Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tomas Sternz Eliot (ing. Thomas Stearns Eliot; 26 sentyabr 1888[…], Sent-Luis, Missuri[…] – 4 yanvar 1965[…], Kensinqton, London, İngiltərə, Birləşmiş Krallıq) – ingilis şair, dramaturq, ədəbiyyat tənqidçisi, poeziyada modernizm cərəyanının nümayəndəsi, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1948).
| Tomas Eliot | |
|---|---|
| ing. T. S. Eliot | |
 | |
| Doğum adı | Thomas Stearns Eliot |
| Doğum tarixi | 26 sentyabr 1888[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 yanvar 1965[…](76 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | Emfizem |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | dramaturq, şair, esseist, ədəbiyyat tənqidçisi, ictimai tənqidçi, hekayə yazıçısı[d], universitet müəllimi[d], ssenarist, söz yazıçısı[d], uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, jurnalist, tənqidçi |
| Fəaliyyət illəri | 1915-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
| Janrlar | poeziya |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Amerikan-ingilis şairi Tomas Sternz Eliot Missuri ştatında, yeddi övladı olan ailənin sonbeşiyi kimi doğulmuşdu. Valideynlərinin hər ikisi tərəfdən nəsillərində Amerika tarixində mühüm iz qoymuş şəxsiyyətlər vardı. Atası Henri Uer Eliot varlı sənayeçi idi. Anası Şarlotta Sternz isə bədii bioqrafiyalar müəllifi kimi tanınmışdı.
Eliot mükəmməl təhsil almışdı. Harvard universitetini magistr diplomu ilə bitirmişdi. İlk şeirlərini 1909-1910-cu illərdə redaktoru olduğu "Harvard advokeyt" jurnalında dərc etdirmişdi. Sonra Sorbonna universitetində mühazirələri dinləmiş, fransız ədəbiyyatını öyrənmişdi. Harvardda ikən yaradıcılıqlarını maraqla izlədiyi simvolist şairlərin bir çoxu ilə Fransada şəxsən tanış olmuşdu.
ABŞ-yə döndükdən sonra ingilis idealist-filosofu F.Bredli haqqında dissertasiya yazmışdı. Sanskrit ədəbiyyatı və buddizmlə marağı da bu dövrə təsadüf etmişdi. Harvardın ayırdığı Şelton təqaüdü ona İngiltərə və Almaniyada fəlsəfəni daha dərindən öyrənməyə imkan yaratmışdı. Uzun tərəddüdlərdən sonra Tomas Eliot professor kürsüsü tutmağa hazırlaşdığı Harvarda qayıtmamaq qərarına gəlmişdi.
O, Londonda yaşamağa üstünlük vermişdi. Ezra Paund və Uindem Lyuisin köməyi ilə 1915-ci ildə ilk şeirlərini də burada çap etdirmişdi. Özünü pedaqoji sahədə, bank və nəşriyyat işində sınamışdı. "Eqoist" adlı ədəbi jurnalın baş redaktor müavini olmuşdu. Əsasən ümidsizlik və ruh düşkünlüyü ifadə edən şeirləri müxtəlif dövrü nəşrlərdə və antologiyalarda çıxmış və tədricən Eliot tanınmağa başlamışdı. İlk diqqətəlayiq əsərində – "Alfred Pryforkun məhəbbət nəğməsi" (1917) poemasında Eliot poeziyasının özəllikləri daha aydın şəkildə üzə çıxmışdı. Con Berimenin fikrincə, XX əsr Amerika poeziyası bu poema ilə başlayırdı.
Şairliklə müvazi şəkildə Eliot-tənqidçinin şöhrəti də durmadan artırdı. O, "Taym" jurnalının ədəbi əlavəsinin fəal müəlliflərindən biri idi. İngiltərədə "Kembric məktəbi", ABŞ-də isə "yeni tənqid" adlanan nüfuzlu ədəbi tənqid cərəyanın yaradıcıları sırasında T.Eliotun da adı vardı. Müasir ədəbiyyatla bir sırada o, Şekspir, Dante, Drayden, Marlo, Con Donn, Herbert, Endryü Malvell və b. Avropa klassikləri haqqında da münasibət yeniliyi ilə seçilən məqalələrin müəllifi idi.
Tomas Eliotun əcdadları XVII əsrdə İngiltərədən Amerikaya getmişdilər. Şair isə tarixi vətəninə qayıtmaqda qəralı idi. Hələ ABŞ-də universitet təhsili aldığı dövrdə tələbə yoldaşları onun "tələffüzündən və vətəndaşlığından başqa hər cəhətdən tam bir ingilis olduğunu" sezmişdilər. Eliot 1927-ci ildə anqlikan kilsəsinin tələblərinə uyğun şəkildə yenidən xaç suyuna salınmış və Britaniya vətəndaşlığını qəbul etmişdi. Ümumiyyətlə, o, özünü "dində anqlokatolik, ədəbiyyatda klassist, siyasətdə royalist" adlandırmağı xoşlayırdı.
30-cu illərdən başlayaraq Eliot qələmini dramaturgiya janrında da sınamışdı. Onun dini mistifikasiya üslubunda yazılmış "Kilsədə qətl" (1934) pyesi ABŞ və Avropa teatrlarında uğurla tamaşaya qoyulmuşdu. Müasir mövzulu "Ailənin birləşməsi" (1939), "Axşam kokteyli" (1950), "Şəxsi katib" (1954), "Yaşlı dövlət xadimi" (1959) pyesləri isə, ədəbi tənqidin fikrincə uğurlu alınmamışdı.
"Bəhərsiz torpaq" (1922) poeması ilə janrın hüdudlarını genişləndirən Tomas Eliot 40-cı illərdə poemanın bir sıra klassik nümunələrini yaratmışdı. Tənqidçilərin yetkin əsərlər hesab etdikləri "İst Koker" (1940), "Byornt Norton" (1941), "Balaca Giddinq" (1942), "Dörd kvartet" (1943) və s. poemaların hər biri müəllifin tarix, zaman, şəxsiyyət və mənəviyyatla bağlı düşüncələri üzərində qurulmuşdur. Xüsusi ilə "Dörd kvartet" poemasının çapından sonra Eliot həyatda olan ən məşhur ingilisdilli şair kimi qəbul edilmişdi.
"Müasir poeziyada görkəmli novator xidmətlərinə görə" Tomas Eliot 1948-ci ildə Nobel mükafatı qazanmışdı. İsveç Akademiyasının üzvü Anders Esterlinq Eliot poeziyasının özəlliklərini qeyd edərək onun almaz itiliyi və sərtliyi ilə insanın yaddaşına həkk olunduğunu vurğulamışdı. Laureat cavab nitqində demişdi: "Mən şairlərə Nobel mükafatı verilməsini poeziyanın ümumbəşəri dəyərinin daha bir təsdiqi hesab edirəm. Təkcə elə buna görə ara-sıra şairləri mükafatlandırmaq lazımdır. Mənə verilən mükafatı şəxsi xidmətlərimin qiymətləndirilməsindən daha çox poeziyanın əhəmiyyətinin rəmzi etirafı kimi qəbul edirəm".
Tomas Eliot İngiltərə və Fransanın ali ordenləri ilə təltif olunmuş, Göte mükafatına layiq görülmüşdü. O, ABŞ və Avropanın 16 universitetindən fəxri doktorluq mantiyası almışdı. Həyatının son yarım əsrini Britaniyada yaşasa da, ABŞ-la əlaqələrini heç vaxt kəsməmişdi. O, hər il doğulduğu ölkəyə gedir, dostları və yaxınları ilə görüşür, universitet və elmi cəmiyyətlərdə çıxışlar edirdi.
Şairin şəxsi həyatı o qədər də uğurlu olmamışdı. 1915-ci ildə Vivyen Heyvudla evlənmişdi. 19 il birlikdə yaşasalar da, anlaşmaya nail ola bilməmişdilər. Heyvud isə həyatını psixiatriya xəstəxanasında başa vurmuşdu. Tomas Eliot Somerset əyalətində, bir vaxtlar əcdadlarının tərk edərək Amerika qitəsinə köçdükləri İst Koker kəndində dəfn olunmuşdu. Öz mürəkkəb poetikası, düşüncə və hisslərinin dərinliyi, ifadə vasitələrinin orijinallığı ilə seçilən Tomas Eliot poeziyası bu gün də diqqət mərkəzində qalmaqdadır. Şairin vəfatından sonra onun yaradıcılığına həsr olunan tədqiqat əsərlərinin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Gardner H., Davies H. A., Tate A. T.S. Eliot // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- https://www.poetrychangeslives.com/t-s-eliot-heavy-smoking-banker-poet-died-of-emphysema/.
- WorldCat Identities. 2007.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tomas Sternz Eliot ing Thomas Stearns Eliot 26 sentyabr 1888 Sent Luis Missuri 4 yanvar 1965 Kensinqton London Ingiltere Birlesmis Kralliq ingilis sair dramaturq edebiyyat tenqidcisi poeziyada modernizm cereyaninin numayendesi Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1948 Tomas Elioting T S EliotDogum adi Thomas Stearns EliotDogum tarixi 26 sentyabr 1888 1888 09 26 Dogum yeri Sent Luis Missuri ABS Vefat tarixi 4 yanvar 1965 1965 01 04 76 yasinda Vefat yeri Kensinqton London Ingiltere Birlesmis KralliqVefat sebebi EmfizemTehsili Paris Universiteti Harvard Universiteti Harvard KolleciFealiyyeti dramaturq sair esseist edebiyyat tenqidcisi ictimai tenqidci hekaye yazicisi d universitet muellimi d ssenarist soz yazicisi d usaq edebiyyati yazicisi jurnalist tenqidciFealiyyet illeri 1915 ci ildenEserlerinin dili ingilis diliJanrlar poeziyaUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Dei Lincei Akademiyasi Bavariya Incesenet Akademiyasi d Amerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAmerikan ingilis sairi Tomas Sternz Eliot Missuri statinda yeddi ovladi olan ailenin sonbesiyi kimi dogulmusdu Valideynlerinin her ikisi terefden nesillerinde Amerika tarixinde muhum iz qoymus sexsiyyetler vardi Atasi Henri Uer Eliot varli senayeci idi Anasi Sarlotta Sternz ise bedii bioqrafiyalar muellifi kimi taninmisdi Eliot mukemmel tehsil almisdi Harvard universitetini magistr diplomu ile bitirmisdi Ilk seirlerini 1909 1910 cu illerde redaktoru oldugu Harvard advokeyt jurnalinda derc etdirmisdi Sonra Sorbonna universitetinde muhazireleri dinlemis fransiz edebiyyatini oyrenmisdi Harvardda iken yaradiciliqlarini maraqla izlediyi simvolist sairlerin bir coxu ile Fransada sexsen tanis olmusdu ABS ye dondukden sonra ingilis idealist filosofu F Bredli haqqinda dissertasiya yazmisdi Sanskrit edebiyyati ve buddizmle maragi da bu dovre tesaduf etmisdi Harvardin ayirdigi Selton teqaudu ona Ingiltere ve Almaniyada felsefeni daha derinden oyrenmeye imkan yaratmisdi Uzun tereddudlerden sonra Tomas Eliot professor kursusu tutmaga hazirlasdigi Harvarda qayitmamaq qerarina gelmisdi O Londonda yasamaga ustunluk vermisdi Ezra Paund ve Uindem Lyuisin komeyi ile 1915 ci ilde ilk seirlerini de burada cap etdirmisdi Ozunu pedaqoji sahede bank ve nesriyyat isinde sinamisdi Eqoist adli edebi jurnalin bas redaktor muavini olmusdu Esasen umidsizlik ve ruh duskunluyu ifade eden seirleri muxtelif dovru nesrlerde ve antologiyalarda cixmis ve tedricen Eliot taninmaga baslamisdi Ilk diqqetelayiq eserinde Alfred Pryforkun mehebbet negmesi 1917 poemasinda Eliot poeziyasinin ozellikleri daha aydin sekilde uze cixmisdi Con Berimenin fikrince XX esr Amerika poeziyasi bu poema ile baslayirdi Sairlikle muvazi sekilde Eliot tenqidcinin sohreti de durmadan artirdi O Taym jurnalinin edebi elavesinin feal muelliflerinden biri idi Ingilterede Kembric mektebi ABS de ise yeni tenqid adlanan nufuzlu edebi tenqid cereyanin yaradicilari sirasinda T Eliotun da adi vardi Muasir edebiyyatla bir sirada o Sekspir Dante Drayden Marlo Con Donn Herbert Endryu Malvell ve b Avropa klassikleri haqqinda da munasibet yeniliyi ile secilen meqalelerin muellifi idi Tomas Eliotun ecdadlari XVII esrde Ingiltereden Amerikaya getmisdiler Sair ise tarixi vetenine qayitmaqda qerali idi Hele ABS de universitet tehsili aldigi dovrde telebe yoldaslari onun teleffuzunden ve vetendasligindan basqa her cehetden tam bir ingilis oldugunu sezmisdiler Eliot 1927 ci ilde anqlikan kilsesinin teleblerine uygun sekilde yeniden xac suyuna salinmis ve Britaniya vetendasligini qebul etmisdi Umumiyyetle o ozunu dinde anqlokatolik edebiyyatda klassist siyasetde royalist adlandirmagi xoslayirdi 30 cu illerden baslayaraq Eliot qelemini dramaturgiya janrinda da sinamisdi Onun dini mistifikasiya uslubunda yazilmis Kilsede qetl 1934 pyesi ABS ve Avropa teatrlarinda ugurla tamasaya qoyulmusdu Muasir movzulu Ailenin birlesmesi 1939 Axsam kokteyli 1950 Sexsi katib 1954 Yasli dovlet xadimi 1959 pyesleri ise edebi tenqidin fikrince ugurlu alinmamisdi Behersiz torpaq 1922 poemasi ile janrin hududlarini genislendiren Tomas Eliot 40 ci illerde poemanin bir sira klassik numunelerini yaratmisdi Tenqidcilerin yetkin eserler hesab etdikleri Ist Koker 1940 Byornt Norton 1941 Balaca Giddinq 1942 Dord kvartet 1943 ve s poemalarin her biri muellifin tarix zaman sexsiyyet ve meneviyyatla bagli dusunceleri uzerinde qurulmusdur Xususi ile Dord kvartet poemasinin capindan sonra Eliot heyatda olan en meshur ingilisdilli sair kimi qebul edilmisdi Muasir poeziyada gorkemli novator xidmetlerine gore Tomas Eliot 1948 ci ilde Nobel mukafati qazanmisdi Isvec Akademiyasinin uzvu Anders Esterlinq Eliot poeziyasinin ozelliklerini qeyd ederek onun almaz itiliyi ve sertliyi ile insanin yaddasina hekk olundugunu vurgulamisdi Laureat cavab nitqinde demisdi Men sairlere Nobel mukafati verilmesini poeziyanin umumbeseri deyerinin daha bir tesdiqi hesab edirem Tekce ele buna gore ara sira sairleri mukafatlandirmaq lazimdir Mene verilen mukafati sexsi xidmetlerimin qiymetlendirilmesinden daha cox poeziyanin ehemiyyetinin remzi etirafi kimi qebul edirem Tomas Eliot Ingiltere ve Fransanin ali ordenleri ile teltif olunmus Gote mukafatina layiq gorulmusdu O ABS ve Avropanin 16 universitetinden fexri doktorluq mantiyasi almisdi Heyatinin son yarim esrini Britaniyada yasasa da ABS la elaqelerini hec vaxt kesmemisdi O her il doguldugu olkeye gedir dostlari ve yaxinlari ile gorusur universitet ve elmi cemiyyetlerde cixislar edirdi Sairin sexsi heyati o qeder de ugurlu olmamisdi 1915 ci ilde Vivyen Heyvudla evlenmisdi 19 il birlikde yasasalar da anlasmaya nail ola bilmemisdiler Heyvud ise heyatini psixiatriya xestexanasinda basa vurmusdu Tomas Eliot Somerset eyaletinde bir vaxtlar ecdadlarinin terk ederek Amerika qitesine kocdukleri Ist Koker kendinde defn olunmusdu Oz murekkeb poetikasi dusunce ve hisslerinin derinliyi ifade vasitelerinin orijinalligi ile secilen Tomas Eliot poeziyasi bu gun de diqqet merkezinde qalmaqdadir Sairin vefatindan sonra onun yaradiciligina hesr olunan tedqiqat eserlerinin sayi ehemiyyetli derecede artmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Gardner H Davies H A Tate A T S Eliot Encyclopaedia Britannica ing Archivio Storico Ricordi 1808 https www poetrychangeslives com t s eliot heavy smoking banker poet died of emphysema WorldCat Identities 2007 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax