idi. Digər tərəfində isə Bekketin ən məşhur səhnə əsəri olan "Qodonu gözlərkən" dən bir epizod təsvir olunmuşdu.
Əsərləri
|
|
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Samuel Beckett // Nationalencyklopedin (швед.). 1999.
- Samuel Beckett // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- kitab.
- https://deces.matchid.io/id/ncZXboIxtJEm.
- . 2009-01-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-29.
- Samuel Beckett Timeline 2017-07-17 at the Wayback Machine Theatredatabase.com. Erişim tarihi: 3.7.2008.
- Cronin, 3–4
- Biography of Samuel Beckett 2008-04-15 at the Wayback Machine, mural.uv.es (İspanyolca)
- "Samuel Beckett — 1906–1989". 2017-07-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-01-29.
- Knowlson, James. Damned to Fame: The Life of Samuel Beckett. New York: Grove Press, 1996. s 1
- "Cronin, A. :Samuel Beckett: The Last Modernist, 1. bölüm". 2006-05-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2006-05-19.
- Beckett's Athletics 2008-02-27 at the Wayback Machine — Steven O'Connor'ın makalesi
- Knowlson, 106
- abThe Modern World 2014-08-17 at the Wayback Machine'de Beckett biyografisi
- ab"About Playwright Samuel Beckett" 2008-08-20 at the Wayback Machine (İngilizce) (PDF). Theatre USA Newsletter (Mobile, Alabama: Department of Dramatic Arts — University of South Alabama) 2 (3). Şubat 2003. Erişim tarihi: 2008–07–03.
- "Life" 2008-06-08 at the Wayback Machine. Encyclopædia Britannica. 2008.
- Knowlson, James ve Knowlson, Elizabeth. Beckett Remembering, Remembering Beckett. Bloomsbury Publishing, 2007. s.33
- Killeen, Terence. From sporty teenager to free-thinking writer 2012-09-05 at the Wayback Machine (erişim:3 Temmuz 2008)
- Knowlson, 121
- Beckett'ın "Jean du Chas" hakkında hazırladığı makalenin İngilizce ve Fransızca metni 2012-03-22 at the Wayback Machine (erişim: 3 Temmuz 2008)
- Collected Poems, 9
- Beckett, Samuel. (1906–1989) 2007-10-14 at the Wayback Machine — Literary Encyclopedia
- Disjecta, 76
- Beckett'ın MacGreevy'ye yazdığı 25 mart 1936 tarihli mektup; Knowlson, 226
- Katherine Waugh ve Fergus Daly. "Film by Samuel Beckett "The greatest Irish film"" 2017-07-09 at the Wayback Machine. Ireland On-Line. Erişim tarihi: 2008–07–04.
- Beckett, yayınlanmamış Alman Günlükleri, 4. defter; not olarak: Knowlson, 238
- Israel Shenker, 'Moody Man of Letters', The New York Times, 5 Mayıs 1956; Cronin'de alıntı, 310
- Knowlson, 281–283
- Knowlson, 283
- Samuel Beckett (1906–1989) 2010-08-28 at the Wayback Machine johnminihan.com. Erişim tarihi: 3.7.2008.
- Knowlson, 304–305
- . 2014-08-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-29.
- Knowlson'da alıntı, 303
- Juliet, Charles. Samuel Beckett ile Görüşmeler. Om Yayınevi, İstanbul, 2000. s. 61.
- Knowlson, 352
- Knowlson, 353
- Knowlson, 324
- Irish Times, 18 Şubat 1956, sayfa 6
- Knowlson, 342
- The Modern Word 2006-09-02 at the Wayback Machine Theater and Performances
- IBDb'de 1956 New York prodüksiyonunun 2007-03-09 at the Wayback Machine detayları
- Karam, Edward. Waiting for Godot. Broadway.com 16 Kasım 2005. (erişim:3 Temmuz 2008)
- Sam and the giant 2007-10-13 at the Wayback Machine Thirdculture.com. Erişim tarihi: 12.2.2008.
- Knowlson, 505
- Yüksel, Ayşegül — "Samuel Beckett Yüz Yaşında (Oyun Sonu'nun Genco Erkal çevirisinin önsözü — Mitos Boyut Yayınları — 2007)
- Happiest moment of the past half million: Beckett Biography 2014-08-17 at the Wayback Machine — themodernword.com
- Dorkin, Paige (2007–03–05). "Finding Beckett in Paris" 2009-01-07 at the Wayback Machine(İngilizce). Paris: The Paris Times. Erişim tarihi: 2008–07–03.
- "Loading... The humour and mastery"]. Encyclopædia Britannica. 2008.
- enotes.com 2008-09-05 at the Wayback Machine'da Samuel Beckett (erişim:17 Temmuz 2007)
- Dante ve Istakoz, Aşksız İlişkiler s. 7, Ayrıntı Yayınları, 1998, çev. Uğur Ün
- Murphy, Ayrıntı Yayınları, İkinci Basım 1999, Çeviren: Uğur Ün, s. 7.
- Esslin, Martin. The Theatre of the Absurd. Garden City, NY: Anchor Books, 1969.
- Ackerley, C. J. and S. E. Gontarski (editör), The Grove Companion to Samuel Beckett. New York: Grove Press, 2004.
- Beckett 29 Ekim 1973'te Charles Juliet ile yaptığı söyleşide şöyle demişti: "Ama ahlâki değerler açık değildir. Bunları tanımlamak olanaksızdır. Tanımlanmaları için bir değer yargısının dile getirilmesi gerekir, ki bu da olanaksızdır. İşte bu yüzden de ben asla şu saçma tiyatrosu kavramını kabul etmedim. Çünkü orada değer yargısı vardır.". (Charles Juliet, Samuel Beckett ile Görüşmeler s.57, Om Yayınevi, İstanbul, Mayıs 2000, çev. Sema Rifat)
- Oyun Sonu, Genco Erkal çevirisi, Mitos Boyut Yayınları, 2007, sayfa:32
- Three Novels, 414
- Cordingley, Anthony (Temmuz 2006). . Profiles in World Literature anad Ideas. Australian Book Review. 15 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008–07–05.
- Cohn, Ruby (İngilizce). Comment c'est: de quoi rire. American Association of Teachers of French. s. 563. Erişim tarihi: 2008–07–10.
- Soysal, Ahmet. Beckett'in Son Sözü, Kitap-lık sayı 97 (Eylül 2006), sayfa 88–93
- Knowlson, 501
- Nixon, Jeanna (2007–09–04). "World Premiere Bilingual Production of Beckett Play at Colorada State University" [ölü keçid](PDF). Colorada State University — School of the Arts. Erişim tarihi: 2008–07–05.
- ab Tim Parks (2006–07–13). . 6 mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008–07–13.
- Václav Havel ile yapılmış bir röportaj 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Knowlson, James ve Knowlson, Elizabeth. Beckett Remembering, Remembering Beckett. Bloomsbury Publishing, 2007. s.138
- ab The Modern World'de Beckett-Influence 2010-11-30 at the Wayback Machine (erişim: 17 Temmuz 2008)
- enotes.com 2008-06-09 at the Wayback Machine'da Derek Mahon (erişim: 17 Temmuz 2008)
- The Modern World'de Beckett-Music 2008-09-07 at the Wayback Machine (erişim: 5 Temmuz 2008)
- Pascal Dusapin'in bir konser tanıtım yazısı 2015-09-24 at the Wayback Machine (erişim: 5 Temmuz 2008)
- Birnbaum, Daniel. Samuel Beckett/Bruce Nauman 2008-09-20 at the Wayback Machine(erişim: 5 Temmuz 2008)
- Üniversite eğitimi sırasında Beckett hakkında bir tez hazırlayan Artonin daha sonra, Beckett'ın eserlerinden yola çıkarak bazı performans gösterileri hazırladı. Bunların listesi sanatçını kendi web sitesinde 2016-03-12 at the Wayback Machine yer almaktadır.
- . Special Collections. University of Delaware Library. 2004–07–16. 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008–07–05.
- Ve Sinema Dergisi 2. Sayı Nisan 1986, "Stranger than Paradise", Sayfa 34
- . University of Delaware. 2007–09–04. 4 mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008–07–05.
- Lois Oppenheim, haz. "Introduction" (İngilizce) (PDF). Palgrave Advances in Samuel Beckett Studies (1. Basım bas.). Londra: Palgrave Macmillan. s. 1. ISBN 1-4039-0352-2.
- Adorno, Theodor W. Trying to Understand Endgame(Oyun Sonu'nu anlamaya çalışmak) [1961], The New German Critique, sayı 26, (İlkbahar-Yaz 1982) sayfa 119–150. The Adorno Reader içinde, editör: Brian O'Connor. Blackwell Publishers. 2000
- . 2006-05-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-29.
- The Royal Academy Magazine 1998 sayısı, "Image of the century" (Yüzyılın görüntüsü)
- . 2010-11-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-29.
- "Fotoğrafçı John Haynesin internet sitesi". 2017-06-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-01-29.
- Roman XX əsrin 30-cu illərində yazılsa da müəllifin ölümündən sonra çap olunub.
Xarici keçidlər
- "The Guardian" da Bekket
- Bekketlə bağlı sayt
- PoetryFoundation.org'da Bekketin şeirləri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Semyuel Bekket ing Samuel Beckett 13 aprel 1906 22 dekabr 1989 XIV arondisman Paris fransiz esilli irlandiyali yazici dramaturq tenqidci ve sair Ejen Ionesko ile birge Absurd Teatrin yaradicilarindan biri 1969 cu ilde nesr ve poeziya janrlarinda muasir insanin faciesinin onun zeferine cevrilmesini novatorcasina eks etdiren eserlerine gore Edebiyyat uzre Nobel mukafatina layiq gorulen Bekket hem de Senet Insanlari Cemiyyetinde Mudrik secilmisdir Semyuel Bekketbrit ing Samuel BeckettDogum adi Samuel Barclay BeckettTexellusu Endru BelisDogum tarixi 13 aprel 1906 1906 04 13 Vefat tarixi 22 dekabr 1989 1989 12 22 83 yasinda Vefat yeri XIV arondisman Paris Paris Il de Frans Fransa metropoliyasi FransaDefn yeri Monparnas qebiristanligi d Tehsili Dublin Triniti Kolleci 1923 1927 Fealiyyeti yazici dilci kinorejissor ssenarist sair roman yazicisi dramaturq tercumeci muellim intellektual Fransa Muqavimet Herekati uzvuFealiyyet illeri 1929 1988Eserlerinin dili fransiz dili ingilis diliIstiqamet Yeni romanJanr dram filmiTaninmis eserleri Qodonu gozleyerken Goresen nece Uzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Semyuel Barkli Bekket XX esr eksperimental edebiyyatin aparici muelliflerinden biridir O Ceyms Coysun davamcisi oldugu ucun son modernistlerden daha sonra bir cox yaziciya tesir gostermis oldugu ucun de ilk postmodernistlerden biri kimi qiymetlendirilir Bekket hemcinin Martin Esslinin Absurd Teatr olaraq adlandirdigi cereyanin en vacib yazicisi sayilir Eserlerinin coxunu fransizca ya da ingilisce yazib diger dile ozu tercume etmisdir En taninmis eseri Qodonu gozlerken olmusdur Bekketin eserleri sade ve esasen minimalistdir Bezi serhlere gore muasir insanin veziyyeti haqqinda pessimist hetta nihilist eserler yazmisdir Getdikce daha qisa ve esasli eserler yazan Bekket bu pessimizmi qara yumor yolu ile izah edir HeyatiUsaqligi ve tehsili Bekket ailesinin Huguenot yeni fransiz Kalvinizm menseli oldugu ve 1865 ci ilde Nant razilasmasinin quvveden qaldirilmasi ile birlikde Fransadan Irlandiyaya kocduyu deyilir Ancaq bu nezeriyyenin mumkun olmadigi guman edilir Bekketin atasi tikintilerde kesfiyyat mutexessisi anasi ise muellifin sozleri ile desek demek olar Kvakerler kimi derin dini inanclara sahib bir tibb bacisi idi Irland Anqlikan kilsesinin uzvu olan ailenin Dublinin Foksrok seheretrafi zonasindaki Cooldrinagh da olan evi 1903 cu ilde Semyuelin atasi Vilyam terefinden tikdirilmisdir Bu baxcasinda tennis kortu olan boyuk bir evdi Bekketin seirlerinde ve eserlerinde hemin evin baxcanin atasi ile gezintiye cixdigi collerin yaxinliqdaki Leopardstown yaris meydaninin Foksrok stansiyasinin ve demiryol xettinin bitdiyi Harcourt Street stansiyasinin izlerine rast gelinir Bekket 13 aprel 1906 ci ilde Dublinde dunyaya gelib Ancaq dogum sehadetnamesindeki tarix 13 maydir Insanin dunyadaki varligini cekilmesi lazim olan ezab olaraq goren muellifin ad gununu deyisdirerken Pasxadan evvelki son cumeye tesaduf eden 13 aprel tarixini xususile secdiyi ireli surulmusdur Quvvetli ve helim xasiyyetli usaq olan qardasi Frankin eksine olaraq Semyuel saglamliginda problem yasayan zeif miz miz usaq idi Bes yasinda olarken mektebe getmeye basladi ve burada ilk musiqi tehsilini aldi Daha sonra seher merkezinde Harkort kucesindeki Earlsford House mektebinde tehsiline davam etdi 1919 cu ilde Fermanax Enniskillende yerlesen Oskar Vayldin da oxudugu Portora Royal mektebine kecdi Anadangelme atletik olan Bekket solaxay olaraq kriketde cox ugurlu oldu Daha sonra Dublin Universitetinin komandasinda istirak etdi ve Northemtonsir Seher Kriket Klubuna qarsi iki oyunda oynadi Belelikle Bekket kriketin muqeddes kitabi sayilan Wisden Cricketers Almanack da yer alan tek Nobel mukafati qazanan sexs oldu Ilk yazilari Bekketin ingilisce fransizca ve italyanca tehsil aldigi Triniti kolleci seherciyi Bekket ailesinin genis maddi imkanlari sayesinde mukemmel tehsil almisdi O tehsilini 1923 27 ci iller arasinda Dublindeki Triniti kollecinde fransizca ingilisce ve italyanca almisdir Buradaki muellimlerden biri taninmis Corc Berkli tedqiqatcisi olan hekim A A Luis idi Bekket meshur Triniti kollecini ela qiymetler ve bakalavr diplomu ile bitirdikden sonra qisa bir muddet Belfastdaki Kempbell kollecinde muellimlik etdi Ardinca 1928 ci ilde Parise gederek Paris Ali Normal mektebinde fr Ecole Normale Superieure ingilis dilini tedris etdi Burada yaxin dostu sair Tomas MakQrivi terefinden yaradiciliq heyatinda boyuk rol oynayan hemveteni meshur irlandiyali yazici Ceyms Coys ile tanis oldu Bu tanisliq genc Bekketde derin iz buraxdi Bekket Coysa bir cox islerinde komek etdi Bunlardan en baslicasi Finnegans Wake adi ile nesr olunacaq kitab ucun etdiyi tedqiqatlari gostermek olar Bekketin Coys ve ailesi ile dostluq munasibetleri vardi lakin Bekket Coysun qizi Lusiyanin ona beslediyi hislere qarsiliq vermeyince bu dostluq pozuldu Bekketin ilk qisa hekayesi Ehtimal ing Assumtion bu dovrde Colas terefinden nesr olunan edebiyyat jurnali Kecid de isiq uzu gordu Bir il sonra Bekket telesik yazilmis Whoroscope adli seiri ile kicik edebiyyat mukafati qazandi Hemin seir Rene Dekartin bioqrafiyasindan ilhamlanaraq yazilmisdi Semyuel Bekketin eserlerinden tesirlendiyi Ceyms Coys Bekket 1930 cu ilde Triniti kollecine lektor olaraq qayitdi lakin 1931 ci ilin dekabrinda buradan getdi Bu peseni ozunun secmesine baxmayaraq demek olar ki pataloji derecede utancaq olmasi ve ders deyerken insanlarin qarsisinda olmaqdan xoslanmamasi sebebinden onda qisa vaxtda xeyal qiriqligi yaratdi Hemcinin Bekketin derslerde movqeyi sagirdlere asagi bal vermesi sagirdler terefinden sikayet edilmesine ve mekteb mudiri terefinden xeberdarliq edilmesine getirib cixartdi ki bu da onun meyuslugunu artirdi Bekket bu xeyal qiriqligini Dublinin Muasir Diller Cemiyyetine bir oyun oynayaraq gosterdi Tamamile xeyal mehsulu olan ve muhitdeki tekebburluye lag etmek ucun uydurdugu Konsentrasiya ing Concentrism cereyaninin qurucusu tuluzali yazici Jan du Cas haqqinda etrafli meqale yazdi Bekket 1931 ci ilde Trinitideki isinden ayrilaraq qisa davam eden akademik karyerasini bitirdi Heyatinin bu merhelesinin xatiresine Yohann Volfqanq Gotenin Vilhelm Meysterin sagirdlik illeri romanindan ilhamlanaraq Cirtdan seirini yazdi Nehayet seir 1934 cu ilde Dublin Magazin de nesr olundu Triniti kollecinden magistr derecesi alib kolleci terk etdikden sonra Avropada seferlere basladi Ceyms Coys kimi Bekket de irland heyatinin butun agirligi ile yaradiciliginin uzerine cokmesinden narazi idi Mehz milli agirliqdan xilas olmaq ucun vetenini hemiselik terk etmek qerarina gelmisdi Bu meqsedle bir muddet Londonda yasadi ve burada 1931 ci ilde fransali yazici Marsel Prust haqqindaki Prust adli tenqidi meqalesini nesr etdirdi Yazici Morfi adli ilk romanini Britaniya paytaxtinda basa catdirmis lakin yalniz aradan bes il kecenden sonra nesr etdirmisdi Kitab ona maddi gelir getirmese de Coysun terifli reyi Bekket ucun yeni eserler yazmaq baximindan ciddi stimul olmusdu Bekket terefinden haqqinda tenqidi meqale yazilan fransali yazici Marsel Prust 1933 cu ilde Bekkede atasinin olumu agir tesir etdiyi ucun Tavistok Klinikasinda hekim Uilfred Bionun terefinden iki il mualice olundu Hekim Bion Bekketin Karl Qustav Yunqun Tavistokda dediyi 3 cu seminara qatilmasina serait yaratdi Bekketin iller sonra bele xatirladigi bu seminar Dogru hec vaxt dogulmamisdir ing Never properly born haqqinda idi Burada fikirlerin tesirleri Bekketin Uatt ve Qodonu gozleyerken adli eserlerinde musahide olunur Bekket 1932 ci ilde ilk romani olan Sade qadinlarin arzusu ing Dream of Fair to Middling Women eserini yazdi lakin bir cox nasirin menfi cavabina gore kitabi cap etdirmekden imtina etdi Bu roman 1933 cu ile qeder nesr olunmamasina baxmayaraq Bekketin bir cox seirine ve 1933 cu ilde nesr olunan Esqsiz munasibetler adli ilk kitabina menbe oldu Bekket bu dovrde bezi meqaleler ve tedqiqatlar yayimladi Bunlarin icinde Aktual Irlandiya seiri The Bookman August 1934 ve dostu Tomas MakQrivinin seirlerini tehlil etdiyi Humanist sessizlik The Dublin Magazine July September 1934 adli meqaleler de vardi Bekket MakQrivi Brayan Koffi Denis Deylin ve Blaneyd Sokldun eserlerini tedqiq etdiyi bu yazilarda hemin sairlerin hele kifayet qeder ugur qazana bilmemesine baxmayaraq muasirleri olan Seltik Dircelisi herekatindan daha ustun oldugunu mudafie etdi ve bu fikrini desteklemek ucun Ezra Paund Tomas Eliot ve fransiz simvolistlerin bu sairlerin selefleri oldugunu soyledi Bekket bu sairleri Irlandiyanin yasayan poeziyasinin nuvesi kimi tesvir ederken eyni zamanda modernist Irlandiya poetikasinin esas qaydalarini da mueyyen etmis olurdu Bekket Exonun sumukleri ve Diger gozlentiler adli seir kitablarini nesr etdirdiyi 1935 ci ilde hemcinin Morfi adli romani ustunde isleyirdi Hemin ilin may ayinda MakQriviye yazdigi mektubda Moskvaya gederek Sergey Gerasimov adina Umumrusiya Dovlet Kinematoqrafiya Universitetinde Sergey Eyzensteyn ile birlikde islemek istediyinden behs etdi 1936 ci ilin ortalarinda Sergey Eyzensteyn ve Vsevolod Pudovkine mektub yazaraq onlarla islemek istediyini bildirdi lakin Eyzensteynin cicek epidemiyasi sebebiyle karantinde olmasi ve buna gore mektubun itmesi eyni zamanda texire salinmis bir film layihesi olan Bejin Medou nun ssenarisini yeniden yazmaga intensivlesmesi sebebinden Bekketin bu tesebbusu ugursuz oldu Hemin vaxtlarda Bekket Morfi romanini yekunlasdirdi ve 1936 ci ilde Almaniyani tamamile gezmek ucun uzun bir sefere cixdi Bu sefer boyunca gorduyu ehemiyyetli senet eserlerini qeyd etmek ucun bir nece defterden istifade etdi Hemcinin bu defterlerde butun olkeni ehate elemeye baslamis Nasist herekatina qarsi naraziligini qeyd edirdi 1937 ci ilde qisa muddetlik Irlandiyaya qayitdi ve Morfi nin nesri ile mesgul oldu Romani novbeti il ozu fransiz diline tercume etdi Anasi ile arasinda olan anlasilmazliq Parisde yasamaq fikrini daha da qetilesdirdi Bekket Ikinci Dunya muharibesinin baslamasi ile Parise birdefelik gedecekdi cunki muharibede Fransaya sulhde Irlandiyaya ustunluk verirdi Bekket 1937 ci ilin dekabrinda Peqqi Quqqenhaym ile qisa muddetli bir munasibet yasadi 1938 ci ilin yanvar ayinda Parisde istehzali sekilde tedbirli leqebi ile meshur olmus qadin saticinin tekidlerinden imtina etmeye calisarken ureyinden bicaqlanan Bekket olumden qayitdi Ceyms Coys yarali Bekket ucun xestexanada xususi bir otaq teskil etdi Bekketi Parise daha evvelki gelisinden uzaqdan taniyan Suzanna Desevo Dumenil hadisenin ictimaiyyetde esidilmesi ile birlikde muellife maraq gosterdi ve aralarinda omur boyu davam edecek bir munasibet basaldi Bekket mehkeme prosesi zamani ona hucum eleyen qadindan bunu ne ucun elediyini sorusanda bele bir cavab aldi Bilmirem cenab uzr isteyirem fr Je ne sais pas Monsieur Je m excuse Yaradiciliq laboratoriyasinin sirleri ile bagli susmagi daha cox ustunluk veren Bekket haqqinda az qala bir kitabxanaliq edebiyyat movcuddur Bu da her seyden evvel irland dramaturqunun edebi axtarislari ile eneneviliyin hududlarini asmasi forma ve mezmun baximindan hemise yenilik orijinalliq axtarisinda olmasi ile baglidir Onun hem ingilis hem de fransizca eserlerinin dili uslubu umumen poetikasi mutexessisler terefinden yuksek qiymetlendirilir Amerikan tenqidcisi Sanford Sternlixtin fikrince Bekket muasir dramaturqlarin en nufuzlu numayendesi muasir dramaturgiyanin esas simasidir Ikinci Dunya muharibesi Bekkete verilen Muqavimet medali Ikinci Dunya muharibesi baslayanda Parisde olan Semyuel Bekket 1940 ci ilde Alman isgalindan sonra Fransa Muqavimet herekatina qosuldu Iki il erzinde kuryer olaraq isledi ve bir nece defe Gestspo terefinden yaxalanma tehlukesi ile uz uze geldi 1942 ci ilin avqustunda birliyinin ele verilmesi sebebile Suzanna ile birlikde cenuba qacdi ve Provans Alp Kot d Azur bolgesindeki Russilon Vokluz qesebesinde gizlendi Burada evinin arxa baxcasinda sursati gizletmekle Fransa Muqavimet herekatina komek etmeye davam etdi Russilonda yasadigi iki il erzinde Maki partizanlarinin Vokluz daglarinda Alman ordusuna qarsi heyata kecirdiyi texribatlara destek verdi Fransa hokumeti Bekketi Alman istilasina qarsi apardigi mubarizeye gore Muharibe Xaci fr Croix de Guerre ve Muqavimet medali ile teltif etdi lakin Bekket heyatinin sonuna kimi bu dovrdeki fealiyyetlerini hemise kesfiyyatciliq isleri olaraq adlandirdi Russilonda gizlendiyi muddetce elaqesini kesmemek ucun ingilisce sonuncu eseri olan Uatt romanini yazdi 1941 ci ilde basladigi bu romani 1945 ci ilde yekunlasdirdi ancaq roman 1953 cu ile qeder nesr olunmadi Muellif bundan sonraki butun eserlerini eyni derecede mukemmel bildiyi fransiz dilinde qeleme aldi Sohret romanlar ve teatr Bekket 1945 ci ilde qisa muddete Dubline qayitdi Sonra Irlandiya Qizil Xacinin St Lodada tikdiyi xestexanada bir nece ay erzinde anbar memuru ve tercumeci isledi Bekket 1946 ci ilde yeniden Dubline anasinin yanina getdi Bu seferi zamani anasinin otaginda butun edebi heyatina tesir edib istiqamet verecek bir seyin ferqine vardi Bu tecrubesini daha sonra 1958 ci ilde Krappin son lenti adli teatr tamasasinda gosterdi Tamasada Krappin kesfi firtinali bir gecede Dun Learenin serq sahilinde reallasir Tamasa boyu Krapp heyatinin evvelki dovrunde buraxdigi bir kasete qualq asir bir vaxt genc ozunun bu sozleri soylediyini esidir sonda aydin gorurem ki menim hemise bogmaga calisdigim qaranliq heqiqetde menim en yaxsi lakin Krapp lenti en basa qaytarir ve tamasaci kesfinin hamisi oyrene bilmir Sonra Bekket Ceyms Noulsona seneddeki eskik kelmenin dostumdu oldugunu soyledi Bekketin sozlerine gore yasadigi bu tecrube Ceyms Coys ile elaqesinden qaynaqlanmisdi Cunki sonsuza qeder Coysun kolgesinde qalma ehtimali vardi onu oz oyununda hec bir vaxt meglub ede bilmeyeceyinden emindi Sonra bu tecrubeni yasadi ve Noulsona gore bu butun kariyerasini deyisdiren donus noqtesi idi Noulson hazirladigi Sohrete lenet adli bioqrafiyada Bekketin bu tecrubeni ozune nece aciqladigini bele izah etmisdir Bekket mene bu tecrubeni danisarken oz axmaqliginin ferqine varmasina diqqet cekirdi acizliyi ile melumatsizligindan yaranan qaygilardan behs edirdi Mene Ceyms Coysa ne qeder borclu oldugunu danisarken bu veziyyeti bele dile getirmisdi Men basa dusdum ki Coys daha cox bilmek oz isine hakim olmaq meselesinde cox boyuk yol qet etmisdi Hemcinin bunu daima inkisaf etdirirdi Ferqine vardim ki mende bu veziyyet eksinedi Bekket daha cox melumatli olmagin dunyani yaradan kimi basa dusmeyin ve nezaret altina almagin bir yolu oldugunu mudafie eden Coysun felsefesini qebul etmirdi Samyuel Bekketin Recinald Qrey terefinden cekilmis portreti 1946 ci ilde Jan Pol Sartrin Les Temps Modernes jurnali Bekketin daha sonralar La fin ve ya The end adlari ile xatirlanacaq qisa hekaye olan Dest in yari hissesinin catdirilmadiginin ferqine varmadan ilk hissesini nesr etdi Simona de Bovuar hekayenin ikinci hissesini nesr etmeyi qebul etmedi Bekket hemin il 1970 ci ile qeder nesr olunmayacaq 4 cu fransizca romani Mersye ve Kamye ni yazmaga basladi Bu roman bir cox cehetden Bekketin az muddet sonra yazacagi en meshur eseri Qodonu gozlerken eserinin mujdecisi idi En ehemiyyetlisi Bekketin birbasa fransizca yazdigi ilk uzun eseri idi Bekketin fransiz dilli yaradiciligi icerisinde Molloy 1951 Malon olur 1951 ve Adsiz 1953 romanlarindan ibaret trilogiya daha boyuk sohret qazanmisdi O bu roman ucluyu de daxil olmaqla daha sonraki ekser eserini bu dilde yazdi 1970 ci ilde o fransizca basqa bir romanini Mersye ve Kamye ni cap etdirmisdi Ingilis dili Bekketin ana dili olmasina baxmayaraq eserlerini fransizca yazmaginin sebebi oz sozleri ile uslubsuz yazmagin fransizcada daha asan olmasi idi Bekketin ister Qodonun intizarinda pyesi isterse de ardinca qeleme aldigi diger birperdeli pyesler mahiyyet etibari ile hec bir hereketin yerdeyismenin bas vermediyi yeni ve orijinal dram numuneleri idi Meselen Oyunun sonu 1957 pyesinde butun tamasa boyu dord nefer gorme qabiliyyetini itirmis ve iflic vurmus Xamm onun valideynleri ve qulluqcusu bos otaqda oturaraq dunyanin axirinin catmasini gozleyirler Krappin sonuncu lenti 1959 pyesinde ise yalniz bir personaj var Heyatinin son gunlerini yasayan qoca Krapp tamasanin baslangicindan sonuna qeder ozunun otuz il evvel maqnitofon lentine yazilmis monoloqlarini dinleyir Sonuncu monoloqunu yazmaq istese de bacarmir Bekket pyesleri ile insanlari sixan tekliye kedere heyatin puclugu ve ebesliyi haqqindaki qaramsar fikirlere diqqeti celb etmeye calismisdi Ingilis tenqidcileri haqli olaraq bu pyesleri onun yaradiciliginda yeni istiqamet sayirdilar Roman ve povestler Bekketin yaradiciliginda muhum yer tutsa da ona dunya sohretini ilk novbede dram eserleri qazandirmisdi Qodonun intizarinda 1949 pyesinden sonra Semyuel Bekket Ejen Ionesku ile birlikde absurd teatrinin esas simalarindan biri kimi taninmisdi Eserin ilk tamasasi Parisde olmusdu Bekket sohretinin boyuk qismini Qodonu gozlerken adli eserine borcludur Bekket nezeri olaraq mumkun olmayan bir seyi hec bir hadisenin bas vermediyi amma yene de tamasacinin cox diqqetle izlediyi eser yazmagi bacardi Bundan basqa ikinci perdede birinci perdenin ustaliqla tekrar olundugu dusunulse hec bir hadisenin bas vermediyi bir eseri iki defe yazmagi bacardi Tenqidci Vivian 1947 ci ilde sonra ekser eseri kimi bu eser de ilk olaraq Qodonu gozlerken adi ile fransizca yazildi Bekket 1948 ci ilin oktyabr ayindan 1949 cu ilin yanvar ayina qeder bu eseri yazdi 1952 ci ilde nesr olunan eser ilk defe 1953 cu ilde sehneye qoyuldu Eserin ingilisce tercumesi ise iki il sonra nesr olundu Tamasa Parisde meshur oldu ugur elde etdi ancaq yene de cox muzakire edildi 1955 ci ilde Londonda sehnelesdirilende tenqidle qarsilasdi lakin The Sunday Times jurnalindan Harold Hobson ve daha sonra Kennet Taynannin musbet tenqidleri bu menfi dusunceni deyisdirdi Tamasa Miamide ugursuz oldu lakin Nyu Yorkda 59 teqdimat ile ugur elde etdi Daha sonra olduqca populyar olan tamasa ABS da ve Almaniyada ugurla sehneye qoyuldu Bekket artiq ekseren fransizca yazirdi ve tercumesini Patrik Boulz ile birlikde etdiyi Molloy eserinden basqa butun eserlerini ozu ingilisceye tercume etmisdi Qodonu gozlerken eserinin getirdiyi ugur yazicini teatrda yeni bir karyera sahibi etdi Bekket uzun tamasalar yazmaga davam etdi Oyunun sonu 1957 daha evvel adi xatirlanan Krappin son lenti ingilisce Xosbext gunler 1960 ve Oyun 1963 Sonraki heyati ve isleri Semyuel Bekketin Monparnas qebiristanligindaki mezar dasi Bekket ucun 1960 ci iller hem yazici kimi hem de sexsi olaraq deyisme dovru idi 1961 ci ilde Ingilterede gizli merasimle ve daha cox fransiz miras huququna bagli sebeblerden Suzanna ile evlendi Tamasalarinda elde etdiyi ugurlara gore dunyanin bir cox olkesine mesq ve tamasalara devet edilirdi Bu prosesin sonunda teatr direktoru kimi yeni karyera sahibi oldu 1956 ci ilde BBC Third Programme dan ilk defe radio tamasasi All that fall ucun mevacib aldi Qeyri muntezem olaraq radio tamasalari yazmaga davam edirdi sonda 60 ci illerde Bekket daha cox teatr radio kino ve televiziya ucun kicik pyesler yazdi Hemcinin eserlerini yeniden ingilis dilinde yazdi Diger terefden heyatinin sonuna kimi eserlerini fransizca yazmagi davam etdi Aktyor Elves Keri Sahzade gelin filminin DVD elavesindeki video gundeliyinde Bekketin Rusimov ailesi ile qonsu oldugunu ve ailenin usaqlarindan birini cox boyuk oldugu ucun mekteb servisinden istifade ede bilmirdi her gun mektebe apardigini deyir Andre Rene Rusimov adli bu usaq gelecekde meshur Andre Qiqant olacaqdi Cox qapali heyat keciren Semyuel Bekket 1969 cu ilde Suzanna ile Tunisde istirahetde olarken Edebiyyat uzre Nobel mukafati qazandigini oyrenir Suzanna gozlerden uzaq olan sexsi heyatina hedden artiq bagli erinin o andan etibaren sohretin yukunu dasimali oldugunu bildiyi ucun mukafati felaket kimi qiymetlendirdi Bekket mukafati almaga getmedi Yazici her cur tenteneli merasimlerin qeti eleyhdari oldugundan Stokholma gelmedi ve teqdimat merasimine qatilmadi Mukafat onun fransali nasiri Jerom Lindona teqdim edildi Bekket musahibelere cox vaxt ayirmamaqla yanasi ara ara senetcilerle edebiyyat tedqiqatcilari ile ve Monparnasdaki evinin yaxinliginda yerlesen Paris Hotel PLM in foyesinde onu axtaran heyranlari ile sexsen gorusurdu Suzanna 17 iyul 1989 cu ilde vefat etdi Emfizem ve cox guman ki parkinsona tutulan ve qocalar evinde qalan Bekket de hemin ilin 22 dekabr tarixinde rehmete getdi Her ikisi Parisde Monparnas qebiristanliginda birlikde defn olundular Onlar Bekketin boz olmaq sertile her hansi bir reng olar direktivine uygun mermerden ibaret bir mezar dasini bolusurduler YaradicligiTedqiqatcilar Bekket yaradiciligini adeten uc merheleye bolurler birinci merhele ilk qelem tecrubelerinden 1945 ci ile qederki yeni Ikinci Dunya muharibesinin sonuna qeder davam eden dovr ikinci merhele 1945 60 ci iller ve bu dovr en yaxsi eserlerin erseye geldiyi dovr hesab olunur ucuncu merhele ise 1960 ci ilden heyatinin sonuna qederki dovru ehate edir Her yeni merhele muellifin eserlerinin hecm etibari ile kicilmesi daha da murekkeblesmesi remzlerin simvol ve alleqoriyalarin daha da artmasi uslubunun minimalistliyi ile musayiet olunur Bu menada Bekket diger meshur hemveteni ve genclik dostu Ceyms Coysdan o qeder de geri qalmamisdi Birinci merhele Bekketin birinci merhelede yazdigi eserleri dostu Ceyms Coysun eserlerinin intensiv tesiri altindadir Coysun uslubunun toremesi hesab edilecek bir dilde yazilmis bu metinlerin bezi hisseleri kifayet qeder anlasilmazdir Qisa hekayeler toplusu olan Esqsiz munasibetler 1934 kitabinin ilk cumlelerini bu usluba misal gostermek olar Seherdir Belak aydaki kantonlarin birincisinde ilisib qalmisdi Fikirleri cox qarismisdi hec bir sey anlamirdi Beatris ve Dante de orada idi Beatris ona ayin uzerinde gorulen qaraltilari bir bir aciqladi Evvela harada sehv elediyini gosterdi sonra oz fikrini bildirdi Butun bunlar Tanrinin Beatrise oyretdikleri idi Burada Bekketin sonraki eserlerinin bir cox unsurleri movcuddur Belak xarakterinin fiziki hereketsizliyi xarakterin oz dusuncelerinde ilisib qalmasi son cumlenin hormetsizce gulunc olmasi ve s Oxsar unsurler Bekketin nesr olunmus ilk romani Morfi de de 1938 var Sonraki eserlerinde daimi tekrarlanan delilik ve sahmat movzulari demek olar ki bu romanda da movcuddur Ikinci Dunya muharibesi dovrunde Russilonda gizlenerken yazdigi Uatt eserinde de eyni movzular nezere carpirdi Bu romanin bezi bolmelerinde insan hereketleri riyazi yerdeyisme kimi qurulmusdur Bekketin fransizca edebi metinler yazmasi da bu dovre tesaduf edir Ikinci merhele 1970 ci illerde Semyuel Bekket Bekket Ikinci Dunya muharibesinden sonra edebi dil olaraq hemiselik fransiz dilini secdi ve eserlerini cox yaxsi bildiyi fransiz dilinde yazdi Bekket Dublinde anasinin otaginda butun edebi heyatina tesir edib istiqamet verecek bir tecrube yasadi ve bu tecrube onun en meshur eserlerini yazmasi ile neticelendi Hemin tecrube ona senetin subyektiv olmasi ve tamamile insanin oz daxili dunyasindan qaynaqlanmasinin vacib oldugunu izah eledi Muharibeden sonraki on bes il erzinde Bekket dord teatr eseri yazdi Qodonu gozlerken En attendant Godot 1948 49 Oyunun sonu Fin de partie 1955 57 Kreppin sonuncu lenti Krapp s Last Tape 1958 ve Xosbext gunler Happy Days 1960 Umumiyyetle sehv ve ya duz absurd teatrinin esas eserleri hesab olunan bu dord tamasada her ne qeder Bekketin ozu ekzistensialist olmasa da dovrun ekzistensialist numayendelerinin eserlerindeki movzular qara yumor uslubu ile islenmisdir Absurd teatr termini ilk defe Martin Esslinin eyni adli kitabinda ortaya cixmis bu kitabin ehemiyyetli hissesi de Bekket ve Qodota hesr olunmusdur Martin Esslin bu tamasalarin Albert Kamununu cefeng konsepsiyasini tamamladigini ireli surdu Buna gore de Bekket tez tez ve sehven ekzistensialist olaraq xarakterize edildi Eserlerinde benzer movzulari yazmis olsa da Bekketin ekzistensializme qarsi maragi yox idi Bekket hemcinin absurt teatr terifine de qarsi cixirdi Umumiyyetle tamasalar anlasilmaz dunya qarsisinda hiss edilen umidsizlik ile bu umidsizliye baxmayaraq heyatda qalma arzusunu tesvir edir Oyunun sonu tamasasinda zibil qablarinda yasayan ve mueyyen vaxtlarda baslarini cole uzadib danisan obrazlardan biri olan Nellin sozleri Bekketin orta dovr teatr tamasalarinin yaxsi bir xulasesidir Hec ne bedbextlikden daha gulunc deyildir qebul edirem Beli beli Bu dunyada en gulunc seydir o Baslangicda ona guluruk urekden guluruk Amma hemise eynidir Eynile tez tez danisilan gozel zarafat kimi Hemise beyenirk lakin artiq ona gulmuruk Bekketin bu dovrde nesr sahesinde ehemiyyetli ugurlari oldu Molloy 1951 Malon olur Malone meurt 1951 ve Adsiz L innommable 1953 adli uc romani buna misaldir Yazicinin aciq askar eksini ifade etmesine baxmayaraq zaman zaman trilogiya olaraq deyerlendirilen bu romanlar yalniz ozulde vacib olan unsurleri ozunde birlesdirecek derecede sadelesmisdi Bu sebeble bu uc romanda Bekketin yetkinlik dovrundeki terzinin ve istifade etdiyi movzularin inkisafi musahide edilirdi Meselen Molloy zaman mekan hereket ve movzudan ibaret olan enenevi roman elementlerini dasiyirdi ve mueyyen menda detektiv romandir Malon olur eserinde ise mekan ile zamanin axari varligini davam etdirerken movzu ve aksiya boyuk nisbetde aradan qalxmisdi Romandaki esas hereket amili daxili monoloq seklini alimisdi Son olaraq Adsiz eserinde buutun zaman ve mekan duygusu yox edilmisdi Romanin esas movzusu bir ses in yasamagi davam etdirmek ucun davamli danismaq mecburiyyetinde olmasi ile en az onun qeder quvvetli impuls olan sessizliyi axtarmasi arasindaki munaqise idi Burada Bekketin muharibenin dunyanin ne hala getirdiyine dair tecrubelerinin izlerini tapmaq mumkundur Bu romanlar numune gosterilerek Bekketin eserlerinin adeten pessimist oldugu qeyd edilir Buna baxmayaraq Adsiz eserinde heyat qalib gelmis kimidir Romanin son cumlesi buna isaredir Davam ede bilmerem davam edeceyem Bekket 1950 ci ilin sonunda O oldugu kimi Comment cest 1961 adli en radikal nesr eserini yazdi Bu eserde konserv qutulari ile dolu bir kiseni dartaraq palciq icinde surunen adsiz bir revayetcinin basindan kecenlerden behs edir Bu eserden sonra Bekketin dramdan basqa nesr eseri yazmagi ucun texminen on il kecmeli oldu O oldugu kimi ile birlikde mezmun ve forma baximindan verdis olunmus daha ferqli usluba kecen Bekketin dramaturgiyasinda yeni dovr basladi Ucuncu merhele Semyuel Bekketin Vatslav Havele hesr etdiyi Facie eseri 1960 ci illerde ve 1970 ci illerin evvelinde Bekketin bir cox eserleri cox suretli sekilde sergilerde numayis olundu 1950 ci illerde artiq onun eserlerinin cox hissesi numayis olunmusdu Bu bezen minimalizm terefdari kimi tesvir olunmasina sebeb olmusdur Bunun en bariz numunelerinden biri 1969 cu ilde yazilmis dramatik eserlerinden biri olan Nefes dir Hec bir obrazin olmadigi ve 35 saniye davam eden bu hisse Oh Kalkutta musiqili revyuda giris hissesi olaraq istifade edilmisdi ve cox guman bu musiqili revyuya ironiyali serh kimi yazilmisdi Evvelki tamasalarda onsuz da az sayda olan olan obrazlar son dovr dramatik eserlerinde yalniz en zeruri elementleri ehtiva etmek ucun azaldilmisdi 1982 ci ilde yazdigi Vatslav Havele hesr etdiyi ve en siyasi eseri hesab olunan Facie de diktatorluq ideyasi eks olunur Bu dovrde hemcinin Bekketin uzun muddet sessiz qalan sairliyi yeniden uze cixdi Bekketin bu dovrde nesr eserleri amerikali ressam Casper Consun 1976 ci ilde qisa hekayelerden ibaret olan Fizzles kitabinda toplandi Bekket 1988 ci ilde Soz nedir seirini yazdi bu onun omrunun son gunlerini yasadigi dovrde yazilmis en sonuncu seiridir Seirin fransizca tercumesi de movcuddur TesirleriBekketin poct kartindaki el yazisi Ingilis dilinde eser yazan butun modernistler nezere alindiqda realist eneneye qarsi en xronik hucumu Bekketin eserleri formalasdirir Vatslav Havel Aydan Hiqqins Harold Pinter kimi yazicilar Bekkete olan minnetdarliqlarini aciq sekilde bildirdiler Bekketin esas tesiri 1950 ci illerde Bit cereyani ile 1960 ci illerde eksperimental edebiyyat uzerinde oldu Irlandiyada ise Con Benvill ve Derek Mahun kimi sairlere tesir etdi Lucano Berio Dord Kurtaq Morton Feldman Haynts Holliqer ve Paskal Dusapen kimi bir cox XX esr bestekarlarinin musiqilerinde onun metinleri bunovre rolunu oynamisdi Bekketin eserleri Brus Nauman Aleksandr Arotin ve Aviqdor Ariha kimi bir cox illustratorlara tesir etdi Ariha edebi dunyasindan tesirlendiyi Bekketin bir nece defe portretini cekdi ve hemcinin eserlerini resm islerinde eks etdirdi Amerikali kinorejissor Cim Carmun 1984 cu ildeki Cennetden xaric ing Stranger Than Paradise filminin iki en vacib xarakteri olan Villi ve Eddi tenqidciler terefinden Qodonu gozlerken in iki qehremani Vladimir ve Estraqona benzedildi Bekket 20 ci esr yazicilari arasinda en cox sevilen ve en cox muzakire edilen yazarlardan biridir Onunla bagli fikirler iki yere bolunur Jan Pol Sartr ve Teodor Adorno felsefi tenqidlerinde onun axmaqligi ortaya cixardigi ucun diger bezi tenqidciler ise eserlerinde bayagiligi redd etdiyi ucun terifledi Dord Lukac kimi bezi tenqidciler ise Bekketi eserlerinde felsefi realizmin yer almamasi sebebiyle tenqid etdi Bekketin melum olan en yaxsi fotosekillerinden bir necesi fotoqraf Con Minihan terefinden cekilmisdir 1980 85 ci illerde Bekketin fotosekillerini ceken fotoqrafin muellifle aralarinda cox yaxsi unsiyyet yarandi ve yazicinin resmi fotoqrafi oldu Cekilen bu fotolardan biri XX esrin en yaxsi uc sekli arasinda namized gosterildi Lakin Bekketin defelerle cap olunmus fotosunu teatr fotoqrafi Con Haynes cekmisdir Bu fotosekil Noulsonun hazirladigi bioqrafiyanin uz qabiginda da istifade edildi Sekil Londondaki Kral Mehkemesi Teatrinda mesq vaxti cekilmisdi 2006 ci ilde Bekketin anadan olmasinin 100 illiyi munasibetile Irlandiya Milli Banki terefinden 20 avroluq qizil xatire sikkeleri tedavule buraxildi 20 000 eded buraxilan ve 2 may 2006 ci ilde dovriyyeye buraxilan pullarin yazi hissesinde Irlandiya arfasi ile Semyuel Bekket 1906 1989 yazisi var idi Diger terefinde ise Bekketin en meshur sehne eseri olan Qodonu gozlerken den bir epizod tesvir olunmusdu EserleriNesrGozel ve miyane qadinlar haqqinda xeyallar Dream of Fair to Middling Women 1932 Qapmaqdan cox hurur More pricks than kicks 1992 hekayeler Morfi Murphy 1938 Molloy Molloy 1951 Malon olur Malone meurt 1951 Uott Watt 1953 Adsiz L Innomable 1953 O oldugu kimi Comment c est 1961 Qurudan Le Depeupler 1971 Mersye ve Kamye Mercier et Camier 1974 Hemsohbet Company 1979 PyeslerQodonu gozlerken En attendant Godot 1952 Sozsuz akt 1 Act Without Words I 1956 Sozsuz akt 2 Act Without Words II 1956 Oyunun sonu Fin de partie 1957 Kreppin sonuncu plyonkasi Krapp s Last Tape 1958 Teatr qelpesi 1 Rough for Theatre I 1950 ci illerin sonu Teatr qelpesi 2 Rough for Theatre II 1950 ci illerin sonu Xosbext gunler Happy Days 1960 Oyun Play 1963 Gelib gedirler Come and Go 1965 Nefes Breath 1969 Men deyilem Not I 1972 That Time 1975 Footfalls 1975 A Piece of Monologue 1980 Rockaby 1981 Ohayo uslubunda ekspromt Ohio Impromptu 1981 Facie Catastrophe 1982 Ne harda What Where 1983 Elefteriya Eleutheria 1947 1995 de cap olunub SeirlerSeirler muxtelif iller IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Samuel Beckett Nationalencyklopedin shved 1999 Samuel Beckett Gran Enciclopedia Catalana kat Grup Enciclopedia 1968 kitab https deces matchid io id ncZXboIxtJEm 2009 01 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 29 Samuel Beckett Timeline 2017 07 17 at the Wayback Machine Theatredatabase com Erisim tarihi 3 7 2008 Cronin 3 4 Biography of Samuel Beckett 2008 04 15 at the Wayback Machine mural uv es Ispanyolca Samuel Beckett 1906 1989 2017 07 15 tarixinde Istifade tarixi 2018 01 29 Knowlson James Damned to Fame The Life of Samuel Beckett New York Grove Press 1996 s 1 Cronin A Samuel Beckett The Last Modernist 1 bolum 2006 05 19 tarixinde Istifade tarixi 2006 05 19 Beckett s Athletics 2008 02 27 at the Wayback Machine Steven O Connor in makalesi Knowlson 106 abThe Modern World 2014 08 17 at the Wayback Machine de Beckett biyografisi ab About Playwright Samuel Beckett 2008 08 20 at the Wayback Machine Ingilizce PDF Theatre USA Newsletter Mobile Alabama Department of Dramatic Arts University of South Alabama 2 3 Subat 2003 Erisim tarihi 2008 07 03 Life 2008 06 08 at the Wayback Machine Encyclopaedia Britannica 2008 Knowlson James ve Knowlson Elizabeth Beckett Remembering Remembering Beckett Bloomsbury Publishing 2007 s 33 Killeen Terence From sporty teenager to free thinking writer 2012 09 05 at the Wayback Machine erisim 3 Temmuz 2008 Knowlson 121 Beckett in Jean du Chas hakkinda hazirladigi makalenin Ingilizce ve Fransizca metni 2012 03 22 at the Wayback Machine erisim 3 Temmuz 2008 Collected Poems 9 Beckett Samuel 1906 1989 2007 10 14 at the Wayback Machine Literary Encyclopedia Disjecta 76 Beckett in MacGreevy ye yazdigi 25 mart 1936 tarihli mektup Knowlson 226 Katherine Waugh ve Fergus Daly Film by Samuel Beckett The greatest Irish film 2017 07 09 at the Wayback Machine Ireland On Line Erisim tarihi 2008 07 04 Beckett yayinlanmamis Alman Gunlukleri 4 defter not olarak Knowlson 238 Israel Shenker Moody Man of Letters The New York Times 5 Mayis 1956 Cronin de alinti 310 Knowlson 281 283 Knowlson 283 Samuel Beckett 1906 1989 2010 08 28 at the Wayback Machine johnminihan com Erisim tarihi 3 7 2008 Knowlson 304 305 2014 08 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 29 Knowlson da alinti 303 Juliet Charles Samuel Beckett ile Gorusmeler Om Yayinevi Istanbul 2000 s 61 Knowlson 352 Knowlson 353 Knowlson 324 Irish Times 18 Subat 1956 sayfa 6 Knowlson 342 The Modern Word 2006 09 02 at the Wayback Machine Theater and Performances IBDb de 1956 New York produksiyonunun 2007 03 09 at the Wayback Machine detaylari Karam Edward Waiting for Godot Broadway com 16 Kasim 2005 erisim 3 Temmuz 2008 Sam and the giant 2007 10 13 at the Wayback Machine Thirdculture com Erisim tarihi 12 2 2008 Knowlson 505 Yuksel Aysegul Samuel Beckett Yuz Yasinda Oyun Sonu nun Genco Erkal cevirisinin onsozu Mitos Boyut Yayinlari 2007 Happiest moment of the past half million Beckett Biography 2014 08 17 at the Wayback Machine themodernword com Dorkin Paige 2007 03 05 Finding Beckett in Paris 2009 01 07 at the Wayback Machine Ingilizce Paris The Paris Times Erisim tarihi 2008 07 03 Loading The humour and mastery Encyclopaedia Britannica 2008 enotes com 2008 09 05 at the Wayback Machine da Samuel Beckett erisim 17 Temmuz 2007 Dante ve Istakoz Asksiz Iliskiler s 7 Ayrinti Yayinlari 1998 cev Ugur Un Murphy Ayrinti Yayinlari Ikinci Basim 1999 Ceviren Ugur Un s 7 Esslin Martin The Theatre of the Absurd Garden City NY Anchor Books 1969 Ackerley C J and S E Gontarski editor The Grove Companion to Samuel Beckett New York Grove Press 2004 Beckett 29 Ekim 1973 te Charles Juliet ile yaptigi soyleside soyle demisti Ama ahlaki degerler acik degildir Bunlari tanimlamak olanaksizdir Tanimlanmalari icin bir deger yargisinin dile getirilmesi gerekir ki bu da olanaksizdir Iste bu yuzden de ben asla su sacma tiyatrosu kavramini kabul etmedim Cunku orada deger yargisi vardir Charles Juliet Samuel Beckett ile Gorusmeler s 57 Om Yayinevi Istanbul Mayis 2000 cev Sema Rifat Oyun Sonu Genco Erkal cevirisi Mitos Boyut Yayinlari 2007 sayfa 32 Three Novels 414 Cordingley Anthony Temmuz 2006 Profiles in World Literature anad Ideas Australian Book Review 15 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2008 07 05 Cohn Ruby Ingilizce Comment c est de quoi rire American Association of Teachers of French s 563 Erisim tarihi 2008 07 10 Soysal Ahmet Beckett in Son Sozu Kitap lik sayi 97 Eylul 2006 sayfa 88 93 Knowlson 501 Nixon Jeanna 2007 09 04 World Premiere Bilingual Production of Beckett Play at Colorada State University olu kecid PDF Colorada State University School of the Arts Erisim tarihi 2008 07 05 ab Tim Parks 2006 07 13 6 mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2008 07 13 Vaclav Havel ile yapilmis bir roportaj 2016 03 05 at the Wayback Machine Knowlson James ve Knowlson Elizabeth Beckett Remembering Remembering Beckett Bloomsbury Publishing 2007 s 138 ab The Modern World de Beckett Influence 2010 11 30 at the Wayback Machine erisim 17 Temmuz 2008 enotes com 2008 06 09 at the Wayback Machine da Derek Mahon erisim 17 Temmuz 2008 The Modern World de Beckett Music 2008 09 07 at the Wayback Machine erisim 5 Temmuz 2008 Pascal Dusapin in bir konser tanitim yazisi 2015 09 24 at the Wayback Machine erisim 5 Temmuz 2008 Birnbaum Daniel Samuel Beckett Bruce Nauman 2008 09 20 at the Wayback Machine erisim 5 Temmuz 2008 Universite egitimi sirasinda Beckett hakkinda bir tez hazirlayan Artonin daha sonra Beckett in eserlerinden yola cikarak bazi performans gosterileri hazirladi Bunlarin listesi sanatcini kendi web sitesinde 2016 03 12 at the Wayback Machine yer almaktadir Special Collections University of Delaware Library 2004 07 16 4 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2008 07 05 Ve Sinema Dergisi 2 Sayi Nisan 1986 Stranger than Paradise Sayfa 34 University of Delaware 2007 09 04 4 mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2008 07 05 Lois Oppenheim haz Introduction Ingilizce PDF Palgrave Advances in Samuel Beckett Studies 1 Basim bas Londra Palgrave Macmillan s 1 ISBN 1 4039 0352 2 Adorno Theodor W Trying to Understand Endgame Oyun Sonu nu anlamaya calismak 1961 The New German Critique sayi 26 Ilkbahar Yaz 1982 sayfa 119 150 The Adorno Reader icinde editor Brian O Connor Blackwell Publishers 2000 2006 05 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 29 The Royal Academy Magazine 1998 sayisi Image of the century Yuzyilin goruntusu 2010 11 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 29 Fotografci John Haynesin internet sitesi 2017 06 27 tarixinde Istifade tarixi 2018 01 29 Roman XX esrin 30 cu illerinde yazilsa da muellifin olumunden sonra cap olunub Xarici kecidlerDiger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikianbarda elaqeli media fayllar The Guardian da Bekket Bekketle bagli sayt PoetryFoundation org da Bekketin seirleri